Gedichten

⁺LVIII. Vander heiligher kercken.¹

Ic wil altoes prisen ende loven

Ende in mijn ghedochte setten boven
Der heiligher kercken fondament;
Want God, die alle dinc bekent,
Fondeerde selve die heilighe kercke,
Entaer toe priesteren ende clercke,
Die die kercke regieren sonden,
Om onse ghelove daer by te houden.
Die heilighe kercke is onse moeder,
Ende si is spieghel ende roeder;
Onse ghelove staet daer mede.
Onse sacrament ende kerstenhede
Moeten wy ter heiligher kercken halen,
Alamen tghelach sal betalen:
Die heilighe kerck dats onse begheren.
Nu macht elken mensche deren,
Dat sy dus verre in dwale is comen,
Want int beghin heb ict vernomen,⁺
Dat sy was mate van aertschen goede.
Nochtan leveden sy in oetmoede
Ende namen dat hem God toesende;
Sy doechden commer ende miswende
Entaer toe anxt ende vrese groot;
Oec smaecter veel die bitter doot
Voer der heiligher kercken recht.
Wilmen den bodem tasten slecht,
Noch soudmen des ghelijcke doen;
Warent princen off baroen,
Men sonde hem alle segghen twaer,
Ende selve leven oec daer naer;
Want hiet si ons den lichaem dwinghen,
Ende wils nature niet gehinghen,
Dat si selve daer nae leven,
Hoe moghen sy recht exempel gheven?
Doch ist waer dat si leren,
Wel hem, die hem daer an keren!

+ H. fol. 59 c. d. B. fol. 37 b.

1 Uitgegeven naar het Brusselsche Hs. door Jhr. Ph. Blommaert, in den Theophilus (2de uitg.) bl. 84-87.

+ H. fol. 59 d. B. fol. 37 b.

[p. 112]

 

⁺Doe die kercke dus was in lyden,

 

Doe waren daer heren in dien tyden,

 

Dies langher niet en wilden verdraghen

40

Om die doecht, die sire in saghen,

 

Si en gaven der kercken sulken gave

 

Van renten ende van aertscher have,

 

Dat sy mocht in eren staen.

 

Wildmen den selven pat noch gaen,

45

Datmen doecht daer in vername,

 

Noch waert den volke wel bequame

 

Enter kercken groot ghewin.

 

Want si arm was int beghin

 

Ende rechtveerdich oeck daer by,

50

Daer om maectse Kaerl alsoe vry,

 

Ende Constantinus daer te voren,

 

Datse nyemant mochte storen,

 

Sy en bleeff moghende ende rijck.

 

Nu schiet der kerken onghelijck,

55

Als ic wel bewisen mach.

 

Hoer beghin stont menighen dach

 

Rechtveerdich, alsoe God had bevolen;

 

Oec weetmen wel onverholen,

 

Datse was van goeden maet;

60

Daer nae quam si in hoghen staet.

 

Dit was drievoudich in mijn woorde,

 

Want hoer mit rechte toebehoerde:

 

Arm te wesen inden gheest,

 

Rechtich te bliven nae dat volleest,

65

Rijck te wesen om wederstaen,

 

Wort hoer onghelijc ghedaen:

 

Deser zaken had sy noot.

 

Nu willict twaer ontbinden bloot,

 

Wat onghelijc der kerck gheschiet.

70

Dese drie namen heb ic bediet,

 

Die hoer mit rechte toebehoren:

 

Nu regierense menighe doren

 

Ende maker an den vierden strenc.

 

Ic rade dat elcman hem wel bedenc,

75

Eer hi my straffe van mijn beduden,

 

Sijn si papen off leke luden,

 

Ic wil die waerheit ontbinden

 

Van desen strenc, die sire an vinden,

 

Die nyemant en comt tot ghenen pas

80

Dan den ruwen Sathanas,

 

Die altoes staet na onsen schaden.

 

Dese strenc is van seven draden

 

Tsamen gheleghen alsoe vast,⁺

 

Datten nyemant en can mit last

85

Weder scheiden nochte breken,

 

Dan God, die al onrecht sal wreken,

 

Die heeft selve die macht alleen:

 

Anders is onse hulpe cleen.

 

Deerste draet dat is Hoveerde,

90

Die sinte Pieter niet en gaerde

 

Die wijle hi was in sinen tyden.

 

Nu willen si hoghe paerden ryden

 

Opter heiligher kercken goet,

 

Ende verteren der armer bloet

95

Gulseliken sonder ontsien.

 

Doe God selve den eersten stien

 

An sinte Pieter hadde gheset,

 

Hi was van hoveerde ombesmet,

 

Hine gheerde pellen nochte bont.

100

Nu versamen si menich pout

 

Die ghierighe vander heiligher kercken,

 

Om hoor hoveerde mede te stercken;

 

Want sonder rijcheit, mit armoede

 

Stonde hoveerde in crancker hoede.

105

Die ander draet, dat is die Nijt,

 

Die brenct hem gramscap ende strijt,

 

Want sy draghen scharpe kniven

 

Ende ander wapen om horen live,

 

Die sy niet schuldich en sijn te draghen

110

Dan om der heiliger kercken claghen.

 

Nu moeten sy vechten ende kiven

 

Om die wreetheit die sy driven.

 

Waren sy rechtich ende goedertieren,

 

Wye sonde dan arch op hem visieren?

115

Al wildes hem yemant onderwynden,

 

Hy sonde soe grote were vynden

 

Tallen steden, daer hi quame,

 

Dat hem verganghen sond te blame;

 

Elck goet mensche stonde hem by

120

Om die kercke te houden vry,

 

Die nu in groten vresen staet,

 

Om dattet regiment is quaet.

 

Die derde graet is Ghierichede,

 

Daer die kercke verdonckert mede,

125

Ende onsen ghelove is groten hinder;

 

Mar Sathanas ende sijn kinder

 

Die helpen draeyen desen draet;

 

Want wye ter ghiericheit hem saet,

+ H. fol. 59 d.-60 a. B. fol. 37 b. c.

+ H. fol. 60 a. b. B. fol. 37 c. d.

[p. 113]

 

⁺Die heeft ter schaemten clenen roeck,

130

Menedich is hi ende cloeck

 

Om goet te winnen mit onbescheide:

 

Hoveerde ende nijt die eysschent beyde.

 

Wye hoveerde ende nijt sel houden staen,

 

Die moet al buten reden gaen

135

Ende versmaden Goods ghebot,

 

Die alre doechden is een slot.

 

Die vierde draet is Symonye,

 

Daer Lucifer ende sijn pertye

 

Harde lief an hadde ghedaen.

140

By desen draet suldi verstaen,

 

Dat si gheestelic gnet vercopen,

 

Dair die armen off sonden hopen;

 

Want men placht om Gode te gheven,

 

Datter die armen off sonden leven.

145

Nu is ontfarmicheit verstorven

 

Ende karitaet in hem bedorven;

 

Onghenade buten reden

 

Die rijst in hem tot menighen steden:

 

Dat siedi diewijl openbaren

150

An hem diet gheestelijc recht bewaren.

 

Daer moetmen tghelt ter palmen bringen,

 

Selmen yemant rechts ghehinghen,

 

Want sy vraghen ende si wisen:

 

Wat sy segghen, wy moetent prysen.

155

Daer Onghenade dus fel is gheresen,

 

Dat mach die vijfte draet wel wesen;

 

Want waert recht off onrecht sy,

 

Brengdi ghelt, soe sidi vry,

 

Hoe zwaerlic dattet is ghewonnen:

160

Al hadder tarme wijf voer ghesponnen,

 

Tis alliken wel ghecomen.

 

Den sesten draet willic u noemen,

 

Dat is in Oncuyscheit te leven,

 

Dair sy by in sonden sneven

165

Ende worden van reden onbekent.

 

Wantter heiligher kercken rent,

 

Die den armen sonde bliven,

 

Die wert verteert mit wanckelen wiven

 

Onnutteliken, als ghi wel siet.

170

Dat is der kerken groot verdriet,

 

Dat Lijskijn, Trijskijn hebben verworven

 

Tgoet, daer God om is ghestorven

 

Oetmoedelijc anden cruus.

 

Die heilighe kerck dat is sijn huys,⁺

175

Hy heeftse ghereynt mit sinen bloede,

 

Al staet si nu in crancker hoede;

 

Want die heerders sonden wesen

 

Entie scaep te gader lesen,

 

Om die savonts ter coeye te bringhen,

180

Die worden wolven in horen dinghen.

 

Die scaep die bliven onbewaert;

 

Want wye oncuysch ghenoechte gaert,

 

Die wort gulsich ende traech.

 

Dat is der kerken grote claech,

185

Dat die heerders dus verdolen,

 

Die die scapen sijn bevolen

 

Om wel te bewaren tallen stonden.

 

Nu is die sevende draet ghevonden:

 

Die vierde streng is oec volmaect.

190

Waer hi erghent yet misraect,

 

Dat den strenghe mochte deren,

 

Noch wistic draets ghenoech te scheren;

 

Mar ic wilt hier mede laten bliven,

 

Ende raden ons arme ketyven,

195

Dat wy emmer voerwert meer

 

Altoes volghen spriesters leer;

 

Want hoir woerden die sijn claer:

 

Tscrift bewijstet openbaer.

 

Al sijn hoer wercken som onreen

200

Ende mit sonden veel ghemeen,

 

Daer en suldi u niet houden an;

 

Want sy en sijn mer knecht daer van.

 

Al trecken die knechten buten passen,

 

Nochtan moet hoer saet wel wassen.

205

Al saeytmen uut enen arghen korve,

 

Twaer quaet dat dat saet bedorve;

 

Want sint dat die vierde strenge quam.

 

Sint is tghelove worden soe lam,

 

Dat wijt mit rouwen moghen vertellen.

210

Mer willen wy scouwen den pat der hellen,

 

Soe moeten wy loven die woerden Goods

 

Ende ontsien der heiligher kerken altoes.

 

Al is dese vierde strenc gheleghen,

 

Men machen nerghent liken tieghen

215

Dan Lucifer: den hoort hi toe,

 

Ende wil u segghen alse hoe.

 

Waer drie strenghen tsamen horen,

 

Die vierde is meer dan halff verloren,

+ H. fol. 60 b.-d. B. fol. 37 d.-38 a.

+ H. fol. 60 d.-61 a. B. fol. 38 b. c.

[p. 114]

 

⁺Al woudmer cost an legghen voert;

220

Want der heiligher kerken oert

 

Die heeft drie namen, als ic u seyde,

 

Die vierde vergaet hoer al te leyde;

 

Want wy dwasen daer op micken

 

Ende dwalen mede in menighen sticken,

225

Dat onser zielen is een anxt.

 

Ic waen hi zeer oneffen danst,

 

Die verre buten maten sprinct.

 

Soe wye hem selven niet en dwinct,

 

Die dwaelt al buten maten oerde.⁺

230

Elcman volghe sijns priesters woorde,

 

Ende dwing hem selven totter doecht,

 

Int leste wort hire by verhoecht

 

Ende van sonden oec ontladen.

 

Want Willem wil u dbeste raden,

235

Die van Hildegaersberch is gheboren:

 

Dat sijn die woorden Goeds te horen,

 

Ende mit begheert daer na te leven,

 

Soe worden die zonden eerst vergheven.

+ H. fol. 61 a. B. fol. 38 c.

+ H. fol. 61 a. B. fol. 38 c.

37 was dus. 39 en woude liden. 40 si daer. H. doecht doecht. 41 sulke gaven. H. en ontbr. 42 renten e. v. a. haven. 44 Woudemen. 45 H. doecht doecht. 48 was arm. 49 r. al daer bi 50 Hier om maeotese K. soe v. 51 hier t. v. 52 en m. 55 u wel. 57 alst. 58 weetment wel al o. 59 goede mate. 61 na minen. 62 Wanttet h. 64 Rechtveerdich t. b. ende dat voleest. 65 om te w. 68 wil ict waer. 69 kercken. 72 regeerse sommich d. 73 makender. 74 elc. 75 in m. b. 76 Sijnt p. ofte. 77 Want i. w. 78 si daer. 82 Desen. 83 Te samen geslagen. 84 H. cam. 85 versceiden noch ghebreken. 88 ons. 89 Den iersten. 92 peerde. 95 Gulsichlijc. 98 hoverdien. 99 Hi en g. 100 versamenen. 2 hoverdie. 3 W. s. hoverdie m. a 4 Soe s. hoverdie. 5 Den anderen. 7 knyve. H. kiven 8 op h. l. 10 D. voer d. h. k. clagen. H. slaghen 17 Tot allen tiden waer h. q. 18 sonde die b. 19 stont. 24 Al daer. 25 eest een groet h.

29 der s. 30 Mer loes is h. 32 Want hoverdie nijt d. eischen. 33 Wie h. H. Wy. 36 doecht. 37 Den vierden. 39 Harde lieve wort aen gedaen. 42 Al d. d. arme op s. h. 44 Om d. arme hi s. l 48 te meniger stede. 49 openbaer. 50 die g. 51 gelt. 52 S. recht y. g. 54 Ende w. s. s. dat moeten w. p. 55 fel onbr 57 W. weder dat r. 58 weerdi. H. siedi. 59 dat is g. 60 dat arm wijf over g. H. wijf ontbr. 61 T. alte samen willecome. 63 D. i. oncuiscelijc t. l. 64 Al d. 68 weerden. 69 Onnuttelijc. 71 Lijsken Trijsken. 75 Ende hi. 77 W si d. h. sonde. 79 O. des avonts totter coeyen. 80 wolve. 82 begeert. 86 Die God sijn scaep heeft b. 87 tot allen s. 94 E. r. noch o a. catyven. 97 woerde. 98 bewiset. 200 voele g. 3. Ende al traden d. knechte b. passe. 4 sijn saet. 5 Ende al seitmen uten a. Na vs. 205 is vs. 204 bij B. nogmaals herhaald 6 T. q dat s. daer om b. 7 Want s. desen vierden s. q. H. Wan. 8 Is ons gelove. w. s. l. 9 tellen. 10 wildi s. 11 S. loeft altoes die woerde G. 12 E. ontsiet der k. geboets. 13 die v. s. geslagen. 14 mach hem. 15 dien. 17 die s.

21 name. 23 dwase. 24 enigen. 27 uter. 32 hi daer. 35 Hildegaertsberge. H. Hidegaersb. 36 woerde. 37 begeerten.
Tit. Van dwalinghe. 2 Die. 5 wandert b. spoeren. 8 Menichwerven vroe. 11 vriende. 12 l. hem g. 13 volchde hem c. of g. 14 int. 15 Hier o. p. a. dat g. m. 17 vriende. 18 buten. 19 u ontbr. 20 heiden. 23 enen. 24 te. 25 minen. 29 te. 33 tot s. s. 35 niet en w. 38 den wech aen elke s. 39 E. h. hem g. 42 soe ontbr 46 sinen. 49 A. soe wanderen. 51 d. r. pat. 55 weet m. t. v. al wel. 59 anxte.