De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 2

Tweede deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 468]

603 A Monsieur, Mons^r Joost Baak, bij 't oudemannenhujs, in N^o 3, tot Amsterdam.

(Baak: Muyden 2 Octob^r 1633 ontf. en beantw 3 dito)

Loont.

1 Mons^r mon Frere,

2 Lang heb ik gewaekt met reizen en rotsen: nu beginne tot rust te² 3 geraeken. Maer deze slaep is werklijker dan 't waeken, ende komt³ 4 UE bij wijlen in zijne bezigheit wederom steuren. Op gister van⁴ 5 Iselstein door Ujtrecht keerende, bewelkoomde mij mijn Neef 6 Kindt met een' tijding, de grootste daer in een' eewe van gehoort⁶ 7 moght zijn. Te weeten dat de Heer van Bodek hem verzekerde, hoe, 8 bij drie achtervolghende eighe booden, bevestight wert, en de 9 maghtighe versleghenh^t van de Keulenaers gelooven deed, dat⁹ 10 d'Overste Walstein, met zijn gansch heir, den Kaizar af, en den¹⁰ 11 Evangelischen toegevallen was. Helpt mij ujt dezen droom. Want 12 het dunkt 'er mij een: meer nochtans om de grootte der zaeke, dan 13 om de kleente der waerschijnlijkheit. Want de bedenkingen die mij¹³ 14 hier op voor dezen in 't hooft gespeelt hebben, waen ik over een' 15 wijle van mij aen UE geschreven te wezen. Nu melden noch 16 d'Italiaensche loopmaeren, van swaer misnoeghen, dat de ridders¹⁶ 17 van dien Landaert hadden, over de gangen van Walstein; ende van 18 's Kaizars toeleg om hem den voet te lichten. Veele andere baeken¹⁸ 19 koomen hier op over een. Want hij is gehoont, en verdraeghen¹⁹ 20 geweest van zijn bewindt. Daer nae heeft men hem weder aenge- 21 nomen, ende hij zich niet beweghen laeten, dan door voorwaerden, 22⁺ zeidt de Sweedsche soldaet, die niet min en moghten, dan zijnen²² 23 meester in de krop steken. Namelijk hij bedong 't oppergebiedt²³ 24 over alle 's Kaizars waepenen: ende dat zelf de koning der Honga- 25 ren, niet oft zeer weenigh tijds in zijn legher zoude moghen ver- 26 blijven. Dies is 't hem licht gevallen Oversten en soldaeten op zijn' 27 handt te winnen, en alle achtbaerheit t'hemwaerts te trekken. Oft²⁷ 28 hij de wil hebben zal, laet ik daer. Vast gaet het, mijns oordeels, dat²⁸ 29 het hem open staet, zich ujt mombardije te stellen, ende eenen vande²⁹ 30 Grootsten in Europe te maeken: ende dat zonder noodt van vreeze³⁰ 31 voor kanskeering. Wederstaet hij die bekooring, men magh van³¹ 32 Duitsche trouw, en de Kaizar van geluk spreken. In lange verlangde³² 33 mij niet nae den ujtgank van een werk als dit. Waer over, zoo mij³³

2 reizen en rotsen: hyperbolische uitdrukking voor reizen en trekken, in dit geval (Alkmaar en IJselstein) stellig ironisch gebruikt; gewaekt, ook dit scherts, nl. tegenstelling met het slapen, waarmee de rust thuis vergeleken wordt.

3 deze slaep is werklijker: het thuis zijn eist meer werk.

4 wederom: net als vóor onze reis.

6 Guillaume 't Kindt, wonende te Utrecht, 68 j. oud, verklaart 9 mei 1643 o.s. voor not^s N. Verduijn ald. op verzoek van Carel Arnoutsz. Hellemans te Antwerpen, dat deze 16/26 sept. 1596 omstr. 9 u. 's morgens te Hamburg geboren is. Bij Carel's vader, die een broer van zijn moeder was, heeft Guillaume als kind 16 jaar gewoond en toen ‘uyt curieusheijdt’ een familieboek bijgehouden, dat hij vertoont. Deze Guillaume komt bij Bisschops en Leendertz niet voor.

9 Keulen (bisdom) was voor de keizer.

10 Overste: veldheer; Wallenstein voerde een eigengerechtigde politiek, waardoor zijn trouw aan de keizer telkens in verdenking raakte. Het onderhavige gerucht was vals.

13 het was niet onwaarschijnlijk dat een veldheer met zo'n zelfstandige positie zijn vorst de gehoorzaamheid zou opzeggen.

16 ridders van de Italiaanse landaard: niet verklaard; Piccolomini?

18 baeken: tekenen, richtlijnen voor het denken.

19 hier op: op dit punt.
verdraeghen: ontheven, nl. in augustus 1630, volgens de wens van de katholieke keurvorsten; in april 1632 nam hij weer dienst, op voor de keizer uiterst bezwarende voorwaarden.

+ Le soldat Suedois

22 de Sweedsche soldaet: hiernaast in margine Le soldat Suedois, waaraan Brandt toegevoegd heeft ‘de F. Spanheim’. Fr. Spanheim, 1600-1649, uit de Palts, was prof. theol. in Genève sed. 1631, naar Leiden 1642.

23 in de krop steken: in het verkeerde keelgat geschoten zijn en wrok verwekken.

27 achtbaerheit: eer en gezag.

28 wil: sympathie.

29 zich ujt mombardije te stellen: zich aan voogdijschap te onttrekken, dus zich onafhankelijk te maken (momber: voogd); ende eenen...maeken: en zich tot een van de machtigsten van Europa te maken.

30 zonder...vreeze: zonder bang te hoeven zijn.

31 Wederstaet...magh: Als hij die verleiding weerstaat, dan mag men.

32 verlangde...werk als dit: ben ik niet zo benieuwd geweest naar de afloop van een onderneming als (van) deze.

33 Waer over (...) 't zal: Daarom zal het.

[p. 469]

35 de gunste gebeurt van toelichting in deze schemering, 't zal een³⁵ 36 knoop te meer zijn aen de verbintenissen,

37 Mons^r mon Frere, van

39 U E

40 Reedsverplichten dienstw^sten broeder

41 P C Hóóft.

40 Uit mijn Toorentjen.

41 2 Oct. 1633.

Over mogelijk verraad van Wallenstein.

35 toelichting: voorlichting.

Origineel. KA CLXXIa^b 97.
Hs. Watervlek.