Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Gedichten. Deel 3: 1636-1644 (1893)

Informatie terzijde

Titelpagina van Gedichten. Deel 3: 1636-1644
Afbeelding van Gedichten. Deel 3: 1636-1644Toon afbeelding van titelpagina van Gedichten. Deel 3: 1636-1644

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.87 MB)

Scans (4.30 MB)

XML (1.04 MB)

tekstbestand






Editeur

J.A. Worp



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Gedichten. Deel 3: 1636-1644

(1893)–Constantijn Huygens–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[1638]

[pagina 44]
[p. 44]

Ad Philippum Doubletium ex fracto crure decumbentem protrepticonGa naar voetnoot1).

 
Stare loco nescis, infidas, optime rerum,
 
Crudeles experte niues et lubrica Brumae.
 
Quid facias? vel si grauior, superanda ferendo
 
Fortuna est. ne cede malo. Si tibia fracta est,
5[regelnummer]
Ne frangi patiare animum: si multa jacenti
 
Elanguenda dies, noli, generose, jacentis
 
Doubletij meruisse notam: cum Caesare stando
 
Disce mori, si fata vocent: Sta corde, supinus
 
Corpore, dum calli coeunt: contunde dolorem
10[regelnummer]
Euphoriâ: pudeat Majoribus esse minorem,
 
Fratribus Imperij Batavum. quid inertia longi,
 
Chirurgo torquente, doles fastidia lecti?
 
Plurimus haec interrumpet congerro vocanti,
 
Si vis, collusor, si vis, compotor amicus.
15[regelnummer]
Si non vis, si turba nocet strepitusque dolenti,
 
Si mauis te, docte, frui sine teste sodali,
 
Ecce vel inuitum fecit fortuna Poetam:
 
Scribere Scazontes vacat, et stanti pede in uno.
 
4. Ian.

(In ejusdem lapsum)Ga naar voetnoot2).

 
I, cole candorem, vani cognominis umbram,
 
Nec fidei in terris nil superesse puta:
 
Decepere virum summo candore superbae,
 
Quo nullo fruimur candidiore, Niues.
 
4. Ian.

Lamberto Goris syndico Noviomagensi de effestucatione tractatum edentiGa naar voetnoot3).

 
Rerum immobilium est effestucatio, scribis.
 
Quam tamen hoc verum non sit ubique vide:
[pagina 45]
[p. 45]
 
In te noster amor res est immobilis: Illum
 
Effestucari posse nego. dubitas?
5[regelnummer]
Effestucari rem posse meam nego, si quae
 
Effestucando non fit, amice, tua.
 
6. Ian.

(Ad Phil. Doubletium)Ga naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+.

 
Ὦ ἵππων ϕίλε, τήν τε ϕύσιν καὶ τοὔνομα λαμπρόν.
 
Quâ primâ poteris linquere strata die;
 
Dum callus venit et venienti robora callo,
 
Quo nondum fueras jure ϕίλιππος eris.
 
7. Ian.

[Doubletium proprio rabies armauit Iambo]

 
Doubletium proprio rabies armauit IamboGa naar voetnoot2),
 
Pentametrum durâ lege poëma creat.
 
Quâ nixus ratione? quid est cur arma ferocis
 
Archilochi voluit posthabuisse nouis?
5[regelnummer]
Cuius clauda vetus decuit vestigia Scazon,
 
Qui curto truncus maluit ire metro?
 
Credidit, ut res est, vilem de crimine vili
 
Historiam senos non meruisse pedes.
 
13. Ian.

In eiusdem adhuc aegri versiculos invectivos de re pauciGa naar voetnoot3).

 
Facundos gemitus, aegri non aegra, supini
 
Non prostrata mei somnia Doubletij
 
Qui legis, exclama, quantos canet integra quondam,
 
Quae dedit hos tantos Tibia fracta modos!
 
14. Ian.

Eiusdem nomineGa naar voetnoot4).

 
Quâ visâ perij, quam primo captus amaBAM
 
Intuitu, assedit blanda Tonina mihi.
 
Stare loco, fateor, nequij; sed stare jacentem
 
Instinctu docuit protinus illa nouo.
5[regelnummer]
Quid? pede stante steti? neutro. vel crure? nec ullo:
 
Parte mei multo nobiliore steti.
[pagina 46]
[p. 46]
 
Ga naar voetnoot+
 
Este procul Medici, et quae stantem stare docendo
 
Nectis inexpletas turba cruenta moras:
 
Standi in judicio personam, judice standi
10[regelnummer]
Cypride, cui mens et m ... constat, habet.
 
18. Ian.

(Ad amicum secundas nuptias suadentem)Ga naar voetnoot1).

 
Qui laudas noua vota pater viduus mihi, nec te,
 
Nec me, nec Stellam nosse fatere meam.
 
Si te, non studeas tua, non cures mea, vili
 
Libertate, nouo subdere colla jugo.
5[regelnummer]
Si me, si quinâ stipatum prole parentem,
 
Non siet hic, dicas, nulla nouerca grauis.
 
Si Stellam nôris, non credas ulla dedisse
 
Saecula, non speres ulla datura parem.
 
24. Ian.

Cupio dissolvi. Op de dood van sterre.Ga naar voetnoot2).

 
Of droom ick, en is 't nacht, of is mijn' Sterr verdwenen?
 
Ick waeck, en 't is hoogh dagh, en sie mijn' Sterre niet.
 
O Hemelen, die mij haer aengesicht verbiedt,
 
Spreeckt menschen-tael, en seght, waer is mijn' Sterre henen?
5[regelnummer]
Den Hemel slaet geluyd, ick hoor hem door mijn stenen,
 
En seght, mijn' Sterre staet in 't heilighe gebied,
 
Daer sij de Godheid, daer de Godheid haer besiet,
 
En, voeght het lacchen daer, belacht mijn ijdel weenen.
 
Nu, Dood, nu Snick, met-een verschenen en verbij,
10[regelnummer]
Nu, doorgang van een' Steen, van een gesteên, ten leven,
 
Dunn Schutsel, staet naer bij, 'ksal 't v te danck vergeven;
 
Komt, dood, en maeckt mij korts van deze Cortsen vrij:
 
'Kverlang in 'teewigh licht te samen te sien sweven
 
Mijn Heil, mijn Lief, mijn Lijf, mijn' God, mijn' Sterr en mij.
 
24. Ian.Ga naar voetnoot3).

Ad typographum reipublicae descriptionem Batavae parvo volumine edentemGa naar voetnoot4).

 
Falleris aut fallis, contracte Typographe; non Res
 
Publica quam cudis; Recula publicula est.
 
2. Feb.
[pagina 47]
[p. 47]

Stellae dextera Gijpso efformataGa naar voetnoot1).

 
Me spondente, sacri coiërunt foedera lecti;
 
Me nectente, duae viximus una caro.
 
Candori comes accessit Constantia: ne qua
 
Candida deficerem, saxea facta fui.
5[regelnummer]
Defeci collapsa tamen, nexuque soluto
 
Quae sacrârat Amor vincula deserui.
 
Perfida deserui? non si tortore tyranno
 
Arguar, euincant ultima jura ream.
 
Iudicet ipsa Fides quo culper crimine, quam, cum
10[regelnummer]
Soluere non possent Fata, scidere manum.
 
7. Feb.

Ad illustrem virum obscuro loco natumGa naar voetnoot2).

 
Stemmata quid faciunt? nascuntur in aethere ranae;
 
Terrae diuitias infima Terra parit.
 
Quod splendes Auri est; Auri, quod origine vili es:
 
Aureus et Terrae filius esse potes.
 
ult.o (28) Feb.

[Gebreeckt u ijet aen 'twerck]

 
Gebreeckt u ijet aen 'twerck, (het meest gebreeckt'er aenGa naar voetnoot3)Ga naar voetnoot+,
 
Mijn Leser, en ick ben voor 'tmidden blyven steken)
 
Hoe korter Dicht, hoe min misdichtens is begaen;
 
Hoe meerder uw gebreck, hoe minder mijn' gebreken.
 
Vornae 4. Iunij.

In E. Puteani gnomas BelgicasGa naar voetnoot4).

 
Quas peregre corrasit opes, quas exul Athenis,
 
Non sibi, quas Romae, non sibi, delicias,
 
Delicium Saecli, Patriae vernaculus offert
 
Immenso Scriptor codice et exiguo.
5[regelnummer]
Infinita sui subyt compendia virtus,
 
Hellada cum Latio charta Brabanta capit.
 
Ferte Iouis frondem; seruati Ciuis honorem,
 
Venloa cum Grudijs me meruisse probant.
 
Ingentem Erijcium, Batauo duce, et hoste, et amico
10[regelnummer]
Hugenio, reducem, si legis, hostis, habes.
 
Vornae. 6. Iunij.
[pagina 48]
[p. 48]

Daghwerck. Huys-raedGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+.

 
Ga naar voetnoot1. Sterre, die mij in de Sterren
 
Menigh ontij doet verwerren,
 
Keurigh, of mij een' van all'
 
Als mijn' eighen sterr gevall;
[pagina 49]
[p. 49]
5[regelnummer]
Sterre, die veel Sterren aen sien,
 
Als de keersen bij de Maen sien,
 
Als de Maen (in mijn gesicht)
 
Bij de macht van 't Moeder-licht.
 
Sterre, mergh van all' mijn' vreugden,
10[regelnummer]
Die mij eens met Ia verheugden,
 
Noyt bedroeven sult met Neen,
 
Tegen 'tja-woord van de Re'en.
 
Sterre, regel van mijn' reden,
 
All van doe mij mijn' gebeden
15[regelnummer]
Voor uw' reden stelden veil;
 
Sterre, alleen en all mijn heil,
[pagina 50]
[p. 50]
 
Ga naar voetnoot2. Nu 't den Hemel soo gepast heeft
 
Dat mijn' siel aen d'uwe vast leeft,
 
Dat Ick Gij, en t'eener tijd
20[regelnummer]
Ghij tot Ick geworden zijt,
 
Nu wij maer van naem en schillen,
 
Nu mijn' lusten zijn uw' willen,
 
All uw willen all mijn lust,
 
Yeders vrede elkanders rust;
25[regelnummer]
Ga naar voetnoot3. Luystert nae de overslagen
 
Die mijn' Siele, lang gedragen,
 
Nu voldragen, barens-ree,
 
Als een' droppel in uw' Zee
 
Van bescheidenheid will schencken,
30[regelnummer]
En uw krachtigher bedencken
 
Halen over 'tkinder-kraem
 
Daer sij gaern te bedd af quaem.
 
'T kint sal Ernst van voorraed heeten;
 
Helpt mij door den arbeid sweeten,
35[regelnummer]
Daer Ghij Ick zijt, en Ick ghij,
 
Moet de moeder heeten, Wij.
 
Ga naar voetnoot4.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Soo en vrees ick voor uw' straff niet,
 
Off ick hier te schielick afliet,
 
Daer te langhe lagh en sponn
40[regelnummer]
Over wat ick eens begonn,
 
Of mij hier mijn' hand ontholde,
 
Om een Rijm die ronder rolde
 
Dan de Reden; of ick daer
 
Wrang, of hier te lecker waer.
45[regelnummer]
'Tis uw hert dat in mijn' adren
 
Dese krachten helpt vergadren,
 
'T is het mijn dat in u schuylt,
 
Ziel is tegen Ziel geruylt.
 
Staet u niet in aller feilen
50[regelnummer]
Wederhelft met mij te deilen?
 
Of wat feilen kander zijn
 
Dat of 'tuwe zij of 'tmijn?
[pagina 51]
[p. 51]
 
Luystert dan; en hoort ghij dolen,
 
Denckt, dat was ons bey verholen,
55[regelnummer]
Soo u yet om 'therte lacht,
 
Segt, soo hadd' ick 't oock gedacht.
 
Ga naar voetnoot5. Hoe wij dese kleine wereld,
 
Die ghij, Sterr, alleen beperelt,
 
Die ick, verr van uws gelijck,
60[regelnummer]
Ick, en ick alleen beslijck,
 
Dese, om nauwer te beschrijven,
 
Bedd-gemeente van twee Lijven,
 
Van twee lieven, segg ick best,
 
Tortelen van eener nest,
65[regelnummer]
Tamelixt bestieren sullen,
 
En met vreugd op vreugd vervullen,
 
Hebb ick, hebben ick en ghij
 
Dus beregelt, seggen wij.
 
Ga naar voetnoot6. God, de God die ons gepaert heeft,
70[regelnummer]
God de Soon die hij gebaert heeft,
 
God de Geest, met-all, met-een,
 
God allom, alltyd, alleen
 
Sal de Vader-Meester wesen
 
Die wij vriendlijck sullen vreesen,
75[regelnummer]
Ende ons eerste onderwindt
 
Daer de wijsheit af beghint.
 
Ga naar voetnoot7.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ 'Smerghens eer wij 'tlicht ontmoeten,
 
Sullen wij die Godheid groeten,
 
Smergens eer de dagh ontwaeckt
80[regelnummer]
En de Sonn de Sterren staeckt.
 
Sulcken ure koos de speelmann,
 
Die soo dick de danckbaer' Veel nam,
 
Daer af 'theilige geluyt
 
Noch in onse ooren tuijtt.
85[regelnummer]
Een van beider nuchtre monden
 
Sal de schuld van beider sonden
 
Voeren voor 'tgenadigh recht
 
Daer geen boeren tong te slecht,
[pagina 52]
[p. 52]
 
Daer geen dubbel hert te dicht is,
90[regelnummer]
Daer het saligh tegenwicht is
 
Onser schael, die altyd helt,
 
God met God te vre'en gestelt.
 
'Tzaligh opsicht onser wegen
 
Sullen wij hem toe bewegen,
95[regelnummer]
Hem, beweeglick met een woord
 
Dat men maer in 'thert en hoort.
 
Ga naar voetnoot8. Heer, bejeghent ons' gebreken,
 
Sult ghij, Sterre, off sal ick spreken,
 
Leert ons eischen wat ons dient:
100[regelnummer]
Ga naar voetnoot9. En ontfanght voor 'tonverdiend,
 
Voor 'tonendelick ontfarmen
 
Ons altoos onnutt', ons armen,
 
Ons ondanckbaeren gegunt,
 
Onser herten beste munt,
105[regelnummer]
Danckbaerheid in woorden, wercken,
 
In gedachten te bemercken,
 
Stichtelick voor 's naesten oogh,
 
Heilichlick voor 't dijn' om hoogh.
 
Ga naar voetnoot10. Deckt het misdoen onser daghen
110[regelnummer]
Met het voldoen en voldraghen
 
Van Hem Mensch en van Hem God,
 
Hem 'tvoll-op van dijn Gebod.
 
Ga naar voetnoot11. Hoedt ons, daer wij heden leggen,
 
Daer wij swijgen, daer wij seggen,
115[regelnummer]
Daer wij wandelen of staen,
 
Met ons selven overla'en.
 
Laet ons over ons niet storten,
 
Ga naar voetnoot12.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Heet ons, uwe Englen, schorten;
 
Heet ons willen wat ghij heet,
120[regelnummer]
Die ghij onsen onwill weet
 
En altijd geneghen herten
 
Om dyn' lydsaemheit te terten,
[pagina 53]
[p. 53]
 
En altyd gebeten bloed
 
Tegen wat ghij heett en doet.
125[regelnummer]
Ga naar voetnoot13. Seghent Ziel en seghent Leden,
 
Doetse beyd' haer pond besteden
 
Dij ter eeren, dij alleen,
 
Eigenaer van Ziel en le'en.
 
Ga naar voetnoot14. Moet het huys van dese sinnen
130[regelnummer]
Nu een' huyvering van binnen,
 
Nu een' stoot van buyten aen,
 
Nu een dobbel quaed begaen,
 
Slaet geneselicke slagen,
 
Die wij dan, en dan maer dragen,
135[regelnummer]
Dat ons naerden suren dagh
 
'tSoete weer te schooner lacch.
 
Ga naar voetnoot15. Overwicht van noodlickheden
 
Dobbel op het brood van heden
 
Heeft alreeds dyn' milde hand
140[regelnummer]
In ons' ackeren geplant;
 
Lijdt niet datter onse Zielen
 
Hare tochten in vernielen,
 
En versmooren daer het vier
 
Dat veel hoogher hoort als hier;
145[regelnummer]
Ga naar voetnoot16. Leert ons 'tleen als leen besitten,
 
En in tijds de herten splitten,
 
Daer af 'tminste weder-deel
 
Aen de tydlickheid verheel';
 
T'allen stonden even vaerdigh
150[regelnummer]
Om den ballast van dit Aerdigh
 
Uyt te werpen in sijn' Zee,
 
En soo kommerloos de ree,
 
Ia de steile rotz beklimmen,
 
Daer de werelds loose schimmen
155[regelnummer]
In het prachtigh Niet-met-all
 
Onder ons verdwijnen sal.
 
Ga naar voetnoot17.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Staet'er in dijn heiligh voorsien,
[pagina 54]
[p. 54]
 
Daer dijn' ooghen langs het spoor sien
 
Van der dinghen eewigh wiel,
160[regelnummer]
Dat dij eens voor all beviel,
 
Staet'er dat uyt dit versamen
 
Onser namen erfgenamen
 
Spruijten moeten, een off meer,
 
'Tzij dan, Heere, dij ter eer,
165[regelnummer]
Dij ten dienste; Laetse dijn' zijn
 
Eerse door de Moeders pijn zijn,
 
Laetse dyn' zijn tot de uer
 
Als de geesten uyt de huer
 
Vande leden sullen scheiden,
170[regelnummer]
En dyn' tweede komst verbeiden,
 
Met verlangen naerden dagh
 
Daer 'tGeloof maer tegen magh.
 
Ga naar voetnoot18. Werpt een ernstigh medelijden
 
Over 'tonweer onser tijden,
175[regelnummer]
Over 't ijselick gewipp
 
Van dijn tuymelende Schip.
 
Buyten lijdt het vande baren,
 
Die het nu te nauw benaeren,
 
En van allen sijden slaen;
180[regelnummer]
Binnen heeft het noyt gedaen
 
Met het heelen van de spleten
 
Die der nyd en spijt in reten.
 
Slaep niet, zij niet langher doov
 
Onder ons van klein geloov.
185[regelnummer]
Ga naar voetnoot19. Stier de Stierluy van dat schipp, en
 
Sluyt haer' herten op haer' lippen,
 
Lij geen Babel in haer werck
 
Dien het dack-dicht van dijn' kerck
 
Met den binnen-bouw betrouwt is;
190[regelnummer]
Ga naar voetnoot20.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Laet de leughen, die soo oud is
 
Datse kindsch geworden schijnt
 
En all groeyende verdwijnt,
 
Groeyende voor haer verdwijnen
 
Die ghij eens hebt willen mijnen
[pagina 55]
[p. 55]
195[regelnummer]
Tot den huys-dienst, en niet meer,
 
Van dijn' erffenissen, Heer.
 
Ga naar voetnoot21. Oh, gelijck haer heiligh herder,
 
Tot den huys-dienst, en niet verder
 
Laetse sich verledigen.
200[regelnummer]
Ga naar voetnoot22. Maer, voor 'tbest verdedigen,
 
Leertse leven soo sij leeren
 
En met weldoen wel bekeeren;
 
Seggen heeft geen seggens macht
 
Daer 't de segger eerst veracht;
205[regelnummer]
Voordoen, is geweld van reden,
 
Die het keyen hert kan kneden,
 
En dijn vleeschgeworden woord
 
Werd gesien gelijck gehoort.
 
Ga naar voetnoot23. Stae de voorste vande Vorsten
210[regelnummer]
Die de voorste waghen dorsten
 
Haer en 'thaere' in dijn gevecht:
 
Ga naar voetnoot24. Tree niet in het scherpste recht
 
Over 'tmenigh overtreden
 
Van haer' weelderighe leden,
215[regelnummer]
Van haer' Zielen inde weeld
 
Ongevoelick over eeldt.
 
Hooge, helle slibber-wegen
 
Hebben sij te deel gekregen;
 
Meest haer leven is soo glad
220[regelnummer]
Datter oogh noch voet op vatt.
 
Laet de haer' voor struyckling boeten
 
Min als andre minder voeten,
 
Die door oneenpariche'en
 
Van vermaeck, van swariche'en,
225[regelnummer]
Van gedeckte en bloote leden
 
Slepen, ja, maer vaster treden.
 
Ga naar voetnoot25.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Frederic, dijn eighen held,
 
Tegen 't stijgende geweld
[pagina 56]
[p. 56]
 
Van steegh Oostenrijck gestegen,
230[regelnummer]
Frederick, 'tmergh van den zegen
 
Dien ghij noch de kleine rest
 
Dijner Cudde gunt op 'tlest,
 
Frederick doe staegh bedijen,
 
En beminnen, en benijen
235[regelnummer]
In sijn vriendelick gesagh;
 
Raed, of aen, of wapen-slagh
 
Feile noyt van sijn bestellen;
 
Ga naar voetnoot26. Laetse 't voor den slagh ontgellen,
 
Die daer moglick hand en moed
240[regelnummer]
Scherpen op sijn edel bloed;
 
Donder noyt op onse daghen
 
Met den schrick van sulcke slaghen;
 
Ga naar voetnoot27. Liever maeck de boose gramm
 
Met meer struycken van den stamm
245[regelnummer]
Dan 'thaer luste te verdelgen;
 
Voor-raed, Heer, van sulcke telgen
 
Eischen wij dijn' milde hand,
 
Die de vrijheid hier geplant
 
En de slavernij gevelt heeft.
250[regelnummer]
Ga naar voetnoot28. O, die d'oogen en 'tgeweld geeft,
 
Oogen geeft bij dit geweld:
 
Oogen eens ter wacht gestelt,
 
En die all' sien soo der veel' sien:
 
Hoedt dijn erve voor haer scheel sien
255[regelnummer]
Daer de misslagh af ontstaet,
 
En 'tmistrouwen, ergher quaed.
 
Ga naar voetnoot29.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Laet dijn eer ons eenigh witt zijn,
 
Die in 'tkostelick besitt zijn
 
Van dijn' waerheid, schier allom
260[regelnummer]
Uytgeluydt met pijp en tromm:
 
Schuyltse noch in 'tonkruyt elders
 
Inde rotsen, inde kelders,
 
D'oude herbergh van haer jeugd,
 
Doet dijn' Engelen de vreugd
[pagina 57]
[p. 57]
265[regelnummer]
Datse 't onkruyd onderdrucke,
 
En haer taeye rijsen rucke
 
Over 'theidensch wangewas
 
Daerse noyt geplant en was.
 
Ga naar voetnoot30. Buckt genadigh over 't knielen
270[regelnummer]
Daer de knijen en de zielen
 
Buygen eenerhanden bocht;
 
Heer, ghij hebtse eerst gesocht
 
Die dij hebben leeren soecken;
 
Soecktse noch daer d'een in doecken
275[regelnummer]
D'een in ijsers, d'een in bloed,
 
D'een in armoed light en wroet,
 
Andere onder all versmooren,
 
En met open ooren hooren
 
Naer de traghe scheidens uer
280[regelnummer]
Die den naesmaeck van dit suer
 
Drencken sal in stadigh blij zijn,
 
Door het hooft-voor-hooftse bij zijn
 
En het eewighe gesicht
 
Van dijn onbegrepen licht.
285[regelnummer]
Ga naar voetnoot31. Hemelsch vader, dijns naems eere
 
Zij geheilight meer en meere,
 
Naerdere dijn eewigh rijck;
 
Ghelde dijn gebod, gelijck
 
Boven, soo allom beneden;
290[regelnummer]
Dagelix voedt onse leden;
 
Houdt ons onser schulden vrij,
 
Soo wij willen wien het zij,
 
Laet ons verre van 'tgequell zijn
 
Des benyders van ons wel zijn,
295[regelnummer]
Want het hemelsche beleid
 
Hoort dij in der eewicheid.
 
Ga naar voetnoot32.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Soo bedachtelick ontslapen,
 
Soo versien van 'theiligh wapen,
 
Tegens Wereld, Hell en ons,
300[regelnummer]
Sterre, sullen wij den dons
 
Onbekommerlick ontstijgen,
 
En gesonde lenden rijgen
[pagina 58]
[p. 58]
 
In haer noodigh ongemack,
 
'T Linnen, 'twollen, 'tzijden pack.
305[regelnummer]
Ga naar voetnoot33. Maer op 'tkostelick vermallen
 
Sal ons' weelde noyt vervallen.
 
Tamelick verdeck van lijf,
 
Soo 't vermanne noch verwijv',
 
Sal de vracht zijn onser leden,
310[regelnummer]
En, gekoppelt aen de Reden,
 
Sullen wij den Franschen dwang,
 
Niet, als andere, in 'tgedrang,
 
Maer, als andere, van verre
 
Volgen voor een valsche Sterre,
315[regelnummer]
Die den reiser, moe geroert,
 
Voert, en noyt ten einde voert.
 
'T oude staet ons niet te ruylen
 
Tegen 't niewe, sonder pruylen
 
Over 'tstadighe berouw
320[regelnummer]
Van de Werelds laeste vouw.
 
Laet het niewe door-gejouwt zijn,
 
Laet het oude soo veroudt zijn
 
Dat het op het jouwen stae,
 
En bij 't niew in masker gae,
325[regelnummer]
Eer wij 't niew voor 't oude kiesen,
 
En ons in den drang verliesen
 
Die de reden, metter tijd
 
'T enden adem, overrijdt.
 
Ga naar voetnoot34.Ga naar voetnoot+ Futseling van lint en knoopen
330[regelnummer]
Op het spoedelixt ontloopen
 
Sal ick 't oor verlegen gaen
 
Over 'tstadigh af en aen
 
Van begheerers, van beklagers,
 
Van verdedighers, van vraghers,
335[regelnummer]
Die op 's vorsten goedicheit
 
Door mij hebben toe geleyt.
 
Grooten sal ick eere bieden,
 
Even oft sij mij gebiedden,
 
Mindere, even oft ick haer
340[regelnummer]
Broederlijck verbonden waer;
 
Armen, onderdruckten, weesen
 
Met noch vriendelicker wesen
[pagina 59]
[p. 59]
 
Uyt de wanhoop rapen op,
 
Niemand kwetsen met een schopp
345[regelnummer]
Van verbijsterighe woorden,
 
Die d'onnoosele vermoorden,
 
De behoeftige verslaen
 
En ten tweeden doen vergaen.
 
Ga naar voetnoot35. Kan 't niet even rond gedijen,
350[regelnummer]
Troosteloosen te verblijen,
 
Hopeloosen bij der hand
 
'T lijf te berghen op het land,
 
'Ksal mijn eighen hert ontschulden,
 
En de weigering vergulden
355[regelnummer]
Met een vriendelicker neen
 
Dan het jae te werden scheen.
 
Magh ick aen 't geluck niet deelen
 
Van d'ellendighe te heelen;
 
'K sal se thoonen dwers door mij
360[regelnummer]
Wat ick in haer lijden lij.
 
Aengetoghen swaricheden
 
Werden stux gewijs geleden,
 
En gedragen als een Lijck
 
Van veel schouderen gelijck;
365[regelnummer]
'Tscheelt een merckelick pond quellings
 
Weinigh merckelick ontstellings
 
Van een ongeveinsd gelaet,
 
Daer 'tmedooghen achter staet.
 
Ga naar voetnoot36.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Endtelick, op 'thooger dagen,
370[regelnummer]
Van belegering ontslagen,
 
Sal ick 'twagen in 'tgedrang
 
Van het ijdel uren lang,
 
Datmen in de hoofsche muren
 
Overduldigh uyt moet dueren,
375[regelnummer]
In een hoeckjen van fluweel,
 
Van geweven goud in geel,
 
Van Chronijcken aen de wanden,
 
Wanden die met zijde panden
[pagina 60]
[p. 60]
 
Berghen spinnewebb en stof,
380[regelnummer]
'T evenbeeld van 'tdubbel hof.
 
Ga naar voetnoot37. Maer de plichten mijner neering
 
Sullen mij tot door de sweering,
 
Door 'tbeliegen, door 'tbeklapp,
 
Door 'tbedriegen, door 'tbetrapp,
385[regelnummer]
Door 'tbestrijcken, door 'tbestreelen,
 
Door 'tbequijlen, door 'tbequeelen,
 
Voeren in den dichten hoeck,
 
Daer mijn Vorst in 't groote Boeck
 
Van 'tbeleid van seven Landen
390[regelnummer]
Met gestadigh' oogh en handen,
 
Over laden, onvermoedt,
 
Tegen meer als Spagnen wroet:
 
Daer de rust die wij beslapen,
 
In de vormen werdt geschapen,
395[regelnummer]
Daer men d'onrust leven geeft
 
Daer 't verbij de Sonn af beeft.
 
Daer de wereld werdt gewogen,
 
Daer het sincken en 'tverhoogen
 
Van gebuer, vriend, vijands staet
400[regelnummer]
Stadich in de schalen staet.
 
Daermen Groll in 'twitt besette,
 
Eerme'r lood of stael op wette;
 
Daermen 'tWeseltjen besprong
 
Iaren vroeger dan men 't vong;
405[regelnummer]
Daermen vischten in Matanças
 
Eerder visch, of nett, of kans was;
 
Daermen 'tVuchter end ontstack,
 
En met Grobbendonck versprack
 
Eer sich 'tVuchter end verhoedde,
410[regelnummer]
Eer oyt Grobbendonq vermoedde
 
Dat hem noch Oraegnen bloed
 
Dreighden inden trotsen vloed
 
Die sijn' ongenaeckte muren
 
Tweemael Mauritz uyt dé duren,
415[regelnummer]
Eenmael Frederick verliet
 
Voor 'tgeluck van sijn gebied.
 
Ga naar voetnoot38.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Binnen salmen mij de woorden
 
Diemen buyten van mij hoorden
[pagina 61]
[p. 61]
 
Melden hooren, hem te baet
420[regelnummer]
Die sich t'mijner trouw verlaet.
 
Verre zij het listigh dencken
 
Hoe behendelick te krencken,
 
Hoe bedecktelick te slaen,
 
Met het averechts vermaen
425[regelnummer]
Van een omgewrongen reden
 
Tegen toesegh en gebeden,
 
Tegen hoop, gegeven hoop,
 
Van een hopeloos beloop.
 
Die mij trouw eijscht, salse vinden,
430[regelnummer]
En mij aen mijn woord verbinden,
 
't Ia geseght, en 'tneen gedaen
 
Sal maer aen 'tvermogen staen.
 
Ga naar voetnoot39. Die mij aen de uytkomst meten
 
Zijn in 'tredenloos geseten,
435[regelnummer]
'T willen gaet naer 't mij gevil,
 
'T konnen hanght aen hooger will.
 
Valt de kans ter slincker zijde,
 
Noch all blijv ick diese mijdde,
 
En begae noch bann noch boet
440[regelnummer]
Voor 'tmisdijen mijner moet.
 
Valtse daerse mijn bestier dreef,
 
Laet het nemen of ick 'tvijer vreef
 
Uijt de vier-keij, die mij maer
 
'T vrijven kost, en voor of naer
445[regelnummer]
Van een ander hand gevreven
 
Mogelick meer voncks sou geven.
 
Ga naar voetnoot40.Ga naar voetnoot+ Overdanck noch overloon
 
Zijn geen' peerlen aen de kroon
 
Die der vromen hert moet kroonen.
450[regelnummer]
'K sal de arme hand verschoonen,
 
'K sal de rijcke doen verstaen
 
Dat ick min om loon begaen
 
Dan om danck ben: min om 't dancken,
 
Min om 'tstreelige bejancken
455[regelnummer]
Van een halver-mijne gaef,
 
Dan om 't innerlicke gaef
[pagina 62]
[p. 62]
 
Van der Zielen wel gesteltheit
 
Die haer selven in 'tgewelt heit,
 
Die de Weldaet om het Wel,
460[regelnummer]
Sonder ander witt, bestell.
 
Ga naar voetnoot41. Wie den vorsten, groote slaven,
 
Deel eijscht in haer minste gaven,
 
Slaet de Zeissen in haer gras,
 
Ia in 'tredelickst gewass
465[regelnummer]
Daer sij 'tploegen om besweeten,
 
Van oock Gods-gelijck te heeten
 
In 'tverdeelen van de macht
 
Daerom haer te deel gebracht.
 
Ga naar voetnoot42. In 'tvertieren van die panden
470[regelnummer]
Dienen mogelick mijn' handen
 
Voor een Teems of voor een Treeft;
 
Maer wat geeft hij die soo geeft?
 
Wat verdient hij bij het geven,
 
Die, tot Teems of Treeft verheven,
475[regelnummer]
Hoe hij 't, wel of qualick, meent,
 
'T geven maer de hand en leent?
 
Ga naar voetnoot43. Werd ick dieper in gewrongen,
 
En mijn onderwind besprongen
 
Met een onvoorsiens bevel
480[regelnummer]
Van gewichtigher bestell;
 
'Ksald'er trouw en vlijt aen hangen:
 
Noyt verdrieten noch verlangen
 
Proeven laten die mij last:
 
Maer bedrogen en verrast
485[regelnummer]
Sal hij sijn bevel sien keeren,
 
En sijn' hand te hulp begeeren,
 
Die 't versegelende sal
 
Hechten aen sijn wellgevall.
 
Ga naar voetnoot44. Waer den omtreck van dien vingher
490[regelnummer]
Sporen laet van syn geslinger,
 
Werdt de mijne van 'tgewicht
 
Vande rekenschapp verlicht:
 
Niemand eische mij de reden
 
Van bevelen of gebeden
[pagina 63]
[p. 63]
495[regelnummer]
Die des Vorsten hooft gebaert,
 
'Tmijne voor hem heeft bewaert,
 
Voor hem, op sijn welbehagen,
 
Oor of ooghe voorgedragen.
 
Soeckt ghij 'tgrondigste bescheyt?
500[regelnummer]
Daer is borghe voor 'tbeleid:
 
Die 'tbeleidde sal 'tbeleggen
 
En 'tweerleggen wederseggen
 
En verdedighen 'tgevall
 
Daer 't den oorbaer eischen sal.
505[regelnummer]
Ga naar voetnoot45. Ick voldoe bij deughd van doosen:
 
Graegh in 't laden, traegh in 'tloosen,
 
Dicht van duijghen, licht van draght,
 
Voor de vreemdelingen nacht,
 
Middagh voor des Meesters oogen;
510[regelnummer]
Daer toe reck ick mijn vermoghen,
 
En voldoe mij, en voldoe
 
Eer en eed ten bodem toe.
 
Ga naar voetnoot46. Soo bevracht, soo somtyds ledigh,
 
En van buijten even vredigh
515[regelnummer]
't Zij dan ledigh of bevracht,
 
Noch verlegen om de vracht,
 
Noch verlegen met de Lading,
 
Tuschen 'twalgen en de gading
 
Sonder fronssen, sonder lach,
520[regelnummer]
Sonder wenschen datmen 'tsagh,
 
Sonder vreesen datmen 't mercke
 
Hoe ick ledigh gae oft wercke,
 
Hoe ick in den Acker sweet,
 
Hoe ick van geen ploegh en weet,
525[regelnummer]
Noch ontstuijm, noch honds, noch harigh,
 
Maer gemoeijigh, maer eenparigh,
 
Maer eenparigh, Sterr', als ghij,
 
Met u, meer en minder blij,
 
Sal ick voor uw oogh verschijnen,
530[regelnummer]
En mijn sorghen doen verdwijnen
 
Tuschen straet en stoep en poort:
 
Daer sal een' voor een' vermoort
 
Tot den naesten uytgangh smachten,
 
Om mijn hooft we'er op te wachten,
535[regelnummer]
Met als 't onder zeil, op straet,
 
Wederom te Zeewaerd gaet.
[pagina 64]
[p. 64]
 
Ga naar voetnoot47. Stilte soeck ick in mijn' Haven,
 
Moed' van slingeren en slaven
 
Over 'tHollands dieper holl:
540[regelnummer]
Stilte kan ick, als een toll
 
Dien de kinderen begapen
 
En al draeyende doen slapen,
 
Veinsen en genieten me',
 
Met de sinnen uyt der zee
545[regelnummer]
Noch voll duijselings gebleven,
 
Even als de beenen leven,
 
Beenen die van gaen vermoedt
 
Tintelen van gistigh bloed.
 
Ga naar voetnoot48. Loop ick over van geruchten,
550[regelnummer]
Die ick melden met genuchten,
 
Die ghij sonder afsien meught
 
Menghen onder ander vreughd,
 
'K sall u 's werelds meeste maren
 
Binnens muers doen wedervaren,
555[regelnummer]
Soo men door 't gelasen gat
 
't Leven van de dingen vatt
 
Die sich op het heetste daghen
 
Buytelende binnen dragen.
 
Ga naar voetnoot49. Buytelende, Sterre; Merckt:
560[regelnummer]
Dat's gelijck de Loghen werckt
 
Op de niew-geboren Waerheit,
 
Niew geboren inde klaerheit
 
Van des middaghs hoogen dagh.
 
Die se soo ten teersten sagh,
565[regelnummer]
Sou'se van geen vuijl verdencken:
 
Maer, wie kan soo schielick wencken
 
Als het neen voor ja verschijnt,
 
Als het ja tot neen verdwijnt?
 
Ga naar voetnoot50. Gaet geleerde werelds pennen,
570[regelnummer]
Die dat buytelende rennen
 
Van der dinghen ja en neen,
 
Dusend jaren achter een
[pagina 65]
[p. 65]
 
In de vlught bestaet te vatten,
 
En verkoopen nu voor schatten
575[regelnummer]
Van een ongeschendde Waer,
 
'T geen ten eersten, met een Maer,
 
Schier als met een mael, geboren,
 
'T ware wesen hadd verloren
 
Tuschen 't Kraem-bedd en de Wiegh,
580[regelnummer]
En geswachtelt in 'tbedriegh,
 
En gebakert in de Leugen
 
Noyt en heeft begost te deugen;
 
Staegh verergert is, en staegh
 
Is wat yeder meest behaegh'.
585[regelnummer]
Hoe moet nu de waerheit hincken,
 
Die soo jong begon te pincken!
 
Kaes verrott en werdt gemint:
 
Maer wat quaed verrott en wint?
 
Ga naar voetnoot51. V en salmen niet berichten
590[regelnummer]
Dan met waren van gewicht, en
 
Maren van getoetste trouw:
 
Lijdt ghij dat het niew verouw',
 
'Tsal u langer niet berouwen
 
Dan de papp en doet in 'tkouwen,
595[regelnummer]
Papp, die tuschen tong en tand
 
Maer den haestigen en brandt.
 
Ga naar voetnoot52.Ga naar voetnoot+ In 'tgeheimst van mijn geweten,
 
Dat mijn' adren niet en weten,
 
Daer mijn hert aen mijn gemoed
600[regelnummer]
Schaersche rekening af doet,
 
Dat mij van de hand betrouwt is
 
Daer mijn' rechter aen getrouwt is,
 
Met geen' ernstelooser trouw,
 
Sterre, dan ick u en houw,
605[regelnummer]
In dat mergh van mijn onthouden
 
Sal ick u geen deel onthouden,
 
Noch ghij's eijschen in wat mij
 
Verre min als eighen zij.
 
Uw' bescheidenheit sal weeren
610[regelnummer]
Mijn ontsegg, en uw begeeren
[pagina 66]
[p. 66]
 
Op het ongemeen Gemeen;
 
En mij 't onbesoetelt Leen
 
Met den maeghdom levren laten
 
Aen de sinnen die 't besaten
615[regelnummer]
Eer het mij te leene viel.
 
Liever dan mijn' sotte siel
 
Van die misdracht sou' bevallen
 
Van haer aensien te vermallen
 
Om een niewtjen min of meer,
620[regelnummer]
Sal uw' reden sich ter weer
 
Tegen mijn beswijcken spannen,
 
En uw' eighen lust vermannen,
 
En onthouden mij 'tberouw
 
Van om 'tjocks verraden trouw.
625[regelnummer]
Ga naar voetnoot53. Laets' haer aen die doornen schenden,
 
Die haer' sinnen spelen senden
 
In de wilde straetsche maer,
 
Bij gebreck van 't Staetsche waer.
 
Die haer huijs, in plaets van lampen,
630[regelnummer]
Voederen met sulcke dampen,
 
En de waerheid bij gevall
 
Sticken onder niet met all,
 
Laets' haer' slechte bedd-gemalen
 
Koesteren met sulck verhalen
635[regelnummer]
Bij gebreck van noodlickheit
 
Over haev' en huijs-beleidt.
 
Ga naar voetnoot54. Haev' en huijs-beleidt met eeren,
 
Vroom gewinn, verhaelbaer teeren,
 
Besicheit van binnens deurs
640[regelnummer]
Sal ons buyten soo veel keurs
 
Van uytheemsch, van inheemsch praten
 
Luijds en leeghs niet soecken laten.
 
Ga naar voetnoot55.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Binnens deurs sal uw gelaet
 
'T voorslagh zijn van ons gepraet.
645[regelnummer]
Staet het als uw'-minder stralen,
 
Sterre, die den nacht in halen,
 
Staet het als een sterr in 't holl
[pagina 67]
[p. 67]
 
Van een' wolck, die, vuijl en voll
 
Van gereede somer-plassen
650[regelnummer]
Om den hoij-boer te verrassen,
 
't Lieve licht sijn tintel staeckt;
 
Staet het soo de Sonn ontwaeckt,
 
Eer sij van haer' nuchter' ooghen
 
All het nacht-goed hebb getoghen,
655[regelnummer]
En noch in de slaep-muts steeckt
 
Die sij selver maeckt en breeckt:
 
Ga naar voetnoot56. 'Ksalder mijn gesegh nae setten,
 
En beslaen mij in de wetten
 
Die de reden en 'tbescheidt
660[regelnummer]
Heeft gestelt op uw beleidt.
 
Ga naar voetnoot57. 'K sal mij ernstich doen verklaren
 
Van 'tonlustigh wedervaren,
 
Van het overkomen leed
 
Dat mijn' Sterre verComeett.
665[regelnummer]
'T overkomen leed sal mijn zijn,
 
'K sal ten halven vande pijn zijn
 
Met ick 't van de waerheid zij:
 
Met de wederhelft daer bij
 
Sal ick mijn geduld bevrachten,
670[regelnummer]
En het uw met reden trachten,
 
Met die reden, Sterre, die,
 
Die ick altyd by v sie,
 
Met die reden sien te lichten,
 
Even als men pack van wicht, en
675[regelnummer]
Swaericheit van over zee
 
Platte bod'men op de ree
 
Siet ontfangen uyt de ronde,
 
Door gemackelicken vonde,
 
Wel gewoghen, wel gestelt,
680[regelnummer]
Sonder openbaer geweld.
 
Ga naar voetnoot58. Maer bevind' ick 'tpack soo tilbaer,
 
Dat het, soo 't mijn' Sterres will waer,
 
Bij haer' eighen redens macht
 
Off vermijdt waer of verkracht:
685[regelnummer]
'Ksal het leed een' leer ontleenen,
 
En bespreken 'thaestigh stenen
[pagina 68]
[p. 68]
 
Met een minnelick verwijt:
 
Ga naar voetnoot59. En verwijten u den tijd
 
Doe noch ghij noch ick en waren;
690[regelnummer]
Doe het vaderland in 'tbaren
 
Van de vrijheid lagh en kreet:
 
Doemen sich de schand verweet
 
Van een onverhoedsche suchten,
 
Van een' traen gevloeyt in 't vluchten,
695[regelnummer]
Van een suer gesicht in 't vier,
 
Aende pleij, in 'tsmooren schier.
 
Doemen, trots de beter' eewen,
 
Sagh in mans gekleedde Leewen,
 
Vrouwen vond als heele mans,
700[regelnummer]
En in allen weerspoed kans.
 
Ga naar voetnoot60. Sulcker stammen zijn wij spruijten,
 
Sal ick seggen, en besluijten,
 
Sou soo wel geboren tack
 
Buijghen onder 'tminste pack?
705[regelnummer]
Ga naar voetnoot61. Staet mijn' Sterre niet in 'thooghe,
 
Siet haer onbetimmert ooghe
 
Over heen de welvaerd niet,
 
Watter wolcken van verdriet
 
Bijder kimme rijsen mochten?
710[regelnummer]
Ga naar voetnoot62. O, God suijvere de locht en
 
Weere 'tweer van ongenae,
 
Maer, om 't ongewiss Hier-nae,
 
Laet ons sucht en traen-sucht sparen
 
Tegen meer gewelds van baren
715[regelnummer]
(Langhe legg' het wegh en wijd)
 
Datmen redelick bekrijt?
 
Ga naar voetnoot63.Ga naar voetnoot+ Staen uw' Sterren, Sterr, als sterren
 
Die haer oogh in punten sperren
 
En betintelen schoon weer
720[regelnummer]
Huyden eerst en merghen weer,
[pagina 69]
[p. 69]
 
D'eerste lucht van ongenucht en
 
Salmen in mijn oogh niet luchten:
 
Sondeloose vreughd om vreughd
 
Kind en moeder van de deughd
725[regelnummer]
Sal ick wisselen en ruijlen:
 
Ga naar voetnoot64. Uyt de wegh ontydigh pruijlen,
 
'T leven is soo korten spann,
 
'T slapen steelt'er soo veel van,
 
Kleeding, reeding alle morgen,
730[regelnummer]
Straetsche, Staedsche, steedsche sorgen,
 
Elck ontsnydt het sulcken sné
 
Dat sij 't van de vier op twee
 
Vande twee op een verenghen:
 
Maer 'tgenoeghen kan 't verlengen,
735[regelnummer]
Tweemael is, die wel gesint
 
Allerzyds genoeghen vindt.
 
Ga naar voetnoot65. Vinden sal ick 't sonder soecken,
 
Soo diep sien ick in de boecken,
 
In 'tgekoppelde bestier
740[regelnummer]
Van der dinghen verr-van-hier.
 
Socht ick 't, 'twaer soo haest verloren
 
Als gevonden off geboren;
 
Vind ick, 't Sterr, off vindt het ghij,
 
Die niet Ick en zyt maer Wij,
745[regelnummer]
'T sal voor eens gevonden blijven,
 
En gemackelick beklijven
 
Als het entjen aen den tack,
 
Als aen een gesmolten lack.
 
Ga naar voetnoot66.Ga naar voetnoot+ Sulcke sal de tweespraeck wesen,
750[regelnummer]
Stilleswijgend', van ons wesen,
 
Sprekende, van beider mond,
 
Still of niet, van ijeders grond;
 
Still en sprekend' onder 'tmalen
 
Onser dagelickscher Maelen,
755[regelnummer]
Over suycker, over wijn
 
Sal 't de beste Sauce zijn.
[pagina 70]
[p. 70]
 
Ga naar voetnoot67. Dagelicksche mael-getyden
 
Onder uw gemenght verblijden
 
Sal 'tverblyden vanden smaeck
760[regelnummer]
'T slechtste zijn daer ick naer haeck.
 
'K hebb geen' Tong te deel gekregen
 
Die sich van gemeenen seghen
 
Fier en weelderigh ontstell:
 
Suer en bitter scheidt sij wel,
765[regelnummer]
Sout en honich kan sij keuren;
 
Maer geheimeniss van geuren
 
Die men maer de walgh en biedt
 
Is van haer bekreuning niet.
 
'T gulsighe van 'toude Roomen
770[regelnummer]
'T viese van het niew syn' droomen
 
Tuschen vrucht van zee en land
 
Schudd en schutt ick van den tand.
 
Ga naar voetnoot68. Belght u niet gepluijmde Borgers,
 
Sorgeloose kost-versorghers,
775[regelnummer]
Kleine speel-luy van de locht,
 
Dood en levend soet gedrocht,
 
Onder dack en in de lommer
 
Noijt en was 't van mijn bekommer
 
Welck uw malschste jaer-getij,
780[regelnummer]
Waer uw leckerst kerven zij:
 
Magh ick 't roemen sonder schamen,
 
Noch van aensien noch bij namen
 
Houd ick uwer veel bekent:
 
Ga naar voetnoot69. Maer mijn' vreughd is sonder end:
785[regelnummer]
Kennis dwinght genught in palen,
 
Die en zijnder gheen' in 't dwalen,
 
Wat ick miss in mijn onthoudt
 
Vind ick altyd niew in 'tHout.
 
Ga naar voetnoot70. 'T lecker scheel van hooft en waghen,
790[regelnummer]
Visch gevoert en visch gedraghen,
 
Sluijs en Schevelingher vangh
 
Schick ick van gelijck verlang.
 
Ga naar voetnoot71.Ga naar voetnoot+ 'Khebb mijn' onbehaerde kaecken
 
Verr en bij door alle smaecken
[pagina 71]
[p. 71]
795[regelnummer]
Tamelyck te weijck gehadt:
 
'K weet hoe Vorsten uijt haer' schatt,
 
Krijghs-bevelers in haer' tenten,
 
Heeren uijt haer' hooghe renten,
 
Heertjens uyt haer land-gewass,
800[regelnummer]
Handel-drijvers uijt haer' Cass,
 
Borghers uyt haer koel verstoken
 
Maegh en tong en tand bekoken:
 
Ga naar voetnoot72. Wederzijds van 't witt geberght
 
Dat der Sterren steilte terght
805[regelnummer]
Daer de Rhijn en Pô uyt hangen
 
Als twee tuijten bij de wangen,
 
Hebb ick suer en soet en vett,
 
Na des eenen wilde wett,
 
Na des andren viese kiesen
810[regelnummer]
Syn gedaente sien verliesen,
 
En in masker over mael
 
Wandelen soo menigh mael.
 
Ga naar voetnoot73. 'K hebb mijn' schotel sien bekruijsen
 
In de magere combuijsen,
815[regelnummer]
In een' kaetsball vande zee,
 
Hier op reis en daer op ree:
 
Ga naar voetnoot74. Maer ik vraegh allom mijn' waerden
 
Off ick oijt te deun vergaerden
 
Aende vriendschapp vanden Kock,
820[regelnummer]
Om een aengenamer brock
 
Dan ick elders hadd verdouwen,
 
Off mij ijemand heeft sien schouwen
 
Tafels daer de deughd aen sat
 
Om 'tgeringhe datme'r at.
825[regelnummer]
Ga naar voetnoot75.Ga naar voetnoot+ Sterre stelt mij uyt uw' sorghen,
 
Suft niet over nu en morghen
 
Wat ghij mijn' verweenden tand
 
Bieden sult van zee of land.
 
Om niet veel gerechts te tellen,
830[regelnummer]
Voedsel eisch ick uw bestellen,
 
Voedsel soo, dat Bors en Maegh
 
Onbeklaeghelick verdraegh;
 
Voedsel daer ghij sonder schroomen
 
Mij en ijemand op siet komen,
[pagina 72]
[p. 72]
835[regelnummer]
Yemand dien ons daghlix deel
 
Noch verhonger' noch verveel'.
 
Ga naar voetnoot76. Will verbinteniss of reden
 
Datmen nu en dan de schreden
 
Van gebreck en van gebruijck
840[regelnummer]
Met den beck en met den buijck
 
Met de vrienden overschrijde,
 
Sett soo lang gebreck ter zyde
 
En gebruijck ten naesten dagh;
 
Ga naar voetnoot77. Gaet de wereld soo sij plagh,
845[regelnummer]
Vriendschapp will somwijl eens swemmen,
 
En veranderen van hemm, en
 
Spoelen all de vuijltjens uyt
 
Died'er veel van swijgen spruijt,
 
Veel van seggen, veel van vraghen,
850[regelnummer]
Veel van onverantwoordt klagen,
 
Veel van ongunst sonder grond,
 
Tuschen hert en oogh en mond
 
Die te lang van een gewennen
 
En den anderen ontkennen.
855[regelnummer]
Ga naar voetnoot78. Naeste bloed, laet vreemden gaen,
 
Treckt sich sulcke smetten aen,
 
En daer groeijt ijet tuschen maghen
 
Dat gheen' redenen en draghen,
 
Daer af d'oorsaeck in de lucht,
860[regelnummer]
Als een stall-licht, staet, en vlucht.
 
Witste vriendschap, witste laken
 
Siet men lichtst aen plecken raken,
 
En de plecken belghen meest
 
Daer noijt vuijl en is geweest.
865[regelnummer]
Ga naar voetnoot79. Maer die plecken, en dat vuijl, en,
 
In een woord, de pleck van pruijlen
 
Kan verdwijnen in een glas
 
Off sij noijt geweest en was.
 
Ga naar voetnoot80.Ga naar voetnoot+ Roomen heeft men doen gevoelen
[pagina 73]
[p. 73]
870[regelnummer]
Watter uyt dat vrolick spoelen
 
Blancke vrundtlickheits ontstaet;
 
Dat een ongebonden Staet
 
Van verschrickte Batavieren
 
Tegen 't dier als seven dieren
875[regelnummer]
En all 't overberghs geweld
 
Sijn' eensinnicheit gestelt,
 
Hebb' gestelt met sulck bedijen
 
Dat gemeene tirannij, en
 
All om ingevoert gebied
880[regelnummer]
Eerst op ons sijn horen' stiet,
 
Stiet sijn horenen en deinsde
 
Op een langh en ongeveinsde
 
Wederzyds geverghde Vré:
 
Twas een dichten dronck of twee,
885[regelnummer]
Die het Hessen bloed verplichte,
 
En den steen in Holland stichte
 
Daer de Batavier op stond
 
Broe'r en vriend van 't Roomsch verbond.
 
Ga naar voetnoot81. Vrijheid, die wij noch beleven,
890[regelnummer]
Die ons noijt en wilt begeven
 
'T liep oock op uw kindermael
 
Lustigh over kopp en schael;
 
En wat knoopt' uw' Peters handen?
 
Klare Rynsche wijngaerd banden.
895[regelnummer]
Ga naar voetnoot82. Noch en mist het Spagnen noyt
 
Daer de ketter bidt off poijt,
 
Daer de Geusen in haer vasten
 
Hongrich naer den Hemel tasten
 
Off een allgemeen gelagh
900[regelnummer]
Teeren in den droeven dagh,
 
Ga naar voetnoot83.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Tgaet als daer de bleecke stralen
 
't Ziltigh natt de zee onthalen;
[pagina 74]
[p. 74]
 
't Opgesoghen komt wel weer
 
Maer de buijen brengen 't neer.
905[regelnummer]
Ga naar voetnoot84. Hevicheit, in 'tbits en 'tgoede,
 
Overvloed van vollen moede
 
Volght het vochtighe gewagh
 
Van een vriendelick gelagh:
 
En den oorbaer eijscht die buijen,
910[regelnummer]
Hier om 'tstillen, daer om 't ruijen;
 
Veeltyds isser witt of wat
 
Voor een' saus van druijven nat.
 
Ga naar voetnoot85. Maer wij sullen Ziel en Maghen
 
Vrijen van te dichte vlaghen,
915[regelnummer]
Van gelaghen dagh op dagh;
 
Wied'er tegen will of magh,
 
Sterre, mij en sal 't niet lusten:
 
Vrolickheden sonder rusten
 
Werden onlust inden hoop:
920[regelnummer]
En ick walghe voor den Stoop,
 
En geperste druijven schouw ick;
 
En de keurlixte verdouw ick
 
Als het over-zeesche Rha,
 
Voor een dienstigh achterna
925[regelnummer]
Tot verwinn van over-spijse.
 
Ga naar voetnoot86. Mocht ick, d'oude Duijtsche wijse
 
Van bedorven natt in Weit
 
Stopte mijn' begeerlickheit.
 
En all 'tmeer als noodigh natten
930[regelnummer]
Dat de metselrij doe vatten,
 
En van kruijmen maeck' ciment,
 
Dat sich om de ribben prent,
 
Wenscht' ick aller weeghs t'ontbeeren.
 
Ga naar voetnoot87.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Enden hebben haer begeeren,
935[regelnummer]
En de swanen voelen dorst,
 
Beide sitten met de borst
 
Daer 't de drinckers haer benijen;
[pagina 75]
[p. 75]
 
En de redeloose prijen
 
Kennen 'tredelick voll-op
940[regelnummer]
Van haer' onbedwongen kropp:
 
Hoe is 'tmenschen toe te gheven
 
In haer voetsel soo te leven
 
Dat 'er 't leven in vergae,
 
Dat de voet niet meer en stae,
945[regelnummer]
Dat de hand niet meer en voele,
 
Dat de tong niet meer als woele,
 
Woele, woel' een wild gewoel,
 
Sonder regel, roij en doel.
 
Ga naar voetnoot88. Enden, kost ghij meer als queecken,
950[regelnummer]
Swanen kost ghij soo veel spreken
 
Als men u gesangs toe leyt,
 
Wyse beesten, 'kwedd ghij seidt,
 
Beesten, meer dan wij die 'tseggen,
 
Komt ter scholen daer wij leggen,
955[regelnummer]
In 't versadelick gemoed
 
Is de lust van overvloed.
 
Ga naar voetnoot89. Wij dan Swanen en wij Enden
 
Willen wel doen en wel enden,
 
Doen en enden in den tyd
960[regelnummer]
Die de Reden heet off lydt.
 
Ga naar voetnoot90. Waerom souden wij die uren,
 
Die haer' vluchtighe geburen
 
Volgen met soo snellen schoot
 
Oft mens' uijt een vier-roer schoot,
965[regelnummer]
Waerom souden wij die daghen
 
Die den anderen soo jaghen,
 
'T leven dat noijt Nu en is,
 
Voorwaert uijt soo ongewiss,
 
Over stuer alleen beseten
970[regelnummer]
Door geriefflickheit van weten,
 
Waerom souden wij den Tyd
 
Die m' oock slapende verslijt,
 
Aen ons' backhuijsen vergapen,
 
En ons niet soo veel als rapen
975[regelnummer]
Uyt het voeder en de Miss?
 
Ga naar voetnoot91. 'T is ontallyck watter is
[pagina 76]
[p. 76]
 
Om de dagh en avond-uren
 
Sonder na-wee uyt te duren,
 
Speckende allom leer en vrucht
980[regelnummer]
Met onspannende genucht.
 
Ga naar voetnoot92. D'eerste kan de stramme bochten
 
Van verseten knijen verlochten;
 
Wandeling van dusend treên
 
Weckt naernoens een slapend been,
985[regelnummer]
En verdeelt den Room van velen
 
In onendtelicker deelen,
 
Eer hij sich tot grover Sopp
 
Inde dunste nauwten propp',
 
Daer sich 'tvier voedt vande Tortsen
990[regelnummer]
Averechts herdoopt in Cortsen,
 
Corsten van soo taeijen sleet
 
In mijn adren, als ghij weet.
 
Ga naar voetnoot93. Komt'er die met sich verlegen
 
Weerwerck soecken byde wegen,
995[regelnummer]
Weerwoord, segg ick, by de buert,
 
Kouters, die de tijd ontsuert,
 
Klapsters die hem sich te Wagen
 
Als verbranden turf ontdragen;
 
Ga naar voetnoot94. Laets' ons ten gehoore staen,
1000[regelnummer]
En min seggen als verstaen;
 
Lichtelick loopt luije reden
 
Op 'tbehael van sucht of zeden,
 
Van gedaente, van gemoed,
 
Van des naesten eer of bloed:
1005[regelnummer]
Ga naar voetnoot95.Ga naar voetnoot+ Elck een will den spiegel swaeijen
 
En sijn eighen scheel ontdraeijen,
 
Elck een vraeght hem naer bescheed
 
Van een anders swackste leed.
 
Mog'lick die hem recht liet hangen
1010[regelnummer]
Speurden in syn' eighen wanghen
[pagina 77]
[p. 77]
 
Sulcken vuijl en sulcken scheef
 
Dat hij sich vergapen bleef,
 
En beval een ijeder 'tsijne.
 
Ga naar voetnoot96. Lieve Sterre, daer ick mijne,
1015[regelnummer]
Mijn' ontelbaer' feilen hebb
 
Tot een' af te spinnen Webb,
 
Hoev ick in der buren hoecken
 
Geen gehaspelt Werck te soecken:
 
Ga naar voetnoot97. Laet ons' ooghen inwaerts sien:
1020[regelnummer]
Die sich soo veel kan gebien
 
Sal de Deughd, de Rust, de Reden
 
Daghelix wat naerder treden,
 
En verachten 'tvuijl gebruijck
 
Van de Fransche ledren huijck,
1025[regelnummer]
Die der vrouwen lichte hielen
 
Lichter hollen doet op wielen,
 
Wielen die haer licht geklapp
 
Die wel eer een' natte kapp,
 
Een' beslyckten schoen ontsagen
1030[regelnummer]
Lucht en droogh ter Stede dragen,
 
Draghen daer 'tniet door en kost
 
Doe de Ioffer draven most.
 
Ga naar voetnoot98. Lucht en droogh was wel versonnen;
 
Wel hem die het eerst begonnen,
1035[regelnummer]
Eerst het reisend' rollebedd
 
Op syn' Assen heeft gesett.
 
Ga naar voetnoot99. Maer als wij het schockigh vlieten,
 
'T schongelend' gevaer genieten,
 
Van het over-zeesch gesleep
1040[regelnummer]
In 'tbeleid van toom en sweep,
 
Sullen wij 't te stade brenghen,
 
Niet om 't korten, maer om 't lenghen
 
Van des levens nauwen tijd:
 
Ga naar voetnoot100.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Sterre, daer ghij met mij zijt,
[pagina 78]
[p. 78]
1045[regelnummer]
Daer ons twee paer wielen draghen,
 
Sal de grootste Sterre-waghen
 
Die om 'tNoorden rent, bij mijn'
 
Vroegh noch laet benijbaer zijn:
 
Ga naar voetnoot101. In die stilte van twee menschen
1050[regelnummer]
Vind ick 'tuyterst mijner wenschen,
 
Mijner tochten leste witt,
 
U, en eenicheits besitt.
 
Ga naar voetnoot102. Daer in sullen wij de daghen
 
Die wij sien en die wij saghen,
1055[regelnummer]
Die wij lang of kort mischien
 
'T samen hebben t'oversien,
 
Oversien ten weder zijden,
 
En verstrammen soo het glijden,
 
En verlenghen soo het touw
1060[regelnummer]
Van der uren rapp getouw.
 
Die soo kan, kan drijmael leven:
 
Maer wien is het soo gegeven
 
Dien ghij niet gegeven zijt,
 
Hoochste gift van onsen tyd?
1065[regelnummer]
Ga naar voetnoot103. Van die wellust sonder vlecken
 
Sullen ons getuijghen strecken,
 
Welcke plaetsen? welcke niet?
 
Alle die den Haegh besiet.
 
Hier het vochte, daer het hooghe,
1070[regelnummer]
Hier het leeghe, daer het drooghe,
 
Nu ghij Rijsewijcker weij,
 
Nu ghij Wateringher kleij,
 
Nu ghij Naeldewijcker granen,
 
Nu ghij gave boecken-banen,
1075[regelnummer]
Ga naar voetnoot104. Nu ghij eicken, edel blad,
 
Daer de plantster onder sat
 
Does' haer t'midden harer Ieughde
 
In de vierde trouw verheughde:
 
Ga naar voetnoot105.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Hier ghij, memm op memm van sand,
1080[regelnummer]
Ghinder ghij, mijn liever strand,
 
Enghe, ruijme, soete, silte,
[pagina 79]
[p. 79]
 
Ruchtighe, geruste stilte,
 
En ghij endeloose plass
 
Van koel en gesmolten glas,
1085[regelnummer]
Alle sullen tuijghen wesen,
 
Tuijghen van 'tvolmaecktste wesen
 
Dat de miltste Sterre kan
 
Gunnen, Sterre, Vrouw en Mann.
 
Ga naar voetnoot106. Lijdt ghij (en ghij sult het lyden,
1090[regelnummer]
Want de Reden aller zijden
 
Spoor en breidel van uw' sucht
 
Lijdt wel dat ick mijn' genucht
 
In de smalste riemen snipper)
 
Lijdt ghij dat ick, vracht en schipper,
1095[regelnummer]
Als der menschen Bestevaer
 
Met sijn' ribben noch te gaer,
 
Sonder been van sijn gebeente,
 
Heer alleen, alleen gemeente,
 
D'enckelst' eenicheidt geniet',
1100[regelnummer]
Diemen wreedelick verbiedt,
 
Dien de sinnen niet en hollen
 
Dorr van hitte, niet en stollen
 
Dood van koude slijmicheit,
 
Maer in middelmaticheid
1105[regelnummer]
Ga naar voetnoot107.Ga naar voetnoot+ Tuschen 'tmall en 'tvroede dolen:
 
Dolen sal ick, en mijn' solen
 
Slepen door 'tverborghen gras
 
Daer dat jaer geen sool en was,
 
Off gestegen op de lenden
1110[regelnummer]
Van een vriendelick, berend, en
 
Dertel, en gehoorsaem Ross,
 
Dat mij mijn' gedachten loss
 
In sijn' zedicheden late,
 
In sijn' vrolickheit ontlate,
1115[regelnummer]
Daerse sich te vast op een
 
Stremmen mochten en vertreên:
[pagina 80]
[p. 80]
 
Sal ick mijne besicheden
 
Deelen in de soetste leden
 
Die mij lust, off lust en vall
1120[regelnummer]
Tsamen, doen bevroeden sal:
 
Regel sal, geen regel, wesen:
 
Ga naar voetnoot108. Somtyds sal ick opwaerts lesen,
 
En verliesen mij in 'tvack
 
Van Gods tweede werck; in 'tdack
1125[regelnummer]
Van sijn 's anderdaeghs getimmer,
 
En door henen 'tblauw geschimmer
 
Datm' in soo veel schellen snijdt
 
Stijgen boven allen tijd,
 
En besien in mijn besinnen
1130[regelnummer]
'T onuijtsprekelicke Binnen
 
Onbegrijpelick belendt
 
Met een Buijten sonder end.
 
Ga naar voetnoot109. Schielick sal mijn' aendacht vallen
 
Tot in 'tonderpunt van allen,
1135[regelnummer]
Tot in 'tonverdeelbaer ijet
 
Daer heen alle swaerte schiet,
 
Daer heen alle vlackten buijgen,
 
Door 't onwederstaene suijgen
 
Dat men avrechts, vallen, noemt:
1140[regelnummer]
Ga naar voetnoot110.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Trapp ick door het klein gebloemt
 
Dat ick tuschen gras en varen
 
Ongekoestert sie vergaren
 
Trots het konstighe geweld
 
Daermen 't inden Tuijn me quelt:
1145[regelnummer]
Voel ick muggen, vind ick mieren,
 
Sie ick ongesiene sieren,
 
En all watmen meer veracht
 
Uyt des eens bekende macht
 
Anders nu bekende deelen
1150[regelnummer]
Die sich ons gesicht ontstelen,
 
Maer geluckich zijn gesocht
[pagina 81]
[p. 81]
 
En ter kennisse gebrocht
 
Door 'tgeklapp van stomme glasen,
 
Allom sal ick mij uijt asen,
1155[regelnummer]
Allom suijgen mijns gemoeds
 
Lessen, betering en toets.
 
Ga naar voetnoot111. 'T schrale Meel dat wij vertreden
 
Dat wij met de voeten kneden
 
Sal mijn insicht niet ontgaen:
1160[regelnummer]
'T zyn gesteenten daer wij staen,
 
Sterre, 'tzijn doorluchte kluijten,
 
Dobbel waerdigh op te sluyten
 
Bij 'tbesweetste poppe-goed
 
Van der menschen mall gewroet.
1165[regelnummer]
Ga naar voetnoot112. Maer men kan se nau beooghen:
 
Ga naar voetnoot113. Wel toch, ooghen, siet om hoogh, en
 
Twijnt de draeijen van uw' kracht
 
Door de floerssen van den nacht,
 
Door de soo gevoeghde Ringhen
1170[regelnummer]
Dat sij van genoeghen singhen,
 
'T schijnt de Sonne blaeckt op 't strand,
 
'T krielter van Crijstallen sand,
 
Sand van vijer, en elck een' sterre:
 
Ga naar voetnoot114. Maer men ooghtse van soo verre
1175[regelnummer]
Dat de schoonste (wie seidt neen,
 
Wie heeft op de Sonn gere'en
 
Om de schoonste t'onderscheijen?)
 
Dat de snelste van de reijen
 
Van soo verr' om leegh mischien
1180[regelnummer]
Voor de flauwste werdt gesien.
 
Moetse dan de flauwste wesen?
 
Ga naar voetnoot115.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Hanght het schoone schrift aen 'tlesen,
[pagina 82]
[p. 82]
 
'T soete singhen aen mijn oor
 
Die het licht voor onsoet hoor,
1185[regelnummer]
Daer mij 'tonsoet staet te wijten?
 
Ga naar voetnoot116. Maer nu dancken wij den tydt, en
 
Die den tijd de gave gunt,
 
Wij verdeelen tot een punt;
 
Wij ontkennen groott' en kleinte
1190[regelnummer]
Die de dolende gemeinte
 
'T schepsel bij der oogh toe dicht;
 
Ga naar voetnoot117. Wij gevoelen bij 'tgesicht;
 
Wij doorwandelen de gronden
 
Van een' wereld, niew gevonden
1195[regelnummer]
Voor een vijfde vierendeel.
 
Ga naar voetnoot118. Weinigh heeten wij soo veel,
 
Dat wij 'tmeeste weinigh heeten.
 
Ga naar voetnoot119. Stede-poorten zijn maer spleten,
 
Spleten, poorten sonder maet,
1200[regelnummer]
Ga naar voetnoot120. Dusend mijlen in een' graed,
 
Ga naar voetnoot121. En waer sullen wij belenden?
 
Alle maet is sonder enden,
 
Alle minder, bij versinn,
 
Deelbaer in een eewigh min,
1205[regelnummer]
En het minste gaet in deelen:
 
Sterre, 'tmagh u wel vervelen,
 
Maer 'tvervoert mij boven Maen,
 
Boven Sonn en hooger aen.
 
Ga naar voetnoot122.Ga naar voetnoot+ Voel ick mij te hoogh ontvoeren
1210[regelnummer]
En mijn aendacht soo ontroeren
 
Dat 'tvermaecken mij vermoe'
[pagina 83]
[p. 83]
 
'K sack wat leeger naer mij toe.
 
Ga naar voetnoot123. Met den Hemel gae ick spreken,
 
Met der wolcken winter-deken,
1215[regelnummer]
Met den Bruijghom in de lucht;
 
All haer heilighe gerucht
 
Dat sich, ongehoort, ter ooren
 
Aller volckeren doet hooren,
 
Sal ick gierigh gade slaen;
1220[regelnummer]
Uijt des eenen daghs vermaen
 
Tot den andren, sal ick leeren
 
't Waerdigh melden sijner eeren,
 
Die den weteloosen wett
 
Aen de trouwe sijner Wett.
1225[regelnummer]
Ga naar voetnoot124. Wed'rom sal ick mij ontsincken
 
Uyt het aller hoogste blincken,
 
Tot in 'tmidden van de locht,
 
En daer 'tvrolicke gedrocht,
 
Burgherij van hoogen Stamme,
1230[regelnummer]
Nu syn gave, nu syn stramme,
 
Nu sijn scherpe, nu sijn holl,
 
Nu sijn enckel, nu syn voll,
 
Nu syn' allerleij geluijten
 
Hem ten dancke hooren fluijten
1235[regelnummer]
Die het veer en voedsel geeft.
 
Ga naar voetnoot125. (Is 'tgedrocht wel soo beleeft
 
Dat hij 'tvoedsel, en de veeren,
 
En de reden, en 'tbeheeren
 
Aller veer en voedsel gaf?)
1240[regelnummer]
Ga naar voetnoot126.Ga naar voetnoot+ Een' verdieping leegher af
 
Vind ick d'onderste gebueren,
 
Die haer kleeding noijt verduren,
 
Noyt en wisselen van bont
 
Daermens' eens gedeckt in vond.
1245[regelnummer]
Leer ick niets van haer bedrijven?
 
Hondert lessen die beklijven:
[pagina 84]
[p. 84]
 
Vré, genoeghen, stilte, rust,
 
Weelde, maer bepaelden lust,
 
On-sorgh tegen flus of merghen,
1250[regelnummer]
Korten haet op langhe terghen,
 
Wensch noch vrees, d'onnutte pijn,
 
Daer wij kostlick mall me zijn.
 
Ga naar voetnoot127. Isser meer? meer sonder palen:
 
Oh! den oogst is dick te halen,
1255[regelnummer]
Maer de werck-mann staet'er dunn:
 
Hoe veel dien ick 't niet en gunn
 
Treedt'er langs die rijcke paden
 
Off sij door de doornen traden,
 
In bekommering van veer
1260[regelnummer]
Om gewinn, om wraeck, om eer,
 
Om gewinn ten overvloede;
 
Over wraeck van wrevelmoede;
 
Over eer van over-eer,
 
'T joocksel van gestadigh meer,
1265[regelnummer]
Zeilen, meer dan 'tschip kan voeren.
 
Ga naar voetnoot128. 'T heilighe legt voor de boeren,
 
En men trapt'er over heen.
 
Maer ick raep wat voor ons tween,
 
Sterr', en altyd sal ick weeren
1270[regelnummer]
Met de le'ghe hand te keeren
 
Uyt Gods acker; altyd wat
 
Gad'ren dat ick niet en hadd.
 
Ga naar voetnoot129.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ En gedoogen 't leghe vrinden,
 
Die mij op den dool-wegh vinden,
1275[regelnummer]
En ontslaen sij mijn ontmoet
 
Met een' wenck en met een' groet,
 
(Die sich byder nacht vervaren
 
Tuschen trouweloose baren
 
Aen een klippe voelt om hoogh,
1280[regelnummer]
Die een gloeyend exteroogh
 
Teghens keij of kanten stoot, en
[pagina 85]
[p. 85]
 
Staet soo bitter niet verschoten,
 
Als een eenigh man beknelt
 
Van een' aenspraeck die hem quelt)
1285[regelnummer]
Doogen 'tvrinden uijt medooghen,
 
Die mij neffens mij beooghen
 
En niet neffens mij als mij,
 
Dat ick, aller aenstoot vrij,
 
Mijn' gegaerde bloemen stelen
1290[regelnummer]
Tot een tuijltjen magh verheelen,
 
Ga naar voetnoot130. 'T garen sal, grof onder fijn,
 
Van mijn eighen twijning zijn,
 
Garen van gevlochten woorden,
 
Die u, Sterr, wel eer bekoorden,
1295[regelnummer]
En bevielen mij om u,
 
Vlechten, hoe? als dese nu.
 
Sulcke reepen sal ick leggen
 
Om mijn binnens-mondsche seggen,
 
Om den bessem sonder band
1300[regelnummer]
Van mijn weijende verstand.
 
Ga naar voetnoot131.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ 'Kwill wel lyden dat sy dencken
 
Die mij lacchende bewencken,
 
Siet, men merckt het aen 'tgesicht,
 
Off hij mijmert, of hy dicht.
1305[regelnummer]
Laet mij mijmeren en dichten;
 
Mog'lick wat ghij van gewicht en
 
Onverdoemder stoffe vindt
 
Inde munt van mijn bewint.
 
Mog'lick of de nijd sal lyden
1310[regelnummer]
Dat sich verr van dese tijden
 
(Men beleeft die gunsten niet)
 
Yemand half genoeght geliet,
 
Half gedwongen vond te seggen,
 
Waer magh nu die dichter leggen,
1315[regelnummer]
Die soo noo 'tvertreden pad
 
Van 'tgemeen gerijm betrad,
 
Die soo walghde vande woorden
 
Diemen maer in 't oor en hoorden,
 
Van het flauw en lauw geluyd
1320[regelnummer]
Van een' all te gladden fluijt.
[pagina 86]
[p. 86]
 
Ga naar voetnoot132. Sterr', onschuldight mijn vermeten,
 
'Kben onsoenelick gebeten
 
Tegen 'tlamme laffe lijm
 
Van den dagelixen Rijm,
1325[regelnummer]
En bestae het leed te wreken.
 
Ga naar voetnoot133. Rijmen is wat meer dan spreken,
 
Spreken min dan seggen, vrij,
 
Dichten staet voor alle drij.
 
Maer daer meenter 'twitt te raken,
1330[regelnummer]
En sij seggen oft sij spraken,
 
En haer dichten is Geseidt.
 
Ga naar voetnoot134. Hoofden verre van bescheid,
 
'T oude woord kan 'twederleggen,
 
'T isser niet te doen met seggen.
1335[regelnummer]
Keur van woorden, pitt van sinn,
 
Drijmael dobbel binnen in
 
Wat of schael of schell beloven,
 
Heldre tael en onbestoven
 
Spraeck van huijden, toon van straet,
1340[regelnummer]
Mannen meening, vrouwen praet,
 
Klare letter, duijster dencken,
 
Min dan herssenen kan krencken,
 
Meer dan herssenen ontoom',
 
'T rijm voor wind, 'tgerijmd' in stroom,
1345[regelnummer]
Ga naar voetnoot135.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Sulcke zyn haer' eigenschappen
 
Die ick soecke t'onderstappen;
 
Soecke, Sterre, maer van wijds.
 
U ontstappen sij van byds,
 
Ghij doortasts', als fyne webben
1350[regelnummer]
Diemen in 'tgevoel moet hebben;
 
Ghij doorsmaecktse, ghij bevroedt
[pagina 87]
[p. 87]
 
Wat het sout in 'tsuijcker doet.
 
Gulde middelmaet van koken!
 
Honich in Asijn gebroken,
1355[regelnummer]
En dat, hoe? dat snelle scherp?
 
Neen. dat ampere, dat serp.
 
Ga naar voetnoot136. Ghij gevoelt de dichte feilen
 
Daers' haer' streken in verzeilen
 
Dien geen Reden maer geweld
1360[regelnummer]
In 'tgerucht van dichten stelt.
 
Tweederhande die wij weten
 
Op den anderen gebeten
 
Tergen meest uw taeij gedult.
 
Beide gaen van schuld in schuld:
1365[regelnummer]
Ga naar voetnoot137. Dese stelt syn hooghe luijster
 
In het swartste van den duijster,
 
Cyfert all dat leesbaer was,
 
Of men 't in een' doolhof las,
 
Schuijlt sich in vuijl warre-garen,
1370[regelnummer]
Soeckt, en schroomt sich t'openbaren,
 
Deckt sijn' kernen met een schell
 
Die den hardsten tand ontstell'.
 
Ga naar voetnoot138. Wie gelust sich 'tover-byten,
 
Wie soeckt pitten door dat splyten,
1375[regelnummer]
Diemen duchten magh en moet
 
Of sij bitter zijn of soet?
 
Ga naar voetnoot139. 'K eisch een smaeckelick vermaken,
 
En versuftmen mij met kraken?
 
'K gae te gast op Tong en Most;
1380[regelnummer]
Moet ick sweeten om den kost?
 
Ga naar voetnoot140.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ D'ander op den kamm geschoren
 
Staet gelijck hij werdt geboren,
 
Sonder krull en sonder kleet;
 
'K weet ten eersten wat hij weet,
[pagina 88]
[p. 88]
1385[regelnummer]
'Kvoel hem nerghens in mijn' tanden,
 
Die mij nood' op melck in manden
 
Sond mij niet soo onversaedt
 
Van sijn' tafel op syn' straet:
 
Wie magh Olij in lauw water?
1390[regelnummer]
Ga naar voetnoot141. Lang-verslagen-wijn-verlater,
 
'K miss all waer ick hier om kom,
 
En noch will mijn' maegh rondom.
 
Wat een vriendelick vermaken
 
Daer de feest beghint van braken!
1395[regelnummer]
Foeij van all 't geladde mall,
 
Vett en soet onsteeckt mijn gall.
 
Ga naar voetnoot142. Sterr', hoe nauw is 't hier te passen,
 
En hoe sult ghij mij verrassen,
 
Die mijn' onmacht in een' wett
1400[regelnummer]
Van soo kiesen keur besett!
 
Ga naar voetnoot143. Maer ick wett; en laetse snijden
 
Die mijn' Wetten willen lijden;
 
Kreupels wijsen wel een' tré
 
Die noijt kreupel naer en dé,
1405[regelnummer]
Schorre kelen leeren singen:
 
En u goedheid sal u dwinghen
 
Waer mijn eigen ongevall
 
In mijn eighen boete vall'.
 
Ga naar voetnoot144. Sal ick d'eerste Meester wesen
1410[regelnummer]
Die sich lam en ongenesen
 
Voor den siecken hebb' verthoont?
 
Die ter hooger heide woont
 
Kan ter Zee den Stierman stieren:
 
Ia de stomme staende vieren
1415[regelnummer]
Rechten hem syn' loop van strand:
 
Ga naar voetnoot145.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Neemt mij voor een' houte hand
 
Die den reiser op een' kruijs wegh
[pagina 89]
[p. 89]
 
'T kortste toepad naer sijn huijs segh.
 
Neemt mijn' feilen voor een wrack
1420[regelnummer]
Dat een ander mijd' op 'tvlack;
 
Feilen is oock onderwijsen,
 
En noch is hij wat te prijsen
 
Die sich als een' le'ghe tonn
 
Voor een baeck ten besten gonn'.
1425[regelnummer]
Ga naar voetnoot146. Maer wat aerde sal mij draghen
 
Brengh ick thuijs dat u behaegh, en
 
U in oogh en oor gevall?
 
Lieve leser, een voor all';
 
All' om een' kond ick verachten;
1430[regelnummer]
Maer sij hebben 't niet te wachten;
 
All' om eene sullen mijn,
 
Alle mijns gesinden zijn.
 
'K houd' mij alle proef te boven
 
In uw lyden; in uw Loven
1435[regelnummer]
Alle proevers: en wat meer?
 
Ga naar voetnoot147. 'Kmagh wel swellen op een' eer
 
Die ick mij niet toe en mete,
 
En maer Polla danck en wete;
 
Daer haer' vijlen over gaen
1440[regelnummer]
Sal ick tegen 'troesten staen,
 
Tegen 'tspijten, tegen 'tnijden,
 
Tegen 't suer van alle tyden,
 
En men sal mij sien naer mij,
 
Daer Ghij Ick werdt, en ick Wij.
1445[regelnummer]
Ga naar voetnoot148. Maer der Sterren welgevallen
 
Magh mij ongestadigh vallen
 
Meer dan ghij, mijn' even Sterr;
 
Mog'lick of sich 'tweer verwerr,
 
Mog'lick mij uyt Boss en weijen
1450[regelnummer]
Kom' te suchten of te schreijen,
 
Ander' weijen, ander Boss
 
Kan ick ryden sonder Ross.
 
Ga naar voetnoot149.Ga naar voetnoot+ 'K weet een Boss van witte blad'ren,
[pagina 90]
[p. 90]
 
Voll van ad'ren, swerte ad'ren,
1455[regelnummer]
Ad'ren voll van 'tbeste bloed
 
Daer sich hert en Hoofd af voed'.
 
'K weet een boss uyt alle winden;
 
Over Eicken, over Linden:
 
V mijn beste wandel-pad,
1460[regelnummer]
V mijn Boss van Boecken-blad!
 
Ga naar voetnoot150. Sterre, ben ick t'huijs te soecken,
 
Soeckt mij inde Boeck-weij-hoecken:
 
Magh ick weijen, dat's de Weij
 
Daer ick liefst van allen weij.
1465[regelnummer]
Ga naar voetnoot151. Maer en laeter mij niet soecken:
 
Ben ick uyt, dat 's in mijn' Boecken,
 
En 't en is geen valsch beduijd,
 
Daer in, ben ick allom uyt.
 
Ga naar voetnoot152. Heet ick thuijs, laet Boden sweeren,
1470[regelnummer]
Menichte van groote Heeren
 
Staen hem om en om ter tael.
 
Heeren all? jae t'eenemael;
 
Heeren die gheen' Heer en kennen,
 
Heeren die sich niet en wennen
1475[regelnummer]
Heeren flauwer aen te gaen
 
Dan den armen op de baen:
 
Heeren, onverzaegde helden,
 
Die het lief en 'tleede melden
 
Sonder blick en sonder blos
1480[regelnummer]
Inde steden als in 'tboss.
 
Ga naar voetnoot153. Sij getuijgen dat sy weten
 
Die 't mij soo ter deur uijt heeten
 
'T all te droevigen ontrust
 
Van mijn' steelsgewijsen lust.
1485[regelnummer]
Ga naar voetnoot154.Ga naar voetnoot+ Kort mijn' langhe buijten-uren,
 
Kortse die ick in mijn' muren
 
Voedsel, vaeck, vermaeck, verdriet
 
Schuldigh blijf: hoe nae is 't niet
[pagina 91]
[p. 91]
 
Daer mijn' vrijheid staet op make!
1490[regelnummer]
Ga naar voetnoot155. En wanneers'er aen gerake,
 
Denckt hoe slick ick naer een' beet
 
Die mijn honger niet en weet
 
Of hem mergen sal gebeuren,
 
Denckt hoe datse mij verscheuren
1495[regelnummer]
Die mij hier ter halve mael
 
Storen tusschen lipp en schael.
 
Ga naar voetnoot156. Hier onthalen mij mijn' Heeren,
 
Hier en hebb' ick niet t'onbeeren
 
Dan 'tgerecht dat mij verveel;
1500[regelnummer]
'Kleen niet meer als keur en keel,
 
Oogh en oor, en tong en tanden,
 
Lust en last, en hert en handen,
 
'Keisch maer, en het valt mij toe:
 
En wat eisch ick, wie, en hoe?
1505[regelnummer]
Dusend monden die mij toeven,
 
Die mij 't hare heeten proeven
 
En versadighen om strijd
 
Eene maegh op eenen tijd.
 
Ga naar voetnoot157. Grijse mannen, Hemel-kinders,
1510[regelnummer]
Aller zielen onderwinders,
 
Stellen mij het Manna voor
 
Dat wij swelgen door het oor,
 
Dat wij in 't Gewiss verkoken;
 
En sij rechten 't soo gebroken,
1515[regelnummer]
Soo doorhackt en soo doorstooft,
 
Dat het maer een buckend hooft,
 
Maer een gapen heeft te kosten:
 
Suijgelingen, die begosten,
 
Dien ter spijse niet geherdt
1520[regelnummer]
Niet als melck geschaft en werdt,
 
Souden dit gerecht verdouwen:
 
Ga naar voetnoot158. Maer wie sald'er 'tsuer uyt houwen,
 
Wie het bitter, wie het scherp,
 
Wie het bitsighe verwerp,
[pagina 92]
[p. 92]
1525[regelnummer]
Wie het hitsigh tegenstoken
 
Van het wederzydsche koken?
 
Wie het hooger scheel als oot
 
Tuschen Vlees en duydend Brood,
 
Tuschen Bloed en sapp van druijven?
1530[regelnummer]
En wie sal de blind' onthuijven?
 
Ga naar voetnoot159. Heere, reckt noch dijn geduld
 
Op den blinden sonder schuld;
 
Maer hoe langhe wilt ghij beiden
 
Met den moed-will van 'tverleiden,
1535[regelnummer]
Met den sienden, die dijn licht
 
Schuijlen voor 'tgemeen gesicht?
 
Ga naar voetnoot160. Naest den Preker staet de Rechter,
 
Mijn getrouwe onderrechter,
 
Mijn geheime Kamer-raed,
1540[regelnummer]
Over aengeboren baet,
 
Over aenbeschoren schade;
 
Mijn verdedigher in 't quade,
 
Mijn beleid naer nutt en goed:
 
Isser dat ick schutten moet,
1545[regelnummer]
Isser dat ick eischen derve,
 
Dat ick late, dat ick erve,
 
'K vordere geen licht bescheid,
 
'Kvraeg hem wat de Keiser zeidt,
 
Wat de Borgherij van Roomen,
1550[regelnummer]
Hoe 't de Raedsheer heeft genomen,
 
Hoe 't de wijse man verstaen,
 
Hoe 'tgebruijck daer tegen aen:
 
Ga naar voetnoot161.Ga naar voetnoot+ Will de schael niet over wegen,
 
Staen ick om gewicht verlegen,
1555[regelnummer]
Sterre, 'ksegg het u in 't oor,
 
Allerwegen valt gehoor,
 
Allom glimp, en allom deken,
 
Allom recht om recht te breken,
 
Wijsen tegen, wijsen met.
1560[regelnummer]
Will de wett niet in de wett,
[pagina 93]
[p. 93]
 
Wett werdt soo om wett gewrongen,
 
Soo gedreven, soo gedrongen,
 
Soo gepijnight, soo gepleijt
 
Datse seidt en niet en seidt,
1565[regelnummer]
Wat wy velen of bevelen:
 
'Tsterckste recht bestaet in velen,
 
En men telt sich rechters toe,
 
En men. Wegh, ick werd het moe.
 
Ga naar voetnoot162. Verre zij van mij bevonden,
1570[regelnummer]
Dat ick door de vuijle wonden
 
Die'ck in 't Roomsche lichaem ken
 
Van soo menigh' scherpe penn,
 
Hier gebeten, daer gebeden,
 
Daer 'tgewinn ten dienst gesneden,
1575[regelnummer]
Booren will' in goed of erf
 
Dat ick sonder onrecht derv.
 
Ga naar voetnoot163. Geld met guijchelen verovert,
 
Goed den eighenaer ontoovert
 
Bij geswinder wetten treck,
1580[regelnummer]
Acht ick minder dan gebreck.
 
Ga naar voetnoot164. Lang te niet waer 'tlanghe rechten,
 
Konmen met syn selven vechten,
 
Eermen aenden nabuer viel:
 
Die de vierschaer 'tsijnent hiel,
1585[regelnummer]
En verdoemde daer sijn' tochten
 
Eers' hem voor den rechter brochten,
 
En besloot sich in de Wett
 
Die hem sijn Gewisse sett,
 
Ga naar voetnoot165.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Op de Roll en hong sijn' Vloe niet,
1590[regelnummer]
'T scherpe Recht en waer de roe niet
 
Tot der armen eeltigh vell:
 
'T billick viel ons schier te fell,
 
En wij souden 't voelen stryden
 
Met geduld en medelyden,
1595[regelnummer]
En ontgeven ons wel wat
[pagina 94]
[p. 94]
 
Dat de wett gegeven hadd
 
Die 't de wett hadd willen vragen.
 
Ga naar voetnoot166. Maer 'tvermogen en 't verdraghen
 
Will soo qualick eenen wegh,
1600[regelnummer]
En hij will soo noode wegh
 
Die de plaets kan eighen heeten.
 
Ga naar voetnoot167. Waer heen streckt mij oock het weten,
 
't Woeste weten van de Wett
 
Daerm' ons herssenen in plett,
1605[regelnummer]
In verduft en in doet smooren,
 
Recht als herssenen en ooren
 
Op het baerden van de jeughd
 
Houwbaer zijn aen hooger deughd?
 
Dient haer 'tmess, die 't niet en trecken?
1610[regelnummer]
Ga naar voetnoot168. Dapper: 'T sal ter weere strecken;
 
'T sal mij decken van een' stoot,
 
'T sal den mijnen in den nood,
 
'T sal den weduwen, den weesen
 
Voor een muer van Coper wesen,
1615[regelnummer]
Rijs' ick oyt daer wees of we'ew
 
Mij ten Richter-stoel beschreew.
 
Ga naar voetnoot169. Richter-stoel, een ijeders gading,
 
Die versitting en versading,
 
Hoogher trappen en gewinn
1620[regelnummer]
Voor wat leegher en wat min
 
Los of loos bestaen te keuren,
 
Mog'lick sult ghij mij gebeuren,
 
Mog'lick waer gebreck van Stoff
 
Mij vereisch in 't Richter-hof;
1625[regelnummer]
Ga naar voetnoot170.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Maer geladde wentel-trappen
 
'K sal ter schoore naer u stappen,
 
Stappen taeijer dan mijn schoen
 
Sal mijn voet naer boven doen,
[pagina 95]
[p. 95]
 
Boven daer 't soo voll gevaer leit.
1630[regelnummer]
Ga naar voetnoot171. Recht is waerheid: en wat, waerheid?
 
En waer waerheid?Ga naar voetnoot172. Waere God,
 
Die dit blindeling gebrodd,
 
Dit gestommel, dit gewemel,
 
Naer 'tgeheimste vanden Hemel.
1635[regelnummer]
Naer de waerheid siet en lijdt,
 
Die ghij wegh en waerheid zijt,
 
Ga naar voetnoot173. Siet en lijdt met medelijden
 
Die daer gins en weer, besyden
 
Wegh en waerheid suffen gaen,
1640[regelnummer]
In vertwijffeling van staen
 
Meer als wandelende roosen;
 
Die de reise doen in doosen,
 
En als twijffelende doen,
 
Maer geraken noch ten soen
1645[regelnummer]
Vande Sterre, die sij vrijen,
 
En de waerheid daers' om strijen
 
Laet sich dwingen met der tijd.
 
Ga naar voetnoot174. Waert ghij soo verr van 'tverwijt,
 
Onder-Goden, waterpassen,
1650[regelnummer]
Die ons Bloed, en Erf, en Cassen
 
Gods gewijse roijt en recht!
 
Ga naar voetnoot175.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Maer, waer blijft hij in 'tgevecht
 
Van Gewiss en nacht-gepeinsen,
 
Dien de droeve droomen deinsen
1655[regelnummer]
Op verwesen erf of Bloed,
 
Daer noch 'tmenschelick gemoed
 
In de schemering van weten
 
Twijffelt door soo nauwe spleten,
 
Tuschen d'onschuld en de Pijn
[pagina 96]
[p. 96]
1660[regelnummer]
Off'er recht gerecht magh zijn?
 
Ga naar voetnoot176. Suer beroep, waer is 'tbehagen
 
Dat hem dwing' u naer te jaghen
 
Dien de middelmaet van eer
 
Meer vernoeghen kan als meer?
1665[regelnummer]
O bewind van Luyd' en Landen,
 
Fier bestaen van Reusen handen,
 
Dier betrachten, swaer gebod,
 
Menschen zijn, en doen als God!
 
Ga naar voetnoot177. Stracken ernst, gespannen droomen,
1670[regelnummer]
Die mij wakend' overkomen,
 
Laet mijn aendacht wat verlaets:
 
'K sie wat in de naeste plaets
 
Dat mijn' sinnen kan ontdoijen,
 
En ick derv' er u op noijen,
1675[regelnummer]
Sterre, die des kundigh zijt
 
Tot der kundighen verwijt.
 
Ga naar voetnoot178. Luijden die het langer leven
 
Niet en nemen, niet en geven:
 
Maer ontgeven wat gebrecks,
1680[regelnummer]
En bestellen wat verspecks
 
Tegen 'trooven van de qualen
 
Die wij voeden oft behalen,
 
Ga naar voetnoot179. Sulcker luyden staender hier
 
Vande grijsen drij of vier,
1685[regelnummer]
Vande groene dichter hoopen;
 
Ga naar voetnoot180. Eertyds pinten zijn nu stoopen;
 
Dat is Mensch en Tyds gelaet,
 
Meerder jaren, meerder praet.
 
Ouderdom versoet aen 'tklappen
1690[regelnummer]
Als de kinderen aen papp, en
 
Poppegoed en koeck en koot,
 
En de wereld gaet ter dood,
 
S'is op 'tsloopen. dat's haer sterven,
 
En soo rammelen haer' scherven
[pagina 97]
[p. 97]
1695[regelnummer]
Meer dan in haer hechte jeughd;
 
Doe de sluijcke slechte deughd
 
Of ontkleedt of sonder boorden,
 
Sonder boorden ghingh van woorden,
 
Vodden daerse nu in smoort.
1700[regelnummer]
Ga naar voetnoot181. Sterre, 't is lang all gehoort
 
Datmen hoort: 'tzijn oude koolen
 
Diemen op hervonckte kolen
 
In 'tlang sop van desen tijd
 
Onse walgh te voren snijdt.
1705[regelnummer]
Ga naar voetnoot182. Maer gestaedt ghij mijn berechten
 
'K sal de meesters voor de knechten,
 
'T grijs voor 'tgroene doen gestaen:
 
En hoe sal ick spelen gaen!
 
Ga naar voetnoot183. 'Ksal ons door ons selven voeren
1710[regelnummer]
Ga naar voetnoot184. Langs de lijnen van 'tberoeren
 
Van de toppen tot den teen,
 
Ga naar voetnoot185. Langs het holl' en 'tvolle been,
 
'T hardsteen-werck van onse huijsen;
 
Ga naar voetnoot186. Langs de klappiens van de sluijsen
1715[regelnummer]
Die sich 's levens Tij ontsluijt,
 
Daer 'tsich heimelick voor stuijt
 
Als 't den oorbaer dwingt te ebben;
 
Ga naar voetnoot187. Langs de weergae van die webben
 
Daer sich 'tvierigh vocht door jaeght:
1720[regelnummer]
Ga naar voetnoot188. Door 'tbesluyt daer 't all af waeght,
 
Door den huijsraed van de sinnen,
 
Ga naar voetnoot189.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Door het vroegste van 't beginnen,
 
Door het laetste van 'tvergaen,
 
Door de Smiss van 't eewigh slaen,
[pagina 98]
[p. 98]
1725[regelnummer]
Door het Onrust onser ad'ren,
 
Ga naar voetnoot190. Door de sponsien die 'tnaedren,
 
Uyt medoogen van den brand
 
Van sijn' endeloosen trant.
 
Ga naar voetnoot191. Door de klein-gekliste strenen
1730[regelnummer]
Van de teere Bloed-webb henen;
 
Ga naar voetnoot192. Door de keucken van 'tgesinn
 
Daer ick soo te schrobben vinn;
 
Ga naar voetnoot193. Door den vier-pann, die met stoken
 
Moed en macht geeft om te koken;
1735[regelnummer]
Ga naar voetnoot194. Door den poel van 'toverschot
 
Die mij soo veel soets verbrodt
 
Met het sure van sijn' dampen,
 
Wortels van mijn' ijd'le rampen
 
Mijn' bekommering met niet,
1740[regelnummer]
Mijn moedwillighe verdriet;
 
Ga naar voetnoot195. Door de Kaerens die het scheiden
 
Van de leste weij beleiden,
 
En beleiden 't door den dwang
 
Van den nauwen nedergang
1745[regelnummer]
Daer wij grouwelick door baren
 
Keytiens of het kindjens waren,
 
Kindjens vanden harden slagh
 
Diemen kindjens werden sagh
 
Doe men d'eerste steenen beide
1750[regelnummer]
Van de tweede wereld leide:
 
Ga naar voetnoot196. Door den Treeft van alle vocht;
 
Ga naar voetnoot197. Door all watmen noemen mocht
 
Eer het misdaed was te noemen
 
Dat de misdaed de verdoemen,
1755[regelnummer]
Eer den Appel 'tvijgenblad
 
Tot een broeck verwesen hadd:
 
Ga naar voetnoot198. Door de Slang van 't leste voedsel,
[pagina 99]
[p. 99]
 
Ga naar voetnoot199. Door de slangetjens, haer broedsel,
 
Diese nuttigh sooght en voedt
1760[regelnummer]
Uyt het onnutt dat sij broedt.
 
Ga naar voetnoot200. Sterre dat's een mensch in 'tkorte,
 
Die hem reckt' als ick hem schorte,
 
Wanneer zeilden een Colom'
 
Dese kleine wereld om?
1765[regelnummer]
Ga naar voetnoot201. Maer wat zijnder min als blinden,
 
Die sich 'tsnuffelen bewinden
 
Door gesolder en gewelf
 
Van haer kostelicke Self,
 
'T rijckste Boeck van die wij lesen!
1770[regelnummer]
Ga naar voetnoot202. 'K sie bij raedselen genesen:
 
Hoe verdouwt het ons geduld?
 
'K sie een Lever sonder schuld,
 
Voller Gallen, vuijler magen,
 
Dicker Milten boeten dragen:
1775[regelnummer]
Ga naar voetnoot203. Die noijt Milt of Maegh en sagh,
 
Noyt en wist als bij gewagh
 
Gall en Milt en Maeghs beleiden,
 
Derftse by geschrift bescheiden,
 
En beschicken in een' Brief
1780[regelnummer]
Elck sijn' boet, of sijn gerief:
 
In een' Brief die uyt sijn' penn, en
 
Vuyl gewinn, en vuyl gewennen
 
Heeft gesogen en gelost:
 
Ga naar voetnoot204.Ga naar voetnoot+ En hoe kent de Cock sijn kost?
1785[regelnummer]
Als sijn' overgrootevader,
 
Bij verhael. neen, noch wat nader,
 
Bij sijn koock-boeck: noch een steck,
 
Noch een treedje, noch een treck
[pagina 100]
[p. 100]
 
Naerder waerheid, by de streken
1790[regelnummer]
Van een schilder van drij weken.
 
Ga naar voetnoot205. Sterre, 'tstaet ons niet te deel,
 
'Tspelen met een anders keel.
 
Maer 'traeckt d'onse, wat wij eten:
 
En wien voeght het niet te weten?
1795[regelnummer]
Wie en roert de kennis niet
 
Van der schepselen bedied?
 
Ga naar voetnoot206. Langt mij 'tCeeltjen van Genesen,
 
'Ksal't u lichtelick doen lesen
 
In noch eens soo stercken int
1800[regelnummer]
Als uw oogh in 'tCeeltjen vindt.
 
Lesen? jae, met all de sinnen:
 
Keurt mijn Kruijmel-doos van binnen;
 
'K lever't all in Kruijmelen
 
Wat ghij siet verduijmelen,
1805[regelnummer]
Wat ghij lesen siet en pluysen
 
Voor de vracht van peperhuysen
 
In de bitt're Coomenij:
 
Ga naar voetnoot207. Soeckt ghij Greinen? 'ksett se bij.
 
Blad en vrucht die konst kan sparen,
1810[regelnummer]
Bloemen, altyd lieve waren,
 
Ga naar voetnoot208. Binnen, om, en onder-hout,
 
Ga naar voetnoot209. Taeije tranen sonder sout,
 
Ga naar voetnoot210. Dieren, brockeling van dieren,
 
Ga naar voetnoot211. Steenen, die wij t'over vieren,
1815[regelnummer]
Ga naar voetnoot212. Plundering van onder d'Aerd?
 
Ga naar voetnoot213.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ 'T staet uw ondersoeck bewaert;
[pagina 101]
[p. 101]
 
En 't allmachtige vermeughen
 
Van uw onversaedt geheughen
 
Sal het machteloose mijn
1820[regelnummer]
Trouwelick ten steune zijn,
 
En wij sullen 't t'samen waghen
 
'T onderricht op alle vraghen,
 
Over aller dinghen Hoe,
 
Wat, waeraf, waerom, waer toe.
1825[regelnummer]
Ga naar voetnoot214. Maer het leste sal ons gellen:
 
En gebeurt ons ijet t'ontstellen
 
Dat den Helper bijder nacht
 
Sonder sorghe niet en wacht',
 
Dat wij duldeloos verdroeghen,
1830[regelnummer]
Ga naar voetnoot215. Beide sal de vijsel voeghen,
 
Bey de sift, en beij de schael:
 
En het kruydje dat ick hael'
 
Uyt mijn Hof van dorre Roosen,
 
Uyt mijn Bogaerdje van doosen
1835[regelnummer]
Sal ons ingaen als een beet
 
Diemen van sijn Intjen eet:
 
Senne sal ons min doen zittren,
 
Mijrrh' en Aloë ontbittren,
 
Rha min ijsen, Rha bij d'ons,
1840[regelnummer]
Rha, niet barber soo, maer ons.
 
Eighen Mess, en eighen slaghen
 
Kanmen schrickeloos verdraghen;
 
'T dreighen van den Beul doet wee
 
Meer als eighen priem of sné.
1845[regelnummer]
Ga naar voetnoot216.Ga naar voetnoot+ Maer God weere priem en sneden
 
Verr en lang van onse leden:
 
Sterre, werdt ghij d'onlust moe
 
Tusschen Beul, en Mess, en Roe,
 
'K sald'r u bij den Neus af leiden
1850[regelnummer]
En in soeter doosen weiden,
 
Doosen daer ick 'tvoer uijt tapp
[pagina 102]
[p. 102]
 
Van mijn' drooghe dronckenschapp.
 
Ga naar voetnoot217. 'T stae te prijsen of te laken,
 
Mij bekittelt een vermaken
1855[regelnummer]
Dat de thiende niet en voelt:
 
O de kostelicke soelt',
 
O 'tgeheim van dichte geuren,
 
Die niet alle neusen keuren,
 
Die men alle rieckt, en geen,
1860[regelnummer]
Seven Eenen onder Een,
 
Keur ick met soo viesen keuring
 
Of mijn wel-zijn aen de keur hing
 
Van het eenigh Spaensche wel
 
Van een droncken Geiten vell:
1865[regelnummer]
Ga naar voetnoot218. (Of 't gevilde beest sijn leden
 
In 'tgetaende vell herkleedden,
 
Wat een kijcken waer in 'twoud!)
 
Ga naar voetnoot219. Soo zij mij de konst betrouwt
 
Van gemeng, gepleng, gepletter
1870[regelnummer]
Van den Indiaenschen Etter;
 
Van de grauewe Water-Gomm
 
Met sijn lichte schimmel-blomm
 
Die se 't Goud doet overweghen;
 
Van den onghel, waer gekreghen?
1875[regelnummer]
Uijt, (mijn penne weigert weer)
 
Uijt gemeste Katten leer.
 
Ga naar voetnoot220.Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+ Ghij sult doos en Roos doen sweeten,
 
Ghij sult Zelsaeminnen heeten
 
All haer vett en all haer vocht
1880[regelnummer]
Lev'ren door den heeten bocht
 
Van verzegelde gelasen.
[pagina 103]
[p. 103]
 
Ga naar voetnoot221. Wel hem, die 'tvernuftigh blasen,
 
'T scherpe scheiden aller stoff,
 
Aller fijn van alle grof
1885[regelnummer]
Uyt sijn Lever heeft gelesen;
 
Dien den nooddruft heeft gewesen
 
Hoe men 'tnoodeloos van 'tnutt
 
Door de kop're neusen snutt.
 
Ga naar voetnoot222. Laet hem 'tsoet geheim misbruijcken
1890[regelnummer]
Die sich Bloemen schaemt en struijcken,
 
Die, met Scheiden onvoldaen,
 
Voeghen will; en, hoogher aen,
 
Voeghen dat den Hemel scheidde,
 
Doe hij 'tswaerste leeghste leide,
1895[regelnummer]
Goud in d'Aerde, niet in 'tvier.
 
Ga naar voetnoot223. Sterre, waerom zijn wij hier?
 
Om het schepsel te genieten;
 
Ga naar voetnoot224. Will hij 't ruijlen of vergieten
 
Die 't noch eighen, noch alleen,
1900[regelnummer]
Nauwelix besitt - te leen,
 
Die 't eens all sal moeten derven?
 
Ga naar voetnoot225. Laet ons bedelen, verwerven,
 
En bedancken die het geeft:
 
Maer 'tis wreed of onbeleeft
1905[regelnummer]
Den beleefden te bespringen,
 
En voor Goud Goud af te dwinghen.
 
Ga naar voetnoot226. Wie derft munten? 't echte merck
 
Vindt men op des Meesters werck,
 
En de stempel leyt verborghen.
1910[regelnummer]
Wij hem soecken? Sonder sorghen,
 
Vruchtbaer vier, geleerde pott,
 
Ga naar voetnoot227.Ga naar voetnoot+ Edlen helm, der dwazen spott,
[pagina 104]
[p. 104]
 
Der behoeftigen bekoren,
 
Den bescheidenen beschoren
1915[regelnummer]
Tegen walgh en overlast,
 
Tot gebuijl van pitt en bast,
 
Tot behoeven en vermaken,
 
Ga naar voetnoot228. 'K kom uw' stonden niet bewaken
 
Op een' oude goude hoôp
1920[regelnummer]
Die mijn Silversack bekoop:
 
'K eisch geen' Croonen voor oud ijser;
 
Ga naar voetnoot229. Werdt mijn' arre-moed niet wijser
 
'K siese traeghelick verguldt:
 
Ga naar voetnoot230. Maer s'is lichtelick vervult,
1925[regelnummer]
Als een' kinder hand, met Blommen,
 
Saden, Bladen, vruchten, Gommen,
 
Steentiens, beentjens, schorss en hout,
 
En uyt ijeder een sijn goud;
 
Goud van reuck, van smaeck, van Leven,
1930[regelnummer]
Leven sonder kramp en beven,
 
Leventje, spijt vee en viss,
 
Sonder all wat heelbaer is.
 
Ga naar voetnoot231. Sterre gunts' haer diere schijven,
 
Die se koopen, voor haer lyven,
1935[regelnummer]
Voor een oogh, een eewigh seer,
 
Voor gerusticheit, voor eer,
 
Wind voor weelde, hoôp voor have:
 
Ga naar voetnoot232. 'T hooghe loon dat ick beslave,
 
Slaev ick oyt om Helm en Kruijck,
1940[regelnummer]
Is het lemteloos gebruijck
 
Van gesonde Ziel en Leden:
 
Noyt en hebb ick meer gebeden:
 
Wacht' ick meer van menschen kunst,
 
Schepper, dan van dijne gunst?
1945[regelnummer]
Ga naar voetnoot233.Ga naar voetnoot+ Dese zyn de meester-wijsen
[pagina 105]
[p. 105]
 
Die sich 'trecht van onderwijsen
 
En behouden wat wy zijn,
 
Eighenen bij recht of schijn.
 
Ga naar voetnoot234. Die het recht van haer te rechten
1950[regelnummer]
Als haer' eighen' opperknechten,
 
'T recht van 't Staetighe Gemeen,
 
Ga naar voetnoot235. 'T recht van allen onder een,
 
Ga naar voetnoot236. 'T recht van allen onder allen,
 
Ga naar voetnoot237. 'T recht van weinigher gevallen,
1955[regelnummer]
Ga naar voetnoot238. 'T recht van betere dan veel
 
Leveren by schael en scheel,
 
Ga naar voetnoot239. Eischen haer gehoor, met ooghen
 
Van 'tvernuftige vermoghen
 
Daer de Wereld onder buckt:
1960[regelnummer]
Ga naar voetnoot240.Ga naar voetnoot+ 'K geef gehoor, en word verruckt
 
Uyt het Oostelicker dagen
 
Tot het beddegaen der Dagen,
 
En, in 'tkruijs, van 't Zuyder Ys
 
Tot de Peper en den Rijz:
1965[regelnummer]
Elck ontroetelt mij het prijsen
 
Van sijn hergebrachte wijzen,
 
Elck verheft het vast gestell
 
Van sijn lang gestadigh wel.
 
Wie will tusschen Boom en schellen
1970[regelnummer]
'tKittelachtigh vonnis vellen?
 
Spreeckt ghij, Sterre, neffens mij.
 
 
 
Maer wie staet neffens mij? wat spreeck ick, en waer henen?
 
Mijn Lezer valt in slaep, mijn' Sterre is uyt geschenen,
 
Daer sleept een witte wolck haer' dampen over heen:
1975[regelnummer]
Sy strijckt ten Tyden uijt: Ick sie het, en versteen,
 
En steên als steenen doen, van onderaerdsche dompen,
 
Die haer doordonderen, en scheurense tot klompen.
[pagina 106]
[p. 106]
 
Ga naar voetnoot+
 
Soo ruijscht mijn' steene Milt, mijn moeyelicke klomp:
 
Soo scheurt mij mijn gepeins, en mijn verwerde romp
1980[regelnummer]
Huijst mijn' verslagen Ziel als haspelen in scherven;
 
'T huijs met den Huijs-raed woest; de muren aen 'tbederven,
 
Den inboel hoecksch en dwersch. O, Godheid, siet om leeg;
 
Bekent mijn eenighe, mijn eewighe t'ondeegh.
 
Oh, Sterre, noch wat straels! noch een oogh van medoogen
1985[regelnummer]
Op des' onwaerdighe, die noijt en sullen drooghen.
 
Hoe treckt ghij t'zeewaerd in, en laet mij op het strand?
 
(Wat segg' ick dweepende?) hoe geeft ghij u te land,
 
En laet mij inde Pinck ter wellust van de baren,
 
De baren deser eew? Wij wilden t'samen varen,
1990[regelnummer]
En deelen 't onweer half, en half de blyde vaert;
 
'T gevaerlixte gevaer was welvaert daer ghij waert;
 
En daer ghij niet en zijt is welvaert, qualick spoeden.
 
Hoe spoedt ghij dan te land, en laet mij in het woeden,
 
In 'twoeden tegens Mij, mijn' Onlust en mijn' Lust?
1995[regelnummer]
Ey, Sterre, voelt noch wat mijn onrust voor uw rust.
 
De Wereld is soo barsch, soo koel van medelyden:
 
Wien sal ick, sonder u, doen deelen in mijn lijden?
 
Wie sal mijn toevlucht zijn? wie sal mij eenen dropp
 
Van tranen leveren uyt half soo vollen kropp
2000[regelnummer]
Als mijne dagelix ter halver vloed sal swellen?
 
Wie sal sich waerdighen te quelen in mijn quellen?
 
Wien sal ick d'aenklacht doen van onverdient geweld,
 
Van hoon te loon voor goed, van spijt voor vlyd gevelt,
 
Van ruggeling beklapp, van opgestoockte quell-raed,
2005[regelnummer]
Voor onberoemde gunst, voor onverdiende weldaed,
 
Van vré in tween geruckt, van twist met list geweckt,
 
Van vuijlen arghewaen met roosen toegedeckt?
 
Wie sal sich pijnen tot een troostigh, Weest te vreden,
 
'T is werelds werck, en wind; God leeft, en weet de reden,
2010[regelnummer]
En d'uytkomst, en 'tgevolgh ten besten van die 'tlydt:
 
Waer wacht ick soo veel heils? de Wereld is soo wijd
 
Gemaegschapt inden nood; wien sal ick onderhalen
 
En rugglingh over mijn' oft mijner misvall halen,
 
Wie sal mijn' siecke Ziel geleiden, als een Hert
2015[regelnummer]
Door 'tdrooge woud ten stroom, ter koeling van haer' smert?
 
Wie sal mijn duijsigh hooft, mijn' rijelende leden
 
Van byds bekoesteren, van verre met gebeden
 
Ontlasten van haer leed? Wie sal mijn haev off eer,
[pagina 107]
[p. 107]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Gekrompen off gekroockt, betreuren als sijn zeer?
2020[regelnummer]
Wie sal mijn' reisbaer' Geest ten huijs uyt helpen packen,
 
Ten huijs uyt van dit slijck; als steen, en stijl, en dack, en
 
Verrotte soldering niet langer, sonder pijn,
 
D'onsterffelicken gast huijsvestens machtigh zijn:
 
Wie sal mijn' stijve Lipp, mijn' lichteloose lichten
2025[regelnummer]
Beluijcken met een' hand diens vriendelick gewicht, en
 
Betraende klammicheit mijn oogh noch voelen sou,
 
Mijn mond noch troetelen door stervens leste kouw?
 
Of blyf' ick later op, door 's Hemels heiligh hengen,
 
Naer uw te-bedde-gaen, en sie mijn' daghen lenghen
2030[regelnummer]
In tamelick vernoegh: de wereld is soo bits
 
Op 's naesten voor-de-wind: soo nijdigh en soo spits
 
Op vetter vee als thuijs, op weeldrigher geburen
 
Dan d'eighen mergentael: waer sal ick eene om hueren,
 
Een' uyt den dicken drangh, die met geduld en smaeck
2035[regelnummer]
Mijn welvaert melden hoor', die deel' in mijn vermaeck,
 
En gunne mij 'tgeluck? En, magh ick 'tminste klaghen,
 
De wereld is soo vies, en onse leck're daghen
 
Soo satt, soo walgende van 'tdagelix gerecht:
 
Wie sal mijn Leser zijn; hoe sal ick in 'tgerecht
2040[regelnummer]
Der strenghe keurlickheit bestaen, en u onbeeren,
 
U, Polla van mijn Penn, die, sonder u, geen' veeren,
 
Of vochte veeren voert, van zilte tranen, vocht,
 
En eertyds achter u gestegen inde Locht
 
Nu byder aerde kruypt, en vreest voor alle tacken,
2045[regelnummer]
En, waerder ijet min hoogh als d'Aerde, soud'er sacken?
 
Eij, Sterre, noch wat straels, off voert mij daer ghij gaet,
 
Of licht mij daer ick blijv. Wij spreken veel te laet,
 
Mijn Hert, en t'enden hoôp; en hopeloose wenschen
 
Zijn droomen by schoon dagh van vaeckeloose menschen:
2050[regelnummer]
Sij reist, en siet niet om, sij rijst en siet niet neer.
 
Ey, Sterre, noch. Wat noch? Sy is geen' Sterre meer,
 
Sij treedt op Sterren. Troost, troost, vrienden, die mijn' reden
 
Van schrick en haer te bergh gevoelt hebt in uw' leden,
 
Soo emmer levend lid van levend lid geschroeft
2055[regelnummer]
Uw uyterste geweld van lyden heeft geproeft:
 
Kent wat ick lyd', en troost: Mijn wederwilligh spreken
 
En sal den stracken draed van uw gesegh niet breken;
 
Tot spreken hoort noch kracht; de mijne gaet te niet:
 
Spreeckt, vrienden, ick besw ....
[pagina 108]
[p. 108]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
2060[regelnummer]
Daer light mijn plompe Penn: en most sij weer te ploegh,
 
Sij sou' niet leveren als leeden-lied en lijcken.
 
Maer, Leser, 'tkan bestaen, veel minder waer genoegh;
 
Waer 't kind volmaeckt, ten sou syn' vader niet gelijcken.
 
Noordgeest 18. IunijGa naar voetnoot1).
[pagina 109]
[p. 109]

21a. iunij 1638. Damnanda fastisGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+.

 
Quid querimur, quâ nos Coeli vindicta cecidit
 
Vim non praeuisae cladis habere manum?
 
Fecimus augurium festiuo milite; Gallis
 
Inuitis Batavûm victor Iberus erat.
 
Noordgeest 1. Iul.
[pagina 110]
[p. 110]

De waen-wijseGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+.

 
De Wijser vande Kerck staet helder voor ons' ooghen:
 
Iaep siet hem door sijn' Brill soo duydelick als wij,
 
En seyt, hij siet 'er geen: Hoe komt hij soo bedroghen?
 
Om datt'er, meent de Geck, geen Wijser is als hij.
 
Noordgeest. 2. Iuly.

Drij uer-werckenGa naar voetnoot2)Ga naar voetnoot+.

 
Ian treckt syn' strengh en swijght, en antwoordt maer gevraeght;
 
Ioost kakelt schielick op, of't doncker is, of daeght.
 
Iaep is noyt seggens satt, all hadd hij nacht en dagh werck;
 
Ian is een wijser, Ioost een wecker, Iaep een slagh-werck.
 
Noordgeest. 3. Iul.

(Ad incertum)Ga naar voetnoot3)Ga naar voetnoot+.

 
Praue senex, cui sera nivem non attulit aetas;
 
Ne treme, decrepitum non manet ille decor:
 
Candorem a teneris abigenti nempe Senectâ
 
Non veniet, nimis est candida, canities.
 
19. Iul. Noordgeest.

Flores floriGa naar voetnoot4).
Flor. 2. 15.

 
Oppressus Urbi propriae facem flammae
 
Templisque et aris ipse Poenus immisit,
 
Quae pasta Dijs, infantibus, tabulis, auro,
 
Septendecim Patriae dies supervixit;
5[regelnummer]
Ut quatenus Carthago tota Romanis
 
Non posset eripi, triumphus arderet.
 
Noordgeest. 23. Iul.

Flor. 2. 2.

 
Punica Romanae, Catulo duce, classis, opum vim,
 
Arma, virosque ferens et propugnacula, cessit.
 
Tum victor: frustra, socij, laceremus et arcem
 
Et muros; deleta mari Carthago periuit.
 
Ibid. eod. die.

Flor. 2. 4.

 
Alpina, Gallos, corpora, et sub humenti
 
Coelo educata, sic suas niues constat
[pagina 111]
[p. 111]
 
Referre; mox pugnantibus fluit sudor,
 
Leuique motu, et solis igne, laxantur.
 
Ibid. eod. die.

Flor. 1. 9.

 
De singulari Roma et annuum et duplex
 
Ius imperandi fecit, ut corrumpier
 
Nequeat potestas solitudine aut morâ.
 
Ib. eod. die.

1. 10.

 
Ardente Scaeuolae manu, ipso interrito
 
Rex pauit, ut si Regis arderet manus.
 
Ib. eod. die.

1. 10Ga naar voetnoot1).

 
Occidit Aruntem, mutuoque vulnere
 
Complexus Aruntem Brutus occidit, quasi
 
Sequutus usque ad inferos Adulterum.
 
Noordg. 23. Iul.

1. 11.

 
Principium Belli et finem ter quinque diebus
 
Quinctium et a stiua raptum fecisse stupemus?
 
Nempe ad opus festinauit Dictator arator.
 
Noordg. eod. die.

1. 13.

 
Incendio urbs deleta, Galle, non fuit:
 
Quin gratiae debentur immortalibus,
 
Quod ignis ille Romuli abscondit casas,
 
Lustrata et expiata Ciuitas fuit.
 
Noordg. eod. die.

2. 2.

 
Caesa mari Poeno multarum naufraga classis
 
Littora terrarum compleuit et imperiorum.
 
Intercepta tamen victoria tempestate
 
Principis ad Populi fastum fecisse videtur,
5[regelnummer]
Splendorique fuit ponto periisse triumphum.
 
Noordg. paulo post.

2. 17.

 
Pompilio violata fuit victoria, quâ nec
 
Roma satis potuit non pudibunda frui.
 
Vicisti, Viriate, cadens: qui fraude necarunt,
 
Non aliter vinci te potuisse, docent.
 
Noordg. 3 Aug.
[pagina 112]
[p. 112]

De EutychoGa naar voetnoot1).

 
Lustrauit Eutychus pater sex filios:
 
Dixitque claudo, macte, nobilis puer,
 
Coelestis irae tarditatem tu refers:
 
Dixitque coeco, tu arbitram justi deam:
5[regelnummer]
Dixitque lusco, tu unicam coeli facem:
 
Dixitque lippo, tu perenne fontium:
 
Dixitque surdo, tu truces maris deos:
 
Dixitque stulto, tu Orbis omnes incolas,
 
Et, transeas cum caeteris erroribus.
 
3. Aug.ti Noordgeest.

La nuict de la retraicte de GueldresGa naar voetnoot2).

 
I'entens du bruict vers l'enemij: Comment,
 
Viendroit-il nous combattre? Nullement.
 
Que faict il donq, leué deuant l'aurore?
 
C'est qu'il trauaille à un pont, qu'il nous dore.
 
1. Sept. à cheual auant jour.

Pour Ieanne, aijant gaigné sa cause.

 
N'enuions pas sa joije
 
A Ieanne, qui se noije
 
Au bonheur du succes
 
De son fascheux Proces:
5[regelnummer]
Emploijons nostre enuie
 
Au repos de sa vie;
 
Le cas est rare, et peu
 
S'en est il veu ni leu;
 
Ieanne est victorieuse
10[regelnummer]
De sa partie honteuse.
 
22. Sept. ad Grauiam.

Constantinulo meoGa naar voetnoot3).

 
Carmina, fili
 
Optime, quae, pol,
 
Optima Patri
 
Optimo, et autor
5[regelnummer]
Vix adolescens
 
Arte stijloque
 
Non puerili,
 
Solus et omnis
[pagina 113]
[p. 113]
 
Auxilij expers,
10[regelnummer]
Tute tuoque
 
Marte dedisti,
 
Si placuisse
 
Dixero tantum,
 
Mentiar ultro:
15[regelnummer]
Nunc placuisse, et
 
Lecta stupenti
 
Dicere cogor;
 
Nec minus ajo
 
Grata fuisse,
20[regelnummer]
Quam fuit omni
 
Galliae, et omni
 
Belgio, et omni,
 
Quae patet, Orbi,
 
Qui modo laeti
25[regelnummer]
Brachia Patris,
 
Oscula Matris
 
Implet et haurit
 
Regius Infans.
 
Macte paternis
30[regelnummer]
Artibus, o spes,
 
Sollicitique
 
Cura Parentis
 
Si mea non me
 
Omina fallunt
35[regelnummer]
Auguror annis
 
Non ita multis
 
Te fore qualem
 
Nulla dedit, nec
 
Vlla datura est
40[regelnummer]
Terra Poetam.
 
Ad Grauiam 24. Sept.

Christianulo meoGa naar voetnoot1).

 
Te quoque, mel meum,
 
Te, mei Amores,
 
Te, pietatis
 
Viuae character,
5[regelnummer]
Te, venerandae
 
Matris imago,
 
Te quoque Musas
 
Atque Heliconis
 
Ardua castra
10[regelnummer]
Aggredier, te
 
Non alienis
 
Viribus usum?
 
O mihi nondum
 
Credite tetras
15[regelnummer]
Grammaticorum
 
Exsuperasse,
 
Parvule, spinas,
 
Donec erit lux,
 
Terra, fretum, sol,
20[regelnummer]
Sidera, coelum,
 
Donec in isthoc
 
Orbe laborum
 
Tristitiaeque
 
Dulce leuamen
25[regelnummer]
Dîa Poësis,
 
Stabit eritque
 
Tota superstes,
 
Tota superbi
 
Gloria facti.
30[regelnummer]
Si neget hoc te
 
Tangere quisquam,
 
Quid tua sit post
[pagina 114]
[p. 114]
 
Fata futurum;
 
Scito, Poeta,
35[regelnummer]
Scito, puelle
 
Candide, belle,
 
Nec fore cassum
 
Nunc tibi, quem nunc
 
Laudo laborem.
40[regelnummer]
Quin, ubi castris
 
Chara relictis
 
Tecta reuisam,
 
Depluet in te,
 
Plus meritum tot
45[regelnummer]
Versibus omni
 
Laude decoris,
 
Aereus, aut si
 
Nec graue pondus
 
Ferre recuses,
50[regelnummer]
Aureus imber.
 
Ad Grauiam, eodem die.

In receptum a GeldriaGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+.

 
Auditur hostis, castra perstrepunt late
 
Vago tumultu. Nempe quid? parat pugnam,
 
Et vellicare nos minatur a tergo?
 
Ne somniat quidem. quid ergo, quid turbat
5[regelnummer]
Tam mane, quid molitur? aureum pontem.
 
Ad Grau. 1. Octob.

(In non impune mejentem)Ga naar voetnoot2)Ga naar voetnoot+.

 
Mingenti Cynico, qua noxa est mingere, calvo
 
Pileus ablatus vertice poena fuit.
 
Ille quid? exarsit: quis enim neget illud iniquum,
 
Quod licuisset equo, non licuisse cani?
 
ad Grau. 11. Octob.

Naeniae ἐπίμικται in morte uxoris dilectissimaeGa naar voetnoot3).

 
Inuenere viam longo suspiria nisu,
 
Inuenere sinu verba reuulsa viam.
 
Deficiunt lachrymae, sicci sumus imbre perenni,
 
Aret aquae rivus, caetera ventus erunt.
5[regelnummer]
Ventus erunt imo gemitus pulmone petiti,
 
Ventus erit planctus longa procella mei,
 
Ventus erunt sine principio, sine fine querelae:
 
Tempestate meâ vectus in astra ferar,
[pagina 115]
[p. 115]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Astra, quibus comitem sese clarissima coeli
10[regelnummer]
Stellarum, Soli proxima Stella, dedit.
 
Non erit in mundi spatijs quae proximus Aether
 
Circuit, ut nunc est, intemerata quies;
 
Turbarum dabitur queîs non assueuit Olympus,
 
Turbine, quo nolint, astra mouere paro.
15[regelnummer]
Concutiat terram terreno saucius igne,
 
Concutiat, terrae proxima regna, fretum.
 
Celsius ardenti fas est non repere: coelum
 
Raptus et inuidiâ, et luctu, et amore peto.
 
Missum me facito tellus, ignoscite Coeli,
20[regelnummer]
Inuidiâ Stellae, et luctu, et amore meae.
 
Audite stellae, audite grandaevae faces,
 
Audite saecli lampades, lychni Deûm
 
Audite, non est Stella par Stellae meae.
 
Circuli, perenne carmen, omnis aeui Musice,
25[regelnummer]
Panda moles annulorum, concinentes orbitae,
 
Siue Solem bajulatis, seu minora siderum,
 
State, fornices canori, vanus est rotae labor,
 
Vana luminarium ter mille conuolutio,
 
Praestat Vna mille stellis, quâ coram se pallidae,
30[regelnummer]
Vel pudore subrubentes, vel stupore saxeae,
 
Cunctae inutiles fatentur aut minorum gentium.
 
Fulgete vero, lucida siderum,
 
Fulgete; non est inuidiae satis
 
Immensa vestri congeries meae,
35[regelnummer]
Non estis omnes fulmine singulo,
 
Non estis omni fulmine singulae.
 
Fortior oppositis insurget Stella maniplis,
 
Clarius ardebit collatis aduena signis,
 
Et faciet vicina fidem, quam turbine justo
40[regelnummer]
Hic animi desertus agar, desertus ab illo
 
Lumine quo coeli caret omni lumine lumen.
 
Coelo receptum Sidus, immenso sinu
 
Aeternitatis, intuentis te Dei
 
Beata ciuis; inquilina gloriae,
45[regelnummer]
Securitatis sempiternae, gaudij,
 
Pacis, bonorum, quae nec auris audijt
 
Humana, nec vis luminum nec ingenj
 
Terrena cepit; siue contemplor tuae
 
Felicitatis nesciam noctis diem;
50[regelnummer]
Crudele votum, quo superne, si queas,
 
In has paludes retrahare, in hanc Stijgem,
[pagina 116]
[p. 116]
 
Ga naar voetnoot+
 
Crudele duco: nec voco te, lux mea;
 
Adire malim; Siue me, et noctis meae
 
Umbras perennes nec diei conscias
55[regelnummer]
Post te tenebras pensitante fit coram
 
Districtus in me numinis vindex furor
 
Non immerentem, cum truci diuortio
 
Erepta saeclo, sponte non tuâ, mihi
 
Me sustulisti, mel meum, turtur mea;
60[regelnummer]
Non insto fatis, non paro, non molior,
 
Quibus remissa deseras polum preces.
 
Ignosce, fixum sidus, omnium decus
 
Pudorque siderum, places toto magis
 
Diuisa coelo, rapta rellicto places,
65[regelnummer]
Orbo beata: nec chelijn, si sit meae
 
Fabella sortis, mouerim, Orpheiam chelijn,
 
Quo lapsa coelo illuceas terrae noua
 
Mihique Stella, forsan ocijus nouo
 
Plangenda luctu, forsitan tardo, tamen
70[regelnummer]
Plangenda rursum, forsitan nullo, meis
 
Superstes, ut conuenerat, fatis, tamen
 
Sic possidenda, ut, invidente coelitum
 
Amore, Crijstallus manu tremulâ leui
 
Frangenda lapsu. Tam breui confinio
75[regelnummer]
Iactura distant et metus, tam sunt idem:
 
Perijsse certe finis et metus et mali est.
 
Perijsse conducit; juuat non esse quo
 
Lapsi labemus; tutior quam stantis est
 
Status jacentis; post ruinam nesciunt
80[regelnummer]
Casum ruinae: pulvis esse, nil potest
 
Dejectius omni celsior metu miser.
 
Et ecce puluis omnium vilissimus
 
Miserrimusque, sancta, gloriosa, te,
 
Te diua ad-oro. ne loquentes lachrimas,
85[regelnummer]
Flentes loquelas oris olim cogniti,
 
Et, addo, chari, et, glorior, solum tui,
 
Ne sperne prostrati pares atro nigras
 
Luto querelas; (puluis et lachrimae lutum est)
 
Hac itur ad te proximo sursum gradu.
90[regelnummer]
Cum venerit, venturus optanti luto,
 
Qui de luto me pulverem faciet dies;
 
Perimet peremptum, conteret luctâ leui
 
Non obloquentem, non peribo nescius
 
Tiro pereundi, deseram quod est cinis
[pagina 117]
[p. 117]
 
Ga naar voetnoot+
95[regelnummer]
Libens volensque, desinam qua desij,
 
Pridem diuque, flatus, hem, flatus, vapor
 
Dissoluet hunc aut puluerem, aut lutum, aut nihil.
 
At ille quo, si quid fui, solo fui,
 
Expers ruinae aeternitati cum tuo
100[regelnummer]
Reddendus hospes, illud aetherium mei,
 
Quod esse gnarus, quid sit ipse nescio,
 
Imaginem scio creatoris Dei
 
Deo offerendam, sed redemptori Deo,
 
De carceris moerore, lamento, situ,
105[regelnummer]
Carie, solutis pene nunc repagulis
 
Exibit ales, evolabit ocijus
 
Flatu retento, bulla si crepans perit.
 
Et scandet ultro qua viam Via, Veritas
 
Et Vita fecit, qua praeisti, tu pia,
110[regelnummer]
Tu gnara vitae, veritatis et viae.
 
Nec obuiam prodire, quo poteris gradu,
 
Marita sponso differes rursum tuo,
 
Nec deeris amplexui, nec osculo
 
Quali coïre Pax et Aequitas solent.
115[regelnummer]
Coibitur quali solent argenteae
 
Calore guttae, sordium obnitentium
 
Vinclis remotis, inuidique pulueris
 
Cedente massâ, confluent quae diuidi
 
Aegre tulerunt una-mens-mentes-duae.
120[regelnummer]
Mox si peracti relliqua est vel umbra, vel
 
Imago vitae, si quid est curae super
 
Mortalis aeui, edisseram quantis miser
 
Post te tenebris haesitauerim pater,
 
Quam sole nigro traxerim duros dies,
125[regelnummer]
Orbasque noctes: pignorum sexus tui
 
Meique sexus, quinque nostri partium,
 
Quam sedulo matremque gesserim et patrem
 
Narrabo longis curiosae ambagibus,
 
Sermone longo: quam viros, quo tramite
130[regelnummer]
Virtutis et scientiae locauerim
 
Dulcis quadrigae amabilissimas rotas,
 
Tetrastyli columnulas meo-tui,
 
Iam nunc columnas, explicantem si feras,
 
Orientis astri, Stellvlae, cui tuam
135[regelnummer]
Sic tradidisse ut lampadem visa es facem
 
Faci subortae, Stellulae primos dies
 
Prouectulosque, forsan et primae facis
 
Crudos amores, forsan et puerperae
[pagina 118]
[p. 118]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Ramique ramum, auique mel nepotulum
140[regelnummer]
Recensituro non grauem Patri atque Auo
 
Praebebis aurem, et quam perenni posteris
 
Defuncta dures posterum propagine
 
Nescire noles. Forsan. Ohe, somnij
 
Satis superque est: non vacabis scilicet
145[regelnummer]
Ineptienti; tota despicatui
 
Natura vivae, tota erit mortalitas:
 
Narrabo surdae fabulam et ludibria
 
Tot vanitatum; nec profanari feres
 
Coelestis aurae sordibus sacrum meis.
150[regelnummer]
Graui, decente, blandulo silentium
 
Nutu imperabis; sed silentium loquax,
 
Coeleste murmur, congruos loco, pares
 
Deo susurros. Sermo cogitantium
 
Futurus ille est; sermo sanctus, intimi
155[regelnummer]
Deoque voti spiritus commercium.
 
Quod si profari fas sit, et motis labra
 
Ciere linguis, gestiet fonti suo
 
Mens diua mergi, tendet unde originem
 
Bene nata traxit. Irin ingentis throni
160[regelnummer]
Quaterque sena tot Senum sedilia
 
Albasque vestes et coronas aureas
 
Adire festinabimus prono genu,
 
Ceruice pronâ; Sancte, Sancte, Sancte, ter,
 
Ter centies, ter millies cantu nouo
165[regelnummer]
Nouoque semper accinemus impetu
 
Agno-Leoni, cuius aeternus manu
 
Meruit recludier unice dignâ Liber.
 
Serena Lux, amoene concentus, dies
 
Diuina, quam diu cessas meam
170[regelnummer]
Fugare noctem, quam diu non emicas,
 
Nec inuocanti? pro Dei atque hominum fidem,
 
Quis membra mortis exuet misero mihi,
 
Quis tam misertus addet huic alas luto,
 
Queis monte sacro, sarcinae potens meae,
175[regelnummer]
Sistar beatus, quo quietis ultimae
 
Potiar tuique, Stella, quo nequeam Deo
 
Carere nec te? Pro noui Coeli, noua
 
Tellus et almae pura Iustitiae domus,
 
Qua, quando vos adire, qua dabitur frui?
 
Sic saeua primi flagra perpessus mali,
[pagina 119]
[p. 119]
 
Ga naar voetnoot+
180[regelnummer]
Crudo dolore major, et luctus noui
 
Recente plagâ, Thijrsis avios vago
 
Colles meatu, et aridos magni maris
 
Muros pererrans, aridos, nisi quod mari
 
Flendo rigarat saepe calcatos suo,
185[regelnummer]
Sic se domabat, sic sibi fortes manus
 
Nunc inferebat, nunc recrudescentium
 
Horrore torminum dabat victas manus,
 
Vices propinqui, siccus aut humens, freti
 
Utrimque adumbrans: sic super coelos sibi
190[regelnummer]
Ereptus, aegre visus est coelis rapi
 
Terrisque reddi: Cum rotatus ultimi
 
Labore fessum gurgiti involuens caput
 
Fax prona coeli mille succedentium
 
Produxit agmen: mille moesto Thijrsidi
195[regelnummer]
Nulla fuerunt. Cessit, et prono quoque
 
Vultu, Valete, dixit, agmen aureum,
 
Ignes stupendi, languidae mihi faces
 
Valete, non est stella par Stellae meae.
 
9. Decemb.
voetnoot1)
M.D., 140. Ook in klad, dat den datum heeft.
Waarschijnlijk is het vers gericht tot den Secretaris van 's Gravenhage (zie dl. II, 244); deze toch schreef Latijnsche verzen.

voetnoot2)
M.D., 140. Ook in klad, dat den datum heeft. Het versje heeft in het HS. geen titel.

voetnoot3)
Lambert Goris, waarschijnlijk te Arnhem geboren, studeerde buiten 's lands, werd in 1625 hoogleeraar in de rechten te Harderwijk en nog in hetzelfde jaar pensionaris van Nijmegen. Hij stierf in Juni 1651, nadat hij verscheidene wetenschappelijke werken had geschreven. In 1635 was de 2de druk uitgegeven van het werk, waarop door H. gedoeld wordt en dat tot titel heeft: Adversariorum juris subcesivorum tractatus IV. quibus ultra Frederici a Sande commentationem de effestucatione, accessere Annotata perpetua, quibus non solum consuetudines Gelriae et Zutphaniae sed etiam Brabantiae, Hollandiae, ac totius propemodum Belgii et Galliae mores ac consuetudines illustrantur, Arnh. 1635.

voetnoot1)
M.D., 141, met den titel: Ad eundem. Het versje heeft in het HS. geen titel. Ook in klad, met den datum.
voetnoot+
[krit] vs. 1 eerst: Ὦ ἵππων ϕίλε naturâ tituloque, Philippe; - vs. 2 klad: Si vernâ valeas

voetnoot2)
M.D., 141, met den titel: In eosdem (versiculos). Het versje heeft in het HS. geen titel. Ook in klad, met den datum.
Bij vs. 1 in marg.: Archilochum proprio rabies armauit Iambo. Hor. de Art.

voetnoot3)
M.D., 140. Ook in klad, met den datum.

voetnoot4)
Ook in klad, dat den datum heeft.
Bij vs. 2 in marg.: Onsen Teunis.
voetnoot+
[krit] vs. 10 m ..... klad: mentula

voetnoot1)
M.D., 146. Het HS. heeft geen titel.

voetnoot2)
K.b., I, 252. Het versje werd achter het Daghwerck geplaatst. In K.a. zijn de Lat. woorden uit den titel weggelaten.
voetnoot3)
Onder het vers staan de woorden: Οὐ παραιτοῦμαι τὸ ἀποϑανεῖν. Act. 25.11. Luce non gratâ fruor. Absit crimen a fatis meis, mori juuabit. Sen. Oct. 1. 3.

voetnoot4)
M.D., 142.
voetnoot1)
M.D., 135, met den titel: Ejusdem dextera e gypso, quasi ad carpum abscissa.

voetnoot2)
M.D., 142.

voetnoot3)
K.b., I, 176. In 2 HSS. Het versje gaat aan het Daghwerck vooraf.
voetnoot+
[krit] vs. 2 'tmidden 1 HS.: halfwegh als in K.a.

voetnoot4)
M.D., 142.
In 1638 gaf Puteanus onder het pseudoniem Honorius van den Born uit: Sedigh Leven, met Kort-dicht-stichtighe Spreukbeelden, tot borgherlick ghebruyck voorghestelt. Tot Loven, Bij Everaerdt de Witte, enz., anno 1638. In 1639 verscheen een tweede druk, in 1641 eene Toe-maete. Zie Edw. van Even in de Dietsche Warande. Nieuwe Reeks, I, 1888, blz. 556-579, waar eenige van de 366 puntdichten, die het zeldzame boekje bevat, staan afgedrukt.
voetnoot1)
K.b., I, 189. In 3 HSS.; slechts één daarvan, het klad, is geheel van H.'s hand. Van een ander is vs. 1-597 zeker door eene vrouw, misschien wel door Susanne van Baerle, geschreven, en vs. 597-1969 door iemand, wiens handschrift meermalen bij de papieren van H. wordt gevonden. Ook het 3de HS. is niet van H., behalve vs. 1972 tot het einde; die versregels zijn door den dichter zelven geschreven. Dit HS. heeft als kopie voor K.a. gediend. De beide eerste HSS. missen de onderverdeeling, die H. in zijn gedicht door cijfers heeft aangebracht, en de aanteekeningen, naar welke die cijfers verwijzen. In het laatstgenoemde HS. zijn die aanteekeningen door H. zelven op de opengelaten bladzijden naast den tekst geschreven. Zij komen ook afzonderlijk voor; H. begon ze te schrijven ‘2. Iunij 1638 opde Voorn’ en voltooide ze den 19den Juni te Noordgeest. Ook de inleiding ‘Voor mijn' Uytlegging’ en het proza, dat de dichter aan het slot schreef, komen zoowel bij het 3de HS. als afzonderlijk voor. Een kort plan voor het gedicht, in het Latijn gesteld, bevindt zich eveneens onder de papieren. - De vele afwijkingen in het 2de HS. doen vermoeden, dat het eerste HS., waarnaar onze tekst is genomen, niet het oorspronkelijke klad van het Daghwerck is geweest, en in een brief aan Puteanus van 25 Juni 1638 (Epist. Lat.) zegt H., dat het gedicht is ‘recognitum nuper et seuere castigatum’.
H. begon met het Daghwerck waarschijnlijk in 1627, zeer kort na zijn huwelijk, toen hij nog niet wist, of zijn echt kinderloos zou zijn of niet (vgl. vs. 161, vlgg.), terwijl toch zijn oudste zoon den 10den Maart 1628 werd geboren. Een gedeelte van het gedicht is na den zomer van 1629 geschreven (vgl. vs. 407, vlgg.). Waarschijnlijk kwam het grootste deel in 1630 tot stand, toen H. den zomer rustig in zijn eigen huis kon doorbrengen en zich verheugen in zijn gelukkig huwelijksleven (zie Jorissen, Const. Huyg., 231, 232). Vs. 1972 tot het einde werd in Juni 1638 gedicht; na den dood van Sterre wilde hij het werk niet voltooien. Over het ontstaan van het werk schreef hij den 10den April 1639 aan Anna Maria van Schurman: ‘Poemation vides, in gratiam et impulsu olim τῆς μακαρίτιδος calide inchoatum, sensim et, quae vitae meae sors est, desultorio impetu productum, tandem acerbo eius funere, cuius de suaui mecum contubernio summum argumenti erat, repente abruptum’.
In 1639 heeft H. er aan gedacht zijn Daghwerck uit te geven (zie Hooft's Brieven, III, 277). Den 7den Febr. zond hij het HS. aan Hooft, om het na lezing aan Barlaeus ter hand te stellen; ook Mostaert, Baeck en Vondel moesten het zien. ‘Willen zy yeder verstaen, om yets in dicht van haer gevoelen daerby te stellen, wy sullen te vaster weten, waer haren tijd gegaen is. Mijn liefste keur waere, dat deze korte roll, ten huyse van U.E., by eenighe gesamentlick moghte afgelesen werden.’ Aan dat verzoek is voldaan; de genoemde vrienden kwamen met Hooft ten huize van Barlaeus bijeen, om het gedicht te lezen (t.a.p., blz. 278). Vondel en Mostaert zetten eenige aanmerkingen op schrift, die later door H. werden weerlegd. (Het stuk is bij No. XLVIII der HSS.; het is door Jorissen uitgegeven in de Versl. en Meded. der Kon. Akad., Afd. Letterk., 1873, blz. 234-239). In Maart was het HS. van het Daghwerck in handen van den Leidschen professor M. Zuerius Boxhornius (vgl. K.b., I, 185), in April van Anna Maria van Schurman (Epist. Lat.), in Mei had G. Rataller Doublet het gelezen (K.b., 180), in Nov. 1640 Dirk Graswinckel (t.a. p., 181). Allen prezen het gedicht. Toch is het voor het eerst in K.a. gedrukt. De titel was eerst in het HS.: Constantin Hvygens Heere van Zuijlichems Dagh-werck, aen syn' Sterre, wijlen Vrouw Svsanne van Baerle. Half Werck. met de reden; en ijet meer. Illvstrissimo sidervm, Stellae, animae dimidio svae, Diem vitae, Vitam diei, operis dimidivm svi, et svi, cvm aeterno lvctv D. non svvs avtor. Propera viuere, et singulos dies singulas vitas puta. Sen. ep. 101. In K.a. is alleen de Latijnsche titel behouden. Aan het gedicht liet H. het volgende stuk voorafgaan:
voor mijn' uytlegging.
Soo daer geen onderscheid en ware tuschen Dicht en onDichtGa naar voetnoot*)Ga naar voetnoot+, mochtmen altoos in Dicht, of altoos in onDicht schrijven. Maer het lange gebruijck segt Iae, en vele redenen bewijsen 't; alle te kennelick, om op niews te melden. Nochtans sietmen soo ongelycke dinghen hier vermengen, daer verwisselen. Daer zijn Dichters, die selden Dicht baren: meest, onDicht, in Rijm, en 'twerdt gangbaer; pro captu lectoris. Haer lof is; sij spreken klaer, en behoeven geen' tolck. Soo en doen sij: Maer wie soude haer de duysterheid vergeven? haer Dicht is onDicht. Soo en ginght met de Oude niet. Haer Dicht was Dicht; verre van onDicht; en behoefde wat vertolcks. Wel den ghenen die sich in de moeijte gesteken hebben. Sonder haer, de soetste wijsheid van eertijds waer ons onkundige vruchteloos. Maer de Tolcken hebben hier en daer de Weldaed vergalt. Sij hebben den Dichteren menighmael toegedicht 'tgene haer noijt inden sinn en quam. Den weinighen die noch heden d'oude nae dichten, hebb ick 'tselve ongevall sien overkomen; en 'theeft mij schouw van alle schaduwen gemaeckt: mij, die d'oude als een' scheeve schaduwe volghe, en nochtans volghe. Soo ben ick mijn eighen Tolck geworden. Neemt het wel of qualick, Leser; Leest mij, of laet mij ongelesen. Mijn recht is, gelesen te werden soo het mij lust. quamend'er oock vreemde handen over, wat gedaente kregen schaduwen van schaduwen?
Se le parole che usa il scrittore, portan seco un poco non dirò di difficultà, ma d'acutezza recondita, e non cosi nota, come quelle che si dicono parlando ordinariamente, danno una certa maggior autorità alla scrittura, e fanno ch'il lettore va più retinuto e sopra di se, e meglio considera e si diletta dell' ingegno e dottrina di chi scriue, e col buon giudicio affaticandosi un poco, gusta quel piacere che s'ha nel conseguir le cose difficili, e se la ignorantia di chi legge è tanta che non possa superar quella difficultà, non è la colpa dello scrittore. Bald. Castigl. Cortig. 1.
Noordgeest. 13. Iul.
voetnoot*)
Prosa.
voetnoot+
[krit] vs. 7 en 8 één HS.: Sterre die de son besiet Datser schaem bleeck af verschiet - vs. 14 mij 1 HS.: ick - vs. 15 stelden 1 HS.: stelde
voetnoot+
[krit] Titel: Huysraed niet in 2 HSS. noch in K.a.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 2 in marg.: 1 Cor. 15.41.
voetnoot1.
Sterre, mijn eenigh welgevallen en geluck.
voetnoot2.
Dewijle God de Heere ons naer Ziel en Lichaem heeft gevoeght.
voetnoot3.
Hoort en helpt mij uijten 'tghene ick daerop over langhe hebb erdacht.
voetnoot4.
Mits wij een ende eens zijn, ende dit werck gelijcker hand te weghe brenghen, sult ghy deel aen de feilen ende onfeilen hebben, ende ick uw berispen minder schroomen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 17 (in K.a.): Anima illius animae hujus devincta est. Gen. 44.30. Scias spiritum uxoris meae in meo verti. Sen. ep. 104.
voetnoot+
[krit] vs. 19 en 't eener 1 HS.: op eener - vs. 20 Ghij tot 1 HS.: En ghij - vs. 41-45 ontbreken in 1 HS. - vs. 51 feilen 1 HS.: feile - vs. 52 hetz. HS.: Die of uw zij of de mijn
voetnoot5.
Mijn, ick segge, ons voornemen is, by Voor-raed vast te stellen, hoe wij op het gevoeghelixt te samen sullen hebben te leven.
voetnoot6.
Gods vreese sullen wij voor all betrachten.
voetnoot7.
Des merghens vroegh, sulx de gewoonte was vande Proph. David, sullen wij Hem aen roepen, seggende:
voetnoot+
[krit] Bij vs. 81: Psal. 130.
voetnoot+
[krit] vs. 59 en 60 hetz. HS.: Die ick qualijck dencken derv' Hoe ick meest alleen bederv' - vs. 75 hetz. HS.: Tpast voor all te recht besint - vs. 78 die hetz. HS.: de - vs. 81 Speelmann 1 HS.: Coningh als in K.a. - vs. 82 1 HS.: Die sijn' nachten aen 'tgetoon hing, als in K.a.
voetnoot8.
Heere komt ons onverstand te gemoet, ende leert ons bidden.
voetnoot9.
Geeft ons ende ontfanght van ons onse oprechte danckbaerheit voor dijne oneindighe barmherticheden.
voetnoot10.
Vergeeft ons onse misdaden om de voldoeninghe des Heeren Iesu Christi.
voetnoot11.
Weest allom onse hoede. Bewaert ons voor ons selven.
voetnoot12.
Overstreeft onsen boosen wederwill.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 97: Κύριε δίδαξον ἡμᾶς προςεύχεσϑαι. Luc. 9.11.1. Suggere, Domine, quid de te cogitem, doce quibus te sermonibus invocem. Aug. Med. - vs. 119: Fac velle quod jubes, et jube quod vis. Aug.
voetnoot+
[krit] vs. 89 dubbel hert 1 HS.: dobbelheijt - vs. 93 'Tzaligh 1 HS.: Theijlich - vs. 97-113 ontbreken in 1 HS. - vs. 100 1 HS.: Geeft en neemt als in K.a. - vs. 113-116 1 HS.: Hoet ons Heere daer wij leggen, Sal ick Sterre of sult ghij seggen, Hoet ons daer wij heenen gaen - vs. 119 Heet K.a.: Doet
voetnoot13.
Zeghent onse zielen ende lichamen, sulx dat beide sich tot dijner eere besteden.
voetnoot14.
Treft ons niet als met genadelicke ende genezelicke kranckheden.
voetnoot15.
Laet niet toe dat wij onse herten verhangen aende tydelicke middelen, daermede ghij ons mildelick gezegent hebt.
voetnoot16.
Maer altoos willigh ende vaerdigh mogen zijn, om daeraf te scheiden, ende onbelast ten Hemel te gaen.
voetnoot17.
Is 't by dij van eewicheid geschickt, dat kinderen van ons geboren werdden, weest haer genadigh God van 'tbeghinn ten einde haeres levens.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 153: Ps. 15.1. Ps. 43.3.
voetnoot+
[krit] vs. 127 1 HS.: U ten oorboor, u alleen - vs. 130 huyvering 1 HS.: suijseling - vs. 133 geneselicke 1 HS. eerst: verdraeghelicke - vs. 139 dyn 1 HS.: uw - vs. 146 in eerst bij 1 HS.: bij
voetnoot18.
Erbarmt dij over de buyten ende binnen swarigheden dijner kercke.
voetnoot19.
Zegent de dienaren dijnes Woords met eendracht.
voetnoot20.
Soo dat sij de dolinghen verdelghen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 166: Ps. 139.13. - vs. 172: Rom. 1.17. Act. 10.43. - vs. 183: Marc. 4.38, 40.
voetnoot+
[krit] vs. 173 Werpt 1 HS.: Slaet - vs. 183 Slaep 2 HSS.: Slaept als in K.a. - zij 2 HSS.: zijt als in K.a. - vs. 185 Stier 1 HS.: Stiert - vs. 187 Lij 1 HS.: Lijdt als in K.a.
voetnoot21.
Bekommerende sich, als Christus haer Heer, alleen met haer beroep.
voetnoot22.
Bevestigende haer' leere met het voorbeeld van haer leven, daer 'tmeeste bewegen in is.
voetnoot23.
Zegent de Princen die dijne sake verdedighen.
voetnoot24.
Vergeeft de sonden haerer Weelde, die slibberigh is, by de stramme banen vande ghene die door voor en tegenspoed wandelen.
voetnoot25.
Zegent het beleid des Princen van Orange met geluck, met liefde des volcks, met nyd des vijands.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 201: Qui vitâ doceant, et quos magis admireris cum videris, quam cum audieris. Sen. ep. 52. Quid faciendum sit a faciente discendum est. Id. ep. 98. Quidam exempla seipsos inutilis disciplinae circumferunt. Id. ep. 108.
voetnoot+
[krit] vs. 209 Stae 1 HS.: Staet als in K.a. - vs. 212 Tree 2 HSS.: Treedt als in K.a.
voetnoot26.
Verstoort de aenslagen op sijn leven.
voetnoot27.
Zegent sijn huijs met Lijfs-erfgenamen.
voetnoot28.
Gheeft den Overicheden voorsichticheid ende eendracht.
voetnoot29.
Doet ons behertigen de voortplantinghe dijnes Woords, onder desselfs blinde verdruckeren.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 252: Unanimiter. - vs. 253: Rom. 12.16.15.5. - vs. 264: Luc. 15.7.
voetnoot+
[krit] vs. 229 steegh 1 HS.: 'tsteegh als in K.a. - vs. 232 op 1 HS.: voor - vs. 233 doe 1 HS.: doet - vs. 241 Donder 1 HS.: Dondert als in K.a. - vs. 247 milde 1 HS.: volle
voetnoot30.
Verhoort het schreijen aller krancken, gevangenen, armen, ende die daer uijt dit ellendighe leven in 'teewighe wenschen vervoert te werden.
voetnoot31.
Ons Vader die daer zijt inde hemelen, geheilight etc.
voetnoot32.
Soo gebeden hebbende sullen wij ons inde kleederen steken:
voetnoot+
[krit] Bij vs. 267: Rom. 15.21. Es. 52.15. - vs. 272: Rom. 10.20. Philipp. 2.13. - vs. 282: 1. Cor. 13.12. - vs. 298: Ephes. 6.
voetnoot+
[krit] vs. 285, 286 één HS.: Heilich make dijnen name Alle ziel en lichaem 't same
voetnoot33.
Kleederen die ons voeghen: de niewe wijse van verre als een stall-licht ende niet geern, jae niet eer involgende dan d'oude belacchelick werde.
voetnoot34.
Gekleedt, sal ick mij verledighen tot de aensprake van allerhande aensoeckeren: met eerbiedinghe aende Groote, ende mewaerdicheit aenden geringhen ende armen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 307: decorum.
voetnoot35.
Kan ick den bedroefden niet altoos helpen; ten minsten sal ick hem met beleeftheid bejeghenen, soo dat sij mij vinden deel in haer leed te hebben, ende wat troosts in mijn medooghen.
voetnoot36.
Op den voormiddagh sal ick mij te Hove begeven.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 353 (in K.b.): Hoc quidem facile praeceptum est, ut quod acturus sis, id significes te studiose ac libenter esse facturum, illud difficilius quod facere non possis, id ut jucunde neges. Cic. de petit. Cons.
voetnoot+
[krit] vs. 343 rapen op K.b.: op doen staen - vs. 344 K.b.: Niemand helpen aen een traen - vs. 345 Van K.b.: Door - vs. 347 De behoeftige 1 HS.: Die d'ellendige - vs. 359 se K.b.: haer - vs. 374 Overduldigh 1 HS.: Onverduldich
voetnoot37.
Door het gedrangh vande voorkamers in 's Princen Cabinet, daer hij de sorghe vande gemeene saecke bearbeidt.
voetnoot38.
Daer sal ick oprechtelick den dienst doen, dien ick buijten belooft hebbe, soo verre mijn vermoghen streckt.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 401: Op de Caerte.
voetnoot+
[krit] vs. 413 ongenaeckte K.a.: ongemaeckte
voetnoot39.
Misluckt mijn beleid, ick sal buijten schuld blijven. Luckt het; ick en hebb maer den danck van een' geringhe moeijte verdient, die een ander mogelick met meer vruchts aangewendt hadde.
voetnoot40.
Belooninghe sal ick van den armen ontseggen; den rijcken thoonen hoe die mijn voorneme witt geensins en is, maer het vrome genoeghen dat uyt wel-doen spruijt.
voetnoot+
[krit] vs. 420 t'mijner 1 HS.: mijner - vs. 437 slincker 1 HS.: slimmer - vs. 446 voncks 1 HS.: vruchs
voetnoot41.
Want die sich deel toeschrijft inden danck die den Princen voor haere swaere moeijte alleen toekomt, eighent eens anders goed.
voetnoot42.
Gaet de gift door mijn' handen, wat verdien ick daer bij?
voetnoot43.
In bevelen de gemeene Sake betreffende sal ick mij insgelijx trouwelick quijten, ende soo naerstichlick, dat de Prince sijne onderteeckeninghe daerop te setten sal hebben eer hij 'tgelooven konde.
voetnoot44.
Naer die onderteeckeninghe hebb ick in 't werck niet meer te verantwoorden, maer de Teeckenaer, die 't sal doen als 't noodigh is.
voetnoot45.
Ick volstae met willigh en geheim te zijn.
voetnoot46.
Van 'thof sal ick t'huijs keeren, sonder uijterlick te laten blijcken, off ick voll besigheits ben of niet; latende alle Hoofs bekommeringh buytens huijs.
voetnoot47.
Stilte ende gerusticheit will ick thuijs vinden, niet tegenstaende de suijseling van 'tgerucht die mij in 'thooft moghe spelen.
voetnoot48.
Hebb ick aengename niewe tydingen, ick salse v binnens huijs voor brengen, gelijckmen in een' duijstere Camer, door een geslepen Glas by sonneschijn verthoont 'tghene buijtens huijs omgaet, maer averechts.
voetnoot49.
Soo veraverecht ende vervalscht de Logen de tydingen die van buyten in komen, eer het ijemand gelooven soude.
voetnoot50.
Wegh dan Historie-schrijvers, die ons nu noch d'oude geschiedenissen voor waerheden veilt, die noijt suijver en waren.
voetnoot51.
V, Sterre, en sal ick niet als oprechte tydingen geven, insonderheid soo ghy te vreden zijt datse liever wat veroudt ende seker, dan heel niew ende onseker zijn.
voetnoot52.
'T geheim dat mij vanden Prince betrouwt werdt, en sal ick V niet weigeren te ondecken, want ghij sult soo redelick willen zijn, dat ghy 't mij niet en sult verghen; Iae ghij sult het verbieden, off ick wanckelde.
voetnoot+
[krit] vs. 587, 588 één HS.: Weck verschimmeling, wech oud, Buyten Kaes, Civett en Goud - vs. 592 ghij 1 HS.: maer
voetnoot53.
Luyden die malkanderen niet als met niewe tydinghen en weten te onderhouden, moghen sich soo vergrijpen.
voetnoot54.
Het beleid onser Huijshoudinghe sal ons soo veel tydverdrijfs gheven, dat wij 't in de klapperije van niewmaren niet en hoeven te soecken.
voetnoot55.
Binnens huijs dan sal ick ten eersten acht slaen op uw wezen. Staet dat droevigh, als een' Sterre in een Regenwolck, oft als de Sonne inde morgenstondsche dampen,
voetnoot+
[krit] Bij vs. 611: Respublica. - vs. 632: Treffen.
voetnoot+
[krit] vs. 627 straetsche K.a.: staetsche K.b. als boven. - vs. 628 Staetsche K.a.: straetsche - vs. 642 Luijds K.a.: Luys
voetnoot56.
Ick salder mij naer voeghen.
voetnoot57.
Maer oock ernstigh ondersoecken wat v quelt; ende 'thalve, jae 'tgeheele leed op mij laden, gelyckmen de Waeren met Windaesen uyt de groote Schepen inde lichters verbodemt.
voetnoot58.
Vind' ick dan de oorsaeck van uw quellingh soo geringh, dat ghyse hadt konnen ontgaen oft vermeesteren, sal ick trachten v een vriendelicke lesse daerop te lesen.
voetnoot59.
En verthoonen u de swaericheden der vervolginghen, met soo veel manlickheids by onse voorouderen gedragen.
voetnoot60.
Seggende wij zijn kinderen van die ouders, souden wij ons kleinmoedigh ende der Stammen onwaerdigh draghen?
voetnoot61.
Bedenckt ghij niet in uwe hooge bescheidenheid hoedanige swaericheden ons naer de tegenwoordige welvaert mochten overkomen?
voetnoot62.
God verhoedese: maer in allen gevalle, laet ons suchten ende tranen sparen, tot wanneermense met reden mochte te gebruijcken hebben.
voetnoot63.
Vind ick u daerentegen vrolick van ooghen, gelijck als glinsterende Sterren, die schoon weder maken ende voorseggen; van mijn' zyde en sal den onlust niet komen. vreughd sonder sonde sal ick tegens uwe vrolickheid in brengen.
voetnoot+
[krit] vs. 687 minnelick K.a.: nimmelijck
voetnoot64.
Wegh quellingh sonder swaericheid. De slaep ende de besigheden verkorten ons korte leven all te seer. Laet het ons met alle mogelicke welgesintheid ende genoeghen lenghen.
voetnoot65.
Mijnenthalven, ick voorsie genoegh, dat ghij ende ick dat genoeghen byden anderen wel vinden sullen, ende sonder soecken: daer meest aen gelegen is: want daermen moeyte moet doen om het te soecken, en is het noch oprecht noch bestendigh, soo het by ons wesen en hechten sal.
voetnoot66.
Soo sullen wij malkanderen met oogen ende monden onderhouden over Tafel.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 727: Ps. 39.6. Ps. 90.10.
voetnoot67.
Daer salmen mij weinigh wercks vande keurlicke spijsen sien maken. Ick ben geen lecker onderscheider van gerechten.
voetnoot68.
De beste jaer-getyden van 'tgevogelte, jae sijn' meeste namen zijn mij onbekent.
voetnoot69.
Oock in die onkennis is mijn vermaeck ruijmer.
voetnoot70.
Scheveningsche oft Maes-sluijsche, gedraghen, oft gevoerde viss geldt mij gelijck.
voetnoot71.
Ick hebb van jongs af hooghe ende leeghe stands Tafelen bewandelt.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 788: Bosch.
voetnoot72.
Oock in Duytsland ende Italien.
voetnoot73.
Oock t'scheep.
voetnoot74.
Maer noijt werck oft onderscheid van eten gemaeckt.
voetnoot75.
Bekommert u dan met mijn' Tafel niet. Ick ben te vreden met gesonde ende middelmatighe schotelen, daermen een' vriend op mede brengen moghe.
voetnoot+
[krit] vs. 821 hadd K.b.: kon
voetnoot76.
Is 't somtyds noodigh datmen een grooter gastmael toerechte, laet ons soo langh het dagelixe te buijten gaen.
voetnoot77.
Het streckt tot onderhoud van vriendschapp, die door lang af-zijn vervuijlt oft verflauwt.
voetnoot78.
Selfs onder naer verwantschapp, daer d'onminne leelickst op af steeckt.
voetnoot79.
En kan af gedroncken werden.
voetnoot80.
Dat de Romeinen allom meester geworden, by onse voorouderen gestuijtt werden, ende sich endtelick met een' redelicke vrede te vreden hielden, soo dat de Bataviers op oude Steenen genoemt zijn gesien Fratres et amici populi Romani, gebeurde uyt kracht van des volcks verbintenissen byden dronck. Tac.
voetnoot+
[krit] vs. 845 somwijl eens 1 HS.: wel somtyds
voetnoot81.
Het verbond der Edelen, stichters onser tegenwoordighe vrijheid wierd mede by vrundlicke maeltyden bevestight.
voetnoot82.
Noch dagelix vernemen de Spaensche, dat onse Bidd-dagen ende meer als gebruijckelicke gast-malen eenigh groot voornemen beduijden.
voetnoot83.
Soo treckt de Sonn vochticheid uyt der zee, ende stortse wederom uyt met onweder.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 874: Apoc. 13.1.17.7. - vs. 884: Tacit. Hist. 4. De pace et bello plerumque in conviviis consultant, tanquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus, aut ad magnas incalescat. Tac. de Mor. Germ. Levantes tempore festo Corpus et ipsam animam spe finis dura ferentem. Hor. 2. ep. 1. - vs. 890: velis. - vs. 895: adhuc.
voetnoot+
[krit] vs. 871 Blancke 1 HS. eerst: Witte dan: Vaste - vs. 881 horenen K.b. hoornen, iae, - vs. 885 Hessen 1 HS. eerst eveneens, dan: Edel
voetnoot84.
De Gasterije, segg ick, kan dienen, 'tzij om luyden gaende te maken, oft in stilte te helpen.
voetnoot85.
Maer wij sullen haer gebruijck schouwen soo veel mogelick is. Te veel verveelt. Ende ick besighe den Wijn als Rhabarber, tot behulp vande maghe.
voetnoot86.
Soude oock liever altoos Bier gebruijcken, ende geern allen dronck buyten oorbaer missen.
voetnoot87.
Want Enden en Swanen weten haere drinckens maet midden inden overvloed: hoe kanmen de redelicke menschen vergheven dat sij sich met haer voedsel vermoorden?
voetnoot+
[krit] Bij vs. 911: Scopus. - vs. 923: Rhabarber. - vs. 927: Potui humor ex hordeo aut frumento, in quandam similitudinem vini corruptus. Tac. de Mor. Germ.
voetnoot+
[krit] vs. 914 te dichte 1 HS.: de dichte K.a.: gedichte
voetnoot88.
Kosten die stomme dieren spreken, sij onderwesen ons op haer voorbeeld.
voetnoot89.
Soo sullen wij met reden die redenloose schepselen trachten te volgen.
voetnoot90.
En waerom souden wij den vluchtigen, ongewissen, korten tyd verspillen met ons overvloedigh voedsel; Senza leuarci à volo: sonder vander aerde te vlieghen?
voetnoot91.
De middelen om den tyd met vermaeck en ernst door te brengen, zijn niet te berekenen.
voetnoot92.
Voor eerst het vermaeck van de Wandeling doet den lichame goed: spreijende het voedsel, nu inde maghe tot eenen Room (chijlum) verteert, in fyne gedeelten, ende belettende dat het sich niet onverteert inde engde der Aderen ende andere ganghen en stoppe, daer uyt de vlammen smoken vande Cortse, jae Corste, die in mij gemeenlick soo taeij om slijten valt.
voetnoot93.
Komen ons ledighe praters besoecken, die haren tyd in Coetsen uyt dragen, gelijckmen d'Assche met miswagens doet,
voetnoot94.
Laetse meer t'onsent brengen dan halen. Lichtelick verklaptmen sich in onnoodighen praet, tot achterdeel van sijn even naesten.
voetnoot95.
Yeder een bekroont sich meest met eens anders gebreken, ende keert van sich den Spiegel daer in hij genoegh met de sijne te doen soude vinden.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 985: Chijlum.
voetnoot96.
Maer de mijne geven mij soo veel Wercks, dat ick mij die van andere niet en behoeve te onderwinden.
voetnoot97.
Laet ons ons selven besien. Die dat op sich selven kan verkrijgen, sal het quaed gebruijck vande Carossen leeren misprijsen; siende dat de vrouwen daer door te Commére-achtigher werden, die voor desen ten minsten met quaed weder t'huijs bleven.
voetnoot98.
De vond vande Carossen is wel in sich selven niet quaed, maer wel bedacht, ende eer hebbe de hand.
voetnoot99.
Maer ghij en ick sullen hem besighen tot verlengh, ende niet tot kortinghe des tijds.
voetnoot100.
Ende als wij soo t'samen in onse Coetse sullen rijden, sal ick den Sterrenwaghen om den Noord-pool sijn' glorie niet benijden.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1024: Carosse.
voetnoot+
[krit] vs. 1031 'tniet K.a.: niet - vs. 1038 'T schongelend K.a.: 'T schoongelend
voetnoot101.
Daer sal ick mijn hoogste begeeren, V en d'eenicheid besitten.
voetnoot102.
Daer sullen wij te samen ons voorleden ende toekomende leven verhandelen, ende alsoo den snellen tijd stuijten ende verlenghen. Dat kan men met V doen; maer met wie noch?
voetnoot103.
Soo sullen wij alle de schoone gewesten om den Haghe bewandelen.
voetnoot104.
Oock vrouw Iacoba van Beijerens plantagie.
voetnoot105.
Oock de geswollen zee-duijnen, als witte memmen, het strand ende de zee.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1176: Iacoba.
voetnoot+
[krit] vs. 1077 Does' 1 HS.: Daers
voetnoot106.
Gedooght ghij (ende ghij zijt soo redelick, dat ghij gedoogen sult, dat ick mijn vermaeck soo nauw soecke als ick kan) dat ick somtyds gansch alleen gae wandelen, ende soo alleen als Adam, eer hem Eva uyt sijne ribben bygeschapen was; een vermaeck datmen wel behoort te verbieden aen uytsinnighe, door te drooghe, oft aen dweepe menschen door te vochtighe herssenen, maer niet aen den ghenen die middelmatigh getempert zijn,
voetnoot107.
Soo sal ick mij te voet gaen vermeiden door eensame paden; oft, geseten op een goedaerdigh, afgerecht, vrolick, ende nochtans gehoorsaem Peerd, dat mij noch ongerust noch droomigh make, sal ick mij op het soetste ende ongedwongenste onderhouden dat ick kan.
voetnoot+
[krit] vs. 1100 Diemen wreedelick K.a.: Diem' onvriendelick
voetnoot108.
Somwijlen sal ick mijne gedachten voeren boven alle de versierde Hemelsche ringen, tot inden hoogen, onendighen, onbegrijpelicken Hemel.
voetnoot109.
Flux sullen mijne gepeinsen dalen tot in 't middelpunt van den Aerd-cloot, daer alle swaer naer getrocken werdt, alle vlack naer buijght, sulx men bij valsch gebruijck vallen heet.
voetnoot110.
Uyt Bloemkens, Muggen, Mieren ende Sieren sal ick mij lessen trecken. Want der schepselen tot noch toe ongesiene deelen zijn nu bekent geworden, door hulp van onse korte vergroot-Brillen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1117: Χαίρω ταῖς τοιαύταις διατριβαῖς· ἀνεμπόδιστος γάρ μοι ὁ διάλογος πρὸς ἐμαυτὸν γίνεται. Iustin. Dial. cum. Typh. Iud. - vs. 1124: Gen. 1.8.13.
voetnoot+
[krit] vs. 1130 K.a.: 'T onuytsprekelick beginnen
voetnoot111.
Het dorre sand en sal ick niet onbesien laten. Want door die Brillen bevindtmen dat elck greintjen als een grof gesteente is, waerdigher dan de ghene die de menschen met de meeste moeijte bekomen.
voetnoot112.
Maer, seggen de Iuyden, men kan dat byder ooghe niet mercken.
voetnoot113.
Ick antwoorde: Siet des nachts scherpelick opwaerts doorde Planeet-hemelen (diemen seght dat in hare beweginghen een' soete overeenstemminghe maken) tot inde vaste Sterren: daer vindt ghij een' glinstering, gelijckmen in het sand vanden Oever doet, daer de sonne op schijnt;
voetnoot114.
Ende mogelick gebeurt het, door de groote verrheit, (wie heefter soo naer by geweest dat hij 't wederlegge?) dat de schoonste ende snelste der Sterren by ons voor eene der geringste werdt gekeurt: soud 't daerom waer zijn?
voetnoot115.
Hanght het fraey van een geschrift, ofte het soet van een gesang aen een mogelick gebrekigh oogh oft oore?
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1156: Quid ni juuaret vagari inter tam late sparsa miracula? Sen. ep. 90.
voetnoot+
[krit] vs. 1153 geklapp K.a.: beklap - vs. 1167 draeijen K.a.: draeden - vs. 1174 ooghtse K.a.: ooghste
voetnoot116.
Emmers door de scherpsinnighe vonden vande voornoemde Glasen doorkruypen wij all het geringste; bewijzende dat het ghene men tot noch toe groot of klein genoemt heeft, inder daed ende by sich selven noch groot noch klein en is,
voetnoot117.
Ende onderscheiden alles by onse ooghen, als oft wij 't met handen tasten; wandelen door eene tot noch toe onbekende Wereld van kleine schepselen, als oft het een niew ondeckt gedeelte vanden Aerdbodem waere.
voetnoot118.
Het ghene tot noch toe voor klein ende weinigh is aengesien, seggen wij soo groot ende veel te zijn, dat het ghene tot noch toe voor groot ende veel is gehouden, klein ende weinigh daer by is te noemen.
voetnoot119.
Bij voorbeeld: Een' Stads poorte, soo wijse nu sien, is maer een splete, by een' splete door het vergroot-glas gesien, die sich als een onmatighe Poorte verthoont.
voetnoot120.
Ende alsmen met sulcke Brillen eenen van de 360. graden besagh, men souder ruijmte in vinden wel voor 1000. mijlen in plaets van 15.
voetnoot121.
Hoe onendelick is dat bedencken, daer het minste altoos noch deelbaer is in minder! mijne aendacht voert het tot God toe.
voetnoot122.
Bevind ick endelick dat dat diepe insicht ende bedencken mij vervele, ick dael wat nederwaerts.
voetnoot+
[krit] vs. 1209-1213 ontbreken in 1 HS.
voetnoot123.
Ick gae bedencken de deftighe gestaltenisse des Hemels, der wolcken, ende insonderheid der Sonne, die, als de Prophete seght, als een Bruydegom uyt syne Camer komt, dewijle de Hemelen een' Tale spreken die alle volcken verstaen, ende ick leere, uyt het vermaen des eenen daghs tot den anderen, de eere verbreiden van God almachtigh, die des onverstandigen verstand aen sijn' getrouwe wett scherpt.
voetnoot124.
Noch wat laeger dalende sal ick mij vermeiden onder het verscheiden geschall der vogelen, ter eeren van haren Schepper singende.
voetnoot125.
Is de mensch wel soo danckbaer die dit alles beheert?
voetnoot126.
Noch leegher vind ick de viervoetighe dieren, ende leer van haer menigherhande goede dinghen, daer sij ons in overtreffen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1215: Ps. 19.6. - vs. 1217: 4. 5. - vs. 1221: 1. 3. - vs. 1223: 8.
voetnoot127.
Noch isser veel meer af te halen: maer men versuijmt het. ende de meeste luyden treden daer door henen; besigh ende overladen met haere menschelicke bekommeringen, van Geld, van eergiericheid, van wraeck en diergelycke.
voetnoot128.
Ondertuschen leijt alle die kostelickheid alleen onder der landluyden voeten; maer ick sald'er altoos ijet voor ons beiden af thuijs sien te brenghen.
voetnoot129.
Is 't dat mij oock in die eenighe wandelingh ledighe luyden ontmoetende ongemoeyt willen laten (want daer en is niet quellickers noch gevoelickers, dan in sijn' gesochte eenicheid gestoort te werden) soo dat ick mijne Gedachten byden anderen vergaderen moghe:
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1255: Math. 9.37.
voetnoot+
[krit] vs. 1276 wenck K.a.: wensch
voetnoot130.
Ick salse in Dicht verknoopen, ende als bekuijpen.
voetnoot131.
Ick magh wel lyden datmen mij dan voor een' dichter aen sie. Want mogelick sult ghij eenigen smaeck in mijne wercken vinden; oft oock de nakomelingen; ende prijsen dat ick getracht hebbe ijet ongemeens voort te brengen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1304: Aut insanit homo etc. - vs. 1317: ubi acer spiritus ac vis Nec verbis nec rebus inest, nisi quod pede certo Differt sermoni sermo merus. Hor. 1. Serm. 4.
voetnoot+
[krit] vs. 1299 bessem 1 HS.: borstel
voetnoot132.
Inder daed, ick hate de lafficheid vande gemeene dichterij, ende poogh'er tegens in te gaen.
voetnoot133.
Vier trappen tell ick van onderen op: Spreken, Seggen, Rijmen en Dichten. Dese en onderscheiden de gemeene Dichters niet. Soo meenen sy wat volkomens te weghe gebracht te hebben, als sij ijet gedicht hebben, dat pas voor spreken, oft voor een gemeen seggen magh uyt gaen.
voetnoot134.
Maer daer werdt wat anders vereischt tot een volmaeckt Gedicht, namentlick de eigenschappen die hier volgen.
voetnoot135.
Dat zijn de deughden vande oprechte Dicht-Const, daer ick van verre naer trachte; maer die ghij van naer bij begrijpt; verstaende te recht, hoe het krachtighe ende 'taengename t'samen een volmaeckt gedicht moeten uytmaken.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1334: Non satis est puris versum perscribere verbis. Hor. 1. Serm. 4. Neque enim concludere versum Dixeris esse satis, neque si quis scribat uti nos Sermoni propiora, putes hunc esse Poetam. Ib. Vehemens et liquidus puroque simillimus amni. Hor. 2. ep. 2.
voetnoot+
[krit] vs. 1329 't witt K.a.: wit
voetnoot136.
Ghy weet hoe onredelick sommighe quade Rijmers inde gunst vande Wereld zijn, ende die tweederhande:
voetnoot137.
D'eerste pronckt met een' gesochte duysterheid, als oft hij in Cijffer schreve; schijnende gelesen ende niet verstaen te willen zijn.
voetnoot138.
Ende wie magh de pyne van door duijstere woorden henen te soecken, dat mogelick gevonden zijnde der moeijte onwaerdigst wesen sal?
voetnoot139.
Moet ick een gedicht met arbeid lesen, daer ick mij in soecke te verheugen?
voetnoot140.
De tweede daer tegen komt heel effen en slecht uijt; ende door sijne lafficheid werdt hem mijn smaeck nauwlix gewaer.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1353: Vir bonus et prudens versus reprehendet inertes, Culpabit duros. Nec satis est pulchra esse poemata, dulcia sunto. Hor. de Arte. - vs. 1364: In vitium ducit culpae fuga. Stulti dum vitant vitia etc. Hor. - vs. 1370: Qui quum legi vellet quae scripsisset, intelligi noluit quae legerentur. Seal. Hijpercr.
voetnoot+
[krit] vs. 1380 sweeten om 2 HSS. eerst: wercken voor
voetnoot141.
Laffe dichter; ick walghe van uwen lauwen, gladden Rijm; ende uw soeticheid vergramt mij.
voetnoot142.
Maer ghij, Sterre, sult mij met reden uyt mijn' eighen regelen veroordeelen.
voetnoot143.
Doch ten minsten in mijn' plompicheid dien ick voor eenen slijpsteen aen andere: ende de meesters en zijn altoos de gauwste niet in 't uijtvoeren vande konsten die sij voortleeren.
voetnoot144.
Men siet gebreckelicke Genesers voorde siecke verschijnen. Het Stiermanschap werdt te lande geleert. Iae de vierboeten leiden den zeeman van 't Strand af.
voetnoot145.
Soo kan ick als een houten Wegh-wijser, als een schip-wrack op een' plaet, voor een' waerschouwingh dienen: Iae een Boll-baken is maer een ledighe Tonne.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1386 (in K.b.): Sectantem laevia nervi deficiunt animique. Hor. 2. ep. 2. - vs. 1411: utor vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet, exsors ipsa secandi. - vs. 1405: docent.
voetnoot+
[krit] vs. 1385 'K voel K.b.: 'k Woel
voetnoot146.
Maer hoe heughelick sal mij daer tegen wesen, soo u mijn werck bevalt? Naer uwen lof sal ick aller leseren berisping verachten: hoewel ick geloove dat elck sal willen goed vinden 'tghene ghij niet en veracht.
voetnoot147.
Soo derv' ick stoffen, door dien mijn' Gedichten door u gevijlt ende verholpen sullen werden, als die van Lucanus van Polla Argentaria, sijn Wijf, wierden. Door dat behulp sullen mijne wercken het verroesten ende versueren vanden tijd ontgaen.
voetnoot148.
Soo mij nu quaed, windrigh, of regenachtigh weder de wandeling buijten belett, heb ick binnens huijs een' ander wandeling te doen.
voetnoot149.
Onder mijne Boecken.
voetnoot+
[krit] vs. 1446 ongestadigh 1 HS. eerst: min genadigh - vs. 1447 Meer dan ghij 1 HS. eerst: Dan het uw
voetnoot150.
Daer moetmen mij binnens huijs soecken, als in mijn aengenaemste tydverdrijf.
voetnoot151.
Doch laet liever seggen, wanneer ick daer ben, dat ick uijt ben: want, inder daed, zijnde inde Boecken, houde ick mij uijt en verre van alle andere besigheid.
voetnoot152.
Iae mijn volck moghen seggen, dat ick met een deel Heeren te spreken hebbe: want Boecken zijn vrij-heeren, die elck het sijne derven seggen, sonder groot oft kleine te verschoonen.
voetnoot153.
Ende mijn volck, die mij soo doende vande stoorers van mijn kort vermaeck verlossen, sullen maer de waerheid seggen.
voetnoot154.
Voorwaer een kort vermaeck: want treckt van mijn leven den tyd, die sich, meest buijtens huijs, aen mijn beroep; binnens huijs, aen allerhande dinghen moet spillen, hoe weinigh schieter over t'mijnen vrijen verdoene?
voetnoot+
[krit] vs. 1459 en 1460 V in 2 HSS., die eerst: O hebben, evenals het 3de HS. en K.a.
voetnoot155.
En als mij dat geluck gebeurt, hoe graegh moet ick het nutten, en hoe quellick is 't daer af geruckt te werden!
voetnoot156.
Hier vind en geniet ick all wat mij lust, en elck een deser Heeren spijst mij om 'tseerst.
voetnoot157.
Eerstelick vind ick daer de Kerckelicke Schrijvers, die mij Gods woord voor houden: soo ten breedsten uytgeleght, dat het de teere leerlingen sonder moeijte konnen begrijpen.
voetnoot158.
Maer hoe salmen ten einde van den twist ende geschillen komen, die onder haerluyden, sonderling tuschen ons ende de Roomsch-gesinde in swang zijn? ende hoe salmen die verblinde menschen op den wegh der waerheid helpen?
voetnoot159.
Weest noch langhmoedigh, o God, over de onnoosele ende misleidde: maer hoe lang wilt ghij 't wesen over de ghenen die haer, beter wetende, misleiden?
voetnoot160.
Volgen de Boecken van Rechtsgeleerdheid; die mij ten dienste staen als soo vele Raedsheeren, 'tzij ick te eischen oft verweeren hebbe. Met hun beraede ick mij uyt allerhande soorten van Rechten, als daer zijn Lex et Principum placita, Plebiscita, Senatus consulta et Magistratuum Edicta, Responsa prudentum, Consuetudo.
voetnoot161.
Vind ick daer niet t'mijnen voordeel beantwoordt: de uytleggingen der Doctoren zijn van soo verscheiden besluyt, datmen altoos byden eenen oft den anderen geholpen kan werden; ende met de meeste stemmen kan men 't veeltyds wegh draghen
voetnoot+
[krit] vs. 1528 duydend 1 HS.: heiligh
voetnoot162.
Maer God verbiede dat ick mij tegen recht ende reden soude willen behelpen, met eenighe der Keiserlicke onredelicke wetten, die de Wettgevers haer selven oft ijemand anders te gevalle hebben uytgegeven.
voetnoot163.
Liever will ick gebreck lyden, dan mij door slimme trecken verrijcken.
voetnoot164.
Oock, soo ijeder een eerst met syn eighen gemoed te rade gingh, en stelde alle eighen sucht onder de voet, het langhe gepleit waer haest af.
voetnoot165.
In plaets van ons ter vierschale te haesten om den behoeftigen op 'tLijf te vallen, souden wij schier ons allerbillixte recht ten scherpsten niet willen uytvoeren.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1563: aende pley gereckt. - vs. 1571: Corpus Iuris Caesarei.
voetnoot+
[krit] vs. 1567 telt K.a.: stelt - vs. 1589 de 1 HS.: een' - vs. 1590 de 1 HS.: sijn' - vs. 1593 1 HS.: En hij soud' het - vs. 1595 ons 1 HS.: sich
voetnoot166.
Maer de maghtigste will soo qualick aen 'twijcken.
voetnoot167.
Maer, sal ijemand seggen, soo wij ons met de Rechtsgeleerdheid niet en mogen behelpen, waer toe breecktmender ons het hooft mede, in 'tbeste van onse jaeren, wanneer wij de krachten hebben om ijet beters te leeren?
voetnoot168.
Antwoord: Sy sal mij strecken, om mij, den mijnen, ende den verdruckten, ter nood te helpen verdedighen, soo ick oyt tot het Rechter-ampt verheven werde.
voetnoot169.
O Rechter-ampt, dat soo begeert werdt door alle soodanige, die off onbedacht, off met quaed opsett, uyt haren middelmatighen staet soecken te versitten tot eenen hoogeren, daer sij hare begeerlickheid in mogen voldoen, mogelick off ick, by gebreck van betere, tot u beroepen werde:
voetnoot170.
Maer ick salder niet geern toe komen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1627 (in K.b.): Noli quaerere fieri judex. Ecclesiast. 7. vs. 6.
voetnoot+
[krit] vs. 1606 Recht K.b.: Pas
voetnoot171.
Want een Rechter moet waerheid spreken: en wie kent de waerheid?
voetnoot172.
O heere ende alleen waerachtige God, die ons dus blindeling naer de waerheid siet grijpen en grabbelen,
voetnoot173.
Erbarmt u over den ghenen die 't sich moeten onderwinden, losser drijvende dan de naelden van de Scheeps-compassen, die doch, all soeckende, in 't einde haere Noord-sterre genaken, ende gelijck als kussen.
voetnoot174.
Ende, o Rechters, meesters van ons goed ende bloed, waere het noch met uluyden soo gestelt, dat ghij endtelick de gesochte waerheid treften!
voetnoot175.
Maer wat moet de mensche stryds in 'tgemoed hebben, die, te rugge denckende aen een vonnis over goed of bloed gegeven, alnoch, inde duijsterheid van sijn verstand, light en twijffelt, of hy Recht gesproken heeft, dan of de beklaeghde op eene onwaerachtighe ende maer uytgepijnighde bekentenisse veroordeelt is geweest!
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1630: Τί ἔστι ἀλήϑεια; Ioan. 18.39. Fer ergo judex sententiam, et pronuncia, quis tibi verisimillimum videatur dicere, non quis verum dicat, id enim tam supra nos est quam ipsa veritas. Sen. ep. 65.
voetnoot+
[krit] vs. 1642 reise 1 HS.: reisen
voetnoot176.
Stout, swaer, ende gevaerlick bewind, des God alleen machtigh is, waer is de redelicke mensche, die sich met een middelmatigh leven konnende te vreden houden, naer u soude willen trachten?
voetnoot177.
Naer dese ernstighe ende swaermoedighe gepeinsen lust mij mijne sinnen wat te verfraeijen; ende ick sied'er de Boecken toe hier neffens staen, die ghij, Sterre, beter als de ervarenste verstaet.
voetnoot178.
Namentlick de schrijvers in Medicine.
voetnoot179.
Vande oude hebb icker weinighe; vande jonghe veel.
voetnoot180.
Soo gaet het met de Wereld: hoe sij ouder werdt hoe sij meer klaps krijght. Oock gaetse in duijghen vallen; daer af rammelen de Stucken, meer als in haer jonghe kracht; doe de wetenschappen in weinighe ongepronckte woorden werden beschreven.
voetnoot181.
Heden en werdt'er niet niews geschreven: All dat onse langhwijlighe Schrijvers doen, en is maer d'oude spijse met niewe slappe saussen te verwarmen.
voetnoot182.
Maer wij, so het u goed dunckt, sullen ons aen de oorspronckelicke meesters houden.
voetnoot183.
Ende vermaken ons met het schepsel van 'tmenschelicke lichaem te ondersoecken, ende daer in
voetnoot184.
De Zenuwen;
voetnoot185.
'T Gebeente;
voetnoot186.
De Aderen, met de open en toegaende vellekens daer in gevonden, het Bloed op houdende ende aflatende, naer 't noodigh is;
voetnoot187.
De Arterien, daer het geestigste Bloed door schiet;
voetnoot188.
De Herssenen;
voetnoot189.
Het Herte, oorspronck van pols en leven;
voetnoot+
[krit] In 2 HSS., die de later bijgevoegde aanteekeningen missen, staan de Latijnsche namen der hier besproken lichaamsdeelen in marg. bij vs. 1710-1758.
voetnoot+
[krit] vs. 1707 gestaen 1 HS.: bestaen - vs. 1719 'tvierigh K.a.: vierich
voetnoot190.
De Longen, dicht by 't herte geleght om het te koelen;
voetnoot191.
De Lever, gelijckende een' webbe van ontallicke aderkens;
voetnoot192.
De Maghe, die mij soo licht vervuijlt;
voetnoot193.
De Gall, diens hitte de maghe versterckt;
voetnoot194.
De Milte, die mij veeltyds soo quellyck, sonder andere oorsaeck, maeckt;
voetnoot195.
De Nieren, die het onnutte vocht, als een' Weij, van 't Bloed scheiden, ende nederbrengen door de enghde vande Watergangen tuschen Nier en Blaes, inde welcke wij de felste pijnen van 't Graveel voelen, Baerende gelijck steenen kindertjens; als die uyt de Steenen groeyden die Deucaleon en Pyrrha naerden vloed over rugg wierpen, om de wereld van niews met mannekens en wijfkens te versien,
voetnoot196.
De Blase;
voetnoot197.
Τὰ αἰδοῖα;
voetnoot198.
De Darmen;
voetnoot199.
Ende endelick de kleine Aderen langs 't ingewand, venae mesaraïcae, die all het nutte uyt de laeste verteeringh suijgen.
voetnoot200.
Dat is het kort-begrip van een mensch, de kleine wereld geheeten, die een Christophor. Columbus, omzeiler vande groote Wereld, qualick om zeilen soude, als mense ten breedsten mat.
voetnoot201.
Maer hoe weinighe onkundighe van dit maecksel nemen de moeyte van het te doorsoecken!
voetnoot202.
Soo komt het datmen ons medicijnen byder tast geeft; en 't eene lid voor 't ander quelt.
voetnoot203.
Want die noijt mensch en sagh openen, derft veeltyds elck binnen-lid met een Briefken het sijne toeschicken; oft eenen sleur van gewoonte, oft sijn' giericheid te gevalle.
voetnoot204.
Oock en kent sulcken Doctor de Cruijden die hy voorschrijft niet anders als by overgift van ouders tot ouders, oft by sijn Medicijn-Boeck, oft, voor 'tnaeste, by sijn Cruydboeck, met platen van eenigh jong schilder versien.
voetnoot+
[krit] vs. 1788 wordt in 1 HS. gemist.
voetnoot205.
Ons aengaende, Wij en zijn van dat ambacht niet: nochtans isser ons en yeder een aen geleghen, te kennen watmen ons in geeft.
voetnoot206.
Ghy dan, thoont mij wat de Doctor heeft voorgeschreven; ick sal u all het ghene dat daer genoemt staet doen handelen, smaecken, riecken en sien, in de doosen van Simpelen, die ick vergadert hebbe, om die kennisse te bekomen, thoonende bij stucken ende monsterkens all watmen inde Apotheke vindt.
voetnoot207.
Het zij dan zaden, bladen, vruchten ende blommen, die bewaerbaer zijn.
voetnoot208.
Of Houten, Schorssen ende Wortelen,
voetnoot209.
Of Gommen en Terpentijnen, met diergelijcke,
voetnoot210.
Of Gedierten en gedeelten derselve,
voetnoot211.
Of Gesteenten, diemen te hoogh acht,
voetnoot212.
Of Bergh-werck: mineralia.
voetnoot213.
Alles sal ick t'uwer begeerte leveren, ende uwe krachtighe Geheugenisse sal de swackheid vande mijne daer in te bate komen; ende wij sullen malkanderen indachtigh houden van alle deser dingen gedaente, eigenschapp, oorspronck, oorsaeck, reden en gebruijck.
voetnoot+
[krit] In 1 HS., dat de later bijgevoegde aanteekeningen mist, staan de Latijnsche namen der hier genoemde zaken in marg. bij vs. 1807-1815.
voetnoot+
[krit] vs. 1802 ontbreekt in 1 HS. - vs. 1805 en 1806 ontbreken in 2 HSS.; in het 3de zijn zij er later bijgeschreven. - vs. 1816 'T staet K.a.: Staet
voetnoot214.
Maer het gebruijck sullen wij van allen meest behertigen. ende soo ons by nacht ofte ontyden ijetwes schielijcks over komt, daer wij sonder gevaer oft onlydelicke pijn den Doctor niet toe en konnen verwachten,
voetnoot215.
Sal d'een of d'ander van ons de hand aen des Apothekers werck slaen; ende 'tghene wij ons selven soo uyt onse eighen droogisterije in geven, sal ons min walgen, dan 'tghene ons van buijten werdt gebracht.
voetnoot216.
Maer in langhe en moeten wij 's niet van doen hebben; Ende verveelt het u daeraf te hooren spreken, ick salder u af helpen, ende brenghen u tot de laden van mijne Reuck-wercken.
voetnoot+
[krit] vs. 1821 sullen 't t'samen 1 HS.: sullen 't samen als in K.a. - vs. 1836 Intjen K.b.: Entjen - vs. 1846 één HS.: Langh en wijd
voetnoot217.
Want, men vinde het goed of quaed, ick vermake mij in 't konstighe vermeng van kostelicke Reucken, daer de thiende inensch geen werck af en maeckt; ende ondersoeckse met sulcken aendacht, als oft mijn' welvaert hing aen het scherpe oordeel van een geparfumeert leder, daer van de Spaensche alleen de konst te rechte verstaen.
voetnoot218.
(Hoe souden de dieren staen sien, dat een Beest sijn soo beroockte ende bereuckte vell weder aen trock!)
voetnoot219.
Soo sal ick dan de hand aen 'twerck slaen; en stampen, en menghen de Muscus, den Amber (diens schimmel sijn bloessem heet, ende hem ten hoogsten kostelick maeckt) ende de Civette, diens oorsprong ick mij wederom hier, als wel eer in 't kostelick mall schame te noemen.
voetnoot220.
Ghij, Sterre, sult uw tydverdrijf nemen in 't trecken van Essentien uijt allerhande simpelen en Bloemen.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1878: Gelzamini. In 1 HS., dat de later bijgevoegde aanteekeningen mist, staan de hier genoemde reukwerken in marg. bij vs. 1870-1876.
voetnoot+
[krit] vs. 1866 herkleeden 1 HS.: verkleeden als in K.a. - vs. 1868 één HS.: Mij zij dan als in K.a.
voetnoot221.
Danck hebbe, mijnenthalven, de man, die het werck vande Lever nae bootsende, het scheiden vande nutte uyt de onnutte stoffen door het Werck-tuijgh vande Alchimie heeft gevonden.
voetnoot222.
Ende wie dat sich dan, in het soete overhalen van Cruijden ende Blommen, met het scheiden der dinghen niet te vreden en houdt, magh sich begeven tot vergaderen van onvergaderbare Stoffen, namentlik tot het Goud-maken.
voetnoot223.
Ons aengaende, wij leven om de Schepselen in hare eigen gedaente te genieten.
voetnoot224.
Wiltse sich de mensch onderstaen te verwisselen, dieder niet eighens aen en heeft?
voetnoot225.
Laetse ons God af bidden, ende hem voorde gifte dancken; 'T is onbehoorlick, meer als genoegh te eischen van soo milden hand.
voetnoot226.
Endtelick, 't is all valsche munt die wij God naer slaen; laeter ons de hand af houden.
voetnoot227.
Waerdighe konst van Alchijmie, die maer vande onverstandighe veracht en werdt, vande arme gevrijt, die den verstandighen gegeven zijt, om het goede uyt het ongoede ende overighe te siften, ende soo den siecken in 't in nemen min te doen walgen, de aengenaemheid byden Oorboor voegende,
voetnoot+
[krit] vs. 1907 't echte 1 HS.: 't slechte als in K.a.
voetnoot228.
Ick en gae niet by een gestadigh vijer sitten waken, op hope van Goud te maken, daer ick mijn goed Silver aen spille.
voetnoot229.
Werd ick niet rijck als door dien Wegh, soo blijv ick lang arm.
voetnoot230.
Maer mijn begeerlickheid en streckt niet hoogher, als om de gulde krachten uyt allerhande voorgemelde simpelen te trecken, ende daer door 's lichaems gebreken te voorkomen oft te genesen.
voetnoot231.
Laet ons haer dan dat diere Goud niet benijden, died'er haer' welvaert, haer' gesondheid, haer' eere ende gerusticheid aen te kost leggen.
voetnoot232.
All dat ick uyt de Alchijmie sal soecken te halen, (soo ickse mij oyt onderwinde) sal 'tbetrachten van mijn' volkomen gesondheid wesen.
voetnoot233.
Tot noch toe hebb ick gesproocken vande Boecken der Medicinen, die sich (te recht oft niet) onderwinden den menschen haere gestaltenisse te leeren, ende haer leven te behouden.
voetnoot+
[krit] vs. 1924 vervult 1 HS.: gevult als in K.a.
voetnoot234.
Volghen nu de Boecken der ghene die Meesters van dese Meesters zijn, namentlick de Politici, die daer handelen ende overweghen de verscheidene manieren ende regelen van 'tbeleid der Gemeene Sake.
voetnoot235.
Het zij dan in Monarchia, onder eenen Prince,
voetnoot236.
Oft in Democratia, onder 'tgesagh der Gemeente,
voetnoot237.
Oft in Oligarchia, onder 'tbeleid van weinighe,
voetnoot238.
Oft in Aristocratia, onder 'tbewind van de beste van 'tLand.
voetnoot239.
Maer dese verscheidene Schrijvers verschijnen voor mij met dat selve stracke gesicht, daer sij de konst mede handhaven van de Wereld te regieren, ende begeeren van mij gehoort te wesen.
voetnoot240.
Ick hoorse van Oosten, Westen, Zuyden en Noorden; ende elck will sijns lands oud gebruijck gepresen hebben, als daer het selve lang bij bestaen hebbe.
voetnoot+
[krit] vs. 1947 wy 1 HS.: zij - vs. 1969 Hier eindigt het eene HS. - vs. 1972 tot het einde zijn ook in het 3de HS. door H. zelven geschreven.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 1983: Solitarium. - vs. 1997: Τίς ἀναστήσεταί μοι ἐπὶ πονηρευομένοις ἢ τίς συμπαραστήσεταί μοι ἐπὶ τοῖς ἐργαζομένοις τὴν ἀνομίαν. Psal. 44.16. In quâ fuerat Spes una mihi, Totque malorum Breue solamen; nunc in luctus Seruata meos magni restat nominis umbra. Sen. Oct. 1. 3. - vs. 2014: Ps. 42.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 2024: Supremoque die notum spectantia coelum Texissent digiti lumina nostra tui. Ov. 4. Trist. 3. - vs. 2026: ... nec cum clamore supremo Languentes oculos claudet amica manus. Ov. 3. Trist. 2.
voetnoot+
[krit] vs. 2034 dicken K.a.: dichten - vs. 2057 draed K.a.: raedt - vs. 2059 ick besw .... 1 HS.: ick .... als in K.a.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 2062: Interea nostri quid agant, nisi triste, libelli; Tibia funeribus convenit ista meis.
voetnoot+
[krit] vs. 2060 most 1 HS.: moet als in K.a. - vs. 2061 sou' 1 HS.: sal als in K.a. - vs. 2062 veel minder waer 1 HS.: meer waer meer als als in K.a.
voetnoot1)
Aan het gedicht is het volgende toegevoegd:
Mijn voornemen was op den selven voet als tot hier toe dwers door de Boeck-Camer te wandelen, ende by den wegh op allerhande Wetenschappen mijn eighen gevoelen aengewesen te hebben; soo naer de Waerheid, ende soo verre van 't gemeene pad, als mij doenlick ware geweest.
Daeraen meende ick te melden andere mindere besicheden van gestolen uren binnens huijs, als daer zijn den Hof, de Musike, het Schilderen, Teeckenen, Boetseren, Gieten, Draeijen, ende diergelijcke veel; ijeder oock met ondagelicksche opmerckingen min of meer gelenght.
Tegens het overtallige tyd-verslijten in konstigh of onkonstigh spel, als schaecken, verkeeren, dammen etc. wilde ick wat uytgevaren hebben, by vergelyckinghe van betere, emmers mij aengenamere oeffeningen des lichaems, namentlick in Peerden, in Geweer van verscheiden slagh, Ball, Boll ende Boll-Tafel, met diergelijcke: oock in Danssen, welcks gebruijck, ongebruijck ende misbruijck ick hier mede, op mijn' maniere, meende aengeroert te hebben: hoeweld'er myn' groenste Ieughd noyt mede verruckt noch verlockt en is geweest.
Naer sulcke Achter-middagh uren, ware ick wederom tot de Hoofsche besicheden gekeert, dien den Avond eighen is: aenwijzende hoe verr het vande gulde Vrijheid is, op tydighe ende ontydighe uren ten beroepe van 't Hof te staen.
Daer op waer een licht Avondmael aengeroert; ende mijn gebruijck van het Huijsgesinn ten gehoore van Gods woord ende een gemeen Gebed te versamelen, met wat vermaens over eenighe mis-slagen, die sommighe Christenen, mijns bedunckens, inde maniere van bidden begaen.
De ontledinghe van desen eenen dagh hadd ick voor, met algemeener lessen, bedenckinghen ende voor-raed te besluijten: daertoe ick (om meest alles in 'tkorte ende in 'tbeste te begrijpen) een groot gedeelte van het 12. Capittel tot den Romeinen te bate gekoren hadde.
D'opvoedinge der kinderen waere mij een' versche baen geweest; daer wel wat adems toe behoort hadde; maer ick meende met minder omspraecks daer over te gaen, ende handelen 'tstuck krachtigh; doch als by-werck.
Uyt alles en wist ick niet gevoeghelicker te scheiden dan met den wensch van, vele ende langhe sulcke daghen beleeft hebbende, wel gereed en geern uyt de Wereld te mogen gaen: doch met eenen voor-wensch, van noch eens all levendigh de ydelheden van 'tHof te moghen ontsterven; te landwaerd in stilte geseten, ende aldaer in volle rust ende eenparicheid van gemoed afwachtende des Heeren toekomste, den heiligen wegh ter woonstede der Gerechticheid.
Soo steil hadd ick derven op sien, mijn LeserGa naar voetnoot*). Maer mijn' lieve Leester, dien dit eenigh te gevalle gewrocht wierde, dieder mij in steunde ende stierde; die mij leerde wat sij hooren wilde, ontviel mij daer ghij mijn' beswijcken gesien hebt.
 
E volea dir; ô di miei tristi e lenti, Petr.
 
E più cose altre; quand' io vidi allegra
 
Girsene lei fra belle alme lucenti.
 
 
 
Anzi tempo per me nel suo paese
 
E ritornata, et alla par sua Stella.
Soo ick ontrent den middagh sweette, gingh sij slapen,
 
E compiè sua giornata inanzi sera;
Iae, tot mijnent, lang voor noen: wat haer belangde, geen' oogenblick te vroegh.
 
Pieno era 'l mondo de suoi honor perfetti,
 
Allhor, che Dio, per adornarne il Cielo
 
La si ritolse: e' cosa era da lui.
Hebb ick noch konnen aenwijsen hoe verr ick met haer hoopte te gaen;
 
Questo m'auanza di cotanta spene.
Neemt het
 
- per suoi santi vestiggi.
Maer en verght mij niet dat ickse natredeGa naar voetnoot*). Mijn' Leid-Sterre miss ick, ende moet swichten:
 
Morta colei che mi facea parlare,
 
E che si stava de' pensier' miei in cima,
 
Si poss' io più?
Laet my met vrede swijgen,
 
- e vincaui pietate.
 
- Τί γὰρ πλέον ἀνέρι κήδευς
 
Μούνῳ ὑπὲρ γαίας, οἰχομένης ἀλόχου; Anthol. l. 3. c. 12. ep. 46.
 
12. Iul.Ga naar voetnoot†).
voetnoot*)
Illud opus potuit, si non prior ipse perjssem, Certius a summa nomen habere manu. Ov. 3. Trist. 14.
voetnoot*)
Ingenium fregere meum mala; cuius et ante Fons infoecundus parvaque vena fuit. Ov. 3. Trist. 14. Non venit Stella non praeeunte Dies. Ovid. ad Liv.
voetnoot†)
Die datum staat boven het klad van dit slotwoord.
voetnoot1)
M.D., 144, met den titel: Ludi augures anni 1638.
Bij de feesten, die in Februari waren gegeven bij gelegenheid van het huwelijk van den Heer van Brederode met Louise Christina van Solms, had ‘een Carouzel of repraesentatie te Peerde van allerhande dwalende Ridders, die elckander hadden cartels toegesonden’, veel opgang gemaakt. Eén der heeren, die als een Spanjaard gekleed was, had bij het ringsteken twee prijzen gekregen, ‘'twelck een quaedt augure was van dat in 't selve Jaer de Spaensche avantaghe kreghen over al’ (Aitzema, IVb, 51). Den 21sten Juni nu was den veldmaarschalk Willem van Nassau bij Kallo door den vijand eene gevoelige nederlaag toegebracht.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 3 in M.D. in marg.: Hyeme praecedenti.
voetnoot1)
K.b., II, 154. In K.a. is de titel: Een waen-wijse.
voetnoot+
[krit] vs. 2 door sijn' K.a.: sonder

voetnoot2)
K.b., II, 153.
voetnoot+
[krit] vs. 2 of 't K.b.: of

voetnoot3)
M.D., 142. Het versje heeft in het HS. geen titel.
voetnoot+
[krit] vs. 1 attulit M.D.: impluit

voetnoot4)
M.D., 143 en 144, waar deze 10 versjes in dezelfde volgorde staan.

voetnoot1)
vs. 1 Occidit M.D.: Occisum - mutuoque M.D.: mutuo mox - vs. 2 Aruntem M.D.: ipse

voetnoot1)
M.D., 141.

voetnoot2)
De Prins had den 21sten Aug. het beleg geslagen voor het stadje Geldern in de Rijnprovincie; de vijand lag aan de andere zijde van de stad en van een klein riviertje. Den 1sten Sept. brak de Prins het beleg op en marcheerde naar Rhijnberg; ‘Luy auec l'Armée commença à sortir du quartier une heure deuant le jour’ (Mém. de Fréd. Henri, 244).

voetnoot3)
Gedrukt in Oeuvres complètes de Christiaan Huygens, 1888, I, blz. 1.
Constantyn was de oudste zoon van H. en werd den 10den Maart 1628 te 's Gravenhage geboren. Evenals zijn vader schreef hij reeds als knaap Latijnsche versjes; die uit de jaren 1640-1645 bestaan nog in HS. (No LI der HSS. van de Kon. Akad.). De jonge Constantyn studeerde te Leiden, maakte groote reizen, huwde den 28sten Aug. 1668 Susanna Ryckaert, werd secretaris van Willem III en stierf in Oct. 1697. Hij bezat groote kennis van vele wetenschappen en kunsten, maar was toch een weinig beteekenend man, die slechts oog had voor allerlei nietigheden, zooals blijkt uit zijne Journalen.

voetnoot1)
Gedrukt in Oeuvres complètes de Christiaan Huygens, 1888, I, blz. 2.
Christiaan was de tweede zoon van H. en werd den 14den April 1629 te 's Gravenhage geboren. Hij werd, evenals zijn broeder, in 1645 student te Leiden. Later heeft hij jaren lang te Parijs gewoond, waar zijn groote roem als natuurkundige hem in 1666 een zetel in de Académie des Sciences en een jaargeld van den Koning verschafte. Den 8sten Juli 1695 is hij ongehuwd op Hofwyck gestorven.

voetnoot1)
M.D., 139, met den titel: In receptu ab obsidione Gelriae. Zie op 1 September.
voetnoot+
[krit] vs. 4 M.D.: Non, si quidem sapit.

voetnoot2)
M.D., 141. Het versje heeft in het HS. geen titel.
voetnoot+
[krit] vs. 1 Mingenti M.D.: Mejenti - mingere M.D.: mejere

voetnoot3)
M.D., 36, met den titel: Ἐπίμικτα in mortem Stellae Vxoris dilectissimae.
Het gedicht is blijkbaar op verschillende tijden geschreven. Vs. 1-37 staat op één blad, vs. 37-42 op een ander, vs. 42-198 op een derde. Onder vs. 42 staan de 3 kruisjes, die H. gewoonlijk plaatste, om aan te duiden, dat hij een gedicht niet voltooid had. Op het derde blad staat midden tusschen het gedicht het versje In receptum a Geldria van 1 Oct.
In M.D. is het gedicht op het jaar 1637 gesteld; waarschijnlijk is H. in dat jaar met het schrijven er van begonnen, om het eerst in Dec. 1638 te voltooien.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 51 in marg.: Non vorrei riuederla in questo inferno. Petr.
voetnoot+
[krit] vs. 29 quâ coram M.D.: quam penes
voetnoot+
[krit] vs. 55 pensitante fit coram M.D.: pensitantem concutit - vs. 76 et metus et M.D.: est metûs, - vs. 94 pereundi M.D.: perire
voetnoot+
[krit] vs. 135 Sic M.D.: Si
voetnoot+
[krit] Bij vs. 159: Apoc. 4. - vs. 166: Apoc. 5. - vs. 172: Rom. 7.24. - vs. 177: 2. Cor. 5.8. - vs. 178: Πότε ἣξω καὶ ὀϕϑήσομαι τῷ προσώπῳ τοῦ ϑεοῦ. Ps. 42. 3.
voetnoot+
[krit] vs. 140 Recensituro M.D.: Recensitanti - vs. 169 diu M.D.: diu, diu
voetnoot+
[krit] vs. 190: Poco mancò che non rimasi in Cielo. Petr.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

plaatsen

  • Den Haag


Over dit hoofdstuk/artikel

titels

  • Dagh-werck


auteurs

  • over Lamb. Goris

  • over Erycius Puteanus

  • over Constantijn Huygens jr.


datums

  • 4 januari 1638

  • 6 januari 1638

  • 7 januari 1638

  • 13 januari 1638

  • 14 januari 1638

  • 18 januari 1638

  • 24 januari 1638

  • 2 februari 1638

  • 7 februari 1638

  • 28 februari 1638

  • 4 juni 1638

  • 6 juni 1638

  • 18 juni 1638

  • 1 juli 1638

  • 21 juni 1638

  • 2 juli 1638

  • 3 juli 1638

  • 19 juli 1638

  • 23 juli 1638

  • 3 augustus 1638

  • 1 september 1638

  • 22 september 1638

  • 24 september 1638

  • 1 oktober 1638

  • 11 oktober 1638

  • 9 december 1638