Horae Belgicae

(1968)–A.H. Hoffmann von Fallersleben– rechtenstatus


II. Bruchstück. Wie Renout mit seinen Brüdern zu König Iwe fährt und dieser ihm für seine treuen Dienste einen Felsen in der Gironde, und seine Tochter Clarisse zu einem ehelichen Weibe giebt, und wie dann Renout sich ein festes Schloss baut und es Montalbaen heisst. 200[regelnummer] ‘ic vlo nu liever uter noot dan ic dus soude bliven doot.’ Renout antworde mettesen ‘broeder, dan mach niet wesen’ seide die ridder onvervaerde. 205[regelnummer] si reden echt in met Bejaerde ende vochten so langhe wile dat men gaen soude ene mile. si maecten so meneghen doden, dat men there sach verbloden. 210[regelnummer] die sterke riddren entie goede braken dore met overmoede. doe reitsi waer si wilden, maer sine hadden niet van haren schilden no van helmen niet gheheel
[pagina 52]
215[regelnummer] behouden trechte derde deel. Doe seide die marcgrave Adelaert ‘nu ne wetic warewaert wi moghen varen omme onthout.’ ‘so ne doe ic ooc’ seide Renout. 220[regelnummer] doe seide Writsaert die deghen snel ‘ic weet utermaten wel, bi gode van Nasarene! dattie werelt ons es te clene.’ Ritsaert seide ‘broeder Renout, 225[regelnummer] ic weet noch harde goet onthout.’ ‘waer eist?’ seide die ridder coene. ‘tote Ywen van Dordoene. Saforet die wigant was oit sijn meeste viant, 230[regelnummer] bedi hi sloech-Ywes vader ende sine broeder bede gader, ende hi hadde drie castele ghevest in Ywes lande daert was best.’ Ritsaert sprac ‘deghen vrome, 235[regelnummer] wi sullen hem sijn willecome ende wi sullen hebben goet onthout.’ ‘so vare wi daer!’ seide Renout. ‘so doe wi dan!’ seide Ritsaert. doe so voersi derwaert 240[regelnummer] so verre bin drie daghen dat si Ywes borch saghen, die rikelijc was ende goet. nu willic u maken vroet: bi den castele van Vaucloene 245[regelnummer] woonde Ywe optie Dordoene. als Ritsaert die borch sach, moghedi horen wes hi plach. hi seide ‘ic bem sonder sorghen: ic sie sconincs Ywen borghen.’
[pagina 53]
250[regelnummer] ‘welc es soe?’ seide Renout. ‘neven der rootsen an dat wout gone hoghe casteel die ghinder staet, daer gone muur al omme gaet met gonen groten grachten: 255[regelnummer] dats daer wi te ridene achten.’ Doe seide Adelaert die ridder goede ‘wi rusten ons bat, wi sijn moede. mallijc verbinde andren sine wonden.’ si beten ten selven stonden. 260[regelnummer] die ridders stout ende milde leiden haer hoost in hare schilde ende sliepen toten stonden dat si verbonden hare wonden mallijc andren met ghemake. 265[regelnummer] si hadden meneghertiere sprake. si onbeten een lettel ende reden wech met groter haesticheden. daer ne was ghene lette, si namen thooft van Saforette 270[regelnummer] met hoverden, met alre macht ende stakent boven op enen scacht boven der banieren scone ende Renout banter an de crone. aldus reden si sonder sorghen 275[regelnummer] vor sconincs Ywes borghen Ywe stont ten tinne ende wert der ridders ininne ende seide ‘ic sie vremthede ende wonder hier vor de stede: 280[regelnummer] vier riddren van snellen leden comen ghewapent hier ghereden ende hebben maer een ors bescreden. si schinen ooc van sconen seden, bi gode die mi gheboot!
[pagina 54]
285[regelnummer] tors es behaghel ende groot.’ Doe liepen ridders ende vrouwen ende joncfrouwen, die bescouwen wilden tors van sconen leden entie ridders diere quamen ghereden. 290[regelnummer] Ywe die coninc streec te dale: hem behaghes harde wale, dat hi de ridders comen sach te siere herberghen op dien dach. si beten vor den coninc goet 295[regelnummer] ende ghinghen in sijn ghemoet ende groeten alsi best mochten. thooft dat si vor hem brochten ende ene crone daer op ghebonden ende cnielden vor hem tien stonden 300[regelnummer] ende boden hem utermaten scone. hi nam thooft al metter crone, ende si seiden ‘coninc rike, wi willen u sekerlike dienen dach ende nacht 305[regelnummer] ende helpen u met onser cracht.’ doe seide Ywe die coninc vrome ‘ghi sijt mi harde willecome hier ter herberghen mijn: ic gheve u broot ende wijn.’ 310[regelnummer] Renout sprac ‘dat lone u god! ic wille doen al uw ghebot.’ doe seide Ywe ‘waert u bequame, ic wiste gaerne uwe name.’ Renout seide ‘wi willen alle gader 315[regelnummer] segghen onse namen: onse vader es Haymijn die ridder name cont, dat segghic u te deser stont. mijn outste broeder heet Ritsaert, dander die heet Writsaeit,
[pagina 55]
320[regelnummer] Adelaert heet die derde mede: dits gherechte waerhede, ic hete Renout een ridder snel. nu wetti onse name wel.’ Ywe onthaletse of hi hare vader 325[regelnummer] hadde gheweest alle gader. hem allen dedi cleder maken: groene samijt jeghen root scarlaken, ende Renout donvervaerde dede wel achterwaren Bejaerde. 330[regelnummer] Ywe dede hem ten selven stonden meesters hebben te haren wonden, hi deetse hem helen met dranke. aldus diendi hem te danke dattie ridders name cont 335[regelnummer] in seven weken waren ghesont ende gheheelt al hare lede ende hare goede orse mede. Doe dede hem Ywe die coninc milde maken scone nuwe schilde, 340[regelnummer] hare orse maerscalken, hare daghen ende hare swaerde vervaghen; hare isere waren doen verscuren. si daden maken coverturen alle gader van enen sticke 345[regelnummer] met enen tekene wel ghemicke, dat hadden si in corten tiden. die Ywen sullen helpen striden, si gheréden hem ter vaert ende hare ors Bejaert 350[regelnummer] dede men uutleden met ghewelt ende men sadelet ant velt. het was verdect entie riddren goede saten op met overmoede. Ywe vergaderde haestelike
[pagina 56]
360[regelnummer] in sijns selves conincrike een groot here die wigant ende voer in sijn lant, daer hi die castele vant, si daden hem groten pant 365[regelnummer] die Sasoret hadde doen maken: si vulden de gracht ende braken die mure die daer stonden ende sloeghen doot dat sire vonden dat bin den castele was ghinder 370[regelnummer] sonder wijf ende kinder. doe voersi haestelike in Saforeten conincrike ende laghen in sijn lant ende stichten roof ende brant 375[regelnummer] ende orlogheden dat was waer een lettel min dan drie jaer. Doe dede Ywe die coninc milde castele maken waer hi wilde. hi lach int lant oft hem al gader 380[regelnummer] comen ware van sinen vader. die vier riddren streden met nide ende Ywe waser harde blide, in wat wighe si quamen dat si altoos den seghe namen, 385[regelnummer] ende si waren hem van herten hout, hi gaf hem cierhede menichfout: dat seit men ons over waer. die heren waren daer vier jaer. binnen dien vereeschet op enen tijt, 390[regelnummer] des willic dat ghi seker sijt, Caerl die coninc van Vrancrike ende was hem gheseit sekerlike van enen spiere die daer quam entie heren daer vernam.
[pagina 57]
395[regelnummer] doe sende Caerl in corter stont enen bode name cont ende ontboot Ywen bi brieve, dat hi hem dor sine lieve sende die mordadeghen liede. 400[regelnummer] also alsict u bediede waest ghescreven daer ict las. ghi moghet mi gheloven das dat Caerl dies bat ghenadelike dat hise hem sende, te ghelike 405[regelnummer] den gonen die hem in Vrancrike doot sloech sinen sone Lodewike. alstie bode vernam, dat hi in Gasconien quam, doe vraghedi haestelike 410[regelnummer] om den coninc van den rike. men wijsdene hem in corten stonden: so heesti den coninc vonden. hi booch neder over sijn cnie ende seide ‘coninc, god houde di! 415[regelnummer] u doet groeten vriendelike Carel die coninc van Vrankerike.’ die bode was een coene wigant: den brief gaf hi hem in de hant ende seide ‘here, eist u lief, 420[regelnummer] so doet lesen desen brief. dats waerlike dinc, u sentene Caerl die coninc.’ die coninc was een deghen coene ende nam den brief van den garsoene, 425[regelnummer] ende in corten stonden heesti den brief ontwonden, ende lasen selve tehant dat hire in ghescreven vant Caerls botscap ende sine niemare:
[pagina 58]
430[regelnummer] dat hi hem sonde den mordenare, die hem hadde in Vrankerike versleghen sinen sone Lodewike. als Ywe de botscap verstoet, wert hi droeve in sinen moet 435[regelnummer] ende riep te rade sonder sparen alle sine man die daer waren, met also groter listen dats de heren niet ne wisten. ‘ghi heren’ sprac Ywe de coninc 440[regelnummer] ‘wat radet ghi om dit dinc? hier heest gheeist Caerl die coene om Haymijns kinder van Dordoene. ne sendicse niet den coninc goet, so hebbic sinen evelmoet. 445[regelnummer] ghi heren’ sprac die coninc doe ‘wat rade ghevedi mi hier toe, dat ic blive in miner ere? van Renout hebbic grote ere ende grote diensten ontfaen 450[regelnummer] in der hedine lant sonder waen.’ doe sprac Anceel van Ribemont, daer hi bi den rade stont ‘wi hebben ghehoort te menegher stonden, dat wi de waerheit hebben vonden 455[regelnummer] dat si groten lachter daden den coninc in siere kemenaden, daer si sloeghen jamerlike doot den coninc Lodewike. behouden goet ende leven 460[regelnummer] seldise bi minen rade gheven. si dat sake dat ghijs ooc niet ne doet, u es eveie gheschiet: Caerl sal comen in uw lant ende stichten roof ende brant:
[pagina 59]
465[regelnummer] mach hi u selven bevanghen, hi doet u bi der kelen hanghen.’ Hughe dAvernaes sprac te desen ‘dese raet moete verwaten wesen. her coninc’ sprac Hughe ‘tewaren 470[regelnummer] gheefdi also op dese riddaren, men sal u heten verrader hier naer, dat weit wel, over dusent jaer. so meneghen dienst si u daden, soudise also sere verraden? 475[regelnummer] so meneghen heidene hebsi versleghen, so meneghen uten carele ghedreghen! uw vaendraghere es Adelaert, ende een goet ridder es Ritsaert, ende Writsaert uw drussate: 480[regelnummer] verradise, het ware onmate,’ dit sprac die Avernaes ‘men soudu houden over dwaes. ghevedi op aldus dese heren, ghi sout uwen lachter meren.’ 485[regelnummer] doe sprac die hertoghe Ysoreit ‘her Hughe, ghi hebt wel gheseit.’ doe sprac van Gasconien Renier een coene ridder ende een fier ‘verloochdi dese heren viere, 490[regelnummer] ghi wert onteert, coninc siere. wildise ooc, sem mijn leven! met verranessen opgheven, si sijn van so hoghen maghen, si souden uwen lachter jaghen. 495[regelnummer] quamedi in Poelien of in Toscane of in Calabren, u stonde tontfane groten lachter, dat weit wel. daer es so menich ridder fel, die hem wel na sijn belanc.
[pagina 60]
500[regelnummer] ende in Cecilien sonder wanc sone moghedi dan niet comen, une quamer af grote onvromen. quamedi in Grieken ofte in Hongherie, in Inghelant of in Normendie 505[regelnummer] of comedi in Vrancrike, u haten de hogheste van den rike. jeghen hare hoghe maghen ne moghedi ghene vete draghen. ne dordise jeghen Caerl niet houden 510[regelnummer] ende wildi niet sijn bescouden van haren maghen sonder waen, so moeti minen raet bestaen, so laetse varen haestelike in een ander conincrike 515[regelnummer] daer si Carle niet ontsien.’ mijn here Lambert sprac mettien ‘here, also moetic met eren leven! ic hoorde Anceline heden gheven goeden raet ende vroescap segghen. 520[regelnummer] wildife den coninc wedersegghen ende ghise wilt houden jeghen hem, ic segghe u wies ic seker bem, dat ghire dan sult winnen an als dede van Lacviden Jan, 525[regelnummer] die hier voren maecte strijt jeghen Carle in ontijt.’ Als Lambert sprac die woort, Ysoreit sprac ende tart voort ende seide ‘die desen raet nu gaf, 530[regelnummer] hine gave niet om uw ere een caf. want ic seggu’ sprac die heelt sijn ‘gheen coninc mach verrader sijn. dat ghi Renout entie broedre sine opgavet daer men hem dade pine
[pagina 61]
535[regelnummer] doen ende nemen tleven, so haddise qualike opghegheven. maer doedi minen raet, tewaren here, ghi sultse laten varen in Poelien of in ander lant 540[regelnummer] daer si in bliven onghescant.’ Ywe ghinc vort mettesen rade ende seide dat hijt gaerne dade, maer hem jamerde sere om Renout den jonchere 545[regelnummer] ende om sine broedre die met hem waren dat si hem souden ontfaren, ‘ende so meneghen dienst hebben ghedaen ende in mach hem niet te hulpen staen. d evelmoet van Caerl den coninc 550[regelnummer] ware mi al te sware dinc’ die Avernaes antworde saen die bi den rade was ghestaen ‘here coninc, ic seit u wel te voren: gheen goet man soude horen 555[regelnummer] na den raet die si gheven Anceel ende Lambert die twe neven; si sijn bede van den gheslachte dat nie goeden raet vortbrachte vor ghenen goeden man, 560[regelnummer] also helpe mi sente Jan! maer coninc wildi houden uw ere, so suldi Renout den jonchere Clarissien uwer dochter gheven, so moghedi vrolike leven 565[regelnummer] emmermeer na dese stonde; entie roche op die Geronde die gheest hem, hi salre saen een vaste borch op doen staen. bi den here van paradise!
[pagina 62]
570[regelnummer] mach Renout die helt van prise kinder hebben als hi sal bi uwer dochter heeft hijs gheval - Renout es van so hoghen maghen, die vete suldi wel ghedraghen 575[regelnummer] jeghen Caerl gheweldelike Pippijns sone van Vrancrike.’ Ywe was der talen snel ‘Avernaes, ghi segghet wel: des waric int herte vro, 580[regelnummer] mocht mi comen noch also dat Renout die wigant met mi bleve in mijn lant.’ Mettien ontboot die coninc sijn Renout entie broedren sijn 585[regelnummer] dat si vor hem quamen saen. doe ghinc die grave wel ghedaen ende sine broedre tien stonden daer si den coninc Ywe vonden. doe sprac Renout een helt vri 590[regelnummer] ‘coninc, wat ghebiedi?’ Ywe antworde nu ‘Renout, dat segghic u. hier heeft ontboden sekerlike Caerl die coninc van Vrancrike 595[regelnummer] bede met seghele ende met brieve, dat ic u dor sine lieve ende al uw broedre met, dat segghic u bi miere wet, ende ic u allen haestelike 600[regelnummer] ghevaen sende in Vrancrike.’ vort sprac Ywe mettesen ‘gheen verrader willic wesen, maer des sijt seker ende vroet, te swaer es mi sin evelmoet.
[pagina 63]
605[regelnummer] maer Renout wildi tewaren in Poelien of in Calabre varen oste over die suutsee, in begheve u nemmerme no met scatte no met goede. 610[regelnummer] doedijt so doedi alstie vroede. nu secht mi ende doet verstaen, soudijt willen anegaen?’ Renout antworde tehant ‘edel here, hets ons bewant 615[regelnummer] te sorghen jamerlike. jeghen Caerl van Vrancrike ne moghen wi striden min no me no in dit lant noch over see.’ vort sprac Renout ter stonde 620[regelnummer] ‘een roche steet op die Geronde; wildi mi de roche gheven, ic wils verdienen al mijn leven, want ic souder op doen werken een huus van al sulker sterken 625[regelnummer] dat ic Caerl ende sine maghe van enen baste niet ontsaghe: dat segghic u ende doe verstaen.’ Ywe antvvorde vele saen ‘gavic u de roche, coene wigant, 630[regelnummer] ghi dwoncter met al mijn lant ende van Gasconien alle die steden.’ ‘in dade, here, bi waerheden, des willic u gheven mine trouwe. also helpe mi onse vrouwe! 635[regelnummer] en woont so hoghe man in dit lant, mesdoet hi u, ic bem sijn viant, ende hine sal niet met sinen cnapen nachts met ghemake slapen no smorghens met rusten opstaen,
[pagina 64]
640[regelnummer] no eten no drinken sonder waen. wildi mi de roche gheven, ic sal u dienen al mijn leven ende imine broedre alle gader, ghelijc ghi waert onse vader.’ 645[regelnummer] Ywe antworde met staden ‘hier op willic mi beraden.’ doe ghinc hi te rade tehant met al den hoghesten dle hi vant. doe sprac Ywe die coninc stout 650[regelnummer] ‘heren’ seiti ‘hiers Renout ende bit mi te derre stonde om die roche op die Geronde; want in Gasconien mach hi niet hem onthouden wats gheschiet 655[regelnummer] jeghen den coninc Carle vri. ghi heren, bedi wille hi een huus maken also vast dat hi niet gave enen bast, al quamer die coninc selve voren, 660[regelnummer] hine soude wel sinen toren daer in onthouden sekerlike jeghen de man van Vrancrike. nu heeft Caerl die coninc vri enen bode ghesent te mi 665[regelnummer] met seghele ende met brieve, dat ic hem sende dor sine lieve Renout ende sine broedre coene. nu raet, ghi heren, ghi baroene, wat mach ic nu anegaen?’ 670[regelnummer] Ysoreit antworde saen ‘ghi sult Renout den wigant die vaste roche gheven tehant vor ons allen, bi miere wet! ende uwer dochter Clarissien met.
[pagina 65]
675[regelnummer] so salmen u in corter tijt ontsien over de marken wijt, waer ment vernemet segghic u.’ Lambert antwordem nu ‘so sulwi Ywe den coninc wijs 680[regelnummer] doen setten jeghen Caerl van Parijs, so salne Caerl comen vanghen ende hier in sinen lande hanghen ende Renout den grave sijn ende daertoe alle die broedren sijn. 685[regelnummer] dat es onser alre scande, hanghet men Ywen in sinen lande ende Renout den coenen here.’ des balch hem dAvernaes sere, Lamberte bet na streec, 690[regelnummer] bi den hare hine greep, sine hant hi verdroech, in den hals hine sloech. dat nes loghene negheen, den hals sloech hi hem ontween, 695[regelnummer] so dat hi doot al met allen vor sine voete quam ghevallen. ‘vrient’ sprac Hughe dAvernaes ‘nemmeer sprec als een dwaes, dor dat ghi behiet onsen here 700[regelnummer] al sulke scande, al sulke onnere, als dat men hanghen soude ende den jonghen Renoude; verga alsoot verganghen mach, ghi hebter omme uwen doemesdach.’ 705[regelnummer] Doe sprac Ywe te desen ‘ghi heren, laet de tale wesen. also behoude mi god dat leven! ic sal Renout miere dochter gheven, entie roche op die Geronde
[pagina 66]
710[regelnummer] die ghevic hem te desen stonden: so sal hi mi te hulpen staen ende jeghen hem allen te staden staen.’ doe riep Ywe Renout saen, alsic u mach doen verstaen, 715[regelnummer] ende sprac ‘edel grave Renout, wildi mi sijn van herten hout ende alle uw broedren met. so ghevic u, bi miere wet! tehant die roche op die Geronde 720[regelnummer] ende miere dochter die scone blonde tenen wive al uw leven. daer toe so willic u gheven die ene helt van minen goede, so moghedi van overmoede 725[regelnummer] een huus maken op die Geronde. al quame Caerl die name conde daer voren met al sinen here, hine mochtu niet deren een pere binnen hondert jaren.’ 730[regelnummer] Renout antworde ‘tewaren dat lone u god van paradise! uw dochter die scone maghet van prise die nemic gaerne hier ter stede ende daer toe die roche mede.’ 735[regelnummer] aldus gaf Ywe die coninc Renoude in waerlike dinc siere dochter te wive sonder wanc. wat holpe dat ict opdecte lanc van der brulocht die daer was, 740[regelnummer] also alsict ghescreven las? so verloric minen tijt. daer was joie ende delijt; die brulocht die was groot. doe ghinc Renout ende ontboot
[pagina 67]
745[regelnummer] al die temmerliede die hi vant ende maetsers in dat lant, alle die have willen winnen: enen casteel wil hi beghinnen op die roche in die Geronde. 750[regelnummer] si quamen diet vernemen conden, entie goede meesters waren quamen ter roche sonder sparen vesten dat huus op die Geronde op die roche in corter stonde. 755[regelnummer] ons seit de boec bi sente Jan! hi hadde wel dusent temmerman ende sevenhondert maetsenaren. nu sal Renout al sonder sparen enen casteel sal hi beghinnen 760[regelnummer] met vasten muren, met hoghen tinnen. dat segghic u in waren dinghen datter twe pare mure ommeghinghen. Doe ontboot Renout, god weet! over al dat lantscap breet 765[regelnummer] so wie dat vername dat hi toter roche quame, Renout soude hem husinghen gheven ende houden vri al haer leven. alle die dit vernamen, 770[regelnummer] wijf ende man ter roche quamen, so dat Renout die helt name conde vergaderde in corter stonde hem vijftien hondert bi ghetalle die van ambochte waren alle. 775[regelnummer] sulke lieden wonnen wijngaerde, mersche, bosche, boomgaerde; sulke wonnen coren ende lant ende stichten gonder altehant een utermaten scone stede.
[pagina 68]
780[regelnummer] nu hort wat Renout doe dede. hi ontboot waerlike dinc sinen sweer den coninc dat hi te hem quame saen. alst Ywe heeft verstaen, 785[regelnummer] voer hi derwaert bi sente Jan met meneghen goeden man, ende alstie coninc doe vernam dat hi toter roche quam, doe sprac Ywe, sijt des wijs! 790[regelnummer] ‘Renout bi gode van paradijs, ghi hebt ghemaect een scone huus, also helpe mi Jesus! ende enen casteel bequame: Renout, nu secht hoe es sine name?’ 795[regelnummer] Renout antworde saen ‘hijs op ene roche ghestaen die algader es marberijn: daer omme es die name sijn Montalbaen dat segghic u.’ 800[regelnummer] Ywe antwordede nu ‘also moet hi heten sonder blame, ghi hebt enen goeden name ende enen gherechten ghegheven.’ aldus es die tale bleven.

Vorige Volgende

II. Bruchstück.