Tot lering en vermaak

Betekenissen van Hollandse genrevoorstellingen uit de zeventiende eeuw

[p. 48]

[p. 49]

5 Esaias Boursse
Amsterdam 1631-1672 op weg naar Indië

Vrouw aan het spinnewiel
Doek, 60 × 49 cm. Sporen van signatuur, gedateerd 1661
Amsterdam, Rijksmuseum

In deze voorstelling, een karakteristiek Hollands binnenhuisje, valt een zekere nadruk op de spinnende vrouw, ofschoon de schilder haar evenmin een ‘gezicht’ waardig keurde als de gedeeltelijk zichtbare man die onder de schouw zit, met zijn rug naar ons toe. Overeenkomstig de 17de eeuwse en vroegere iconografie ressorteerde de bezigheid van het spinnen onder de deugd der huiselijkheid of onder de deugd in algemene zin.¹

5a Embleem uit: Johan de Brune, Emblemata of zinne-werck..., Amsterdam 1624

Een vergelijkbare uitbeelding vinden we in de Emblemata van Johan de Brune, een boek waarvan in 1661, juist het jaar waarin Boursse dit schilderij maakte, in Amsterdam een tweede druk verscheen (afb. 5a).² De schrijver prijst het gezamenlijk werken van man en vrouw dat niet met het oog op aardse voordelen, maar in het vooruitzicht van ‘hemels rust en lust’ geschiedt. Menig 17de eeuwer zal bij het aanschouwen van een schilderij als dat van Boursse, een dergelijke associatie hebben gehad.

1 Vgl. cat. nr. 3 (Ter Borch), waar het visuele aanbod overigens geheel anders is. De spinnende vrouw is hier veel nadrukkelijker op de voorgrond geplaatst.

2 De Brune, 318.