Gedichten

⁺XXXI. Van sterven.¹

Wat willic dichten off beghinnen?

Die die waerheit souden minnen
Ende die doechden setten voert,⁺
Die helden veel an tander boort,
Si en willen mitter waerheit niet plechten.

+ H. fol. 36 b.

1 Dit gedicht ontbreekt in het Brusselsche HS.

+ H. fol. 36 b.

[p. 66]

 

⁺Die waerheit heeft altoes wedervechten

 

Byder clesi, byden heren;

 

Sy en can hoer onrecht niet ghekeren.

 

Hoe sal ic dan, arme oude,

10

Die gaerne die waerheit spreken soude,

 

Der heren gunst off hulde verwerven?

 

Ic wil nu dichten vanden sterven,

 

Dat horen die heren node vermanen;

 

Doch wat si dencken, wat si wanen,

15

Twaer wel noet datmen hem seide

 

Ende wat te voeren hem daer off leyde

 

In sanghe of in rime slecht.

 

Wouden si daer wat off verstaen te recht,

 

Sy quamer lichte by in vaer,

20

Datter hel off sterven waer,

 

Daer si hem luttel off ontsien;

 

Nochtan van node moet gheschien.

 

Sterven is een zeker goet,

 

Dat ymmer eyghen bliven moet:

25

Men macht versetten noch verlienen.

 

Die dan die werlt nauwe dienen

 

Ende veel om onrecht voirdel poghen,

 

Die en hebbent sterven nyet voer oghen.

 

Dochten si dat si sterven souden,

30

Sine lieten van die werlt niet houden

 

Soe vaste stricken of ghevaen,

 

Sy en mochten tijts ghenoech ontgaen.

 

Dese materi is ghenoech:

 

Spraec ic yemants onghevoech,

35

Soe waer danck ende cost verloren.

 

Node name ic yemants toern,

 

Maer elkerlijc versta mi wel,

 

Waer mijn materi sluten sel,

 

Eer hi mi straft van mijn beghin:

40

Groet haest is dicwil onghewin.

 

Der heren, des priesters oerde,

 

Dedet elcken als hem toebehoerde,

 

Wat mocht die werlt hoir dan beclaghen?

 

Tsoude oeck Gode wel behaghen,

45

Dat latic staen ten goeden bescheiden,

 

Mar dair is een middel twisken beiden.

 

In anxt, in troest, in goeden waen

 

Soe heeft die werlt langhe ghestaen,

 

Ende noch en docht si in gheenre maten.

50

Vondmen heren noch prelaten,

 

Soe waert een wout sonder ghenaden.

 

Tis eerst gheschiet by wisen rade,

 

Dat goede heren sijn op eerde;

 

Ende vye en docht niet sonder harde,

55

Noch een harde sonder vye.

 

Waer vantmen goeden harde ye,

 

Die scaep noch vye en hadde te wachten?

 

Wanneer die heren niet en achten

 

Der hellen off der doot ontsien,⁺

60

Soe moeter onrechts veel gheschien:

 

Dus comt dat ic dat sterven ruer.

 

Sterven blijft ons naeghebuer,

 

Tmach ons tallen tyden vanden

 

Ende schatten op verloren panden:

65

Mit ghenen rechten machment weren.

 

Wat willic vorder dan begheren,

 

Dan te leven nacht ende dach

 

Om wel te ghelden mijn ghelach?

 

Die tijt die comt van daghe tot daghe,

70

Entair en is nyemant quijt vanden ghelaghe,

 

Heer noch knecht, maecht noch vrouwe.

 

Dat ic der werlt veel betrouwe,

 

Si en heeft gheen eyghendoem te gheven.

 

Sette hem elc mensche soe te leven,

75

Dair hi wel woude sterven mede,

 

Dat waer die meeste wijshede;

 

Mer tretter yemant buten pade

 

Der heren, dats die meeste schade:

 

Hoer hoghe gheboert, hoer edel naem,

80

Waer alre doechden wel betaem.

 

Een goet voergangher wort gheprijst,

 

Diet volc ten besten weghe wijst.

 

Wouden priesters ende heren

 

Hem selven eerst ter doghet keren,

85

Tghemene volck soude hem schamen,

 

Dat si niet ter doecht en quamen.

 

Oft alsoe ter werlt stonde,

 

Datmen veel dier heren vonde,

 

Twaer een staet van groten love,

90

Na tregiment van menighen hove;

 

Doch is alder heren staet

 

Om eer, om weldoen eerst ghesaet,

 

Ende om ander dinghen ghien.

 

Nu hoortmen rucht wel int ghemien,

95

Dattet soe niet en sluyt;

 

Tis een anxtelic gheluyt,

 

Daer die meente roept om wraeck,

 

Entan die here is selve die zaeck,

 

Daer die wrake op mach comen,

100

Alst wel ter werlt is vernomen,

 

Dat grote heren worden gheplaecht

 

Ende om haer sonden zeer ghelaecht,

 

Keyser, coninghen, hertoghen,

 

Dat niet en had ghevallen moghen,

105

Hadse hoir sonden niet ghesleghen.

 

Noch can God wel veel verdreghen,

 

Ende dat gheschiet is mach gheschien.

 

Die heren souden hem ontsien

 

Voer sulke wrake, voer sulken toern,

110

Als anderen heren hier te voren

 

Gheschiet is, die hem cleyn ontsaghen,

 

Datse yemant soude moghen laghen.

 

Dits noot datmen den heren seit,

+ H. fol. 36 b. c.

+ H. fol. 36 c. d.

[p. 67]

 

⁺Want daer meerre macht in leit

115

Dan an een ander naghebuyr;

 

Doch setten sijt veel ter avontuer,

 

Ende latent driven op die riemen.

 

Al sla ic zeer, en rake nyeman:

 

Si sijn al vry ende op hoer hode.

120

Hier voertijts waren wise vroede,

 

Die hoochste van alle kerstenrijck,

 

Alsmen hem toonde guet ghelijck,

 

Dat exempel mochte gheven,

 

Si setter hem wat nae te leven,

135

Tghenoechde hem wael, si warens vro.

 

Wonden die heren noch alsoe

 

Goede reden gaerne horen,

 

Reden quaem hem wel te voren.

 

Men lest dus van enen aertschen vader,

130

Daer tkersten ghelove an stont algader,

 

Als hi paens ghecoren was,

 

Soe quam een man ende brochte vlas

 

Off wercs een luttel in sijn hant;

 

Daer stac hi an een vuerich brant:

135

Die brant die namt, het dreef daer hin.

 

‘Sich, vader, dienstu om aertsch ghewin,

 

Aldus licht selt di ontdriven:

 

Die glori der werlt en mach niet bliven;

 

Mer leefstu wel, tis dine ghebode,

140

Aertsche have ende rijc mit Gode.’

 

Dit sprac die bode sonder sparen.

 

Twas sijn dienst, hi mostet bewaren.

 

Die paeus die namt oeck wel int goede,

 

Des was den dienre wel te moede.

145

Byden keyser is ghesent

 

Een ander manier van regiment.

 

Als hi ghecoren was in macht,

 

Soe quam een dienre diet verwacht,

 

Ende brochte drie manieren van sthien

150

Off vier, ende liet den keyser sien,

 

Van welken sthien dat hi woude,

 

Datmen sijn graff maken soude.⁺

 

Die keyser sprac nae desen reden:

 

‘Welckoir du neemst, ic bins te vreden;

155

Ic weetet, oec wistict te voren,

 

Dat ic sterflijc was gheboren.’

 

Ander exempel menich ende yen

 

Plachmen hier voertijts wel te sien

 

Byden heren, byden clercken,

160

Byden goeden patriarchen,

 

Die aendochten hoer beghin

 

Ende middel aertsch ghewin¹,

 

Wat hem bliven mocht int lest:

 

Doe docht hem weldoen talre best.

165

Die hoer sterven dus voersaghen,

 

Die worden oudt ende grijs van daghen;

 

God die spaerdse, hi starctse mede

 

Om hoir grote gherechtichede.

 

Noch sonde God die heren sparen,

170

Waert dat si alle gherechtich waren,

 

Als sy zouden, waren si wijs.

 

Die werlt soude hem gheven prijs,

 

Ende God die souts hem weten danck,

 

Ghinghen si alle den rechten ganck

175

Na gherechte toebehoeren.

 

Quaem hem onrecht voer den oren,

 

Hoe veelt baten mocht off schaden,

 

Nyemant en soude daer toe raden

 

Te doen dat God verboden heeft.

180

Elcman sie wel hoe hi leeft:

 

Dit corte leven mach ons bringhen

 

Tot groten salichliken dinghen

 

Off tot groter onsalicheit.

 

Mar wye hem wel te sterven reyt

185

Mit goeden doechdeliken wercken,

 

Dair is oerbair in te mercken:

 

Wy moeten al ten oerdel staen,

 

Van onsen wercken loon ontfaen.

+ H. fol. 36 d.-37 a.

+ H. fol. 37 a. b.

1 Na dezen regel is zeker een paar rijmregels weggevallen.

Vs. 42 Hs Dede.

Zonder opschrift in het Brusselsche Hs., dat met dit stuk aanvangt. 2 dage mochte. 3 Op dat l. 4 nacht. 5 v. in h. doen. 6 D. wouden rijc die velde groen. 7 douwe. 8 in ontbr. 10 leeuwercke s. cl.