Het bijenboek. Practisch handboek der bijenteelt

[p. 451]

Hoofdstuk XXIV.
De bijenweide.

Onder bijenweide verstaat men alle planten, welke de bijen nectar en stuifmeel leveren.

Een goede bijenweide is voor het renderen van de bijenteelt een van de voornaamste factoren.

Het is natuurlijk van zeer groot belang, als in een bepaalde omgeving grote vlakten nectargevende gewassen voorkomen.

Is dit het geval, dan kan men spreken van een hoofddrachtgebied.

In sommige streken kan men zelfs rekenen op meerdere hoofddrachten.

Zulke plaatsen zijn voor het bijenteeltbedrijf zeer geëigend. Zo treft men streken in ons land aan, waar steeds dracht is, misschien nu en dan met een kleine onderbreking, welke men drachtpauze noemt.

De imkers onderscheiden feitelijk 2 verschillende drachtstreken en wel de vroeg- en laat-drachtstreken, waarmede zij te kennen willen geven, dat in die streek dan de hoofddracht valt.

Zo noemt men streken, waar fruitteelt, kool- of mosterdzaadverbouw e.d. de hoofdschotel vormen, vroegdrachtstreken, terwijl men de boekweit- en heidestreken, streken met laatdracht noemt; de streek wordt dus aangeduid met vroeg of laat, naar gelang de hoofddracht in die streek vroeg of laat valt.

Een goede zomerdracht kan men verwachten in die streken, waar veel witte klaver bloeit, de linde honingt of veel korenbloemen voorkomen.

Zo vindt men in ons land verschillende vroegdrachtstreken, zoals de Betuwe, Zuid-Limburg, Zeeland, Haar-

[p. 452]

lemmermeer, Beemster, West-Friesland en verder het Noorden van Groningen en Friesland.

Enkele streken langs de IJsel geven ook veel honing in het voorjaar, zoals b.v. bij Kampen en Veessen, terwijl de voorjaarsdracht in Zuid-Holland en op de Zuid-Hollandse eilanden eveneens goed is te noemen.

Voor een goede nectar-afscheiding is gunstig weer noodzakelijk. In koele, natte jaargetijden, wordt weinig nectar afgescheiden.

Op de heide valt niet steeds te rekenen.

Een nat voorjaar en een natte zomer maken, dat de zandheide flinke scheuten vormt.

Is het weer gedurende de heidedracht vervolgens warm, dan heeft een overvloedige nectar-afscheiding plaats en het is verbazingwekkend, in welk een korte tijd dan de honingkamers gevuld kunnen worden met heerlijke heidehoning van uitnemende kwaliteit.

Voor klaver is echter droog, heet weer nodig en het schijnt, dat de lindebloemen 't meeste nectar afscheiden in de morgen- en de avonduren, bij een vochtige warmte.

In het algemeen kan men aannemen, dat een drukkende onweerstemperatuur de nectar-afscheiding ten goede komt. Boekweit, welke helaas weinig meer voorkomt, honingt slechts tot de middag, waarna de bloemen slap gaan hangen en geen nectar meer afscheiden.

Behalve witte- en basterdklaver, wordt ook de Luzernklaver met succes bevlogen, evenals de Esparcette.

De heide schijnt zeer gevoelig te zijn voor onweersbuien, waarna weinig of geen nectar-afscheiding meer plaats vindt

De paardebloem scheidt bij warm zonnig weer veel nectar af en levert de bijen grote hoeveelheden stuifmeel; de honing ervan is echter niet lekker.

Daar, waar deze bloemen in grote getale voorkomen, gaat de ontwikkeling der volken met reuzenschreden vooruit, terwijl men deze honing in de verte al kan waarnemen door de penetrante geur.

De bijenweide wordt helaas hoe langer hoe meer beperkt, door het in cultuur brengen van woeste gronden en het

[p. 453]

Twee goede honinggevende gewassen.
Links witte klaver (zomerhoning) rechts struikheide (najaarshoning).

[p. 454]

zaaien en aanplanten van gewassen, welke geen nectar geven, zoals rogge, haver, aardappelen e.d.

Tot de verbetering der bijenweide kan men heel wat bijdragen, indien dit door de gezamenlijke imkers van een bepaalde streek collectief geschiedt.

Het zaaien van enkele honinggevende gewassen door den enkelen imker, haalt weinig uit; het is echter in ieder geval beter, dan niets te doen,

Kan men door collectieve verzoeken, Rijk, Provincie en Gemeente bewegen, om bij de aanleg van nieuwe parken of wegen, bomen of heesters te laten planten, welke de bijen nectar leveren, dan is hiermede een stap in de goede richting gedaan.

Ook zou men bij het vestigen van grote instellingen, zoals ziekenhuizen, pensionaten e.d., aan de besturen kunnen verzoeken, bij de aanplant van bomen en heesters rekening te willen houden met de belangen der bijenteelt.

Legt men dan een staatje over van honinggevende gewassen, dan is de keuze groot en houdt men vaak rekening met de wensen en belangen der bijenteelt, overeenkomstig het spreekwoord, dat een goed woord veelal een goede plaats vindt.

Men houde niet op, waar mogelijk, aan te dringen op verbetering der bijenweide en geve daartoe zelf een voorbeeld. In dit verband is het initiatief zeer toe te juichen van een imker in de gemeente waar ik woon, welke imker een groot aantal Hemelbomen gekweekt had en deze de gemeente ten geschenke gaf, onder voorwaarde, dat deze bomen, zodra zij daarvoor geschikt waren, geplant werden in de stadsplantsoenen.

Behalve bloemennectar, azen de bijen soms ook nog op afscheidingsproducten van bladeren van sommige gewassen.

Ik bedoel hier de honingdauw.

De afscheiding kan soms zo enorm zijn, dat deze honingdauw als het ware van de bladeren afdruipt.

Vooral komt deze honingdauw voor in zeer hete zomers met daaropvolgende koude nachten bij linde en eik.

Honingdauw kan een uitscheidingsproduct zijn van de

[p. 455]

bladeren zelve, doch wordt echter ook wel voortgebracht door blad- en schildluizen, welke dan meestal bladluizenhoning genoemd wordt.

De honingdauw heeft bij de imkers geen goede naam en is als overwinteringsvoedsel ongeschikt.

Het is hier tevens de plaats om, eens na te gaan, hoeveel bijenvolken in een bepaalde streek met succes gehouden kunnen worden, zonder van overbevolking te kunnen spreken.

In het algemeen kan men aannemen, dat de bijen een veld kunnen bevliegen met een straal van ongeveer 3 km., dus hemelsbreedte ongeveer 1/2 à 3/4 uur gaans.

Ik kom tot deze conclusie, omdat men bij het Verplaatsen der bijen, zelfs in de zomer, zonder gevaar te lopen, dat zij de oude standplaats terug vinden, op minstens 3 km. moet rekenen.

Uitzonderingen bevestigen de regel en zo komt het voor, dat bijen, welke verder verplaatst worden, toch nog de oude stand terugvinden.

Gewoonlijk hangt dit af van de plaats van de nieuwe en oude drachtbron.

In een bepaald geval werd, de bijenstal verplaatst naar B en kregen de bijen een nieuw drachtgebied te bevliegen. Dit drachtgebied liep echter nog over een deel van het oude drachtgebied heen, zodat bijen, welke in de richting van het oude drachtgebied, snuffelden, binnen de oude vliegkring terugkerende, de standplaats A weer opzochten.

Hoe dichter de drachtbron bij de bijenstal gelegen is, des te meer uitvluchten kunnen gemaakt worden, des te geringer wordt de kans op volkverlies, des te groter is ook de dagelijkse toename.

Moeten de bijen echter de honing verder weg halen, ligt het drachtgebied dus verder, dan schijnen zij de straal ook groter te nemen, zoals ik b.v. in 1926 gedurende de heidedracht ervaren heb.

Merkwaardig is, dat het ene volk spoediger een drachtbron gevonden schijnt te hebben, dan een ander.

De volgende door mij genomen proef bewijst dit.

[p. 456]

[p. 457]

HONINGGEVENDE LAANBOMEN.
(Zie bladzijde hiernaast.)

Tilia vulgaris, onze alom bekende nectargevende Hollandse linde, Bloeitijd Juni-Juli.

Acer platanoïdes, spitsbladerige Esdoorn, bloeit in Maart-April.

Robinia Pseudacacia, bloeit eind Mei en in Juni en is bekend om zijn heerlijke honing.

Ailanthus glandulosa, Hemelboom, is een boom welke zeer veel honing geeft, Bloeitijd in de zomer.

Acer dacycarpum, witte Esdoorn groeit sterk, doch wegens, zijn slap hout komt hij minder voor laanbeplanting in aanmerking.

Acer Pseudoplatanus, de bekende Esdoorn, welke zeer veel nectar geeft. Bloeitijd April-Mei.

Castanea vesca, tamme kastanje, levert ook vrij wat honing op, bloeitijd Juli.

[p. 458]

Op mijn stand had ik een volk ingevoerd, waarvan de bijen lichter van kleur waren dan de oorspronkelijke bijen. Achter enkele struiken plaatste ik verdekt enige borden met suikerwater, waarin een zwak riekend kruid, benevens wat mos, om verdrinken te voorkomen.

Ik wachtte enige minuten en daar kwam een bijtje met het lichte haarkleed aangevlogen, zette zich op het mos neer en deed zich te goed.

Na enige tijd kwamen steeds meer lichtgekleurde bijen op het suikerwater af en ook de andere borden werden bezocht.

Het duurde meer dan een kwartier, vóórdat een bij van de volken met een donkerder pantser op het suikerwater neerstreek.

Zo kan het voorkomen, dat bijen van eenzelfde stand, ja zelfs van eenzelfde stok, een geheel andere vliegrichting nemen en zoals ik meermalen heb waargenomen vlak bij een veld sterk honingende bloemen, druk bevlogen door de bijen, dat enkele bijtjes nietige bloemen aan de slootkanten af zochten en moeite deden het zeer kleine beetje nectar uit die bloemen te puren, terwijl sterke drachtbronnen enkele honderden meters verder de bijen lokten.

Hoeveel bijenvolken tenslotte in een bepaalde streek geplaatst kunnen worden, zonder gevaar voor overbevolking, hangt natuurlijk af van die streek zelve.

In een mager oord kan een aantal bijenvolken van niet meer dan 50 per 20 km.² reeds te veel zijn, terwijl in een goed drachtgebied dit aantal zeker wel vertienvoudigd kan worden.

[p. 459]

Bloeikalender.

	Februari en Maart.
*		N S	k/s	k/h
Anemoon	Anemone nemorosa	1-2	wg	og
Crocus	Crocus sp.	0-2	og	lg
Dovenetel (paarse)	Lamium purpureum	2-1	-	cg
Els	Alnus sp.	0-3
Goudveil	Chrysosplen, oppositif.	1-3
Hazelaar	Corylus Avellana	0-3	g	-
Hoefblad (groot)	Petasites officinal.	2-3
Hoefblad (klein)	Tussilago Farfara	2-3	og	dg
Hongerbloempje	Draba verna	1-1
Kornoelje	Cornus mas	3-2
Madeliefje	Bellis perennis	1-1
Muur	Stellaria media	2-1
Olm (iep)	Ulmus sp.	0-3
Palmboom	Buxus sp.	2-3
Peperboompje	Daphne Mezereum	2-1
Populier	Populus sp.	1-3	g	-
Randjesbloem	Arabis alpina	2-1
Sneeuwklokje	Galanthus nivalis	2-2	-	gg
Speenkruid	Ficaria verna	2-2
Taxus	Taxus baccata	0-4
Viooltje (Maarts)	Viola odorata	2-1	-	lg
Wilg	Salix sp.	4-4	zg	dg
Winteraconiet	Eranthis hiemalis	1-1
Hondsdraf	Glechoma hederacea	3-0
	April.
Aalbes	Ribes rubrum	1-1
Aubrietia	Aubrietia sp.	2-1
Abrikoos	Prunus Armeniaca	2-2
Barbarakruid	Barberea vulgaris	2-2
Berberis (gr.blijv.)	Mahonia Aquifolium	3-2	g	cg
Berk	Betula sp.	0-2	r	gb
Bloemmuur (groot)	Stellaria Holostea	2-1
Druifhyacinth	Muscari botryoides	2-1

[p. 460]

BIJENVOLKEN OP HET DRACHTVELD. Boven: Bietenakker met bloeiende knopherik. Onder: Bijen op de zeeaster.

[p. 461]

		N S	k/s	k/h
Dotterbloem	Caltha palustris	1-3	rg	gg
Esdoorn	Acer pseudo-platanus	3-2	gg	cg
Herderstasje	Capsella bursa pastoris	1-1
Helmbloem	Corydalis bulbosa	2-2
Hyacinth	Hyacinthus orientalis	2-2	g	cg
Hulst	Ilex Aquifolium	2-2
Koolzaad	Brassica Napus	4-4	cg	lg
Kweepeer (Japanse sier)	Cydonia jap, sp.	2-2
Kruisbes	Ribes Grossularia	4-1	cg	gb
Longenkruid	Pulmonaria officin.	2-1	-	lg
Maagdenpalm	Vinca minor	2-2
Muurbloem	Cheiranthus Cheiri	2-2
Nagelkruid	Geum urbanum	0-2
Olijfwilg	Eleagnus edulis	3-1
Paardebloem	Taraxacum officin.	4-4
Perzik	Amygdalus Persica	2-2	-	gg
Pruim	Prunus sp.	2-2	gb	gg
Sierbes	Ribes sanguineum	2-1	g	cg
Sneeuwroem	Chinodoxa sp.	2-1
Ster hyacinth	Scilla bifolia	2-2
Tulp	Tulipa sp.	1-3
Veldbies	Luzula campestris	0-1
Vogelmelk	Ornithogalum umbell.	1-1
Water Drieblad	Menyanthes trifoliata	2-0
Wilg	Salix sp.	4-4
	Mei.
Aalbes (zwarte)	Ribes nigrum	3-1	-	r
Aardbei	Fragaria sp.	1-1	b	lg
Appel	Pirus Malus	4-4	g	gg
Bosbes	Vaccinium Myrtillus	4-1	-	r
Brem	Sarothamnus vulgaris	1-3
Dalkruid	Majanthenum bifolium	2-1
Dovenetel (gele)	Galeobdolon luteum	2-1
Dwergmispel	Cotoneaster sp.	4-1
Es	Fraxinus excelsior	0-2	r	b
Esparsette		4-4	gb	gg

[p. 462]

		N S	k/s	k/h
Framboos	Rubus Idaeus	4-1	w	lg
Gaspeldoorn	Ulex europaeus	2-1
Gouden regen	Cytisus Laburnum	2-2	-	gg
Gouwe (stink.)	Chelidonium majus	0-1
Heggerank	Bryonia dioica	2-1
Hemelboom	Aillanthus gl.	4-3	-	r
Herik	Sinapis arvensis	3-3	dg	cg
Jasmijn (boeren)	Philadelphus coronarius	2-2
Jasmijn	Philadelphus Lemoini	4-2
Judasboom	Cercis Siliquastrum	1-3
Judaspenning	Lunaria biennis	2-1
Kalmia	Kalmia angustifolia	2-0
Kastanje	Aesculus Hippocastan.	3-3	dr	lg
Keizerskroon	Fritillaria imperialus	3-3
Kers	Prunus sp.	4-4	gb	gg
Koolzaad	Brassica napus	2-1
Lijsterbes	Sorbus aucuparia	2-2	bg	gg
Meidoorn	Crataegus sp.	2-2
Mispel	Mespilus germanica	4-4
Morel	Prunus Cerasus	3-3
Morgenster	Tragopogon pratensis	4-4
Ooievaarsbek	Geranium sp.	2-1	-	gg
Peer	Pirus communis	2-1	r	gg
Pinksterbloem	Cardamine pratensis	2-2
Reigersbek	Erodium cicutarium	1-2
Rapunzel	Phyteuma nigrum	2-3
Salomonszegel	Polygonatum officin.	2-0
Sparren, Dennen	Abies en Pinus	0-4	w	z
Standelkruid	Orchis sp.	3-3
Steenbreek	Saxifraga sp.	3-0
Tuinboon	Vicia faba	2-1
Vergeet-mij-niet	Myosotis	2-2	-	gg
Vliegen-orchis	Ophrys muscifera	4-4
Bijen-orchis	Ophrys apifera	4-4
Weigelia	Diervillea sp.	2-1
Zenegroen	Ajuga reptans	2-0
Zomerklokje	Leucojum aestivum	3-3
Zuurbes	Berberis vulgaris	2-1

[p. 463]

	Juni.
		N S	k/s	k/h
Acacia	Robina pseudo acacia	4-2	bl	-
Alpenroos	Rhododendron sp.	3-1	o	cg
Blazenstruik	Colutea arborescens	3-1
Borage		4-2	-	cg
Clematis	Clematis resta	1-2	-	lg
Ereprijs	Veronica sp.	2-2	-	lg
Esdoorn	Acer pseudo-platanus	4-2	gg	cg
Esparsette		4-4	gb	gg
Heggerank	Bryonia	4-2	-	lg
Kattenkruid	Nepeta Mussini	2-1	-	cg
Klaver (aardbei)	Trifolium fragiferum	4-2
Klaver (bast.)	Trifolium hybridum	4-2	b	cg
Klaver (hop)	Medicago lupulina	4-2
Klaver (incarn.)	Trifolium incarnatum	4-2
Klaver (rode)	Trifolium pratense	2-2	b	gg
Klaver (witte)	Trifolium repens	4-2	gb	cg
Koekoeksbloem	Lychnis floscuculi	3-2
Koningskaars	Verbascum Thapsus	0-3
Korenbloem	Centaurea	3-3	grb	gg
Linde grootblad.)	Tilia platyphylla	2-1	-	gg
Linde (Hollandse)	Tilia intermedia	4-2	-	gg
Linde (krim)	Til. rubra var. euchl.	3-1	-	gg
Linde (zilver)	Tilia tomentosa	3-1	-	gg
Linde (h. zilver)	Tilia petiolaris = alba	3-1	-	gg
Look (ui)	Allium sp.	3-1
Lucernklaver	Medicago sativa	3-0
Lupinen	Lupinus luteus	0-2	-	o
Monarda		4-3	-	cg
Mosterd	Sinapis alba	3-3	cg	gg
Pap. of Klaproos	Papaver sp.	0-2	-	z
Phacelia	Phacelia tanacetifolia	4-1	b	cg
Pruikenboom	Rhus cotinus	2-1
Rapistrum (overbl.)	Rapistrum perenne	3-0
Reseda	Reseda odorata	2-4	gb	gg
Salie	Salvia pratensis	3-1	w	cc
Schorseneer	Scorzonera hispanica	2-1

[p. 464]

		N S	k/s	k/h
Schurftkruid	Scabiosa	3-1	r	lg
Slangenkruid	Echium vulgare	2-1
Sneeuwbes	Symphoric. racemosus	3-1
Vlier	Sambucus sp.	1-1
Vlambloem	Gaillardia sp.
Spurrie	Spergula arvensis	2-2
Vetkruid	Sedum sp.	1-0
Vuilboom	Rhamnus frangula	4-1	-	gg
Zonneroosje	Helianthemum sp.	1-2
	Juli.
Adderwortel	Polygonum Bistorta	2-0
Alant	Inula Helenium	2-2
Andoorn	Stachys arvensis	3-1
Anijs	Pimpinella Anisum	3-0
Asperge	Asparagus officinalis	3-3	-	cg
Augurk	Cucumis sativus	3-2
Alsem	Artemisia Absinthium	3-1
Bereklauw	Heracleum	2-2
Boekweit	Polygonum Fagopyrum	4-2	og	gb
Boerenwormkr.	Chrysanthemum vulg.	3-1	g	lb
Bonen	Phaseolus sp.	3-0
Braam	Rubus fruticosus	4-3
Bruidssluier	Gypsophila paniculata	3-2
Kastanje (tamme)	Castanea sativa	3-2	dr	lg
Distel	Carduus sp.	3-1	v	gg
Dopheide	Erica tetralix	4-1
Duizendkn. (hegge)	Polygonum dumetorum	2-0
Engelwortel	Angelica silvestris	2-0
Esparsette		4-4	gb	gg
Goudsbloem	Calendula sp.	0-2
Honingklaver	Melilotus sp.	4-3
Hyssop	Hyssopus officinalus	3-1
Kaardebol	Dipsacus sp.	2-0	-	lg
Kaasjeskruid	Malva sp.	2-1
Kattenkruid	Lytrum sp.	3-0
Klokje	Campanula sp.	2-2	zg	lg
Knautia	Knautia arvensis	3-1

[p. 465]

		N S	k/s	k/h
Kogeldistel	Echinops banaticus	3-2
Kruisdistel	Eryngium campestre	3-1
Komkommer	Cucumis sativus	3-2	g	gg
Kool	Brassica sp.	3-2
Lamsoor	Statice Limonium	3-2
Leeuwentand	Leontodon autumnalis	3-2	or	dg
Look	Allium sp.	3-1
Liguster	Ligustrum vulgare	3-1
Lobelia	Lobelia fulgens	3-0
Marjolein	Origanum vulgare	2-1
Meloen	Cucumis melo	2-1
Munt (water)	Menta aquatica	2-0
Nigella	Nigella arvensis	2-2
Ogentroost	Euphrasia nemorosa	2-1
Perzikkruid	Polygonum Persicaria	3-3
Serradella	Ornithopus sativus	3-1	-	lg
Slaapmuts	Eschscholtzia sp.	2-2
Stalkruid	Ononis spinoza	2-0
Streepzaad	Crepis biennis	2-2
Teunisbloem	Oenothera Lamarckiana	3-3
Thijm	Thymus Serpyllum	3-1	-	gg
Wilgenroosje	Epilobium angustifol.	3-2	lg	gg
Wingerd	Vitis	1-2
Venkel	Foeniculum officin.	3-0
Water weegbree	Alisma plantago	3-0
Zandblauwtje	Jasione montana	3-2
Zonnebloem	Helianthus annuus	3-3	og	dg
	Augustus.
Zwaluwtong	Polygonum Convolvulus	2-0
Althaeaboompje	Hybiscus syriacus	3-0
Aster	Aster	1-2
Cichorei	Cichorium Intybus	3-1
Fijnstraal	Erigron	1-3
Gulden Roede	Solidago sp.	2-2	-	dg
O.-I. Kers	Tropaeolum majus	2-2
Peperstruik	Clethra alnifolia
Struikheide	Calluna vulgaris	4-2	w	rb

[p. 466]

		N S	k/s	k/h
Zeeaster		4-2	-	g
	September.
Klimop	Hedera Helix	2-4	g	cb
Struikheide	Calluna vulgaris	4-2	w	rb

N = nectar, S = stuifmeel.

k/s = kleur stuifmeel, k/h = kleur honing.

Betekenis der cijfers:

1: gering; 2: matig; 3: goed; 4: veel; 5: zeer veel.