Horae Belgicae

[p. 1]

[Deel IX]
[Altniederländische Sprichwörter nach der ältesten Sammlung]

HERRN
professor M. de Vries
ZU LEIDEN
gewidmet.

[p. 3]

Incipiunt proverbia seriosa in theutonico prima, deinde in latino sibi invicem consonantia, iudicio colligentis pulcherrima ac in hominum colloquiis communia.

1	Achter rugghe leert men best kennen. Dicitur absente me quod non me residente.
2	Achterraets en ghebrac nie man. Scit vir consilia centum post facta dolenda.
3	Als die dranc comt, so is die reden uut. Quando venit potus, cessat sermo quasi totus.
4	Als die peerden vol sijn, so truren si. Stat equus et curat, cibus illum quando saturat.
5	Als die buuc vol is, so is dat hooft blide. Tunc caput est letum, dape corpus quando repletum.
6	Als die buuc opgaet, so brict dat speelken uut. Quando tumet venter, produntur facta latenter.
7	Als de anxt meest is, so is godes hulpe aldernaest. Quando timor maior, tunc deus est propior. Auxilium Christi venit ad nos tempore tristi.
8	Als enen wast sijn goet, wast hem sinen moet. Dum quis ditatur, animosior esse probatur.
9	Als die reghen comt, so is die snee verderft. Imber quando cadit, nix deperit et cito vadit.
10	Als hoeren schelden, brict die schande uut. Turpia culparum produntur lite putarum.
11	Als hoeren spinnen, is die neringhe cranc. Filat quando puta, questus malus est ita puta.
12	Als men den keerle bidt, dan weighert hi meer. Villicus ingratus elatus fit rogitatus.

[p. 4]

13	Al verloren dat men den onbekenden doet. Ingrato quid agis, hoc semper et undique perdis.
14	Al liecht die mont, dat hert en liecht niet. Cor non nugatur, licet os mendacia fatur.
15	Als dat kint verdronken is, so stopt men den put. Sero fugatur aqua, submersus erat puer aqua.
16	Als die olde hont blaft, so sal men uutsien. Latrans annosus foris aspice queso molosus.
17	Alst wael wil, so is men blide. Omnes letantur, dum prosperitate beantur.
18	Als men secht hus, so meint men die hoenre. Hus dum clamatur, gallus, gallina notatur.
19	Als ment gode opghevet, so ist wael half verloren. Christo quando datur res, spes bona tunc tribulatur.
20	Als dat spel best is, so sal ment laten. Optimus est quando ludus non ludere mando.
21	Als die een hant de ander wast, so sijnse beide schoon. Palme quando lavant mutuo se mutuo mundant. Utraque mundantur, reliqua dum palma lavatur.
22	Als ghewalt comt, is dat recht doot. Tunc ius calcatur, violentia cum dominatur.
23	Als die spise mindert, so meerdert den hongher. Dum cibus abscedit, fama novella redit.
24	Als die cat jonghen hevet, so muust si wael. Catus habens plures iuvenes capit undique mures.
25	Als dat iser heit is, so sal ment smeden. Ferrum quando calet cudere quisque valet.
26	Al eert gras wast, so is die henxt doot. Tunc moriatur mannus, dum gramina protrahit annus.
27	Alst wael wil, so is hem goet te helpen. Dum bene vult, facile quit homo succurrere cuique.
28	Als die olde coeijen bissen, so clappen hem die clauwen. Post sene cursante vacca sonat unguis et ante. Dum trotant vacce veteres, sonat ungula queque.
29	Als de swalven vlieghen, bliven hier die muschen. Passere sub tecto remanente residit hirundo.
30	Alst werc ghedaen is, so is die cnape onweert. Verna fit ingratus, dum mox opus est operatus.

[p. 5]

31	Als deen wolf de anderen et, so is hongher in den wolt. Quando lupum lupula vorat, esurit undique silva.
32	Alst wael wil, so calft die os. Dum bene vult, vitulat bos: sic gens undique famat.
33	Alst hooft sweert, droeven al die leden. Cum doleo capite, tunc membra dolent mea queque.
34	Als men den hont slaen wil, so hevet hi leder gheten. Qui catulum cedit, coreum fert ipse comedit.
35	Alst alder werlt verdriet, verdrietet god. Post tedet Christum, mundum dum penitet istum.
36	Als te hove gheten is, so sijn daer idel vaten. Quodlibet est vacuum vas post cenam dominorum.
37	Also seer schreit hi die nae schreit als vore. Tantum post flentes flent ut sunt ante gementes.
38	Alst liden mach, sel ment loven. Dum quit transire, laus hoc debet redimire. Plus sunt laudanda mediocria quam vicianda.
39	Also goet is een bie als een hant vol vlieghen. Muscis plena vola deterior est ape sola.
40	Alst den herde misgaet, misgaet den vee. Dum male pastori vadit, vadit male gregi.
41	Also een sijn bedde maect, mach hi daer op slapen. Ut strasti lectum, super hunc sic vade cubatum.
42	Also langne gaet die cruuc tot water dan si brict. Tot reisas ad aquas facit hydrias quot luit ipsas. Ad vada tot vadit urna quot ipsa cadit.
43	Also langhe trit men den vorsch dan hi pijpt. Ranula calcatur tantum quam vociferatur.
44	Also langhe roept men paschen dat paschen comt. Tantum clamatur quam pascha venit quod amatur.
45	Also goet coop gaet men tot smeets als tot smekens huus. Fabrello tantum dabitur fabro scio quantum.
46	Also menich hooft so menighen sin. Quolibet in capite viget ingenium speciale.
47	Also menich lant so menighe sede. Dic patrie quot sunt harum mores scio tot sunt.
48	Alle slaghen en raken niet. Non ledunt neque sic rem tangunt verbera queque.

[p. 6]

49	Alle manne vriest nae sijn clederen. Algeo plus vestes, dum plures sunt scio testes.
50	Alle cleine beken lopen in die grote. Undique per montes currunt in flumina fontes.
51	Alle rivieren lopen in die see. Ad mare declivus omnis currit cito rivus.
52	Alle ambochten smetten. Quodlibet officium lucri pinguedine crassum.
53	Eier in die pan, daer en comen gheen cuken uut. Ex frixis ovis pullus nunquam venit ullus.
54	Alle baten helpen, al sijn si clein. Quamvis sunt modica, prosunt tamen omnia lucra.
55	Alle vergheten sonden quijt. A me nescita peccamina sunt ea quita.
56	Alleman is een dief van sijnre neringhen. Quisque suo questu fur sicque tuo simul es tu.
57	Alle dinc leet hem segghen. Quevis res seculi de se fert plurima dici.
58	Alle die leven en vilden niet enen wetsteen. Vivens nemo datur, per quem cos excoriatur.
59	Alleman wat: dat deelt schoon. Da partem cuique vel tu partiris inique. Dividit inique nolens partem dare cuique.
60	Allensken lappen leert die hont dat leer eten. Particulis discit coreum canis esse quod id scit.
61	Alleinsken haren wort die man cael. Nunc ruit hic post hic pilus et calvus sit homo sic.
62	Alleinsken ene, vanct mense alle. Singula captentur, sic omnia fine tenentur.
63	Alles dinghes een wile. Stant modica puncta mundana negocia cuncta.
64	Also goet ghesecht als ghesonghen. Applaudo dictis cantandis sepe relictis.
65	Alder lude vrient is alder lude sot. Stultus cunctorum fit quivis amicus eorum.
66	Al te vele en is niet ghenoech. Non satis est nimium, nam venit in vicium.

[p. 7]

67	Al visevase sonder ghelt. Laudatur nummus quasi rex super omnia summus.
68	Aen meinen en bint nieman peerde vast. Firmiter ad dubium scit nemo ligare caballum.
69	Anxt ende vrese doet den olden lopen. Si timor in mente, currit vetus ipse repente.
70	Armoede maket onschemel lude. Ex veteri more pauper caret ipse pudore.
71	Armoede soect nauwe list. Paupertas cautas querit ubique vias.
72	Arme lude driven arme wise. Pauper pauperiem per totum sustinet orbem.
73	Arme lude en sullen niet lecker sijn. Os rude pecorum sit egeno, non dominorum.
74	Arm man lecker en heeft sinen wil niet. Esurit atque sitit pauper qui lauta requirit.
75	Arme lude coken dunnen bri. Pauperis est gentis tenuis puls farre carentis.
76	Arbeit wint dat vuur uten steen. Ignis de lapide surgit mediante labore.
77	Also vele calver comen huden ter merct als older coeijen. Pelles quot pecorum venduntur tot vitulorum.
78	Alle swerken en reghenen niet. Non stillant omnes quas cernis in aere nubes.
79	Also langhe et men witbroot dat ment brune begheret. Fit quod contemptis peto nigrum panibus albis.
80	Alst water over die corven gaet, sal ment schip osen. Fundo stans unda iacitur de mare profunda.
81	Als die musche nestelen wil, soect si vele holen. Nidificans caveas vult passer visere multas.
82	Als men den sac ontbint, so siet men watter in is. Contentum scitur, saccus dum post aperitur.
83	Als de sac comt, worpt men den budel achter die kist. Bursula calcatur, dum grandis bursa paratur.
84	Als die meister comt, hevet meisterken ghedaen. Eiicitur magno parvus veniente magistro.
85	Also vele te quader dat de bruut schorft is ende luttel hevet. Pauper et absque pilis tanto plus sponsula vilis.

[p. 8]

86	Also wee wort den naghel als den gate. Penam consimilem tolerant clavis atque foramen.
87	Als die waghen in den sloot is, so sijn daer vele woorden. Dum currus stat aqua, resonant tunc plurima verba.
88	Also qualic varen si diet tappen als diet drinken. Hic trahit, ille bibit simul ac uterque peribit.
89	Also en quam die cat aen dat spec niet. Non comedit lardum sic catus ut estimat ipsum.
90	Als de hont dat been heeft, so heeft hi den staert in den mont. Dat dorsum canis, os eius quando venit in os.
91	Al niet sonder ghelt. Est nihil et nihilum sine prompta pecunia totum.
92	Als die pere rijp is, so valt si van den boom. Dum sunt matura, pira sunt breviter ruitura.
93	Alle vrucht smaect nae haren boom. Arbor naturam dat fructibus atque figuram.
94	Al is die kerc groot, die pape singhet dat hi can. Non canit in templo nisi quod scit presbiter amplo.
95	Als men dat verken biet, sal die sac reet sijn. Saccus erit promptus, dum prebetur tibi porcus. Dum sus prebetur, tunc saccus promptificetur.
96	Als die sac vol is, so richt hem die tap. Angulus erigitur in sacco quando refertur.
97	Also goet mit beiden benen in den stoc als mit enen. Nil refert bino fore cippo vel pede solo.
98	Als ic doot bin, is alle die werlt doot. Dum morior, moritur mundus simul et sepelitur.
99	Also wael ist gheluc achter als vore. Vulgo narrante bona sors est post velut ante.
100	Als een man rijct, so hont hi. Dum quis ditatur, cupidos vultres imitatur.
101	Als die abt terlinghe draecht, moghen moniken dobbelen. Tessero tunc licite decios abbate ferente.
102	Als die wolf olt wort, so riden hem die creien. Cornix sepe lupum non effugit inveteratum.
103	Alle druwers en vechten niet. Non omnis pugnat minans qui fortia clamat.

[p. 9]

104	Als men den booch te wijt spant, barst hi gherne. Extensus arcus rumpitur hic nimium.
105	Also goet is een boeve sittende als staende. Stans scurro ve sedens est velut equivalens.
106	Als men den kerle bidt, cromt hi sinen hals. Collum curvatur, villanus quando rogatur.
107	Arm man is al om versteken. Pauper vitatur, miser et vilis reputatur.
108	Also wel brant een crom holt als een recht. Eque pars ligni curvi recti valet igni.
109	Als die timmerman spelen gaet, en vallen daer gheen spane. Hastula nulla cadit, dum sector ad ocia vadit.
110	Als dat verken droomt, so ist van draf. Somnia pro siliquis sus cernit quando quiescit.
111	Beide is goet, god ende sijn moeder. Ambo boni deus et sua mater quos homo laudet.
112	Bedwonghen ede en sijn van ghener weerde. Sunt quasi non facta domino iurata coacta.
113	Bedwonghen liefte ende ghemaecte verwe gaen al af. Decrescit factus color et amor ipse coactus.
114	Becommert man doet selden bate. Profectum faciunt rarum quos debita stringunt.
115	Beter doot dan vriendeloos. Tunc mors optetur, cum nullus amicus habetur.
116	Beter scheel dan blint. Luscus prefertur ceco: sic undique fertur.
117	Beter half broot dan gheen. Non panis nullus sed dimidius valet ullus.
118	Beter wat dan niet. Plus valet il quam nil, sit procul ergo nihil.
119	Beter .i. dan tfy. Tfy res peiores notat i qui sunt meliores.
120	Beter een olt sot dan gheen. Est melius multum veterem quam non fore stultum.
121	Beiden en is niet quijt ghescholden. Expectans longe non vult dimittere queque.

[p. 10]

122	Blijft der jongher iet, der older en blijft niet. Forte manet iuvenum quis, sed nullus seniorum.
123	Gheboden dienst is onweert. Dicitur oblatum fore servicium male gratum.
124	Botter maect soeten sin. Mitem nec mirum dat sensum dulce butirum.
125	Blint man arm man, al had hi bonte cleider an. Cecus inops ductus quamvis varius sit amictus.
126	Bi nachte sijn alle catten grau. Quod niger est nocte quivis catus licet hoc te.
127	Bi sinen gheselle kent men den man. Cognitus in parte sit per socium vir aperte.
128	Beter enen dojer dan enen idelen dop. Sicut ego novi, plus testa pars valet ovi.
129	Beter ist, dat een kint schreit dan een olt man. Quod fleat est melius puer unus quam vir adultus.
130	Beter cleinen toorn dan groten schade. Ira brevis melior magnis damnis ut opinor.
131	Beter spirinc ghevanghen dan stil gheseten. Pisciculos capere plus approbo quam residere.
132	Borghen pleghen node te ghelden. Solvit pro reliquo iam nemo libenter amicus.
133	Begonnens wercs wort immer einde. Vidimus incepta fore finem laudis adepta.
134	Beter is schande beseten dan belopen. Sessio laudatur pre cursu si viciatur. Peius currendo vicium fit quam residendo.
135	Beter enen voghel in dat net dan tien in die lucht. Est avis in rete melior grege quoque volante. Pauca licet certa sunt incertis meliora.
136	Besoeken ist nauste. Est vulgi fama: docet experientia cuncta.
137	Behalven dat hert ende de lever sterct den ingheweide dat ander. Preter cor et epar confortat quodque suum par.

[p. 11]

138	Beterende dinghen sijn altoos goet. Tendens in melius semper ametur opus.
139	Beter olde schult dan olde vede. Laudantur vetera plus debita quam vetus ira.
140	Beter onbegonnen dan ongheeindt. Non valet inceptum, fuerit nisi finis adeptus.
141	Beter camp dan hals ontwee. Est melius bellum pro collo sive duellum.
142	Bescheten coe bescheten calf. Ex vili vacca vitulus vilis generatur.
143	Cattenkinder musen gheern. Catorum nati sunt mures prendere nati.
144	Clein ghepac is groot ghemac. Si tibi parvula res est tibi magna quies.
145	Clein ghewin holt den groten hooftstoel te samen. Conservat magna parum lucrum cumulata.
146	Clein man coen is niet dan voetghetrap. Parvus et elatus vir semper erit pede stratus.
147	Clein ketelkens hebben oren. Quamvis parva lebes fuerit, tamen hec habet aures.
148	Clein voghelkens hebben clein nestkens. Nidificat nidum sibi quevis avicula parvum.
149	Coken is cost, al en schinet niet. Expensas coquere varias solet accumulare.
150	Cost moet dic voor die bate gaen. Qui plus exponit, plus lucri sepe reponit.
151	Corte woorde gheven einde. Expediunt brevia finem donantia verba.
152	Colen en wart nie ghemaect op enen dach. Facta die nulla fuit ipsa Colonia facta. Non fuit in sola bona luce Colonia facta.
153	Coperen ghelt coperen sielmisse. Si modicum valet es, misse sunt pauca valentes. Pro cupreo cupreas nummo lege clerice missas.
154	Clein peert clein dachvaert. Si tibi parvus equus, tunc parvus crit labor eius.

[p. 12]

155	Daer water gheweest is, mach water comen. Forsan curret aqua quo quondam currere visa.
156	Daer goede hoede is, daer is goet vrede. Pax ibi servatur, custodia quo dominatur.
157	Daer en gaet niet voor waeldoen. Nil melius facere singula facta bene.
158	Daer die tuun leechste is, climt men ierst over. Sepes calcatur ubi pronior esse videtur. Sepem vir calcat ibi plus ubi passior extat.
159	Daer gheen dwanc en is, daer en is gheen eer. Debet adesse timor vel perit omnis honor.
160	Daer dat begrijp nauwe is, daer is die vrientschap clein. Est ibi parvus amor ubi tam leviter reprehendor.
161	Daer de duvel niet comen en can, sent hi sinen bode. Preco venit Sathane quo nil valet ipse venire.
162	Daert nauwe is, moet ment nauwe nemen. Quo stat non late capiatur taliter a te.
163	Daer een schape voor gaet, volghen die anderen nae. Hic primam relique comitantur oves et ubique.
164	Dachvorst wort dic wael jaervorst. Quando dies unus differtur sepe fit annus.
165	Dat dat oghe niet en siet, dat en begheret herte niet. Non affectatur oculus quod non speculatur.
166	Die uten oghen is, is uten herten. Qui procul est oculis, procul est a lumine cordis.
167	Dat die pape niet en wil, nemet die coster gheern. Hoc custos recipit quod flamen sumere spernit.
168	Dat een sweert dwinghet dic dat ander. Cum gladio gladius interdum cogitur unus.
169	Dat men god onttrect, grijpt dic die duvel. Demon lucratur a quo deus expoliatur.
170	Den vulen valt dat vule. Accidit ex merito rerum pars pessima pravo.
171	Den slapenden wolf en loopt gheen schape in den mont. Si dormit lupula, non currit in os ovis ulla.
172	Den naecten is quaet te beroven. Nudum privare grave fit re vel spoliare.

[p. 13]

173	Den vlienden sal men volghen. Qui fugit hic vel ibi, solet hoste sequente fugari.
174	Dat men vere haelt is soete. Quod procul affertur, hoc dulcius esse refertur.
175	Daer men timmert, vallen spane. Quo carpentatur, ibi fragmina quis speculatur.
176	Daer niet en is, en rijst niet. Est ubi res nulla, scio quod ibi res cadit ulla.
177	Daer een man is, daer en is mer half tale. Sermo solius est quasi dimidius.
178	Den enen kinde ghevet men broot, dat ander let men gaen. Huic puero panis datur, alter transit inanis.
179	Den lieven kinde gheeft men menighen name. Sepe datur nato varium nomen bene grato.
180	Dat rechte hevet dicwijl hulpe noot. Quod confortetur ius sepe necesse videtur.
181	Den olden sal men raets vraghen. Uti consilio, vir amice, senum tibi mando.
182	Den olden sal men eren. Ante senex iuvenem merito captabit honorem.
183	Den quaetste wercman gheeft men die quaetste bile. Peior peiori datur ascia nunc operanti.
184	Der vrienden moeten twee wesen. Audivi dici duo semper erunt quod amici.
185	Der exter is een ei ghestolen. Res miranda nova: pice fur abstulit ova.
186	Die beste swemmers verdrenken meest.
187	Ende die meeste climmers breken meest den hals. Sepe natatores submerguntur meliores. Sic et scansores collum frangunt meliores.
188	Die costelike schepe staen naest der haven. Naves peiores nant, stant portu meliores.
189	Der bede gaet vele in den sac. Tu petis et rogito, saccus tamen est quasi virgo. Fert ut plebis fatur saccus quod quisque precatur.
190	Der saligher bruut valt den reghen in den schoot. Felicis sponse gremium perfunditur imbre.

[p. 14]

191	Die bruut wolde vernoemt sijn ende seiete in de kere. Sponsa volens nosci defedavit sacra templi.
192	Die kerse die vore gaet die licht schoon. Previa lux scire dat eunti quo valet ire.
193	Die vele luusteren pleghen gheern te lieghen. Sepe susurrantes mendacia sunt cumulantes.
194	Die verre loopt ende luttel coopt, is die wech lanc, so rouwet hem den ganc. Qui procul excurrit et nil mercatur ibidem, si via sit longa, rediens tristatur hic idem.
195	Die veel clappen, lieghen veel. Sepe loquens multa loquitur mendacia multa.
196	Die lieghen wil, mach wonder segghen. Qui vult nugari, miranda potest nova fari.
197	Den bolt vint die mese wael. Sepe licet parva sit avis, perit illa sagitta.
198	Die weecste hevet dat quaetste van den repe. Inops peiorem restis tenet undique partem.
199	Die hase wil altoos weder daer hi gheworpen is. Vult lepus esse loco semper generatus erat quo.
200	Den boom en valt niet ten iersten slaghe. Est arbor dura decies ferenda casura. Arbor per primum quevis non corruit ictum.
201	Die schorfte is haest ghebloetreist. Vir quem tormentat scabies cito valde cruentat.
202	De woorde sijn goet, vervolghen hem die werken. Verbum laudatur, dum factmn tale sequatur.
203	Die vrecke vrouwe gaet dicwijl ter kisten. Ad cistam domina vadit sepissime parca.
204	Die spirinc doet den salm afslaen. Salmo vilescit nummo, dum gobio crescit.
205	Die tijt is seer cort. Quam brevis est hora, que labat absque mora.
206	Die hongherighe vloo bijt seer. Lendes et pulices plus mordent esurientes.

[p. 15]

207	Die spirinc vanct, vanct ooc visch. Gobio dum capitur, tunc piscis captus habetur.
208	Die tijt verslijt. Transit ut aqua fluens tempus et hora ruens.
209	Die quade schuwet dat licht als die duvel dat cruce. Demon ipse crucem fugit ut malus undique lucem.
210	Die mit wolven omgaet, moeter mede hulen. Si lupus ipse lare secum debes ululare.
211	Die een wolf en bijt den anderen niet. Quod lupus est lupulum numquam prius est mihi visum.
212	Die den duvel gheschepet hevet, moeten overvoeren. Servans nave sua Sathanam, Sathanam vehit ultra.
213	Die van enen quade wijf scheit, doet een goede dachvaert. Linque malam gretam, facis altam sicque dietam.
214	Die op quade weghe is, pijn hem daer uut te comen. Si quis calle malo fuerit, festinet ab illo.
215	Die te halve keert, en dwaelt niet al. Non errat totum faciens in calle regressum.
216	Die vorder wil dan sijn peert, sit af ende gae te voet. Vir pede vadit, equus cuius nimis accidiosus.
217	Die enen ghec uutsent, hem comt een dwaes weder. Stultus iens mille leucas stultus redit ille.
218	Die alle lude den mont stoppen sal, behoevet vele meels. Cunctorum multis eget implens ora farinis. Farris habet multum qui cunctis obstruit ora.
219	Die hem selven niet en dooch, en dooch niemant anders. Non valet alteri qui malus ipse sui.
220	Die vele eier heeft, maket vele doppen. Testas ovorum faciet bene tentor eorum.
221	Die hem selven prijst, heeft quade gheburen. Sese vicinos iactans habet undique pravos.
222	Die hem stelens troost, troost hem der galghen. Audax furando pendi timet haud aliquando.
223	Die hem selven ketelen can, lacht als hi wil. Dum me titillo, rideo quando volo.
224	Die den anderen wat gheeft, behoeft sijns. Qui quicquam mihi dat, de me cum munere curat.

[p. 16]

225	Die mi lief doet, bereet mi een sorghe. Pondus curarum gravat hunc cui fecero carum.
226	Die kinder wint, moet kinder holden. Est puer alendus a patre simulque tenendus.
227	Die vele wonschen, weren gheern rijc. Credo quod optantes sunt divicias adamantes.
228	Die qualic ghereden is, sal voor sadelen. Primo selletur equus, qui tardus habetur.
229	Die quaet sprict, verliest een goet swighen. Perdo silere bonum, dum loquor ipse malum.
230	Die mitten goeden omgaet, wordes gherne ghebetert. Qui conversatur cum sanctis, sanctificatur.
231	Die vordel hebben wil, moet vordel doen. Vis ut honoreris semper probos venereris.
232	Die bi den weghe timmert, heeft vele berichters. Mille docent hominem prope callem qui struit idem.
233	Die niet en viel, en dorf niet opstaen. Qui nunquam cecidit, hunc nullus surgere vidit.
234	Die wat helt, die heeft wat. Si serves quod habes, hoc commendant sapientes.
235	Die der ghemeinten dient, dient enen quaden neer. Pravo servit hero, qui vulgo servit iniquo.
236	De van druwen sterft, den sal men mit dreten overluden. Dum minis quis obit, pulsans campana culus sit. Qui moritur minis, compulsabitur sibi bombis.
237	Die mit catten jaghet, vanct gheern muse. Cum catis plures venans capit undique mures.
238	Die niet en hevet, en ontvalt niet. Abs re qui vadit, res sibi nulla cadit.
239	Die niet en hevet, wat can hi verliesen? Perdere quid valeo, dum nihil obtineo?
240	Die ierst ter molen comt, sal ierst malen. Ante molam primo veniens molet hic prius imo.
241	De altoos te vroech meinet te comen, comt dic te laet. Quem tenet accidia, castigat ianua clausa.
242	De pepers goeden tijt hevet, pepert sinen pap. Copia cui piperis, hoc vescitur ipse polentis.

[p. 17]

243	De cropel ende die blinden comen al achter. Cecos cum claudis in fine venire videbis.
244	De dat cleine nemet, is des groten te bat waerdich. Dignus erit magno, qui parva capit iubilando.
245	De wael doet, sal wael vinden. Quod nunc quisque bene facit, hoc debet reperire.
246	Die wael doet, en derf ghenen wisch uuthanghen. Non pandet signa, qui laude facit bene digna.
247	De wael doet, en derf niet omsien. Dic bene facque bene, sic noli retro videre.
248	Die wael betaelt, mach weder borghen. Huic creditor prestat creditum qui solvere curat.
249	Die nu wael roeijet, sal morghen mede varen. Si bene nunc remigas, tunc pergis cum reliquis cras.
250	Die borghen wil, en sal niet langhe dinghen. Promittit large, prompto qui iam caret ere.
251	Die de coe is, neemse bi den steert. Per caudam propriam tu debes tollere vaccam.
252	Die verveert is, loop in die kerc. Currat ad ecclesiam, metuit qui perdere vitam.
253	Die langhe mocht beiden, die werlt wort sijn eighen. Exspectans longe dominus fit solus in orbe.
254	Die bi den pec wandert, wort daer af besmet. Pix dum palpatur, palpans manus hic maculatur.
255	Die des middachs opstaet, en slaept niet al den dach. Surgens meridie non dormit vespere mane.
256	Die men ghesegghen can, den mach men raden. Vis informari, valeo tunc consiliari.
257	Die men raden mach, den mach men helpen. Utere consiliis et a multis ipse iuveris.
258	Die sinen vader niet horen en wil, hoort dic sinen stiefvader. Vitricus auditur, pater a quo verus abitur. Audiat hic vitricum spernens audire parentem.
259	Die achter den anderen timmert, moeter wael achter wonen. Post teneat sedem, qui post me construit edem.
260	Die verwinnen wil, leer verdraghen. Disce pati, si vis tu victorum fore civis.

[p. 18]

261	Die vuurs te doen heeft, soect het in der aschen. Queritat in cinere vir pir cui tale necesse. Queritat in cinere scintillas, qui caret igne.
262	Die sijn spise stort, en canse niet al op gherapen. Effundens escas raro bene colligit illas.
263	Die vremde heeft ierst misdaen. Delinquit citius ignotus non bene visus.
264	Die alle telghen ontsiet, en vare tot walde jaghen niet. Rarum quemque timens malus est venator et amens. Non venit ad silvam, qui cuncta rubeta veretur.
265	Die men ontsiet, gheeft ment sine. Quod suum genti datur undique magni potenti. Qui potens et nequam partem conferimus equam.
266	Die god lief heeft, mint sinen bode. Carus legatus Christi si Christus amatus.
267	Die god verleeft, wort selden coesalich. Tentor vaccarum senior Christo modicarum.
268	Die onghebeden tot hove comt, sit achter die dore. Retro sedit ianuam non invitatus ad aulam. Assideat ianue non invitatus honeste.
269	Die den anderen jaghet, is selden wael gherust. Currens lassatur quo precurrens agitatur.
270	Diet al wil hebben, en sal niet hebben. Nil habeat iure qui vult bona solus habere.
271	Diet wael gaet, is altoos blide. Cui sors arridet bona, gaudet cordeque ridet.
272	Diet wael gaet, heeft menighen vrient. Cui bene succedit, huic multus amicus obedit. Tempore felici multi numerantur amici.
273	Die een heeft gheluc, die ander siet daer op. Non est equalis sors omnibus et generalis.
274	Die clein hanct men, die grote laet men gaen. Parvus pendetur fur, magnus abire videtur.
275	Die coop drijft die coe uter huren. Libera fit vacca, dum venditur ipsa locata.
276	Daer die cat slapet, spelen die muse. Dum vult dormire catus, vult mus resilire.

[p. 19]

277	Duur ghelooft, en is niet vercoft. Care taxata non est res vendita grata.
278	Dunne gheslaghen is haest gheslepen. Si ferrum tenue fuerit, cos parcitur inde.
279	Drier wive gherucht maket een jaermerct. Est quasi grande forum vox alta trium mulierum.
280	Dwase hebben vordel in allen landen. Blas est exemptus et a legibus undique demptus.
281	Die dansen wil, sie wie hi bi der hant neme. Palmas previsas habeas tu quando chorisas.
282	Die al waer wil segghen, en can nerghens herberghen. Ostia clausa sera mihi sunt, quia profero vera.
283	Dwase hebben veel onghelucs. Dicitur a multis, sors est contraria stultis.
284	Die de mane maecte, weet wael hoe olt si is. Quam vetus est luna, scit cuncta creans deus una.
285	Dat men van armoede misdoet, sal men licht vergheven. Hoc ignoscendum ius fore dicit ei.
286	Die slotelen en hanghen niet al aen eens wijfs eers. Portantes domine claves sunt undique multe.
287	Die mer een oghe en heeft, wischet nau. Solus tergendus oculus sit et aspiciendus.
288	Die beste clerken en sijn die wijste lude niet. Clericus edoctus semper non est sale coctus.
289	Die slikighe voet wint immer wat. Pes bona lutosus, sed nulla dat accidiosus.
290	Die quaetste gangher sal voor gaen. Previus in calle fiat bene qui nequit ire.
291	Die beste climmer brict dicste den hals. Sepius ima petunt, melius qui scandere norunt.
292	Die qualic siet, sal te bet tasten. Si tibi lumen abest, manibus res tangere prodest.
293	Die broot heeft, gheeft men broot. Cui sunt multa bona, huic dantur plurima dona.
294	Die niet telden en can, moet wael draven. Debet trotare qui nescit molliter ire. Aptetur reliquo qui non est aptus in uno.

[p. 20]

295	Diet qualic gaet, stoot hem aen een stroo. Fit cito commotus cui sors contraria totus.
296	Droom is also waer, als hi was over hondert jaer. Deludunt homines nunc somnia quod vetus est mos.
297	Die swijcht die volcht. Non contradicens dicitur esse sequens.
298	Die wijn smaect gherne sijns stocs. Naturam vitis sequitur vinum bene scitis.
299	Den appel smaect sijns booms. Dum gusto poma, tunc pomus fit mihi nota.
300	Daer is mit alle grote armoede. Est ibi producta paupertas totaque longa.
301	Daer en is gheen lief moederen aen. Non dic care pater quia non parcit neque mater.
302	Der werender hant wort immer raet. Palma laborosa valet il, nil accidiosa.
303	Die der pedden dat hooft afbijt, troost hem sfenijns. Vires bufonis non curat qui caput optat.
304	Die niet en can of niet en weet, wat seit hi, als hi vrien gheet? Qui nil scit ve sapit, quid dicet, quando procus fit?
305	Die niet nemen en wil, en derf niet gheven. Nolens accipere nil solet ille dare.
306	Die tijt sal comen, dat die coe haren staert mocht behoeven. Vacca quod egebit cauda quis forte videbit.
307	Den scharrende voghel braet snel ende den swemmende lancsem. Nans avis est lente, verrens torrenda repente.
308	Die wael doet, die baet is sijn. Res bene quisquis agens, lucra sit inde ferens.
309	Dat den been goet is, dat is der leersen quaet. Quo crus salvus erit, ocrea sepe perit.
310	Die lusich is, wort wael schorft. Pediculosus homo scabiem patietur in imo.
311	Die eerlic orloocht, sal goede soen ontfaen. Hic premietur ere, qui guerras ducit honeste.

[p. 21]

312	Die misdadighe hevet schelden op strate verloren. Clauditur os huius, sunt palam crimina cuius.
313	Die hont is stolt voor sijn eighen hol. Est audax amen proprium canis ante foramen.
314	Die cat is gheern daer mense clauwet. Vult ubi fricatur fore catus ubique feratur.
315	Die nae enen gulden waghen staet, crighet gheern enen naghel af. Ex auro currum cupis, hinc tibi confero clavum.
316	Die wolf it wael ghetelde schapen. Quod lupus est gratas narratur oves numeratas.
317	Die gheringhe looft, is haest bedroghen. Qui leviter credit, deceptus cito recedit.
318	Die wolf hevet dat oghe opt schape. Dat lupus intuitum reliquis spretis super agnum.
319	Die ierste doen dat die achterste niet en moghen. Ultimus exclusus ob primos fitque retrusus.
320	Een eonvent een spise. Valde decet monachos cibus unus quod cibat illos.
321	Een goet wech omme, en is gheen cromme. Circuiens valida non dicetur via curva.
322	Een verdorven coopman is een goet makeler. Pauper mercator bonus hic fertur mediator. Est pro factore bonus institor absque moneta.
323	Een ghedreicht man leeft wael xxx jaer. Vivere ter denos vir quem minor hic valet annos.
324	Een dwaes maket vele dwasen. Unus blas multos facit per secula stultos.
325	Een man gheen man. Solus quando datur quasi nullus homo reputatur.
326	Een man en can ghenen dans maken. Solus homo validam nunquam facit ille choream.
327	Enen penninc clinct niet. Nusquam denarius auditur clangere solus.
328	Een luttel vordels doet den man uten clederen gaen. Exuet vir tunicam quis pro lucro peramatam.

[p. 22]

329	Een vuul ei verderft een heel supen. Sorbile prevalidum fetidum mox inficit ovum.
330	Een swaer steen is quaet te werpen. Nusquam iactares grandes procul ipse molares.
331	Een schandich broc is gheringhe gheten. Fertur inhonestus bolus est cito labe comestus.
332	Een hont snapt nae een vlieghe. Velter hiat modicam cupiens comprendere muscam.
333	Ere gaet voor goet. Semper ametur honor, sit denariis quoque maior.
334	Eer een man leert hanghen, so is hi half verworcht. Addiscens alte suspendi strangulor ante.
335	Eet ic mede, ic swighe. Si comprandesco, de cunctis ipse tacesco.
336	Eighen heert is golts weert. Est quasi qui proprius aureus ipse focus.
337	Een ieghelic weet best, waer hem sinen schoe wrinct. Clarius hoc egomet scio, quo me calcius urget.
338	Een arm man is selden een greve. Pauper homo raro comes est de nomine claro.
339	Een mach wael te late tot sijns selfs huus comen. Sepe domum propriam vir invenit undique clausam.
340	Een ieghelic behaghet sijn lief, al ist besnot. Quamvis fedatur polipo, placet id quod amatur.
341	Een luttel schande warmt wael ende maket schoon verwe. Scandala me vere calidum rubiumque fecere.
342	Eighen sporen ende ghehuurde peert maken corte milen. Si calcar proprium sit equus tuus ambulo multum.
343	Een blint man schoot een quattel. Visa coturnix ceci periisse sagitta.
344	Een luttel maechschap holt wael vrientschap. Qui consanguineus mihi firmior extat amicus.
345	Een man en can niet meer mit enen mont eten. Unus vir more veteri solo cibat ore.
346	Een cort liet is haest ghesonghen. Est cito cantatus cantus brevis apocopatus.

[p. 23]

347	Enen dach verlenet, dat een heel jaer weighert. Sepe dat una dies quod totus denegat annus.
348	Enen claren dach verdrijft vele vuulder daghen. Una serena dies multarum nubula pellit.
349	Een hont en is niet lanc ghebonden aen een worst. Non canis ad hillam ligatur, mordet ad illam.
350	Een ieghelic bid, dat hem god helpen moet. Quisquis roget Christum vivens ut adiuvet ipsum.
351	Een quaet schalc wort dic verschalct. Astutus nequam per causam fallitur equam.
352	God is boven al. Est super omne deus, rex dominusque meus.
353	God gaf god nam. Dat deus et recipit sepe quod ipse dedit.
354	God wolts is alder bede moeder. Qui prius implorat Christum, feliciter orat.
355	God is alles dincs mechtich. Cuncta potest facere deus omnipotens, scio vere.
356	God en sloech nie slach, hi en salfden mede. Ungere vult hominem quem percussit deus omnem.
357	God visentiert sijn vrienden. Visitat hos homines Christus quos diligit omnes.
358	God wrict, al ist lanc. Pungit longa nimis tarde pravum deus opus.
359	Ghenoechs gaet vele in den sac. O concordemus et erit satis id quod habemus.
360	Ghelt is goede ware. Extat mercatum nunc prompta pecunia gratum.
361	Ghewonnen goet is goet te holden. Prudentum more teneas quesita labore.
362	Ghemeins goets blijft meest verloren. Que sunt communes perduntur sepius he res.
363	Ghemein ongheval rust wael. Mitior est pena quanto communior ipsa.
364	Gheleent ghelt sal men al lachende betalen. Mutuo quod debes, ridendo solvere debes.

[p. 24]

365	Ghelijc mint sijns ghelijc. Sic fuit est et erit: similis similem sibi querit. Se querunt et amant similes, simul undique clamant.
366	Gheven ende wedergheven helt die vrientschap te samen. Altenando boni nos munere sumus amici.
367	Ghegheten broot sal men ghedenken. Sit cordis festum, panem cogitare comestum.
368	Goede groete maect goe antwoort. Qui gratum dat ave, responsum datque suave.
369	Goede timmerlude maken luttel spane. Qui bene carpentat, hic fragmina pauca minutat.
370	Goet speels mach wel te vele sijn. Ludus sepe bonus esse potest nimius.
371	Goet vuur maect een snel coc. Est citus ipse coquus, dum calet igne focus.
372	Groot haest is dicwijl onspoet. Qui nimis accelerant, obstacula talibus obstant.
373	Ghenade is beter dan recht. Dura iusticia gratior est venia.
374	Ghelijc bi ghelijc maket vele vreden. Dum similis simili sociatur, pax datur illi.
375	Goet dienst en blijft niet verloren. Fac bene servitium, quia non perit undique gratum.
376	Goede jaghers sporen nau. Cautus scit vere venans vestigia fere.
377	Goede wil en is gheen erve. Non est velle bonum mihi vel tibi perpetuatum.
378	Ghedeilt vuur duurt onlanc. Vertitur in nihilum ignis, dum spergimus ipsum.
379	Ghestolen dranc is soet. Furtivus potus plenus dulcedine totus.
380	Hac comt immer in sijn ghemac. Semper adest similis simili licet undique vilis.
381	Haddic was een arm man. Semper inops habui, sed habens dives volo dici.
382	Hant sal hant waren. Palme quando datur quid, palme restituatur.

[p. 25]

383	Half huus half helle. Res est penalis casa semis et exicialis.
384	Hantcoop lacht. Quod datur in manibus, hoc arridet mihi munus.
385	Haestelic man en was nie verrader. Qui furit ex capite vir non est traditor ille. Non est festinus vir traditor immo divinus.
386	Haestich man en sal ghenen esel riden. Festinans nimium vir non ascendat asellum.
387	Herenoghen maken schone peerde. Lux domini pulchrum facit ornatumque caballum. Ex visu domini fit pulchritudo caballi.
388	Herenhulde en is gheen erve. Gratia multorum non constans est dominorum. Nescit durare favor herilis scio clare.
389	Hongher maect ro bonen soet. Ore dulcescit faba frigida, quando famescit. Mellificare fabas facit esuries tibi crudas.
390	Hongher is een scharp sweert. Penalis gladius est magna fames et acutus.
391	Hongher drijft den wolf uten bos. Quod lupus est fugiens nemus, hoc facit esuriens dens.
392	Herodes ende Pilatus sijn versoent. Sunt duo concordes bene nunc Pilatus, Herodes.
393	Hoe quam Pilatus in den credo? Intrat quo modo Pilatus nescio credo.
394	Hi schijnt seer simpel, al is sijn mantel dobbel. Simplex apparet, simplicitate caret. Cute sub anguina latet mens sepe lupina.
395	Hi hindert wael, die niet ghehelpen en can. Ille nocet facile qui nescit valde prodesse.
396	Hongherighe vlieghe biten sere. Multum mordentes musce sunt esurientes.
397	Honts bede en quam nie tot hemel. Celos non penetrat oratio quam canis orat.
398	Horensegghen is half gheloghen. Est medium nuge quod ab auditu loquor ipse.

[p. 26]

399	Hoeren ende hase sijn quaet te temmen. Trixque lepus fantur quod raro recte domantur.
400	Holt u broot, u comen eier. Observa panem, tibi protenus ova dabuntur. Ova dabuntur eo panis servabitur imo.
401	Hi is edel, die edel werken doet. Nobilis est ille, quem nobilitat sua virtus. Nobiliter vivens et agens hec nobilis est gens.
402	Hi moet lanc gapen, die den oven overgapen sal. Qui furnum superet hiando, diu puer hiscet. Ossitat ille diu qui furnum vincit hiando.
403	Hi moet anxtelic gheberen, die den duvel sal ververen. Se det terribilem, qui vult inferre timorem. Horrida voce sonet, si quis demonia terret.
404	Hi en is niet al vri, die des duvels eighen is. Non liber natus qui demonibus propriatus.
405	Hi is lanc doot, diet jaer starf. Mortuus ille diu defunctus quisque per annum.
406	Hi comt al vroech ghenoech, die quade bootschap brinct. Prava revelare si vis, noli properare.
407	Hi vanct ooc vische, die een grunt vanct. Gobio dum capitur, tunc piscis caputs habetur.
408	Holt den man, die coe wil bissen. Vacca pugnante vir post teneatur et ante.
409	Hi wast als die ripe garst. Hic homo decrescit velut hoc quod crescere nescit.
410	Heeft hi vele eier, hi maect vele doppen. Stultus habens plura vorat hec vivens sine cura.
411	Hi betert als quaet scherbier. Ut potus tenuis malus emendatur homo quis.
412	Hier om ende daer om gaen die hoener barvoets. Igitur et ergo vadunt pulli pede nudo.
413	Hi is seer bedwonghen, die niet vijsten en der op rumen velde. Valde coactus homo qui bombum servat in agro.
414	Hi danset al op enen voet. Qui scripsit scribit pede quo transivit et ibit.

[p. 27]

415	Hi blijft bi den man als die hase bi den honden. Sic astat socio sicut lepus ipse moloso.
416	Hem slaet die pese aen beiden armen. Perdens cuncta bona movet huius brachia zona.
417	Hi spreit sijn net voor enen olden craen. Expertique senes capiuntur raro volucres.
418	Hoener scharren al achterwaert. Si queris quorsum, vertit gallina retrorsum.
419	Hi slacht den pape: hi seghent hem selven ierst. Te primo benedic, nam presbiter ipse facit sic.
420	Hi slacht den backer, die dat broot in den oven stict ende blijft selven daer buten. Non intrat furnum pistor, fugit hic simul illum.
421	Hoe die vader is so is die sone, hoe moeder so dochter. Filius ut patri similatur filia matri.
422	Hoe schoonre wijf hoc vuulre suvel. Esca fit insipida quam coxit femina pulchra.
423	Hoe hi langher leeft, hoe hi sotter wort. Quamdiu is vivit, tanto plus stultior hic fit. Quod plus superstat fatuus eo stultior extat.
424	Hi castijt hem sacht, die hem bi enen anderen castijt. Felix quem faciunt aliena pericula cautum. Alterius penis fit castigatio lenis.
425	Het is licht ghenoech ghepepen die gheern danst. Quis leve musat here si prona sit ipsa choree.
426	Hoeren ende boeven comen wael sonder roepen. Scurro vel scortum veniunt bene non vocitata.
427	Jae ende neen is een langhe strijt. Est longum bellum non non, est estque duellum.
428	Jamerlic ghesien is ghenoech ghebeden. Dum videat quasi flens facies, petit hic erubescens.
429	In armoede leert men vriende kennen. In paupertate quis amicus noscitur a te.
430	In der noot besoect men vrienden. Dum tribulor gravius, tunc nosco quis sit amicus.

[p. 28]

431	In allen landen vint men ghebroken potten. Olle confracte sunt undique verbere tacte. Olle contrite satis inveniuntur ubique.
432	In spele ende in spotte secht men dic waer. Ludo sive ioco vir verum fert aliquando. Ludicra per verba res sepe notatur acerba.
433	In die diepe voren moet die cnape voorgaen. Per vada profunda servus precedit in unda.
434	In eens arm mans hooft blijft vele wijsheit versmoort. Pauperis in capite pereunt bona dogmata sepe.
435	Jonghe voghelen hebben weke becken. Mollia sunt iuvenum cunctornm rostra volucrum. Beckes exiles retinent volucres iuveniles.
436	Is dat einde goet, so ist al goet. Totum laudatur, finis si laude beatur. Si finis bonus est, totum laudabile tuncest.
437	In sulken riviere vanct men sulke visch. In tali tales capiuntur flumine pisces.
438	Ic had liever den hont te vriende dan te viande. Plus canis appeterem plausum quam ferre furorem.
439	In den oest sijn die hoenre doof. Si tibi multa seges, surdas pulli facis aures. Aut lino pullus surdescit nec venit ullus.
440	Kinders hant is haest ghevolt. Parva manus pueri modico solet illa repleri.
441	Kinders hant bevet gherne. Sepe manus pueri solet ipsa tremore moveri.
442	Kinders wille en is niet weert. Velle valet pueri nil et sic debet haberi.
443	Kinder dat sijn kinder. Sunt pueri pueri, vivunt pueriliter illi.
444	Const is goet te draghen. A quo portatur ars, portans non oneratur.
445	Corte woorde hebben einde. Expediunt brevia finem donancia verba.
446	Corte saghe goede saghe. Est sermo tanto melior, brevior scio quanto.

[p. 29]

447	Cort raet goet raet. Si breve consilium dicitur esse bonum.
448	Cnape eet kese, die botter is duur. Caseus est carum comedendus namque butirum.
449	Calfvleisch half vleisch. Pro cibo dimidio carnes vituli reputato.
450	Langhe arm langhe onsalich. Ille diu miser est, qui longe pauper inops est.
451	Langhe riden richt den crommen voet. Quando fatigatur equitis pes rectificatur.
452	Lants sede is lants ere. Quod terre mos est, hoc terre semper honos est.
453	Leent dinen vrient, maent dinen viant. Qui rem concedit socio caro, monet hostem.
454	Lichte borden swaren op vere weghen. Quod leve valde grave fit onus, dum porto remote.
455	Liet die dief sijn stelen, die hont liet sijn baffen. Si fur cessaret furari, nemo latraret.
456	Luttel sprekens verciert die vrouwe. Ex hoc laudatur mulier, si pauca loquatur. Dulcibus et modicis ornatur femina verbis.
457	Luttel te late is vele te late. Est tarde modicum tarde sepissime multum.
458	Luttel onderwindes brenghet vele vrienden in. Pauca gubernare pacem solet hoc generare. Pauca multiplicem facit intermissio pacem.
459	Loser ghetughen en ghebrac nieman. Inveniet falsos testes qui queritat illos.
460	Loofte maket schult. Ius est implere promissa decentia vere.
461	Lose lude weten vele rechts. Cui dolus est gratus est rabbi fraude vocatus.
462	Lantsman schantsman. Fit mea culpa nota narrante meo patriota. Scandala non nota manifesta meo patriota. Est patriota meus mea scandala dicere promptus.

[p. 30]

463	Lichtelic lacht, lichtelic schreit. Stultus ridere solet et pro stramine flere.
464	Lupende soch it des duvels draf. Furfuris est dicta demon sus murmure ficta.
465	Liet die wolf sijn lopen, dat volc liet sijn roepen. Dum manet in nemore lupus, est plebs absque clamore.
466	Lichtelic ghewonnen, lichtelic verloren. Quod cito lucratur, cito perditur et nihilatur.
467	Lieve vrienden schelden ende versoenen bi hem selven. Cari rixantur, quoque per se pacificantur.
468	Maect men wel, so smaect wel. Gustus laudatur esce, bene quando paratur.
469	Mate is goet tot allen dinghen. Fertur in omne quod est mensuram ponere prodest.
470	Mallic wat, deilt schoon. Da quicquam cui: sic fit divisio pulchre.
471	Men vint menighen dwaes, die nie tAken en quam. Non fuit omnis Aquis stultus quem continet orbis.
472	Men vint vele dwasen, al sijn si niet gheschoren. Estimo quod multi sint irrasi quasi stulti. Irrasos multos nos credimus undique stultos.
473	Mit quaden dwasen en sal men niet ghecken. Cum fatuis cari pueri nolite iocari.
474	Men vint ghenen dwaes die sorghen can. Insipiens curam male gestat corde futuram.
475	Men derf ghenen dwasen bellen aenhanghen. Non appendatur nola stulto more notatur.
476	Mit starken dwasen is quaet worstelen. Cum forti fatuo certatim ludere nolo.
477	Men vint menighen esel mit twee benen. Sunt asini multi solum bino pede fulti.
478	Men vint menighen esel, die nie sac en droech. Multi sunt asini nunquam saccis onerati.
479	Men roept den esel niet tot hove dan als hi wat draghen moet.

[p. 31]

	Pondera brunellos portanda vocant et asellos. Propter portanda vocatur asellus in aula.
480	Men en sal den ghegheven peert niet nau in den mont sien. Si tibi do mannos, numeres ne dentibus annos
481	Men cans niet al in waghen weghen dat beghinen vijsten. Non librat libra quod sibulat ipsa begutta.
482	Men voer een cat in Enghelant, si sal mauwen. Trans mare si vehitur catus, mau vociferatur.
483	Men drift enen ver tot Mompelier, comt hi weder, hi blift een stier. Duc prope vel longe taurum, taurus redit ipse.
484	Men set den vors op enen stoel, hi sprinct weder in sinen poel. Resilit ad prata ranuncula sede locata.
485	Men bint menighen sac toe, die niet vol en is. Inveni saccum non plenum sepe ligatum.
486	Men nighet den boom, daer men die bate af hevet. Arbor honoretur cuius nos umbra tuetur.
487	Men moet van den sac nemen, daer hi mede ghelappet wort. Sacco truncatur de quo saccus reparatur.
488	Men moet duur loven dat men duur wil vercopen. Taxetur care quod vendetur preciose.
489	Men en sal gheen boeven olien. Nullus inungatur nebulo: plebs undique fatur.
490	Men mach bonten wael verweghen. Quamvis equus varius, non pro nimio sit emendus.
491	Men sal ten jonxten daghe wael sien, wie den breetsten eers hevet. Judicium refert cui clunis latior heret.
491^a	Men sal ten jonxten daghe wael sien, wie goet pelgherim is. Tempus iudicii vitam pandet peregrini.
492	Men sait goet lant te halven. Pro semilucro triticum seminamus in agro.
493	Men moet den duvel een keerse ontsteken. Quod lucem Sathane tribuas est sepe necesse.
494	Men en sal alle gheesten niet gheloven. Omni spiritui tu semper credere noli.

[p. 32]

495	Men en sal ghenen doven twee missen singhen. Surdo non binas tu missas nec cane trinas. Surdo nemo duas presumit psallere missas.
496	Men sal gheen spec specken. Pernas lardare nullum decet, hoc scio clare.
497	Men mach den buuc niet lieghen. Mentiri ventri nullus valet esurienti.
498	Men sal den buuc mit staden vullen. Cui carus venter cibat hunc tractimque decenter.
499	Men en heit gheen coe blare, si hevet wat wits. Vacce quando datur caput album, blara vocatur.
500	Men heit gheen coe col, si en hevet wat wits voor haren bol. Dicitur hic colla, quia splendet vaccula bolla.
501	Men vernemet ver, dat die winter colt is. Longe clarescit quod hiems algore rigescit.
502	Menichten brict borghen ende slote. Ingenti turba franguntur fortia castra.
503	Men laet den hont in, hi gaet op die quern. Scandere vult quernam canis intromissus ad aulam.
504	Menich maket een roede tot sijns selfs eers. Sepe suum proprium facit puer ipse flagellum.
505	Meest grabt meest heeft. Qui plus scit rapere, solet is nam plus retinere.
506	Men sal niet herinc roepen, men en hebben in der manden. Allec clametur, in sporta quando tenetur.
507	Men sal die huike nae den wint hanghen. Partis erit talis toga, ventus si borealis.
508	Men can gheen verken mit semelen mesten. Sus male pinguescit cum furfure, sed bene crescit.
509	Men siet wael aen die hose, waert been ontwee is. Cernitur in caliga, cruris quo fractio facta.
510	Men sal die willighe peerde niet seer vermoeden. Sit supportatus mannus portare paratus.
511	Mit onwillighen honden is quaet jaghen. Impromptis canibus nil venator capit ullus.

[p. 33]

512	Mit ideler hant is quaet havicken locken. Si manus est vacua, non accipitrem vocat illa. Cum manibus vacuis nequit austur illaqueari.
513	Mit quaden gulen brict men ijs. Peior equus glaciem frangit pedibus male mollem.
514	Mit enen cranken repe sal men liselic trecken. Paulatim trahere non forti consulo reste.
515	Mit lieven vrienden sal men waren spot holden. Vera tibi dico quod amicus debet amico.
516	Moort en blijft niet verloren. Non manet occultum quod latro facit nec inultum.
517	Muust wael, mer maut niet. Prendite ferventer mures abs voce latenter.
518	Misrekent en is niet mistaelt. Dum male computo sicque recedo dum bene solvo.
519	Men en can gheen broot backen-sonder meel. Panem Catharina non conficit absque farina.
520	Men vint meer werclude dan goede meisters. Hic duo, hic bis ter factores, nemo magister.
521	Men can mit ghenen hellinc vet moes coken. Non obulus solus pingue parabit olus.
522	Mijn roc is mi nae, mer dat hemde nare. Est prope sed propior mea lanea linea vestis.
523	Men tooch mi wael mit enen haer, daer ic gheerne waer. Quando libens graditur, crine vir attrahitur.
524	Men sal den gast eren. Hospes honoretur et honor semper sibi detur.
525	Men mach den olden ontlopen, mer qualic ontraden. Prudens consilio vetus est vir tardus eundo.
526	Mitten cattiven licht men dat schip. Declinans navis levatur in equore pravis.
527	Mit enen verdronken kint is goet spelen. Ludo quod absterso damno puero scio merso.
528	Men moet den pijl dic schieten nae den bolt. Post pilum pila mittantur non sine causa.
529	Men schiet tsommens mit loghen pesen. Cum laxa zona iacitur quandoque sagitta.

[p. 34]

530	Men moet mit vollene somwilen voeren. Ficto non vero trahitur quandoque caballo.
531	Mit vele volcs sal men vechten ende mit luttel te rade gaen. Auxilio multi, sint consilio tibi pauci.
532	Men seit, droom en bediet niet. Interdum veram pretendunt somnia causam.
533	Men solde enen hase eer mit ener clocken vanghen. Illud si fieret, ad timpana mox lepus iret.
534	Men en sal niet gheven om wedergheven. Dans ut reddatur sibi iuste decipiatur.
535	Men haelt mit ener hant wael dat aen, dat al dat lijf niet en can verdriven. Scit manus attrahere quod homo nescit removere.
536	Men absolveert wael des men gheen orlof en hevet. Est indulgendum quod non licite faciendum.
537	Men en sal gheen biecht melden. Semper celanda confessio nec reseranda.
538	Nae grote droocht comt dic groot reghen. Inundans pluvia sequitur post tempora sicca.
539	Nae dien dat die weert is, verleent hem god gasten. Si bonus est hospes ve malus, simul is venit hospes.
540	Naerouwe is der wiven rouwe. Femineus vere dolor est post facta dolere.
541	Nachtwerc schamet hem ghern. Nocte laboratum non est opus undique gratum.
542	Natuur gaet boven leer. Artem natura superat, dant hec sua iura.
543	Natuur trect meer dan seven ossen. Plus vi nature septem bobus trahe iure.
544	Niet so quaet als quaet toeverlaet. Res mala, res stulta: dare nil, promittere multa.
545	Nieman en is sonder dat. Iam vix sunt visi qui caruere nisi.
546	Niemant en sal sijn quade kint verdrinken. Non mergas puerum nunc parvum post valiturum.
547	Niemant si een hont om een luttel. Pro modico cari nolite cani similari.

[p. 35]

548	Niemant so dwaes als willens dwaes. Stultior est fictus fatuus quam non ita dictus.
549	Niewe bessemen veghen schoon. Scobat scoba bene nova singula cunctaque plene.
550	Niet so quaet, ten is erghens toe goet. Nil est tam pravum quin ad quemque valet usum.
551	Nae vastelavont comt altoos die vasten. Hec sunt consueta comitari tristia leta. Parte gaudebis, nam post tua gaudia flebis.
552	Nae der vasten comt paschen. Sit levis hec pena, sequitur ieiunia cena.
553	Nae den goeden holder comt een goet verterer. Prodigus est natus qui de parco patre natus.
554	Nauwe teerghelt doet wael sparen. Expensas fugere solet omnis qui caret ere.
555	Nu is der catten den kese bevolen. Nunc est muricipi commissus caseus ipsi.
556	Nae der bonghen sal men pipen. Hic mos laudatur quod timpana musa sequatur.
557	Nae der pipen sal men dansen. Ad sonitum muse ducuntur sepe choree.
558	Nae dat men den acker bouwt, draecht hi sijn vrucht. Sicut ager colitur, sic fructibus hic redimitur.
559	Nu sal die duvel den duvel schenden! Neptuno Sathanas nunc vult imponere culpas.
560	Om die minne van den smeer lect die cat den candeleer. Pinguis amore lucri lambunt candelabra cati.
561	Om wonschen noch om vijsten en derf niemant van den bedde gaen. Lectum bombisans surgendo nec fugit optans.
562	Onmate en stont niet lanc. Quilibet excessus mutat continuo gressus.
563	Onder dat seil is goet roeijen. Remigo sub velo bene dante nothum mihi celo.
564	Onraet nemt sac ende saet. Prodiga res totum tollit cum semine saccum.

[p. 36]

565	Onghewoon riden maket den eers seer. Leditur in clune vir raro solens equitare.
566	Onghelike schottelen maken schele oghen. Luscos dissimiles oculos faciunt mihi lances.
567	Onghehavende wijf sijn goede huusherden. Femina fertur ita custos bona non redimita.
568	Onghelede eier sijn onseker cuken. Ex ovis pullus non natis sero fit ullus.
569	Onghesien mach gheschien. Si datur a sorte, fient rarissime forte.
570	Onconde maect onminne. Ut notos clare non notos quis scit amare?
571	Oncundighe calver onderleken hem ooc. Dum se non noscunt vituli, se lambere poscunt.
572	Onrecht ende claghe meerdert alle daghe. Semper querele crescunt iniusticieque.
573	Onder den riken is goet rapen. Plurima colligere quid homo sub principe dite.
574	Olde vaten leken gheern. Ex veteri more vas est vetus absque liquore.
575	Olde leerse behoeven vele smeers. Indiget aruina sepe senex ocrea. Si vetus est ocrea, multum de sumine sumit.
576	Olde hont sijn quaet bandich te maken. Non vult annosus fore tentus reste molosus.
577	Olde budelen sluten qualic. Bursa vetus more veteri patet ac hiat ore.
578	Om des kints wil cust men die voetster. Oscula nutrici pueri dant eius amici.
579	Onder den helm dachvaert men doorloghe. Impositis galeis tractantur federa pacis.
580	Olde swijn hebben harde mulen. Os veteris durum porci, sed non bene purum.
581	Olde vrede wort lichtelic verniewt. Lites preterite facili fiunt renovate.
582	Olde sonden maken niewe schanden. Scandala sepe nova peccata movent veterata.

[p. 37]

583	Olde teken lieghen nie. Signa prius vera non sunt mendacia mera.
584	Onghevallighe lude maken rike heilighen. Per miseros quique sancti ditantur ubique.
585	Op een quade reise mach men wael verslaen. Si tibi reisa dura licet hinc tibi scribere plura. Ascribe plura, si reisa fuit tibi dura.
586	Op een goet woort mach men vele doen. Qui sancte fame nunquam reprehenditur a me.
587	Onghebouwt acker draecht selden goet coorn. Rus nolens colere fructu solet ille carere. Fructus non multus, ager est ubi non bene cultus.
588	Onwillich bode is een goet propheet. Sepe prophetisat servus quicumque pigrisat.
589	Openbaer netten schuwen alle voghelen. Apparens rete fugiunt volucres et anete.
590	Om cleen sake bijt die wolf dat schape. Sepe lupi modica fit ovis cibus undique causa.
591	Onnutte sorghen doen vroech olden. Mane fit antiquus qui cure vilis amicus.
592	Och och, ic woon onder die dorne! Versor in tribulis spinis multisque coactor.
593	Papenwijf ende soppen is ghemein spise. Offa sacerdotum mulier communia totum.
594	Pluumstrikers sijn al gheveinst. Plumas tergentes monstrant ficticia gentes.
595	Penninghe doen den man sorghen. Reddit sollicitum te copia denariorum.
596	Pooct god niet te nae, hi can wael wenken. Scit connivere deus, ergo deum reverere.
597	Plompe sinnen ontholden vast. Firmiter obtusum tenet ingenium sibi fusum.
598	Qualic ghewonnen qualic verloren. Quod male lucratur, male perditur et nihilatur.

[p. 38]

599	Quaet gheluc maect quade ghelove. Quod pravo simile facit hoc confidere vile.
600	Quaet cruut verderft node. Non cito decrescit mala planta, sed immo virescit.
601	Quaet ei quaet cuken. Ex pravo pullus bonus ovo non venit ullus.
602	Quade tonghen sniden meer dan sweerde. Scindit mendosa gladio plus lingua dolosa.
603	Quade wijf sijn sonder gheliken. Fervens nequicia mulier nulli similis fit.
604	Recht heeft dicwijl hulpe noot. Quod confortetur ius, sepe necesse videtur.
605	Reet ghelt is goede waer. Extat mercatum nunc prompta pecunia gratum.
606	Rike lude hebben meest gheldes. Divitias plures scio nunc quod habent locupletes.
607	Raet wie stoot den leweric so? Dic mihi sub cauda quis te percussit, alauda?
608	Ruurt die berghe, si sullen roken. Sic psalmista canit: mons tangitur et fumigabit.
609	Schamelheit draecht die croon. Iure coronetur quicunque pudore repletur.
610	Schoon woorde maken sotten blide. Letatur stultus, dum sermo datur sibi cultus.
611	Schoon voort ghedaen is half vercoft. Vendita pro parte res est monstrata venuste.
612	Spot ende schade mach qualic te gader. Sepe simul iuncta male stant pariter ioca damna.
613	Smeets soon is der vonken wael ghewoon. Natis scintilla fabrorum non nocet illa.
614	Stede ende stonde doet den dief stelen. Hora locus faciunt quod fures non sua tollunt.
615	Starke luden hebben starc ovel. Semper habet fortis morbos quasi iurgia mortis.

[p. 39]

616	Stelet eens ende blijft ewelic een dief. Qui semel est furans furis nomen sibi durans.
617	Sterker mannen speel is cranker mannen doot. Dum fortis ludit, me mortis cuspide trudit. Dum ludit fortis, me trudit cuspide mortis.
618	Siet wael toe, schuum en is gheen bier. Respice queso bene, non sunt cerevisia spume.
619	Siet ment, so speel ic; siet ment niet, so steel ic. Si videat ludo, si non tunc furta recludo.
620	Thert en liecht niet, al liecht die mont. Cor non nugatur, licet os mendacia fatur.
621	Tbloet cruupt daert niet gaen en can. Ire bonus sanguis quo nescit repit ut anguis.
622	Tis niet al ghewonnen, dat men ghewonnen acht. Non est lucratum totum lucrum reputatum.
623	Ten is niet al golt dat daer blinct. Auri natura non sunt splendentia pura.
624	Tis niet al eens wies moeder dat was. Differt in hilla cuius mater fuit illa.
625	Ten sijn niet al papen die crunen draghen. Omnes cronati non presbiteri vocitati.
626	Tis gheen cappel so clein, si en hevet een kermisse des jaers. Servant sacrate semel anno festa capelle.
627	Ten baet gheen wambuus voor die galghe. Nulla prodest diplois contra suspendia furis.
628	Ten sijn gheen stonden aen staken ghebonden. Stipite momenta nullo sunt fune retenta.
629	Ten gaet gheen monic allene. Non decet ut monachus vadat sine compare solus.
630	Ten stont nie gule op lichte been. Non equus invalidus levibus stat cruribus ullus.
631	Tis gheen exter, si en hevet wat bonts. Nomen abest pice nisi quid varii tenet in se.

[p. 40]

632	Ten vlooch nie voghel so hooch, hi en socht sijn aes aen die eerde. Alta potens volucris post escam petit in imis.
633	Ten wart nie meister gheboren. Quis puer auditus aut visus in arte peritus. Nemo statim natus est rabbi iure vocatus.
634	Ten hincte nie man van eens anders seer. Leditur Urbanus, non claudicat inde Romanus.
635	Tis gheen prophete verheven in sijns selfs lant. Nemo propheta sua cognitus in patria. Spernitur athleta patria licet ipse propheta.
636	Ten verderf nie al dat in vresen stont. Vidi salvatos prius anxietate gravatos.
637	Tis gheen sac so quaet, hi en is ener bede waert. Nullus tam pravus saccus, quin est prece dignus.
638	Tis gheen water so diep, men en vinter gront in. Non tam profunda quin fundum continet unda.
639	Dat helpt al dat men te schepe doet. Omne iuvat remigans quod agit seu mane laborans.
640	Teinden jaers sal men ierst hilic loven. Laudetur thorus primo dum transiit annus.
641	Teinde moet den last draghen. Finis portabit onus et factum reserabit.
642	Ter armer bruloft drinct die schenker voor. Dum pauper dotat, primo pincernula potat.
643	Ter pipen hoort een bonghe. Muse quando sonant, sonitum bene timpana donant.
644	Ter eren hoort raet. Consilii flore pollens hic vivit honore.
645	Ten quaden honden hoort enen cluppel. Non desit baculus ubi vult mordere catellus.
646	Tis gheen recht spel, dat men mit crommen colven slaet. Cambucus curvum curvus facit undique ludum.
647	Ten dooch gheen eers sonder bedwanc. Nil castigetur, culus ipse rebellis habetur. Verberibus tactus valet ille culusque coactus.
648	Ten dooch gheen schole sonder meister. Est sine doctore schola sterilis absque valore.

[p. 41]

649	Ten sijn niet al jaghers die hornen blasen. Non est venator omnis cornu modo flator.
650	Ten duurde nie mei seven maende. Non stat per menses maius septem redolentes.
651	Ten sal niemant sinen viant te clein kennen. Quamvis sit modicus, timet hunc sapiens inimicus.
652	Dat een stael dwinghet dat ander. Sepe calibs calibem domitat pugnare volentem.
653	Dat een jaer en leret ander niet. Raro docet reliquum reor annus in omnibus annum.
654	Ten is gheen coopman, hi en biet die helft. Non est mercator, precii nisi sit mediator.
655	Dat een sweert dwinghet dic dat ander. Cogimus interdum cum gladio gladium.
656	Tis quaet, vos mit vossen vanghen. Hoc est difficile vulpem comprendere vulpe.
657	Tis quaet hoven sonder broot. Convivare male constat pane deficiente. Quando deest panis, cibus est tunc omnis inanis.
658	Tis quaet dansen sonder voet. Nemo chorisare valet abs pedibus scio clare.
659	Tis quaet veer springhen mit enen corten staf. Si brevis est baculus, erit hinc brevior tibi saltus.
660	Tis quaet blasen mit vollen monde. Os plenum male flat: si non vis credere, proeft dat.
661	Tis quaet slipen sonder water. Ut vulgus fatur: male cos sitiens operatur.
662	Tis quaet swemmen teghen stroom. Est durum clare contra fluxum natitare.
663	Tis quaet stelen, daer die weert een dief is. Fur male furatur, ubi fur domui dominatur.
664	Tis quaet water, sprac die reigher ende conde niet swemmē. Ardea culpat aquas, cum nescit ipsa natare.
665	Tis een quade broc, daer men aen worcht. Qua suffocatur quisquam, mala mica probatur.
666	Tis een quaet lant, daer niemant vordel en hevet. Detur terra malis, ubi nullus honor specialis.

[p. 42]

667	Tis een quaet put, daer ment water indraghen moet. Nullius precii fons est, aqua si datur illi.
668	Tis quaet spel, daer deen lacht ende dander schreit. Est ludus dum flet malus Otto Platoque ridet.
669	Tis mit heren quaet kersen eten. Ceresa prandere debes doininante timere.
670	Tis een quaet pant, dat sinen here beswijct. Laus sordet vadii domino quo non licet uti.
671	Tis teghen den bloten quaet haer plucken. Nolo pilos trahere cum toto crine carente.
672	Tis quade comenschap, daer niemant aen en wint. Non bene mercatur, dum nullus merce lucratur.
673	Tis den enen hont leet, dat dander in die coken gheet. Uni quando cani cocus il dat, displicet altri.
674	Tis een arm peert, dat sijn coorn niet en verdient. Omnis equus quod edat hoc ius est quando laborat.
675	Tis een magher harst, daer niet af en druupt. Non stillans massa non est pinguis neque crassa.
676	Tis goet sien aen den nest, wat voghel daer in woont. Nidus testatur, ibi qualis avis dominatur.
677	Tis een vuul voghel, die sijn nest ontreint. Vilis et ingrata volucris fedans sua strata.
678	Tis al eens waer hi sit diet wael can. Quo sedet aut ubi sit nil refert omnia qui scit.
679	Tis al eens, slae mi aen den nec of den hals. Occiput et collum capiunt equaliter ictum.
680	Tis een jonc wolf, die nie gheruft en hoorde. Est iuvenis lupula, quam vox non terruit ulla.
681	Tis goet mit heler huut slapen gaen. Dormiet illesus melius quam verberiosus.
682	Tis een goet hallinc, diet pont inbrenct. Hic as laudatur quo libere libra lucratur.
683	Tis daer uut te winnen als honich uten bremmen. Sic dat dona sua sicut dat mella genista.

[p. 43]

684	Tis een tijt van swighen ende een tijt van spreken. Nunc est silendum, nunc est ratione loquendum.
685	Tis goet here wesen nae den boeken van rechten. Cuncti testantur, felices qui dominantur.
686	Tis quaet wriven teghen den post. Leditur a stimulo quicunque fricatur ab illo.
687	Tis quaet water, dat ghenen dorst en verslaet. Qui sitis ardorem non pellit, reprobo fontem.
688	Tis beter bi den ule te sitten dan bi den valc te wippen. Est pax villana melior quam pugna romana. Vulgaris gentis melior pax lite potentis.
689	Tonluc hoort nau. Aures non claudit mala sors, velociter audit.
690	Tot gods hulpe hoort arbeit. Es laborator et erit deus auxiliator.
691	Thooft af is een dode wonde. Vulnus letale caput abscisum voco tale.
692	Thoeft wael, dat een arm man Conraet heit. Stat bene, laudatur quod inops Conraet vocitatur.
693	Tot sulker merct sulken tol. Tale forum querens dabit acra pedagia merens. Quale forum fuerit, vectigal tale requirit.
694	Tcost al been dat men te stoc rijt. Si baculus fit equus, tunc sentit undique ve crus.
695	Dat comt al uut, dat men onder den snee bercht. Sub nive quod tegitur, dum nix perit, omne videtur. Quicquid nix celat, solis calor ipse revelat.
696	Dat calf volcht der coe. Quod vaccam vitulus comitetur, nos iubet et ius.
697	Tkint seit, dat ment slaet, mer niet waer om. Quod puer est cesus fert, sed non cur ita lesus.
698	Tmoet vroech crommen dat haken sal. Curvetur truncus cito quo tibi post erit uncus. Hoc cito fit curvum, quod crescere debet ad uncum.
699	Tseint menich sinen hont, daer hi self niet comen en wil. Mittimus interdum quo volumus ire catellum.
700	Tspec is altoos vetste in ander lude pot. Est tua plus massa mea quam pinguedine crassa.

[p. 44]

701	Tfaert al qualic dat god haet. Destruit et rodit sors iuste quod deus odit.
702	Dat vaert al qualic, dat men des sondachs spint. Quod festis netur, nihilari sepe videtur.
703	Twee mannen sijn altoos eens mans heer. Omni fine soli dominantur ibi duo soli.
704	Tswaerste moet meest weghen. Sicut quod gravius preponderat undique pondus.
705	Tsijn vele woorde die gheen antwoort en hebben. Sepe carent multa responsis verbula stulta.
706	Tsijn al cattiven, die om een luttel kiven. Quisquis rixatur modico, vilis reputatur.
707	Tsijn quade hennen, die vele buten legghen. Est gallina mala, que vicinis parit ova.
708	Tsijn quade kinder, die vele clappen. Est puer ingratus mala qui famare paratus.
709	Ten wil gheen swagher weten, dat sijn swagher gheweest is. Non vult scire socrus quod fuit ipse nurus.
710	Dat clouwt hem menich, daert hem niet en joket. Scalpitur interdum caput ex prurigine nullo.
711	Dat laet hem overgapen, daer men aen verworcht. Intrat in os sepe mors et districtio gule.
712	Tis noch al om den steen ghedobbelt. Quod sequitur magnum vix est nunc principiatum.
713	Thoen schert, al ist clauwenloos. Ex vi nature bene verret qui caret ungue.
714	Dat lijf heit valc. Vulgus ubique fatur, quod corpus falco vocatur.
715	Dat vergramt den olden, dat men hem trect mitten baert. Quando senex trahitur cum barba, iure movetur.
716	Dat een jaer en leert dat ander niet. Unus non alium, vetus annus non docet annum.
717	Ten is gheen cuken, al it hi gherne gort. Non voco te pullum, licet es super omne gruellum.
718	Ten was nie so quaden moeder, si en had gherne een goede dochter. Quod bona sit nata sua vult mater violata.

[p. 45]

719	Tgheruft doot den man. Sic dicunt gentes: punit mala fama nocentes.
720	Dat was goet bier, mer tis uut. Iam est potata, sed erat cerevisia grata.
721	Ten sijn niet al vrienden, die ons toelachen. Non est veridicus arridens quisquis amicus.
722	Dat sijn al vighen nae paschen. Ut ficus pascha transacto sunt tua facta.
723	Tis te laet kis gheseit, als die kese gheten is. Catus de caseo tarde depellitur eso.
724	Dat sijn wise kinder, die haren vader kennen. Nati prudentes sunt qui novere parentes.
725	Ten sijn niet al hoeren, die enen man te wille sijn. Non trix vocatur, que soli consociatur.
726	Tis een wonderlic strijt, daer deen esel den anderen verwijt. Est mirum bellum, quod asellus culpat asellum.
727	Tis quaet, mit god spotten, want hi can wael wenken. Scit connivere deus, hec ioca sperne tuere.
728	Tis den leghen wiven een goet beschut, dat si een clein kint hevet. Est pigre parvus Lise defensio servus.
729	Tis quaet ter merct gaen sonder ghelt. Impedit ire forum defectus denariorum.
730	Van horensegghen liecht men vele. Quod male mentitur audita loquens reperitur.
731	Van ener vonken brant een huus. Sola scintilla perit hec domus aut domus illa.
732	Van cleine dinghen comt dic groot hinder. De rebus minimis fit sepe molestia grandis.
733	Van niet en comt niet. Ex nihilo nihil, summus philosophus inquit.
734	Vele vraghens onweert sere. Sepe fit ingratus qui quesitare paratus.
735	Vele vraghens wijst nochtans. Non facit hoc stultum, prudenter querere multum.

[p. 46]

736	Van lieven vrienden is quaet scheiden. Rebus ab amatis dolor est abcedere gratis.
737	Valt den hemel, so en blijft nerghens pot heel. Olla cadente polo vetus onmis frangitur illo.
738	Valt den hemel, daer en blijft nerghens stoel staen. Si celum caderet, stans sedes nulla maneret.
739	Valt die hemel, so stervet al. Dum celum cadit, hos homines perimit simul et nos.
740	Valt die hemel, so ist al verloren. Celum quando cadit, totum brodium male vadit.
741	Wat gaet voor waeldoen? Nil melius facere singula facta bene.
742	Wat batet ghecleeft, daert niet vesten en wil? Non affigatur ibi res quo stare negatur.
743	Wat salt ghedinct, als men niet copen wil? Institor instare sine vel quicquam preciare
744	Wat sal een man, hi en sprict als een man? Hunc virum reputa qui profert grandia verba.
745	Wat solde een pelser, hi en ware critich? Non sunt pellifices qui cretoveste carentes.
746	Wat schadet des honts bassen, die niet en bijt? Si non morderis, cane quid latrante vereris?
747	Wat batet schoon ghesacht? aen die daet licht al die macht. Verbis non iacta te, sed facias bona facta.
748	Wat schaet hem schoon tale? als hi wil, hi laetse wale. Fictio quid fictum nocet ullum dicere dictum?
749	Wat gaen si kemmen, die gheen haer en hebben? Quid pectunt illi quibus absunt fronte capilli?
750	Wat quader visch is pedde! Si bufo piscis, quam detestabilis id scis.
751	Waer die paus is, daer is Romen. Sunt indivisa simul una papaque Roma.
752	Waer spot quaet spot. Dum iocus est verus, malus est iocus atque severus.
753	Vele cokens is groot cost. Quisque coquens multum, solet hic consumere multum.

[p. 47]

754	Werender hant wort immer raet. Qualibet in villa manus il faciens valet illa.
755	Wael ghedaen is vele ghedaen. Est multum factum bene cum sit quodque peractum.
756	Weldaet leeft nae die doot. Vivunt vita bona post mortem si bona facta.
757	Wat u overgaet, holdet mit u nabuurs. Si bene sit vel male, cum vicinis teneas te.
758	Vele aensichten dinghen schoon. Si fuerit multus bene tractat singula vultus.
759	Vele gherichten doen vele eten. Hoc plures esce faciunt bene quod libet esse.
760	Vele cleine maken een groot. Multa simul modica magnum faciunt cumulata.
761	Wee hem, die in een quaet gherucht comt. Infamis vere debet ve semper habere.
762	Wee dien lande, daer die here een kint is. Ve pueri terre, nam sepe fiunt ibi guerre.
763	Wijn drinct, wijn ghelt. Solve libens vina vel non dic: vina propina.
764	Wijst mi den weert, ic wise u den gast. Sepius est hospes talis qualis suus hospes.
765	Wijfs voer arm voer. Est dictum verum: pauper factum mulierum.
766	Viants mont sprict selden goet. Os hostis raro loquitur bona non sibi caro.
767	Voor verraet en can hem niemant ghehoeden. Traditor illudit verbis, dum verbera cudit.
768	Voorwaerden breken alle strijt. Precedens pactum bellandi perimit actum.
769	Voort mael sal ment eten reiden. Quam prius edatur, semper cibus ipse coquatur.
770	Voor olde schult neemt men haver. Debita si vetera hinc capiatur avena.
771	Wat licht aen nau rekeninghe, daer men qualic betalen wil? Computo cur stricte, cum tu vis solvere ficte?
772	Veinoten winnen gherne. Qui prior in lucro movet hic post sepius illo.

[p. 48]

773	Vrouwen hebben lanc cleder ende corten moet. Sub longis tunicis brevis est animus mulieris.
774	Vrouwencleder decken wael. Vestes feminee bene nocte tegunt quia longe.
775	Vriende sijn goet bi den weghe. Usus amicorum bonus hic et ubique locorum.
776	Uut vremder huut snijt men brede rimen. Scindo corrigias ex pelle tua mihi latas.
777	Versengde catten leven lanc. Longius invalidi vivunt sepissime cati.
778	Wie was die edelman, doe Adam groef ende Eva span? Adam fodente quis nobilior Eva nente?
779	Wapen, vrouwen ende tboec behoeven daghelics tversoec. Sunt exercenda tria: femina, liber et arma.
780	Wie bidt om borghe, als men reet ghelt ghevet? Non promittentes ab eis peto qui mihi dant es.
781	Voelen doet gheloven. Propter sentire creduntur res scio mire.
782	Wat schaet dat niet en schaet? Quod nihil et nulli nocet utique non nocet ulli.
783	Vele woorden vullen den sac niet. Bursa manet vacua, vox licet ampla tua.
784	Verlanc rijc, dat is staende have. Quod quis lucratur paulatim, fine beatur.
785	Zelden kempt seer kempt. Qui pectit raro, cum pectine pectit avaro.
786	Selden is gheleghen groot wint sonder reghen. Raro cadit ventus nisi cum pluvia violentus.
787	Self doen self hebben. Quod fecit sibimet quisquis, hoc tollere debet.
788	Selfs goet en bevele den traghen niet. Quod tua sunt cerne pigris committere sperne.
789	Schuum en is gheen bier. Respice queso bene, non sunt cervisia spume.

[p. 49]

790	Si en slapen niet al die snuven. Nare resonantes interdum sunt vigilantes.
791	Si en sijn niet al siec die stonen. Non infirmatur omnis qui ve mihi fatur.
792	Si sijn niet al heilich, die gheern te kerken gaen. Non omnes sancti qui calcant limina templi.
793	Sien gaet voor horensegghen. Visus certificat plus quam quod Cicero narrat.
794	Sieken ende ghesonde en hebben niet een stonde. Eger et athleta sunt dispare sepe dieta.
795	So meer honden so wee den been. Ve sibi quando canes veniunt os rodere plures.
796	So meer vianden so meer eren. Plus qui honoratur, hostis dum multiplicatur.
797	So hogher berch so dieper dal. Si mons sublimis profundior est tibi vallis.
798	So nare den paus, so quader kristen. Vita peiores sunt qui pape propiores.
799	So men den drec meer ruurt, so hi meer stinct? Res satis est nota, fetent plus stercora mota.
800	Swighen best. Nil melius vere quam cum ratione tacere.
801	So nare den been, so soeter vleisch. Dulcior est caro que magis ossibus heret ubique.
802	So nare den vuur so heter. Fervidior locus est cui propior focus est.
803	So hogher graet so sware val. Si gradus est altus, nocet ergo magis tibi saltus.

Finiuntur proverbia communia.

[p. 50]

Die hier vollständig mitgetheilte Sammlung niederländischer Sprichwörter ist von allen bisher bekannten die älteste und zugleich eine der reichhaltigsten.

Der Sammler, der gegen Ende des XV. Jahrhunderts sein Werk drucken ließ, hat augenscheinlich mit Lust und Liebe gesammelt: er hat die Sprichwörter aus dem Munde des Volks, wie er sie seiner Zeit vorfand, aufgezeichnet und nach den Anfangsworten geordnet. Dass er sie für die schönsten hielt, wollen wir der Vorliebe für seinen Stoff und den damaligen Ansichten von Schönheit zu Gute halten, und so sind denn die Worte in der Überschrift: ‘nach dem Urtheil des Sammlers die allerschönsten und im Gespräche des Volkes gäng und geben’ gerechtfertigt.

Die lateinischen sogen. leoninischen Hexameter sind eine Zugabe des Sammlers. So barbarisch sie oft sind, so geben sie oft nähere Aufklärung über die Bedeutung des Sprichworts, oder zeigen wenigstens, was der Sammler darunter verstand.

Das von mir benutzte Exemplar der Bibliothek des kath. Gymnasiums in Köln hat folgenden Titel:

Jncipiunt prouerbia seriosa in theutonico prima . deinde in latino sibi inuicē consonātia . iudicio colligentis pulcherrima ac in homi nū colloquijs cōmunia

Am Ende:

Finiuntur prouerbia cōmunia

4^o. 26 unbez. Blätter o.J.u.O.

Ein anderer, wahrscheinlich Kölner, Druck mit verniederrheinischter Sprache (24 unbez. Bl. 4^o.) im Besitze des Herrn Professors Simrock zu Bonn und mir freundlichst zur Vergleichung mitgetheilt, hat folgenden Titel:

Jncipiūt prouerbia seriosa in theutonico prīa deinde in latino sibi inuicē cōsonantia . iudicio colligētis pulcherrima . ac in hoīm colloquijs cōmunia