Trude

[p. 110]

XVIII

Sa wie Trude op in âldsaksyske buorkerij earne yn Twinte telâne kommen. Hja stie yn 'e tsjustere byskuorre en de lûden dy't dêr wiene fan in sûch mei biggen en in keppel hinnen op 'e telle moasten har noch eigen wurde.

De grutte skuorre hie oan wjerskanten fan 'e bander, de grutte skuordoarren, in lytse fjouwerkante sarkstien yn 'e muorre. Yn 'e lofter stie betele: Anno, yn 'e rjochter: 1755 en bûtenom allike folle as binnedoarren tsjûge alles fan in hege âlderdom. Mar de eken bynten en stilen wiene fan in soarte dat ree wie om de môge oant yn 'e fiere takomst te wjerstean: sa hurd as glês.

Gerrit Jan Eggink en de frou wiene lykwichtige lju. Skou fan de wrâld fan har eigen dagen, en mei in grutte leafde ta har beide bern, in twiljen fan tolve jier. De jonge in libbensloftich tsjok baaske, it famke in smelle reid mei in teare kleur. It blijrea fan har wankjes stiek altyd skerp ôf by it albasten wyt fan it smelle halske. Hja hie fan har berte ôf altyd mank west, wie leaf en sêft, en hoewol hja net hiel tsjin har dûbele broer op koe, wie hja altyd by him, thús en op 'en paad nei skoalle ta.

Hjir wie Trude har plak no. Trude fan 'e Parregeastermar; de Mûntslannen en Ate Kuperus' pleats mei Eke, waans bekende stimme hja altyd wer belústerje woe.

Doe't Gerrit Jan Eggink Trude ôfwosk - wat hja ferduldich ferdroech - begûn it al gau gâns oars te lykjen mei de fos. De skerpe en djippe skrammen en sneden op pipen, boppe-earms, skrinkels en ribben wiene al wat bylutsen, mar de grutte fladze oan it boarst dat like noch raar. Lykwols, de boer woe d'r gjin feearts byhelje, hoewol er dealske goed seach dat er it mei in weardich hapke te krijen hie. It spul waard mei sin mei lij sean wetter skjinwosken. In inkelde kear tilde Trude in foarpoat omheech, mar dan kloppe Eggink har moedjaand ûnder 'e goudbrune moannen en spriek har betrouwen yn.

De frou holp ivrich mei troch de wûnen mei sêfte bomoalje yn te smarren wylst de beide bern de hûndert útfregen oer it nije hynder en wa sines it no winliken wurde soe.

‘Dit wurdt no Riekje Jannechien har hopke, hear!’ befêstige Gerrit

[p. 111]

Jan Eggink, ‘want de nije fos moat tige oppast en fersoarge wurde. En wa soe dat no better dwaan kinne as ús Riekje Jannechien,’ pleage hy der laitsjend oerhinne.

De bern seagen inoarren mei grutte eagen oan.

‘Mar do meist der ek wolris op ride Gerrit Jan,’ knikte it fanke har broer ta, dy't dit stoefernôch gie. De boer en frou laken en de bern makken yn bliid ûnthjit al daalks takomstplannen mei de sa poer ferdwaalde Trude yn waans bywêzen al ris earder de swiete dreamen dreamd wiene.

Trude waard mei leafde by de famylje Eggink op 'e âldsaksyske buorkerij fersoarge en knapte al ringen sa goed op dat de wûnen har gjin lêst mear joegen. Allinne de groeden skeinden de eale hûd noch en foar yn it boarst bleau foarst noch in pynlik stee. Op in moaie moarntiid yn 't begjin fan 'e gersmoanne, begrutte it Gerrit Jan Eggink dat de skoandere merje by sok waar yn 'e tsjustere byskuorre stean bliuwe soe. Hoewol't er him net botte wis fielde late er de merje nei itselde stikje greide efterhûs tsjin 'e râne fan 'e bosk en oan 'e foet fan in grutte ies earne yn 'e Twintske lânsdouwen. Trude snúfde en boarte, doe't de boer mei har troch de bander kaam. It moaie goudbrún glinstere yn it sinneljocht efterhûs. De moannen wipten op 'e folle moankaam, de sturt soeide loftich hinne en wer, de skerp foarme fine earen stiene spits foarút; en it kleare blaubrún yn 'e heldere eagen ljochte yn goud en grien fan sinneljocht en beamte en bosk. Hja dûnse op har geve skonken en prûste troch de wiid iepene noasters dat it wjerkeatste tsjin de grutte bander. Hja tilde de boer hast fan 'e grûn en yn har lichte gong skeat hja mei him oer it efterhûshiem en de wei foar yn 'e greide, dat Gerrit Jan Eggink der suver fan efter de siken rekke. ‘Ho mar, myn popke,’ kalmearre hy de fos en helle de loasein fan it heltertou troch de snútbân.

Trude stie frij op 'e greide.

Los en frij op 'e sânkop, sa't hja earen faker stien hie op 'e seadbult yn 'e Parregeaster mar. Mar hoe'n ferskil. Dêr fiergesichten oan alle kanten. Hjirre de eachweiding begrinzge fan bosk en beamt.

Hja sette har sterke longen út. Swier state hja de amme troch de noasters en har krêftich prûsten skattere wer oer it wide hoarnleger hinne. Mei in hoart sette hja de kop omheech, state nochris lûd de amme út; meat mei it heldere each de neiste omkrite; sette de sturt heech yn in bôge; sprong mei in gjalp fan wille omheech en skeat yn in draaf de

[p. 112]

greide oer, sa, dat it eltse kenner ferwûnderje moast as er it sjoen hie, skeanoer nei de sulveren bjirk, dêr't hja yn dy neare nacht yn har flecht stuite wie en de foarste lavenisse oan 'e bjirkekatsjes fûn hie.

Hjir bleau hja stean, prûste nochris, eage fernuvere yn 'e bosk op, foel op 'e knibbels en rôle twa, trije kear oer 'e rêch.

Gerrit Jan Eggink wie foldien oer 'e fos.

Mar net oer 'e sitewaasje, dêr't er troch de fos yn kommen wie.

In hynder wie in nuodlik besit yn dizze tiden no 't de besetter alles, en benammen hynders hawwe moast. Foar wa't guon hie en brûke moast, bleau it ek in djoer besit.

Gerrit Jan Eggink hie altyd twa hynders. Der wiene identiteitsbewizen by, se stiene beide yn 'e eigen rubryk yn it feeboekje ynskreaun en elts eagenblik koe d'r in C.C.D.-er of in opsichter it hiem opdraaie.

En hoefier soed er yn dit gefal syn kollegaboeren betrouwe kinne? Hja sòene him sjen mei sa'n fos.

Lang stie Gerrit Jan Eggink by de âld wringe te brieden hoe't er moast. Doe't er de fos rêstich weidzjen seach wist er it.

Omme Hindrik, hied er tsjin syn jonge sein.

As dy foarst syn iene guds ris brûke koe. Dat soe gjin beswier jaan. Dy siet àl sa krap mei hynders.

Gerrit Jan Eggink glimke. - Dat die er net faak. -

Der wankte ek noch wat yn syn breinkas.

De oare moarns stiek er yntiids ôf. Sels brocht er de âld guds nei syn broer, mar it foel him net ta. Te deale! It waard in swiere dei foar him. Foarst oeren oanien op in swiere guds sitte, dy't er winlik - hy as koart mantsje - net beride koe. Doe in petear mei syn broer ûnder fjouwer eagen. En doe de weromreis op in gammele âld fyts mei kusjebannen.

Hy wie sa bliid as in bern doe't er einlings op 'e lette jûn oer 'e ies de beammen om syn âldsaksyske pleats yn 't fizier krige.

Dat wie de foarste set.

De tritichste fan gersmoanne '44 reizge Gerrit Jan Eggink mei de nijkeap fan it hiem, mar no nei de hynst. It gie allegearre o sa heimsinnich om en ta, mar dochs, it barde. Sa net, wie de foarste reis nei syn broer him net tafallen, de reis nei de hynst ferge fan de boer sa'n ynspanning dat er dêr de oare deis noch fan út 'e liken wie. Hy, sânboerke op syn âld spul, mei sa'n weardige guds yn dizze tiden op 'en

[p. 113]

paad nei de hynst. Mei de hynstehâlder wie er it al iens, mar as er ris oanhâlden waard?

Hy mei sa'n guds en dan alhiel sûnder papieren! De hinnereis mocht it noch hinnebruie. Mar de weromreis! Foarst die dy hynstehâlder gjin lichten, hy moast alles fan 'e fos witte en Gerrit Jan Eggink koe ommers neat fan syn merje útlitte. Sa'n man prate ommers ek mei elts út 'e wide omkriten. Nee, hy moast sa gau mooglik wer op hûs ta.

As jonge hie Gerrit Jan Eggink fan syn heit al leard dat er nei it dekken mei in merje kalm, nea te kalm, ride moast. Wis. Mar syn heit hie ek nea mei dizze fos nei de hynst west en, doe't de boer it hynstedek wer ûnder it gat hie wist syn skrandere fos wol, hoe let oft it wie. D'r wie gjin hâlden mear oan. De hinnereis hiene se de haaddiken safolle mooglik mijd en de sânpaden en binnewegen nommen.

Trude' each stoarre tusken de beammerigen troch. Hja wist har wei. Mar amper siet de boer of hja sette ôf. 't Wie oft hja oer 'e wegen waaide. Heimsinnich en beëangstigjend klonk de swiere hoefslach oer 'e tichte sângrûn Gerrit Jan Eggink yn 'e earen. Hy woe de guds graach ynhâlde, mar woe tagelyk ek sa gau mooglik feilich thús wêze. Hy, noch gjin fjirtich jier en dan mei sa'n guds op 'en paad. It beneare him. Yn syn eangstme betocht er wa't sa foar en nei al net fan 'e besetter oppakt wie foar de wurkkampen yn Dútsklân. En soene se him noch gean litte, hy hie syn persoansbewiis en frijstelling as boer wol by him, se soene him wis syn merje ôfnimme. Mar dit aventoer like him oars it iennichste weachstik om 'e merje te hâlden. As it meirûn.

Eangstich stoarren Gerrit Jan Eggink syn eagen de bosk yn en de sânpaden lâns. As er ris...

Krekt wied 'r in haadwei oerstutsen, doe't der in militêre auto mei faasje efter him lâns jage. Hy skrille, helle de skonken op fan eangstme; syn switklamme hannen kniepen om 'e leien en tusken de tosken troch hyste 'r de merje oan. Trude - mei it waarme Arabyske bloed yn 'e ieren en de driuw fan slachten her nei wylde flechten oer ûnbegrinzge fierten yn al har lea. It wie as roerde de guds de grûn net mear. As in twirre fleach hja oer it útwâde paad tusken de djippe weinspoaren. Hja mjirke oer 'e tichte fytspaden dat de felle roffel der fan wyld en nuet yn bosk en op 'e greide ferskrikke en ferflechtsje liet. De sânplasters út 'e hoefleasten stoden fier efterút en sûnder mear te harkjen nei leie of boer, hie hja mar ien doel: sa gau mooglik thús te wêzen.

[p. 114]

Lykwols doe't hja oer 'e krún fan 'e ies mei har felle eagen de hege beammetoppen fan 'e âldsaksyske pleats yn 't fizier krige, kaam de rêst en kalmens stadichwei oer Trude.

Dêr lei har thús. Hja prûste en sloech de kop yn it boarst.

Thús!

De wenstige Trude dy't har altyd sa nei besibbe field hie oan hûs en minsken wrinzge lûd skatterjend tsjin de boerinne, dy't hja fan fierrens al by de grutte bander seach.

Thús.

Jonge Gerrit Jan en Riekje Jannechien kamen efterhûs draven, doe't heit op 'e merje goed en wol it efterhûshiem opriden kaam.

It ‘goejûn’ fan de boer klonk fleurich. Hy wist ek mar ailinne wat er dizze reis útstien hie. Mar de merje wie dutsen. Dat wie de twadde set.

‘Wat swit er, Heit,’ bearde de jonge en fernuvere seach er nei de guds dêr't it swit suver ôfdripte. It rûn fan 'e flanken; it dripte ûnder fan it lichem; it rûn yn bochtige streepkes oer 'e wangen. De halsflakte en ûnder 'e moannen wie dweiltrochwiet. It rûn fan skouders en boarst by de foarste poaten del en dripte út de tinne fiterlokken.

Mar Trude wie thús en ear't de boer tiid hie om de gurdle los te meitsjen wie Trude al by de boerinne en treau har sterke kop de frou stiif tsjin it boarst oan, sadat hja om hâld sykje moast.

‘Dat earme bist,’ flaaide hja begrutsjend. ‘Sa bliid dat it wer thús is?’

De beide bern wiene optein - de boer sels noch net! - en Riekje Jannechien biddele har heit oft hja effen, mar hiel effen, op 'e fos ride mocht.

Gerrit Jan woe earst, mar it famke ferwarde har fel: ‘It is myn hynder, earlik, no Heit?’

Eardat it hynstedek der ôf kaam mocht de boer syn famke op Trude ride. Dat hie se wûn!

Heit soe de leie beethâlde, mar Riekje Jannechien bearde dat dat net hoegde.

‘Heit, toe no,’ twong hja.

De âlden betrouden it net, mar hja krige har sin al wer.

‘Hú fos!’ Hja skattere it út doe't hja siet.

Trude, wer thús en tige bewûn oan in famkeshân, hie har bekomst fan de reis nei de hynst en de felle rin oer sânwegen, fytspaden en de

[p. 115]

moudige wei oer 'e ies. Kalm en ynfieren stoep hja mei Riekje Jannechien it grut efterhûshiem yn 't rûn.

Hja sette de kop omheech, de lichte sturt stie yn in bôsge en altemets prûste hja en sloech de kop yn 't boarst.

Riekje Jannechien geide it út fan wille en rôp oan heit en mem tagelyk. De jonge Gerrit Jan hie der hertsear fan.

‘Heit, ik mei der ek wol ris op ride, no? 't Is sus harres net alhiel allinne no?’

‘Letter jonge.’ De boer tocht oan hiel wat oars. It wiè net sa maklik in guds alhiel nei 't sin op it bedriuw te hawwen.

Doe't it famke in rûnte riden hie, naam Gerrit Jan Eggink de guds by de bek, holp syn dochterke der ôf en late de merje yn 'e byskuorre, dêrt er har mei in toppe roggestrie fiks ôfroste.

Dat wie op 'e jûn fan 'e tritichste fan gersmoanne njoggentjinhûndert-fjouwerenfjirtich.