Etymologicum teutonicae linguae

[p. 691]

Appendix Peregrinarvm, Absvrdarvm, Advlterinarvmqve Dictionvm.

C. Kilianus Lectori.

HActenvs inter dictiones vernaculas ac merè Teutonicas, aliquot exoticas, assiduiore vsu nobis nunc quodammodo communes, à vulgo passim receptas, & in Teutonicam adscitas admissasque coloniam; promiscuè collocauimus & enucleauimus: Nunc reliquas, malè Latinas, Gallicas, Italicas, Hispanicas, ac cuiuscunque denique farinae, seorsum, ordine continuo, ad calcem libri, Appendicis loco, breuiter commodeque addendas reputauimus, vt hac etiam opella studiosis prodesse possimus.

A

ABandon.

Indulgentia, licentia.

abandonnéren.

Deserere, destituere, derelictui habere.

Abbreuiatie, abbreuiature.

Nota compendiaria: compendium lectionis aut scripturae.

Abricock.

Armeniacum malum.

Absolueren.

Absoluere, eximere noxae, poenae.

absolutie.

Absolutio, liberatio à crimine, noxâ, poenâ.

absolut.

Absolutus, perfectus.

Abus, abuys, abusie.

Abusus, error: & Frustratio, impostura.

abuséren.

Abuti: & Frustrari, fallere: & Falli, errare.

Accent.

Accentus, tonus.

Acceptéren.

Accipere, suspicere. & Stipulari.

Accident.

Accidens, accidentia, euentus: & Symptoma: id quod morbo accidit: passio, pathos.

Accointancie.

Familiaritas, commercium.

Accollade.

Amplexus.

Accord.

Consensus, consensio: assensus, assensio, conuentio: & Pactio, transactio, condictum.

accord van ghe-luyd.

Symphonia, harmonia, consonantia, concentus.

accordéren.

Concordare, concordem esse, consentire, conuenire, assentiri, concedere, respondere, consonare.

Accoutréren.

Adornare, aptare, comere, instruere, ornare, concinnare.

Achauteren, achauten, acouten, acouteren.

Auscultare. & Prospicere, animaduertere: & Insidiari.

acouter.

Explorator, corycaeus.

Acket. j. aket.

Insidiae.

Acte.

Actio, actum, factum, perpetratio.

acte van t'vonnis.

Acta litis decretoria.

acte.

Senatusconsultum: sententia, decretum.

acte.

Auctoritas consignata: & Tabulae, memoria publica.

Actie.

Actio, dica, condictio. & Ius persequendi in iudicio.

Adieu.

Vale.

adieu segghen

Valedicere, iubere aliquem valere.

Adresse.

Compendium, iter compendiosum. Brieuen van adresse te houe. Diploma curiae inscriptum.

[p. 692]

adresséren.

Deducere in viam.

Aduenant.

q.d. Adueniens, conueniens. Nae aduenant. Pro rata parte, pro rato, conuenienter.

Aduertéren.

Commonefacere, monere, indicare, nuntiare.

aduertissement.

Monitum, monitio, significatio.

Aduijs, aduis, auijs.

Sententia, sensus, opinio, consilium, iudicium, arbitratus, ratio: & Attestatio.& Monitum, monitio.

aduiséren, auiséren.

Animaduertere, praeuidere, considerare, deliberare, consultare, iudicare. & Monere.

Aduocaet.

Aduocatus, actor, paracletus, causidicus, patronus. vulgò aduocatus.

Aduouéren, aduoyéren.

Agnoscere, suscipere in se factum: & Ratum habere.

aduoyement.

Ratihabitio.

Aeysement.

Commoditas, facilitas.

Aeysememt.

Latrina.

Affaire.

Negotium, commercium.

Affectaet.

Nimis exquisitus, curiosus.

affectéren.

Fucare, magonizare, ornare: & Nimis exquisitè velle facere.

affectie.

Animus, studium, voluntas, affectio.

Affinéren. j. raffineren.

Affuyte.

Theca tormenti bellici.

Agat.

Achates: gemma versicoloribus venulis distincta.

Agent. j. facteur.

Aget.

Gagates gangitis: lapis odore grauis. Swert aget. Thracius lapis.

Aggreable.

Acceptus, gratus.

Aggreatie.

Ratihabitio.

Agnus dei.

Bulla, bulla sacra: orbiculus cereus sacratus cui agni figura impressa est.

Aket, aguet.

Insidiae, obsidiae.

Alarm.

Ad arma. Alarm slaen oft roepen. Classicum canere, ad arma conclamare, ciere, vocare, &c. Loosen alarm. Ficta impressio.

Alcumye, alkemye.

Alchymia, alchumia, calchumia, chymia: ars quae purum ab impuro separat: ars qua aurum vel argentum ex pulueribus metalli conficitur, vel aurum à cupro separatur.

alcumist, alkemist.

Chymista, alchymista. Alkemist. arabicè. i. fusor, transfusor.

Alembick.

Galea, siue capitellum stillarorium: sublimatorium, meta stillatoria: turbo furnarius.

Alferes.

Signifer.

Alimentéren.

Alere, nutrire.

alimentatie.

Alimentum.

Allee, alleye.

Ambulatio, ambulatiuncula, deambulatorium.

Allegéren.

Allegare, in medium proferre, adferre, citare, adducere, applicare.

Alleluia.

Oxys: trifolium acetosum.

Alliéren.

Alligare, iungere, adiungere, sociare, foederare, foedus facere, in societatem coire. & Commiscere aurum, argentum, &c.

alliancie.

Foedus, confoederatio, necessitas, necessitudo, societas, affinitas.

Alloy.

Materia monetae, constans auro aut argento cui vilius aliud metallum certo pondere legibus monetalibus praescripto additum est: duorum metallorum pretiosioris & vilioris alligatio siue commixtio: mixtura auri vel argenti. & Bonitas, qualitas, perfectioque auri vel argenti.

Allodiale goeden.

Praedium optimo iure. Fundus optimus maximus: liber, nemini obnoxius. vulgò bona allodialia, quasi alaudialia. quòd in eorum laudem auctor non ventat.

Aloe.

Aloë. Herba amarissimi succi.

Aloes hout.

Agallochum. vulgò lignum aloës.

Almanack.

Kalendarium, ephemeris. vulgò almanacus. vide Etymolog.

Alose.

Alosa, trissa: piscis genus.

Alteréren.

Variare, mutare: & Perturbare: & Sitire.

alteratie.

Variatio, permutatio.

Amaraut.

Smaragdus, lapis viridis.

Ambelen.

Tollutim incedere. q.d. ambulare.

Amende.

Emendatio, correctio, multa, mulcta.

Ameril.

Smiris, lapis quo vitrum scinditur, & ferrea instrumenta expoliuntur.

Amethist.

Amethystus, gemma violacei coloris: & Hyacinthus.

Amict.

Tutulus, amictus Phrygius, suffibulum: vestimentum album praetextum quadrangulum, quod sacrificantes in capite habent.

[p. 693]

Amye.

Amica, amasia: & Concubina, meretrix.

amys.

Amasius. & Concubinus.

amy-schap.

Concubinatus.

Amoreus.

Amans, amator, amasius, procus.

amoreuse.

Amica, amasia.

Ammunitie. j. munitie.

Amortiseren.

Humano commercio eximere praedia: emortuae manus ius concedere vide in Etym. Doode hand.

Angelica.

Angelica herba, smyrnij siue costi genus.

Annate.

Vnius anni prouentus: caduca, caducaria commoda sacerdotiorum: caducaria iura, caducariae obuentiones Archidiaconorum: iura Pontificum: vectigal ecclesiasticum.

Annicheleren.

In nihilum redigere, abolere.

Anniuersarie.

Annua parentalia. vulgò anniuersaria.

Annulléren.

Abolere, abrogare.

annulleren de procedure.

Cognitionem circumducere. Bud. exVlpian.

Antijck, antijcks.

Antiquus, antiquo opere & summa arte factus.

antijcketeyt.

Antiquitas.

antijcketeyt soecker.

Antiquarius, antiquitatis studiosus.

Antsouwe, anssoye.

Trichia, trichis, encrasicholus: piscis ex apuarum genere.

Antimonie.

Stibium, stimmi, stibi, offic. antimonium.

Apart.

Seorsum, separatim, separatè, se iunctim, particulatim. & Priuatè, priuatim.

Apocryph.

Apocryphus, arcanus, occultus: cuius occulta & ignota origo est.

Apoplexie.

Apoplexia, morbus attonitus.

Apostille.

Literae dimissoriae: apostoli: & Annotatio marginalis.

Apostume.

Apostema, abscessus, suppuratio, materiae collectae in pus conuersio.

Appareil.

Apparatus, cultus.

Apparentie.

Visio, visus: specimen, species, indicium, vestigium, signum.

Appast.

Sagina, esca.

Appelle, appeltatie.

Appellatio, prouocatio.

appelléren.

Appellare, prouocare.

Appetijt.

Appetentia, orexis. vulgò appetitus.

Appointement.

Reconciliatio, foedus, transactio.

appointéren.

Transigere, componere, decidere de negotio aliquo, controuersiam dirimere.

Approbéren.

Approbare, comprobare, laudare.

Arbitre.

Arbiter, disceptator.

Arcenael. j. arsenael.

Arcier.

Arcitenens, sagittarius: & Doryphorus, stipator, satelles, latero.

arcier te peerde.

Hippotoxata.

arcion.

Ephippij pars anterior, arcus ephippij.

Arcke.

Arca & Cadurcum.

Arcke-buyse.

Sclopus, arcus hypotréticus, arcus perforatus, tormentum manuarium. vulgò arcus busius.

arcke-busier.

Sclopetarius, pyrobolarius.

Arest. j. arrest.

Armeye, armade.

Copiae, agmen, exercitus: & Classis armata.

Armesijnen.

Pannus sericus: vulgò ormuzinus: ex Ormuz insula primùm allatus.

Armure.

Armatura, armatus, arma.

Aronde.

Hirundo.

Arre, ar-penninck.

Arrha.

Arrement aen-nemen.

Post digressionem redire: iter inceptum rursus persequi.

Arrentéren.

Elocare fundum.

arrentement.

Elocatio.

Arrest, arest.

Retentio: & Manus iniectio: & Constitutio, placitum, arrestum: ἄρεςον: senatusconsultum, decretum curiae.

arrestéren.

Retinere, retentare. manus iniicere: & Statuere, constituere, decernere.

Arriere-garde.

Exercitus tergum, postrema acies, tertia acies, subsidium: postremum agmen: opistophylaces.

Arriuéren.

Aduenire, peruenire, appellere: petere portum.

Arsenael.

Nauale. & Armamentarium.

Arsenick.

Arsenicum, auripigmentum.

Artijcke.

Morbus articularis, arthritis.

[p. 694]

Artijckel.

Articulus. Artijckel der wet. Caput legis.

Artischock.

Carduus altilis. cynara, strobilus, scolymus vulgò artichoca.

Artillerije.

Machinae bellicae. machinamenta missilia, tormenta missilia, tormenta bellica, tormenta muralia: bombardae. catapultae igniariae. machinae igniuomae, tormenta igniuoma, tormenta aenea vel ferrea, res machinaria.

artillerij-huys.

Armamentarium.

artillerij-meester.

Praefectus machinarum, praefectus rei machinariae, tribunus armamentarij.

Artisaen.

Artifex, opifex.

artist.

Technites, artifex, artis peritus, artis professor: artificiosus.

Asare.

Asarum, nardus rustica: vulgago.

Asperges.

Asparagus.

Assay, essay.

Tentamentum, tentatio, experimentum: examen probitatis monetae.

assayéren.

Experiri.

assayeur.

Probitatis monetae examinator.

Assassin.

Latro, grassator.

assaisine.

Homidicium mercenarium.

assaisinéren.

Spoliare, grassari, latrocinari.

assasineur.

Homicida mercenarius, sicarius: percussor pretio conductus.

Assaut.

Oppugnatio, agressio, insultus, impressio.

Assesseur.

Assessor: qui à magistratu vel praeside in consilium adhibitus, assidet in iure dicendo.

Asseuréren.

Asseuerare, certum promittere, affirmare, cauere: & Firmare, securum reddere, fidem aut fiduciam dare: & Periculum mercis aut alterius rei in se suscipere.

asseurancie.

Confidentia, securitas, fides, cautio: & Receptio periculi.

Assignéren.

Assignare, attribuere, destinare, constituere, condicere, nomen debitoris creditori in solutum dare.

assignatie.

Assignatio, attributio: & Vadimonium.

assignatie van ghelde.

Pecunia attributa, pecunia quae adnumerari quaestori solet à tribunis aerarijs in stipendium militum.

Assistencie.

Auxilium, assessio, aduocatio. vulgò assistentia.

assistéren.

Assistere, adesse, auxilio esse.

Asur. j. lasur.

Caeruleus, caerulus.

Attentéren.

Attentare, tentare.

attentaet.

Contra prouocationem admissum: factum siue designatum contra prouocationem interpositam.

Attestéren.

Testari, testificari.

attestacie.

Testificatio, testimonium: & Tabula.

Auancéren.

Accelerare. maturare, proficere: & Promouere, prouehere, ornare aliquem: & Augere.

auancéren het gheld.

Repraesentare pecuniam: prae manu pecuniam dare.

auancement.

Acceleratio, progressus, progressio, processus: & Ornamentum, honorificum beneficium.

Auantagie.

Plus, amplius: & Potiores partes, praerogatiua: & Lucrum. compendium, augmentum.

Auant garde.

Exercitus frons, prima acies.

auant-garde.

Emissarius, qui ante exercitum emittitur, aciemque praecedit ad lacessendum hostem vel ad explorandum.

Auant-perse.

Persicum praecox, Armeniacum, Armenicum.

Auctoriseren.

Auctoritatem interponere.

auctoriteyt.

Auctoritas, potestas, praefectura: ditio, ius, imperium.

Audiencie.

Audientia, auditio.

audiencie gheuen.

Fauere linguis. benignè attenteque audire aliquem, dare aures suas alicui: admittere ad dicendam causam.

audiencier.

Praeco forensis, praeco iudiciarius.

auditeur.

Iudex castrensis: militarium causarum diribitor.

Auijs. j. aduijs.

Autentijck.

Authenticus, approbatus, comprobatus ab aliis qui auctoritate pollent: auctoritatem obtinens.

B

BAhu, bahu-kiste, bahoele.

Arca camerata, cista.

Balade, baleye.

Rhythmus, homoeoteleuton: & Chorea, tripudium: saltatio. vulgò balada, balatio.

Baladen, baleyen.

Tripudiare. βαλλίζειν.

Balaffre, barlaffe.

Vibex, cicatrix, si-

[p. 695]

gnum vulneris. & Vulnus caesim inflictum, praesertim in faciem.

Balance.

Bilanx, libra, statera, trutina.

Baleye.

Balena. & Aruina siue pinguis liquor ex balenis.

Balleys.

Carbunculus candidus, lapis pretiosus extremo visu nubilum quid prae se ferens.

Balloen, palloen.

Harpastum, follis, follis pugillatorius, pila ventosa.

Ballote.

Marrubium: herbae genus.

Balsem.

Balsamum.

balsemen.

Balsamo condire.

Bandon. j. abandon.

Banduyn.

Stipulatio.

Banderolle.

Vexillulum, paruum vexillum.

Baptiséren.

Nominare, nomen imponere. q.d. baptizare.

Barbacane.

Antemurale, promurale, pomoerium. & Tormentorum bellicorum siue bombardarum maiorum sedes, collocatio, locus.

Barcke

Biremis: & Nauis vectoria. & Nauis praetoria.

Bardasse.

Catamitus, cynaedus, ganymedes, pathicus.

Barlaffe. j. balaffre.

Baraterije.

Fraus.

Baroen.

Heros, baro: qui inter nobiles opibus & potentia antecellit.

Basaen. j besaen.

Baseler.

Hastae, iaculi, vel ensis genus.

Baseler.

Xilocassia, cassia ligni.

Basilisck.

Basiliscus, regulus.

Baselesmanos.

Oscula manu reddita, osculum digitis delibatum, & ad os relatum.

Basement.

Basis aedificij, fundamentum aedificij, sterobata.

Basilicom.

Ocymon, basilicum.

Basse

Tormenti aenei aut ferrei minoris genus.

Bastant.

Sufficiens.

bastéren.

Sufficere, satis esse.

Basteye basseye, pasteye.

Propugnaculum. munitio, arx, castrum.

Bastillie.

Propugnaculum. castellum, munitio.

Bastonade.

Fustuarium.

Batalie.

Dimicatio, conflictus, praelium, acies: batualia, ae. à batuo, is.

batalie.

Secunda acies.

batalien.

Praeliari. conflictari.

Batement, ebatement.

Ludus, ludus scenicus.

batement-speler.

Mimus.

Bedeguaerd.

Spina alba, acantha leuce.

Beffroy, belfort, belfroot.

Specula, pharus, arx, propugnaculum: specula militaris, praetentura. q.d. pulchra arx fortis.

Bellier.

Aries.

Behen.

Lychnis, lychnis coronaria. caelestis rosula, flos Iouis. officin. behen.

Benedictie.

Eulogia, benedictio.

Ben.

Myrobalanus. nux vnguentaria: glans Aegyptia: ben officinis vocatur voce Arabica.

ben-olie.

Oleum balaneum: oleum glandis vnguentariae.

Beneficie.

Beneficium, meritum: & Sacerdotium: Ecclesiae possessio presbytero benemerito, quo ad viuat, concessa, ab Episcopo: cùm alioqui soleant Clerici ab Ecclesia per Episcopum mensibus singulis victus causa meritam stipem accipere. Baron. ex D Cypr. vide Prebende.

Beniuyn.

Laser Cyrenaicum: gummi benzoinum. vulgò assa dulcis vel odorata.

Bergantine, brigantine.

Celox, catascopium, nauis speculatoria: & Nauis praedatoria, piratica.

Bernagie.

Buglossum latifolium, borrago.

Besaen, basaen.

Pellis ouina, corium ouillum, aluta vilior.

Besane. j. mesane.

Epidromus.

Besonie.

Opus, opera, negotium.

besoniéren.

Operari, operam dare.

Beuernaerd.

Pimpinella maior, saxifraga magna.

Beuernelle.

Bipinella, saxifraga minor.

Bien-venue.

Gratulatio aduentus: caena viatica.

bien-venue be-taelen.

Isagogicum dependere.

Bigaréren.

Variegare, distinguere, variare

Bijbel.

Biblia, orum: bibliorum codex, canon sacrarum literarum: libri rituales, libri sacri.

Biket, buket, trebuket.

Trutina momentana, trutina onctaria, libella.

[p. 696]

Billet, bullet.

Inscriptum.

Billion.

Aes, confusaneum: Materia monetaria cui plus admixtum est extranei & vilioris metalli, quàm per leges liceat: moneta adulterina.

Biscuit.

Panis bis coctus, panis nauticus.

Blasphemie.

Execratio. maledictum. vulgò blasphemia.

blaspheméren.

Execrari, impiè & irreligiose loqui. vulgò blasphemare.

Bliter.

Mendicus.

Bombarde.

Tuba ductilis, tuba ahenea. vulgò bombarda.

Boras.

Santra, chrysocolla, auri gluten, auri sanies, natiua chrysocolla. vulgò borax.

Borat.

Genus panni serici.

Bote.

Pero.

Branie.

Orbis saltatorius: saltatio motoria.

Braselet.

Brachiale, armilla, spinter.

Braue.

Ferox, feroculus: & Bellus. comptulus.

brauéren.

Ferocire.

Bresilien hout.

Crotinus: lignum acanthinum. vulgò bresilium.

bresilien verwe.

Purpurissum.

bresilien peper.

Piper Indicum.

Breue.

Nota musica constans duabus mensuris. vulgò breuis.

breuiature. j. abbreuiature.

breuier.

Epitome, breue, breuiarium: codex sacrarum precum, codex horarius. vulgò breuiarium.

Bricole, bricolle.

Balista maior.

Bricoléren.

Gesticulari in sphaeristerio: gesticulationes exercere ludo pilae.

bricoleren.

metaphor . j. diminueren, eenckelen.

Brigantine.

Paro, myoparo, nauis praedatoria, piratica.

Brootse.

Veru: ligo dentatus, runcina.

Buggher.

Paedico, pederastes, paedicator, pullopremo, pullopremus, fellator, irrumator. cotyos contubernalis. cotyos sodalis, κοτύος θιασὼτης: Sodomita: cuius teterrima libido ne capiti quidem parcit, Lactant. qui ne à sanctissima quidem parte corporis hominum, impuram intemperantiam propulsat, Cicero. draucus, emasculator.

buggheren.

Offendere buccam, illudere ori, illudere capiti, Arnob. Lactant. Sueton. fellare, irrumare, paedicare, &c.

buggherije.

Paederastia: auersa venus: libido contra naturam: peccatum Sodomiticum.

bug-seerden. j. buggheren.

bug-seerden, boegh-seerden.

Remulco trahere. re turpissima ad rem nauticam ab obscenis nautis tracta. vide Etymolog.

Burat.

Multitia, orum.

C

CAbinet.

Cistula, conclaue, pinacotheca, cimeliarchium.

Cachet.

Signum, sigillum.

cachettéren.

Obsignare literas.

Cacidonie.

Carchedonius: lapidis preciosi genus.

Cadencie.

Symphonia: concentus manifestior.

Cadet.

Filius minor natu, exhaeres, qui à filio natu maiore ex asse haerede, mortuo patre alitur.

Caffa. j. armesijn.

Genus panni serici.

Caffaerd.

Blatta. & Hypocrita, simulator.

Cagie.

Cauea, cors, cista, corbis dossuaria.

cagiaerd.

Cistifer, qui caueam aut corbem portat.

Calabasse.

Cucurbita ventricosa.

Calamaer.

Theca pennaria, theca calamaria, graphiarium.

Calamijn-steen. j. klemijn-steen.

Calcedonie.

Onyx. vulgò Chalcedonius lapis.

Calcinéren.

Metalla in puluerem siue calcem redigere igne.

Calculéren.

Computare, ratiocinari. calculos subducere.

Calmus.

Calamus aromaticus, acorus, piper apum.

Camerade.

Commanipulo, commilito.

Campanie.

Campestria campestris locus, planities: ager, campus.

campéren.

Castra ponere, castra metari.

Canale.

Canalius, alueus.

Canalie.

Canes, grex canum: & Grex nebulonum, faex plebis, faex ciuitatis: vulgus iners.

Canceléren.

Delere, dispungere. vulgò cancellare.

[p. 697]

Canions, canionen.

Foemoralia, feminalia.

Canon.

Tubus tormenti aenei, tormentum aeneum. vulgò canna muralis.

Canon van de misse.

Arcana effata sacrificij: canon: sacrum opertaneum. vulgò secreta missae.

Canter.

Chori sacri praefectus: exarchus chori sacri.

canterije.

Exarchatus chori sacri.

Cape.

Promontorium.

Capeau.

Pileus, pileum.

Capelet.

Corona.

Cantons.

Pagi Heluetiorum. vulgò cantones.

Capelyne.

Pileus.

Capitulant.

Suffragij in sodalitio ferendi potestatem habens.

Capituléren.

Articulosè pacisci: conditiones ferre & accipere.

capitulacien.

Excepta, cauta & sancta in foederibus: pactiones.

Caporal. j. corporal.

Capreol.

Capreolus.

Caprifolie.

Periclymenus, caprifolium.

Carabijn.

Eques expeditus, ferentarius, leuis armaturae: hippo sclopetarius.

carabijnen.

Praedari, diripere.

Carate.

Ceratium, siliqua, grana quatuor. & Mensura intrinsecae bonitatis auri: summa autem puritas auri est viginti quatuor carattarum.

Carde benedict.

Atractylis hirsuta. offic. carduus benedictus.

Carene.

vulgò Carena, quadragena: publicae poenitentiae siue indulgentiarum genus.

Carenten, corinthen.

Vuae Corinthiacae: apyreni.

Caresse.

Blanditiae, illecebrae, adulatio.

caresséren.

Blandiri

Carkan.

Collare, torques, segmentum.

Carlijne.

Chamaeleon albus. offic. Carlina.

Carneol.

Gemma rubedine diluta. vulgò Carnalium.

Carnier.

Carnarium, locus vbi carnes asseruantur.

Carriere.

Latomia, latumia, lapicidina: & Hippodromus. curriculum equorum

Caruy.

Carum. officin. caruy.

Cas.

Casus: & Causa: & Facinus: flagitium. crimen admissum.

Casamatte.

Humilis q.d. tecta castrorum lorica: propugnaculum subterraneum.

Cassidonie-steen.

Carchedonius: & Onyx.

Cassie fistel.

Cassia fustularis, siliqua Aegyptia.

Cassijne.

Iugamenta, fenestrarum structurae.

cassijne.

Fenestra papyracea vel membranea, tympanum.

Catarre.

Catarrhus, rheuma, rheumatismus: coryza, grauedo.

Cathedrael kercke.

Basilica.

Catholijck.

Catholicus, vniuersalis: & Orthodoxus.

Caual.

Caballus, equus.

caualerye.

Equitatus, equites.

caualooter.

Mango equorum.

Cause.

Causa, ratio.

causéren.

Efficere, gignere, causam dare.

Cauteriséren.

Inurere.

Cautie.

Cautio, fideiussio. Praes, vas, appromissor, fideiussor.

Celebreren.

Facere sacrum: facere rem sacram, rem diuinam.

Celidonie.

Chelidonea herba.

Cement.

Lithocolla.

Centenaer.

Centenarius: & Centenarium pondus.

Ceremonie.

Ceremonia.

ceremonie-meester

Designator, magister ceremoniarum.

Ceron, cerote.

Ceratum, cerotum.

Certeyn.

Certus, indubitatus: & Certè enimuero, proculdubio, indubitanter.

certeynlick.

Certè, enimuerò.

certificeren.

Certum alicui facere, asseuerare.

Certificatie.

Libellus, epistola assetoria. vulgò certificatio.

Ceruse, ceruyse.

Cerussa, psimmythium.

Cessie.

Cessio.

cessie doen.

Cedere bonis, perfugere ad aram cessionis.

Cilinder.

Cylindrus.

Ciment.

Opus signunum: è tusis testis addita calce.

Cinober.

Cinnabaris.

Citéren.

In ius vocare, diem dicere, iubere adesse. vulgò citare.

citatie.

In ius vocatio, libellus quo quis citatur.

citacie-brief.

Libellus.

[p. 698]

Citadelle.

Arx vrbi imminens.

Ciuet.

Zibethum, odoramenti genus.

Claroen.

Limus, cornu.

Clisterie.

Clyster, clysterium, infusum.

Coadiuteur.

Episcopus designatus: Abbas designatus.

Cocenille.

Cochenilia: vermiculi genus: & Coccus baphica, coccus tinctorum. granum infectorium. vulgò cochenilia.

Cockin.

Mendicus, homo petax, amator siue sectator culinae. & Homo ineptus: & Nebulo, vappa, tenebrio.

Codicille.

Codicillus, scriptura vltimae voluntatis elogium continens.

Coers.

Cursus, meatus, curriculum. coers hebben. In vsu esse.

Coersier.

Equus celer, cursorius.

Coertier.

Emissarius & Proxeneta, pacarius, sequester.

Coetelas.

Machaera: ensis amplus, breuis & anceps

Cohiere.

Scriptum: commentarius.

Colere.

Cholera, bilis: felliflua passio.

Colijcke.

Colica, colicus dolor.

Collarie.

Antecoenium, procenium, ientaculum: comessatio à coena: merenda, symposium, compotatio.

collacien.

Antecenium sumere.

Collacionéren.

Tabulas conferre: conferre & componere descriptum siue exemplum cum exemplari vel archetypo: descriptionem conferre cum tabulis.

Collecteur.

Collector. & Exactor.

Collegie.

Collegium, coetus sodalium.

Collette.

Mamillare.

Collice ghe-stampt.

Intrita, intritum, cibus in mortario subactus & colo expressus. q.d. ius colatitium.

Colonel. j. coronel.

Coloquinte.

Colocynthus. cucurbita siluatica.

Comete.

Cometes, cometa, stella crinita.

Comijt.

Celeustes. nauigationis moderator, hortator.

Commandeur.

Dictator, magister populi: qui praecipit & imperat.

commandeur-schap.

Dictatura.

Commensael.

Conuictor. vulgò commensalis.

Commére.

Mater initialis, lustrica parens, mystica parens, onomastria. vulgò commater.

Commissaris.

Commissarius, delegatus. disceptator, recuperator: iudex selectus.

commissaris van krieghs-volck.

Conquisitor.

commissaris van prouande.

Annonae praefectus.

commissie.

Mandatum, prouincia, delegatio, epistalma, authoritas mandati.

Committimus van t'hof.

Ius forensium codicillorum, ius fori eximium, ius codicillare.

Communicatie.

Participatio, commercium. & Colloquium.

communicéren.

Communicare, agere cum aliquo: & Colloqui. & Participare, in medium adferre. & Communionem sacram sumere.

Communie.

Synaxis, communio sacrosancta.

Compact.

Pactum, conuentio, condictum.

Companion.

Socius, sodalis.

companye.

Consortium, conuentus, collegium, societas, sodalitas, sodalitium: & Cohors, turma, caterua.

Comparéren.

Comparere, adesse, praesto esse.

comparitie.

Apparitio, praesentia.

Compassie.

Misericordia, miseratio, commiseratio.

Compenséren.

Compensare, pensare, rependere.

compenseren de costen van t'proces.

Litis impendia inter actorem & reum non abs re exaequare: de litis sumptibus paria inter partes facere.

Compére.

Pater initialis, parens mysticus, onomastra initialis: arbiter initiationis, Bud. susceptor. vulgò compater.

compérschap.

Lustrica cognatio, initialis necessitudo, spiritualis necessitudo siue propinquitas in baptismo contracta.

Competent richter.

Iudex competens, iudex suus & legitimus, iudex iustus.

Complainte.

Questus, conquestus, conquestio, querela, querimonia, postulatio, expostulatio.

Complexie

Natura & mores, constitutio corporis: crasis.

Complice.

Socius flagitiorum & rapi-

[p. 699]

narum, sceleris particeps. vulgò complex.

Comploot.

Coitio, foedus, pactum.

Componeren.

Musica arte componere.

componist.

Musurgus: qui legibus artis cantiones & rhythmos concinnat. vulgò componista.

Composéren.

Componere: & Conficere, decidere, transfigere.

compositie.

Compositio: & Decisio.

Compres.

Diploma, linteum complicatum.

Concernéren.

Spectare, pertinere.

Concierge.

Insularius: & Praeses.

Concludéren.

Decernere, in pauca conferre, perorare, concludere, clausulam addere.

conclusie.

Conclusio, epilogus, coronis: & Summa.

Concordaet, concorderen. j. accordaet, accorderen.

Concubijne.

Concubina, pellaca.

Concussie.

Repetundae, arum.

Conditie.

Conditio, lex, forma, modus, res, status. & Mores. & Munus.

Confilie de greyn.

Melissophyllon, meliphyllon, melitaena, apiastrum, citrago.

Confort.

Solatium. consolatio.

confortéren.

Confirmare.

Confrontéren.

Componere alterum cum altero: conferre. committere.

Confuys.

Confusus. commistus. Indistinctus: & Turbatus, perturbatus: & Pudore affectus, animoque perturbatus.

confuys zijn.

Obrui confusione vel pudore.

confusie.

Confusio, miscellanea, chaos.

Congé.

Copia, venia, facultas.

Conquest.

Quaesitum, partum, acquisitum, conquisitio. & Finium imperij propagatio siue dilatatio.

conquestéren.

Conquirere, acquirere, rem facere, adipisci: & Imperium facere: vincere: adiungere ad imperium: imperium dilatare, fines imperi proferre: & Debellare, subigere, subiugare, superare.

Conroot.

Multitudo, congregatio, frequentia hominum.

Conscientie.

Conscientia, conscius animus, mens sibi conscia: & Fides: & Religio.

conscientie maecken van eenige saecke.

Impediri religione, religiosum habere, religionem habere vel adhibere, religioni habere rem aliquam, obstringi religione: conscientiae metu moueri.

conscientieus.

Religiosus: iustus: rectus.

Consent.

Consensio, consensus, assensio, astipulatio: voluntas.

consentéren.

Assentire, astipulari.

Conserue.

Conditanea, orum: salgama. vulgò conserua, à conseruando.

conserue van roosen.

Intrita rosacea.

Consierge. j. concierge.

Consignéren.

Attribuere.

consignéren.

Deponere, in manum dare, exhibere, repraesentare.

Consistorie.

Concilium, conuentus, consessus, synodus: synedrium: orchestra: sessio senatus & primorum. vulgò consistorium.

Consorte.

Consors, socius, par, similis, consimilis: & Coniux.

consorten.

Consortes, pares: gregales. & Conscij affinesque sceleris.

Conspiratie.

Conspiratio, conspiratus, coniuratio, coitio.

Constituéren.

Constituere, statuere, imponere.

constitutie.

Constitutio, decretum, statutum, sanctio.

constitutie-brief.

Literae orginariae reditus constituti.

Contenancie.

Habitus, status. cultus, os, facies, gestus, actio.

Content.

Contentus, aequus, compos.

content zijn.

Contentum esse, non poenitere, satis habere.

contentéren.

Satisfacere alicui, explere animum alicui. vulgò contentare.

contentement.

Satisfactio.

Contract.

Contractus, res contracta, commercium, pactum, pactio: perscriptio, instrumentum pacti.

contractéren.

Contrahere.

Contrarie.

Contrarius, aduersus.

contrarieren.

Contrarium esse, aduersari, repugnare.

Contrebrief.

Antapocha. vulgò contralitera.

Contrebalance.

Sacoma.

Contreborghe.

Praes

Contrecedulle.

Antapocha.

Contrefijn.

Plumbum cinereum.

Contreman.

Aduersarius.

[p. 700]

Contremine.

Cuniculus aduersus, obliquus, transuersus, contrarius.

contreminéren.

Hostium cuniculos transuersis cuniculis excipere, obuiam ire cuniculis.

Contrerol.

Antigraphum, custodia. & Contraria accusatio.

contrerolléren.

Custodire: obseruare: contrariam actionem instituere.

contrerolleur.

Antigrapheus, custos, obseruator, inspector, annotator, officij exactor: actor summarum: rationarius, rationalis. vulgò contrarotulator. Contrerouleur (inquit VVolphgangus Hungerus, dicitur is qui contra indicem alterius coactoris siue receptoris pecuniae publicae elenchum conscribit in reddenda ratione cum altero conferendum.

Contrescarpe.

Lorica exterior arcis aut vrbis: contramurus: loricula ante praecipuum murum vrbis ducta. vulgò ital. contrascarpa.

Contrepoint.

Modulatio extemporanea simpliciori cantui accommodata: occentus: plani cantus diuersis melodiis subita & improuisa ex sorte ordinatio. q.d. contrapositus vocibus concors concentus arte probatus. vulgò contrapunctus.

contrepoint singhen.

Planum cantum certis consonantiis ex improuiso ordinare. vulgò sortisare.

Contrepoint. j. contrescharpe.

Contrepois.

Aequilibrium, sacoma.

Contreseghel.

Sigillum minus maiori oppositum.

Contreteneur. j. hoogh-konter.

Occentus. & Occentor: altitonans contracantor.

Contreuenteur. j.

Pacti fidem violans, legis transgressor.

Contribuéren.

Contribuere, conferre symbolum.

contributie.

Contributio, symbolum, collatio.

Conuent.

Conuentus: & Coenobium, monasterium.

Conuentie.

Conuentus, conuentum. vulgò conuentio.

Conuers.

Neophytus. vulgò conuersus.

Conuerséren.

Versari, consuescere alicui: vti aliquo: saepe multumque esse cum aliquo: frequentare: consuetudine alicuius vti. vulgò conuersari.

conuersatie.

Conuersatio, consuetudo, vsus, familiaritas, conuictus.

Conuoy.

Affectatio. & Praesidium in itinere: publicus commeatus: praesidiarium auxilium, ad perducendos in tutum receptum viatores.

conuoyéren.

Affectari, deducere.

Copije.

Descriptio, descriptum apographum, exemplar, exemplum, exemplum descriptum, exscriptum.

copiéren.

Describere, exscribere.

copist.

Antigrapharius: formularius.

Coragie, coragieus.

vide Etymolog.

Cordegarde, corps de garde.

Statio, vigilum statio.

Cordiael.

Amicus ex animo.

cordiaelick.

Ex animo, corde & animo.

Corinten.

Leptorages: vuae dulcibus acinis, tenuibus & minutis: apyreni: vuae Corinthiacae. vulgò Corinthiae.

Corneol.

Corneolus, Sardius lapis: sarda

Cornet.

Cornu flexum, curua tibia: tibia miluina.

cornet ruyteren.

Turma equitum, centuria equitum.

Coronel, colonel.

Primopilus, primipilus: primus centurio, dux legionis, praefectus legionis: dux millenarius. chiliarcha. chiliarchus, tribunus legionum. vulgò colonellus, columella, maior seruus in familia.

Corporal, caporal.

Centurio, pentecosiarchus: primipilaris.

Corporal.

Sacrosanctum puluinar.

Corps de garde.

Vigilum statio.

Corpulent.

Habitior, bene habito corpore.

corpulentie.

Statura, habitus corporis.

corpus.

Corpus, pars, tribus, multitudo populi.

Correctie.

Correctio, emendatio: notae.

Correspondentie.

Responsus, symmetria: conuenientia: conspiratio, consensus.

correspondentie van maeten.

Commensuum responsus, conuenientia mensurae.

correspondentie in liefde.

Amor mutuus, reciprocus.

[p. 701]

correspondéren.

Respondere, consonare: conspirare.

Corrosif.

Septicus, putrefaciendi siue erodendi vim habens: depascens, exedens & absumens. vulgò corrosiuus.

Corruptie.

Interitus, dissolutio: vitium, marcor, putredo.

Corsalet.

Aegis, idis, thorax.

Corsier. j. coursier.

Cortelas. j. coetelas.

Cotisatie. j. quote.

Couent. j. conuent.

Creancie.

Creditum, fides.

creancier.

Creditor.

credencie.

Credulitas, fides: & Praegustatio, praelibatio, securitas in edendo & bidendo quae magnatibus praestatur: & Abacus, vasarium.

credencier.

Praegustator.

credit.

Fides, auctoritas, gratia: & Creditum, pecunia credita, aes alienum, debitum.

Crespe.

Byssus.

Crime.

Crimen.

crime lese maiesté.

Perduellio.

criminel.

Capitalis.

criminele iustitie.

Iustitia sanguinaria. vindexque publicae securitatis.

criminele saecke.

Res capitalis, causa criminis, causa ex crimine, causa criminalis, quaestio criminalis.

criminel proces.

Iudicium capitis, iudicium capitale.

Croys.

Augmentum. & Fomes.

Croyséren.

Decussare, adnotare paragraphis: illustri signo solemnique praenotare: adnotare crucis signo.

Cronijcke.

Chronica, orum, annales, ium.

Croppier.

Postilena.

Crotse.

Lituus pontificius, pedum, baculum.

Cubeben.

Cubebae, carpesium.

Cubit.

Cubitus, cubitum, vlna: sesquipes.

Cureye.

Visceratio quae canibus venaticis datur: & Libamentum capturae accipitribus in aucupio volucri dari solitum: & Medicamentum forma boli siue turundae, quo vomitus auibus venaticis prouocatur: stupea turunda.

Curéren.

Curare, mederi, curationem adhibere, remedium adhibere.

Curieus.

Curiosus: percuriosus, affectator.

curieusheyd.

Curiositas, affectatio.

Custodie.

Custodia, theca.

custodie van den boghe.

Corytus, theca arcus.

D

DAmasckenéren.

Encaustica pictura ornare: opere Damasceno elaborare: expolire gladios, reddere caeruleos.

Damast-bloeme, dames-bloeme.

Viola Damascena, viola alba, viola matronalis. q.d. flos siue viola dominarum, Gallis violette de dames dicitur.

Damast-pruyme.

Prunum Damascenum: passum, rugosum.

Damasten kleed.

Vestis Damascena: vestis Damasceni operis: vestis scutulata.

Dame, damme.

Domina, hera.

Dame, dam-steck. j. dammeler.

Scrupulus, calculus.

damen, dammen.

Ludere scrupis duodecim. vulgò ludere ad dominas. quidam à dam. i. agger, deriuant.

dame-spel, dam-spel.

Lusus duodecim scruporum, siue calculorum.

dammeler, dam.

Scrupus, lapis siue globus diada in lusu valens.

dam-berd.

Alueolus, fritillus.

damoiselle.

Matrona mitellata, mitrophora.

Dangier.

Discrimen, periculum.

dangereus.

Periculosus, incommodus.

Daerd.

Iaculum, telum.

Date van den brief.

Datum, data: Dies in litteris adscripta: aera, hera.

datéren.

Diem in litteris adscribere.

Debat.

Altercatio, certatio, controuersia, rixa: discrimen, dissensio.

debatéren.

Altercari, certare, rixari: disceptare, discertare.

Declineren.

Declinare: & Ius domum reuocare, iudicium transferre.

declinatoore.

Exceptio translatiua: praescriptio siue exceptio litis translatiuae.

Decoctie.

Decoctum, decoctus, us. vulgò decoctio.

Decrét.

Decretum: & Authoritas publica.

Defailléren.

Deficere.

defaillancie.

Defectus, deliquium.

Defalckéren.

Tollere, amputare, vulgò

[p. 702]

defalcare. q.d. falce abscindere.

defalckéren van de somme.

Deducere, decidere, demere de summa.

Defaut.

Absentia. & Eremodicium: vadimonium vel iudicium desertum.

Definitif. j. diffinitif.

Degradéren.

Honore priuare.

degradéren.

Infulis exuere sacerdotem: exaugurare, resecrare sacerdotem, desecrare, abrogare alicui sacerdotium.

Delay.

Dilatio, mora, procrastinatio, protractio, spatium.

delayéren.

Comperendinare, differre, procrastinare, protrahere: moram interponere, causas nectere, ducere causam.

delatoore exceptien.

Praescriptiones & exceptiones litis moratoriae: praescriptiones moratoriae, litemque trahentes.

Delfijn j dolfijn.

Delphinus, &c.

Delicaet.

Delicatus: & Lautus: & Mollis.

Delict.

Delictum, error.

Demeyne domeyne.

Ditio, imperium.

Demeyne.

Publica vectigalia, canon: legitima & ordinaria pensitatio, vt sunt vectigalia & portoria: sacrum principis patrimonium. vulgò canon dominicus, domanium, demanium.

Deportéren.

Quiescere, desistere, finem facere.

Deposéren.

Dicere pro testimonio, dicere testimonium.

depositie.

Testatio, testimonium.

Depossedéren.

Deiicere vel dimouere aliquem de possessione.

Desauoéren.

Auctoritatem defugere, abnuere, inficiari: controuersiam facere.

Deputéren.

Delegare, praeficere negotio exequendo: constituere iudicem, arbitrum, recuperatorem, &c Ghedeputeerde. Syndici, vulgò deputati.

Desolaet.

Desertus, desolatus, vastus, vastatus.

desolaet.

Absque solatio, non consolabilis.

desolaetelick.

Insolabiliter.

Desperaet.

Exspes, desperans, desperatus.

desperatie.

Desperatio: aegritudo sine vlla rerum expectatione meliorum.

desperéren.

Desperare, desinere sperare, omni spe destitui.

Destruéren.

Destruere, profligare, euastare, perpopulari, depopulari, ad exitium & vastitatem redigere, euertere, excindere, excidere.

destructie.

Disperditio, ruina, vastitas, vastatio, excidium, depopulatio, exitium, euersio. vulgò destructio.

Determinéren.

Determinare, terminare, designare, praefinire, definire: & Decernere, constituere.

Deuis.

Colloquium: & Designatio: & Insigne: & Forma, modus.

deuiseren.

Fabulari, sermocinari. narrare, serere sermones, conferre consilia.

Deeuoor.

Officium, munus.

Deuoot.

Religiosus, pius, sanctus: religioni deditus, religionem colens. vulgò deuotus.

deuootie.

Religio, pietas.

deuootelick.

Religiosè, piè.

Deus.

Duo. Deus int spel. Dias. Deus aes. Dias & monas. & Homo tressis, homo semissis, diobolaris: homo nihili, parui momenti.

Diamant.

Adamas.

diamant-slijper.

Gemmarum politor, gemmarum mango.

Diete.

Dieta: victus ratio: praescripta viuendi formula.

Diffaméren.

Infamia afficere aliquem, infamiam aut ignominiam inferre alicui

Different.

Differens.

different zijn.

Differre, distare: & Dissidere.

different.

Contentio, controuersia.

differentie.

Differentia, discrimen, delectus, diuersitas.

Diffinitiue oft definitiue sententie.

Sententia litis decretoria. vulgò definitiua.

Digniteyt.

Dignitas, honor, ornamentum, decus, praesulatus.

Dilay. j. delay.

Diluuie.

Eluuio terrarum, vniuersalis inundatio vulgò diluuium.

Diminuéren.

Minuere, diminuere, imminuere.

diminuéren.

Modos concidere & frangere: voce se remittente canere: minutitionem citare, minuonem citare siue cantare: voculas multifariam frangere & concidere. vide eenckelen.

diminueringhe.

Chroma, modulatio

[p. 703]

crebitate & solertia modulorum obiectans: frequentamentum.

Discant.

Cantus compositus: musica: modi discordes: symphonia discors: vocum discordia concors: cantus diuersis vocibus constitutus. q. d. diuersus cantus: & Cantilenae pars suprema: harmonia puellari voce modulanda: cantus superior. vulgò discantus.

discanter.

vulgò Incentor, discantus.

discantéren.

Musicam canere.

Discipel.

Discipulus, auditor.

Discord.

Discordia, dissidentia, discrepantia.

discordéren.

Dissidere, discrepare, variare.

Discourréren.

Narrare, recensere, ratiocinari.

discours.

Narratio, ratiocinatio.

Discret.

Prudens, sapiens, modestus, honestus.

discretie.

Prudentia, modestia, iudicium, moderatio: & Discrimen.

discretelick.

Prudenter, modestè.

Disordre.

Confusio.

Dispenséren.

Dispensare: & Legibus soluere, gratiam facere legis: ius commune relaxare.

dispenséren van den eed.

Facere gratiam iurisiurandi, soluere vinculo iurisiurandi. vulgò dispensare aliquem de iuramento.

dispensatie.

Vacatio vel solutio legis: relaxatio iuris communis.

Dispensier.

Oeconomus, condus, promus, promus condus, procurator peni, cellarius, victus quotidiani administer, obsonator nundinalis. vulgò dispensator.

Disponéren.

Disponere.

disponeren by testamente.

Super familia pecuniaque legare. Budaeus.

Dispositie

Affectio.

dispost.

Affectus: constitutus. & Aptus, paratus, praeparatus, agilis.

Disputéren.

Disputare, disceptare, disserere.

Distribuéren.

Distribuere, erogare, diuidere in viros.

distributie.

Distributio, assignatio: & Sportula, stips sportularia.

Distric.

Districtus, districtio, iurisdictio: regio.

Diuersch.

Diuersus, dissimilis, varius.

diuerschelick.

Variè.

Diuiséren. j. deuiseren.

Doarie. j. douarie.

Dobbel.

Exemplar, transscriptum. vulgò duplum.

Doctoor.

Doctor.

doctoor in de rechten.

Iuris enarrator & interpres: iurisperitus, iurisconsultus.

doctoor-schap.

Doctoris dignitas siue munus vulgò doctura, doctoratus.

Dolfijn, delfijn.

Delphinus, delphin. Genus piscis siue beluae marinae.

dolfin.

Regis Galliarum filius primogenitus, vulgò delphinus.

dolfin. j. timp.

Focale.

Doliancie.

Dolor, languor, aegritudo: & Querela, querimonia, expostulatio. vulgò dolentia.

Domeyne.

Dominium, ditio, imperium.

domeyne. j. demeyne.

Publica vectigalia.

domineren.

Dominari.

dominatie.

Dominatus. vulgò dominatio.

dominie.

Dominium, ditio.

Done.

Mulier, domina, matrona.

Dormter.

Cubiculum dormitorium: dormitorium, Plin.

Dose.

Dosis: portio simplicium medicamentorum compositionem ingredientium.

Dosijne.

Duodecim, duodenarius.

Douarie.

Dotalitium, dotarium, antipherna, donatio propter nuptias: ad quod vxori maritus vicissim loco dotis dat. vulgò doerium.

douagiere, douagierighe.

Vidua antiphernis fruens.

Dragant.

Tragacantha herba.

Dragée. j. tregie.

Draghme.

Dragma, octaua vnciae pars.

Dragon.

Dracunculus hortensis, dracunculus acetariorum.

Dresséren.

Dirigere, rectum facere, erigere: & Parare.

dressoor.

Abacus, repositorium.

Ducaet.

Ducalis aureus, numus aureus à ducatu siue magistratu Romano sic primum dictus.

Duo.

Diatonum, modulatio naturalis, & concentus duarum vocum.

Duplijcke.

Duplicatio, tertia depulsio:

[p. 704]

tertia contradictio: secunda rei defensio, vel replicationis depulsio: responsio rei ad actoris replicationem: depulsio rei secunda.

E

EBatement, batement.

Oblectatio, ludus, lusus, iocus.

Eben.

Ebenus.

Eclips der sonnen.

Eclipsis solis, defectus solis, deliquium solis.

eclips der mane

Eclipsis lunae, deliquium lunae, defectus lunae: labor lunae, obscuratio lunae.

Effect.

Effectus, effectio, opus, opera.

effect.

Res ipsa, exitus rei.

effectuéren.

Exequi.

Effort.

Conatus, molitio, nisus.

Electuarie.

Medicamentum ex selectis remediis compositum. vulgò electuarium, & electarium.

Element.

Elementum.

element des viers.

Aether, ignis.

elementen.

Elementa, genitalia corpora, prima corpora, & fontes rerum.

Email.

Encaustum.

emailléren.

Pingere encausto.

Emaraude.

Smaragdus, viridis lapis.

Embre. j. ambre.

Succinum.

Embuscade, embusche.

Insidiae: sic dicta quòd in buscis siue siluis plerunque poni soleant.

Emende. j. amende.

Emologéren. j. homologéren.

Empeschéren.

Impedire.

empeschement.

Difficultas, impeditio, impedimentum, obstaculum.

Employéren.

Sumere vel insumere in re aliqua.

employeren si seluen.

Vires vel neruos in re aliqua adhibere, conferre sua studia, operam impendere, collocare, insumere.

Enfanterye.

Peditatus, pedites.

Engien

Ingenium: & Instrumentum: & Machina: & Tormentum bellicum.

engien-meester, engienieer.

Praefectus machinarum bellicarum, praefectus rei machinariae: & Architectus.

Enqueste.

Inquisitio, percontatio, examen

enquestéren.

Quaerere, inquirere, scitari, sciscitari.

Enterinéren.

Postulationem iudicialem pronis auribus exaudire.

Enterinéren de conincklijcke brieuen.

Diploma comprobare: Diploma à principe impetratum iudici loci exhibere comprobandum.

enterinement.

Inspectio codicillorum & probatio.

Entreye, entree.

Introitus.

Entremets, entelmes, entelmoes.

Perculum interpositum. & Bellaria, tragemata: vulgò impomentum.

Entreprinse.

Coeptum, inceptum, res inchoata, susceptio, operis institutio, consilium, ratio, conatus.

Enule campane.

Helenium. vulgò enula campana.

Episteler.

Hypodiaconus. vulgò subdiaconus.

Equipéren.

Instruere.

equipagie.

Instrumentum: apparatus.

Erre. j. errement.

Essay. j. assay.

Esse.

Essentia, esse. Noch in esse zijn. Exstare, superesse.

Essue, essuwe. j. exuwe.

Exitus, &c.

Eualueren. j. valueren.

Euangelier.

Diaconus.

euangelist

Euangelista.

Examinatie.

Examen: & Inquisitio.

examinéren.

Examinare, inquirere.

Excellent.

Exquisitus, praestabilis, singularis, splendidus, clarus, praeclarus, eximius, praestans.

Exceptie.

Exceptio: oppositio rei aduersus petitionem actoris: & Praescriptio.

Exces.

Sumptus, luxus, intemperantia: & Delictum, error, erratum, crimen: & Exsuperatio.

excessif.

Insolens, immodicus, profusus, nimius, praeter modum.

Excommunicéren.

A coetu piorum concilioque abigere: à sancta matre ecclesia abdicare: programmate diro & execrabili configere. vulgò excommunicare.

excommunicatie.

Execrabile programma, dira proscriptio.

Excuse.

Excusatio, purgatio, apologia.

excuséren.

Excusare, eximere è culpa: obiectum crimen purgare, vel diluere.

Executéren.

Exequi: curare officium: & Exsequi rem iudicatam, lege, agere: & Pignora capere, lege agere & pignerari

executeur.

Exsequutor.

executeur van t'vonnisse.

Exsequutor,

[p. 705]

transactor sententiae & iudiciati: peractor rei iudicatae, exsequendae rei iudicatae disceptator, exsequi rem iudicatam iussus.

executeur van testament.

Procurator mandatorum supremorum, arbiter testamentarius, curator testamenti.

executie van het vonnisse.

Legis actio, exequutio iuris, actio iudicati.

executie doen.

Lege agere, exequi sententiam à iudice latam: iudicis iussa explere.

Exemplaer.

Exemplar, apographum, exscriptum, exemplum.

exempel.

Exemplum: documentum.

Exempt.

Expers, immunis.

exempt zijn.

Habere immunitatem, legibus solutum esse.

exemptie.

Immunitas vacatio.

Exercitie.

Exercitium, exercitatio, functio, studium, agitatio.

Expediéren.

Expedire, conficere, exequi, explicare negotium siue mandatum aliquod.

Experientie.

Experientia, vsus, res, documentum.

expert.

Expertus, experiens, peritus: solers, prudens.

Exploot.

Expeditio, confectio.

exploot van recht.

Legis actio.

explootéren.

Efficere, conficere, expedire, exequi: & Lege agere.

Expres.

Expressus.

expresselick.

Definitè, nominatim, priuatè: liquidò, apertè.

Exspiréren.

Exspirare. Den tijdt is ghe-expirert. Tempus abiit.

Exsecutéren. j. executeren.

Extract.

Epitome, breue, breuiarium, commentarius breuis.

Extraordinaris.

Extraordinarius, extra ordinem, praeter ordinem.

Exuwe, issuwe, issue, exuwe-gheld.

Iura exitus: pecunia quam ciuis ex ciuitate migrans pendere debet: exagogicum: vectigal vel portorium quod pro exportatis mercibus soluitur. q.d. exitus. vulgò ius issuarum. gal. issir, & ang. issevve. i. exire.

F

FAbrijcke.

Fabrica, structura, aedificium.

fabrijck-meester.

Fabricae praefectus, fabricensis.

Faciende.

Negotium, res.

Fagot.

Instrumentum musicum infimi soni.

Faisant.

Phasianus, phasiana.

Fallist.

Leguleius.

Falsaris.

Falsarius, temerator.

Fanterie. j. enfanterie.

Peditatus.

Farcie, farsse.

Fabula, comoedia ludicra, mimus.

farcie-maecker.

Comicus.

Fatale.

Terminus, dies siue tempus ad prosequendam actionem siue appellationem.

Fatras.

Nugae.

Fauorabel.

Propitius, secundus, popularis vulgò fauorabilis.

Fausset.

Falsae voculae. vulgò falsetum. In fausset singhen. Paeanem citare: elisa voce canere: elidere vocem, vocem censim excitare, contentiore voce altum & acutum scansim intonare.

Feber, fieber.

Febris.

Femme

Femina.

Fermerije.

Valetudinarium, nosocomium. vulgò infirmaria, infirmatorium.

Fiente.

Fimus.

Fierilafanse.

Laser medium vel Syriacum vulgò asa foetida.

Figuere.

Figura.

figuer-snijder.

Sculptor.

figueréren.

Effingere.

Fijtemus.

Lineamenta, forma, facies: q.d. vidimus.

Finéren.

Defaecare, purgare.

Firmament.

Caelum stelliferum.

Fioole.

Phiala, ampulla.

Fistel.

Fistula, vlcus manans.

fistel in d'ooghe.

Aegilops, aegilopa: fistula oculorum.

fistike.

Pistacium.

Flambeel.

Fax, funale.

Flanckéren de mueren oft vesten.

Propugnaculis à latere munire moenia.

flanckeringhe.

Propugnacula exstantia à lateribus.

Fleur, flore.

Flos. Inden fleur zijn. Florere, vigere.

Floréren.

Florere,. vigere, vernare.

florijn.

Numus aureus flore insignis. vulgò florenus.

Flourtee.

Genus panni serici.

Foele.

Pressura. & Turba populi.

[p. 706]

foeléren.

Opprimere, premere, obterere, proterere.

Forfeyt.

Scelus atrox, facinus, flagitium.

Formulaer.

Stylus, formula. vulgò formularium.

Fornieren.

Ornare, munire, instruere: & Perficere, finire: & Administrare, suppeditare.

fornissement.

Suppeditatio.

Fort. j. fortresse.

fortificatie.

Munimentum, munitio.

fortificéren.

Munire, permunire, communire. vulgò fortificare.

fortresse.

Arx, propugnaculum.

Fosse.

Fossa, fouea.

Fosset. j. fausset.

Frambesie.

Morum rubi Idaei.

Fraude.

Fraus.

Fregat.

Catascopium.

Fredon.

Frequentamenta vocis.

Frequentéren.

Frequentare, celebrare, frequentem esse.

Frer-mineur.

Frater minor, minorita, franciscanus.

Frese.

Fragum.

Fringotéren. j. dimminuéren.

Modos concinere, modulos siue voculas frangere: cantitare.

Furnieren. j. fornieren.

Fuse.

Octaua pars mensurae musices: nota fusè, raptim & celeriter cantata, vnco designata. vulgò fusa, fusilis.

fuse, fuge.

Eadem modulatio alternatim & per vices diuersis vocibus expressa, ita vt cantores se mutuo insequi, & quodam modo fugare videantur.

Fuseye.

Pyrobolus, telum missile ignitum, ignis missilis, vulgò fusoria.

G

GAbelle.

Vectigal.

Galand. j. galland.

Galeon.

Nauis praesidiaria maior, nauis turrita: & Paro, onis: myoparo.

galeon.

sax. Rostrum nauis: prora fastigiata.

Galeote.

vide in Etymolog.

Galeard.

Hilaris, laetus, elegans homo: lepidus.

galearde.

Tripudij agilioris genus: lepida chorea.

Galetijn. j. gelatine.

Galland.

Homo scitus, elegans, graphicus, lepidus, bellus.

Galoppe, waloppe.

Gradarius cursus, rotundus cursus.

Galoppéren.

Gradatim, saltuatim, rotundo cursu currere. vulgò galopate, καλπάζειν, καλπαῖν i. equum ad ingressum exsultantem vrgere.

Gambuyn.

Petaso, perna.

Garance.

Rubia tinctorum.

Garde.

Custodia.

Garde-nappe. j. tafel-rinck.

Basis: basis potoria, mensaria.

Garde-robbe.

Vestiarium.

Garlande. j. ghirlande.

Corolla.

Garment.

Amictus, ornatus. vestitus, us

Garnieren.

Munire, instruere, armare.

Garson.

Puer: famulus. vulgò garsio.

Gaugie, gauge.

Vasis mensura & capacitas.

gaugieren, vergieren.

Dolia metiri virga, mensuram vasis designare.

gaugierer.

Doliorum mensor.

Gelatine. j. geleye.

Geleye, ieleye.

Iusculum coactum siue coagulatum, ius congelatum, glaciatum: vulgò gelatina.

Gendarme.

Miles.

gendarmerye.

Copiae militares.

Generéren.

Generare, gignere, procreare

generatie.

Generatio, procreatio, progenies, prosapia, ortus, soboles.

Generael.

Generalis, vniuersalis.

generael capiteyn.

Strategus. vide Kapiteyn.

generael van de minder-broeders.

Primas minoritarum.

generael ont-fanger.

Tribunus aerarij, praefectus aerarius, quaestor. vulgò receptor generalis.

generaelick.

Generaliter, vniuersè generatim, vniuersim.

Gerfau.

Gyrofalcus.

Geste.

Gestus, us: gesticulatio: ludus, iocus, & Vultus.

gesten.

Res gestae, acta.

Geule.

Color ruber in armorum insignibus.

Geus.

Mendicus impudens. vide Gheus in Etymolog.

Gierau.

Pica glandaria.

Ghieraffe.

Camelopardalis. vulgò giraffa.

[p. 707]

Ghier-valck.

Gyrofalco, gyrofalcus, herodius: accipiter maior, praedam circumagens. vulgò Hierofalco.

Ghierlande, guirlande, garlande.

Corona, corolla, strophium, sertum.

Ghirole.

Siser, sisarum.

Ghisarme, guisarme.

Teli siue lanceae genus.

Glaetse, gelaetse.

Planities glaciata.

Glorie.

Gloria.

gloriéren.

Gloriari.

glorieus.

Gloriosus: iactator.

glorieus zijn.

Mirari se, placere sibi.

glorieusheyd.

Gloriatio, iactatio.

glorieuslijck.

Gloriosè.

Glose.

Glossa, glossema, expositio, commentum, commentatio, scholium.

gloséren.

Interpretari, explanare, exponere, commentari. vulgò glosare.

Glotoen.

Gluto, heluo.

Gorgias.

Mammillare.

Gotiere.

Stillicidium.

Gouernéren.

Gubernare, moderari, regere.

gouerneur.

Gubernator, rector, moderator.

gouerneur-schap.

Gubernatio, praefectura, strategia.

gouernante.

Gubernatrix, moderatrix.

gouernement.

Gubernatio, moderatio, regimen.

Grametse, gremetse.

Gesticulatio: distortio oris.

Grand mercis segghen.

Magnas gratias agere.

Gratie.

Gratia: & Decor, lepos, elegantia.

gratieus.

Comis, affabilis, benignus, lepidus, vrbanus.

gratieusheyd.

Comitas, affabilitas, facilitas, vrbanitas.

gratieuslick.

Blandè, benignè, vrbanè, lepidè.

Grauiteyt.

Grauitas, seueritas, dignitas.

grauiteyt houden.

Tenere grauitatem, retinere dignitatem, ordinis sui dignitatem tueri.

grauiteyt houden int spreken.

Magnificè loqui.

Grenaet.

Carbunculus carchedonius.

Grief.

Graue, asperum, molestum, molestia.

Grosséren.

Grandire, ampliare, augere. & Extendere & explicare scripta compendiario.

grosséren.

Tabulas conficere, inferre in tabulas.

Gruier, gruwier.

Saltuarius, custos nemoris: & Aucupio & piscatui praefectus. viditur potiùs dici posse gruenier siue groenier nostrate dictione: cùm etiam gallicè Verdier dicatur in eadem significatione.

Guerdon.

Praemium.

Guichet.

Foricula, portula.

Guide.

Dux, ductor, index viae.

Guidon.

Signum, vexillum.

Guirlande. j. ghirlande.

Sertum.

Guisarme. j. ghisarme.

Guiterne.

Cithara, testudo minor.

H

HAbil.

Habilis, aptus, idoneus.

habilitéren.

Habilem reddere. vulgò habilitare.

Haranghe.

Oratio ad populum, concio.

Haubert.

Lorica.

Herbarist.

Herbarius.

Heremijt.

Eremita, anachorita: eremum siue locum solitarium religionis ergò incolens: homo solitarius.

heremijtagie.

Eremus, solitudo, desertum: locus solitarius.

Hermelijne, hermijne. j. armijne.

Hermodactilen.

Colchicum, bulbus agrestis, hermodactylus.

Hiacint.

Hyacinthus: chrysolitus.

Hipocras.

Vinum aromatites, vinum aromaticum: murina, nectar, passum, melicraton: vinum tertiò distillatum, vinum Hippocraticum: ex Hippocratis doctrina per laneum saccum mixto saccaro & variis aromatum speciebus distillatum.

Hipocrijt.

Hypocrita, simulator, fucatus homo, fucatae sanctitatis homo, fuco sanctimoniae personatus.

hipocrisije.

Hypocrisis, simulatio virtutis: virtus adumbrata.

Hipoteke.

Hypotheca, connexum.

Holette, hoelette.

Pedum, agolum.

Homagie.

Fides clientelaris, clientela: vulgò homagium.

Homologéren, emologéren.

Ratum facere, comprobare: ὁμολογεῖν: auctorem fieri, assentiri, permittere.

Horologie.

Horologium.

Hospitael.

Nosocomium, vulgò hospitale.

Hostie.

Hostia. victima.

[p. 708]

IAcopijn.

Dominicanus, Iacobita.

Iandarme, gendarme.

Miles.

Iasmijn.

Iasme, apiaria. zambachum, leucoij species fruticantis.

Idioot.

Idiota, illiteratus, imperitus.

Illiquide schuld.

Nomen controuersum.

Illuminéren. j. lumineren.

Imaginéren.

Cogitare, fingere, cogitatione depingere vel fingere, animo comprehendere, speciem alicuius rei cogitare, imprimere notionem aliquam.

imaginatie.

Cogitatio, notio animo impressa.

Immeuble goeden.

Bona immobilia.

Impatient.

Impatiens, immodicus, impotens.

impatientighlick.

Impatienter, intoleranter.

Impertinent.

Ad causam nihil pertinens: alienus à re ipsa.

Importancie.

Momentum. Saecken van importancie. Seria, res seriae: res momentosae.

Impost.

Indictio, collatio, collecta, oblatio, exactio, tributum, vectigal. vulgò impositio.

Incarnaet.

Ruffus, purpureus color: vulgò incarnatus: colorem viuae carnis referens: ex albo rufescens.

incarnatiue medicijne.

Medicamentum incarnans.

incarnatie.

Carmen chronicum, chronographicum.

Incident.

Casus.

incident.

Liticula subnata, disceptatiuncula appendix, appendicula litis: quaestio emergens: liticula nata è summa re.

Inclinatie.

Procliuitas, facilitas, propensio.

Incompetent richter.

Iudex non legitimus.

Inconuenient.

Infortunium, casus aduersus.

Incorporéren.

Incorporare, in corpus traücere, deuorare: & Concorporare, in vnum corpus redigere: conflare in vnum corpus: conficere vnum corpus: vnire.

Incorrect.

Mendosus.

Indiscrét.

Temerarius, immodestus, expers modestiae.

Infanterije.

Peditatus: exercitus pedestris

Infel.

Infula: mitra episcopalis.

Infermerije. j. fermerije.

Valetudinarium.

Informatie.

Quaestio, inquisitio: inuestigatio. & Cognitio, notitia.

informatie doen.

Quaerere, inquirere. vulgò informationem facere.

informéren.

Inquirere in delatos, & testibus maleficij testimonium denuntiare: cognoscere de actis alicuius.

Ingien. j. engien.

Inhabil.

Inhabilis, ineptus.

Iniurie.

Iniuria, maledictum, probrum, conuitium.

iniuriéren.

Malè accipere aliquem verbis, laedere aliquem iniuria, dicere vel facere conuitium alicui, iniuriis aliquem afficere, iniuriam alicui inferre siue imponere.

Inquisitie.

Inquisitio, examen, indago: inuestigatio.

inquisiteur.

Inquisitor, inuestigator, indagator. & Iudex violatae religionis.

Insel.

Insula.

Insinuéren.

Profiteri: publicè vltro denunciare. Insinueren sich seluen , &c. Insinuare se alteri.

Insoluent.

Non soluendo, soluere debita non potens.

Instancie.

Instantia, sedulitas, assiduitas, continua intentio, contentio. & Postulatio, petitio. & Actio, causa, lis, disceptatio, iudicium.

Instructie.

Institutio, praeceptum, disciplina, catechesis.

instructie der ghe-santen.

Commentarius legatorum.

instruéren.

Instruere, praecipere, docere.

Instrument.

Instrumentum.

instrument.

Instrumentum, munimentum, monumentum scripturarum ad res gestas pertinentium: tabulae: authoritates.

instrument van musijcke.

Instrumentum siue organum musicum.

Insufficient.

Exiguus. vulgò non sufficiens.

Intentie.

Intentio, propositum, mens, voluntas, consilium: institutum.

Intentéren een proces.

Intendere actionem, dicam scribere: condicere, constituere accusationem: ius experiri: agere.

Interest.

Damnum, detrimentum.

interest.

Versura. vsura, foenus. Gheld op interest nemen. Versuram facere.

Interinéren. j. enterinéren.

Interlocutoore sententie.

Decretum iudicis interpositum, interloquutio decretoria, sententia disceptationis

[p. 709]

interposita: sententia interlocutoria: quae non definit controuersiam, sed aliquid obiter ad causam pertinens, decernit.

Interrogatorie.

Interrogationes: interrogatoria.

Intiméren.

Denuntiare, significare: prouocare in ius, diem iudicij dicere.

intimatie.

Denuntiatio.

Intituléren.

Nominare, inscribere, nuncupare.

Intonéren.

Praecinere: praeire praecinendo, quasi viam praemonstrare.

Intreye.

Introitus.

Intricaet.

Perplexus.

Intreprise. j. entreprinse.

Inualidéren.

Infirmare, infirmum siue inualidum reddere.

Inuentariséren de goeden.

Bona redigere in commentarium.

inuentaris van goeden.

Apophasis, apographa, index, catalogus, elenchus. commentarius bonorum: vulgò repertorium, inuentarium.

inuentie.

Inuentio, excogitatio, machinatio.

inuentéren.

Excogitare, inuenire, adinuenire. machinari.

inuenteur.

Inuentor, architectus.

Ioncture.

Iunctura, commissura, iunctio, coniuncto: artus, articuli.

Iornael j. iournael.

Iorney.

Sagum, tunica militaris, tunica sine manicis: colobium, exomis, hemitogium. vulgò giornea.

Ioste.

Decursus, decursio ludicra. vulgò giostra.

iostéren.

Decurrere, concertare hastis, concurrere inter se. vulgò giostrare.

Iournael.

Ephemeris, diarium.

Issue. j. exuwe.

Item.

Item, similiter. & Nomina. & Reliquum debiti.

Iubilee.

Veniae seculares, vel semiseculares: iubileum.

Iudicature.

Iudicatus: magistratus iudicialis.

Iuge.

Iudex.

iugéren.

Iudicare.

Iuglier.

Circulator, praestigiator.

Iuys.

Succus, cremor.

Iuleb.

Iolabum, ιολαβον: iuleb. i. violarum infusio: clarificata potio: clarus liquor potabilis. vulgò Iulepus, iulapium, zulapium.

Iupiter.

Stannum dicitur chymistis.

Iurisdictie.

Iurisdictio, praefectura.

Iurist.

Iurisperitus, iureconsulcus, iurisconsulens, consultus iuris: leguleius.

Iustéren.

Aequare, adaequare.

Iusticie.

Iustitia.

iusticie doen.

Iustitiae aequitatisque sacris operari, leges exercere, exequi iudicis officium: obire manus iudicandi.

iusticier.

Iudex, praetor.

iustifiéren.

Purgare crimen: & Absoluere à crimine.

Iuiube.

Zizyphum. officin. iububae: fructus zizyphi arboris.

L

LAbeur.

Labor, industria. & Agricultura.

labeuren.

Laborare, opus facere, moliri: & Terram moliri, arare.

Lac, gomme-lae.

Gummi genus tincturae conueniens. quod vulgò Lacca & Cancamum dicitur.

lac

Coloris rubri genus.

Lambris, lambrisseersel.

Materiaria incrustatio: & Laquear, lacus in aedificiis.

lambrisséren.

Vestire parietes tabulis.

Lancette.

Phlebotomum, scalprum chirurgicum.

Laps van tijde.

Lapsus temporis.

Lastagie.

Saburra.

Lasur, asur.

Caeruleum, fossile: color caeruleus, cyaneus, glaucus. vulgò azurinum: lazurium: color azureus, asureus, lazureus.

lasur-steen.

Lapis cyaneus, caeruleus, stellatus. vulgò lapis lazuli vel azuli.

Laudéren.

Compromittere.

Leael, loyael.

Fidelis, fidus.

lealick.

Fideliter.

Legaet.

Legatus.

Legende.

Vita diuorum, gesta diuorum.

Legitimen.

Legitima: portio haereditatis iure naturali liberis debita.

legitiméren.

Legitimum reddere, natalibus restituere.

Liberael.

Liberalis. munificus.

liberaelheyd.

Liberalitas, munificentia.

liberaelick.

Liberaliter, munificè.

Librije.

Bibliotheca, librarium.

Licenten.

Vectigalia: tributa quae euehendi commeatus, armorum aliarumque mercium nomine soluuntur.

Licentiaet.

Ad professionem theologiae,

[p. 710]

iuris, medicinae admissus. vulgò licentiatus.

Lieutenant.

Legatus, vicarius, praefectus vulgò locum tenens.

Ligue, lighe.

Foedus, societas. vulgò Liga.

Limiten.

Limites, fines.

limitacie.

Praescriptio, praescriptum.

limitéren.

Definire, determinare, circumscribere, praescribere.

Linagie.

Genus, prosapia.

linagier.

Gentilis, haeres.

Liquide schuld.

Nomen liquidum.

Locate.

Hypodidascalus, vicarius.

Loy.

Lex.

Loyael. j. leael.

Longhe.

Nota musices constans quatuor mensuris. vulgò longa.

Luminéren de schilderije.

Miniare picturam: viuos colores inducere.

Luna.

Argentum dicitur Chymistis.

Lupijne.

Lupinos: leguminis genus.

Lutenant. j. lieutenant.

Luxurie.

Luxus, luxuria, luxuries.

luxurieus.

Luxuria diffluens: delicatè & molliter viuens, libidinosus.

M

MAcis. j. folie.

Macis, macer.

Maculature.

Chartae ineptae, maculatae: segestre: vulgò maculatura: macultergium.

Madame, madone.

Domina, mea domina.

Madrigael.

Cantio celerior Italica: musica leuicula.

Magasin.

Promptuarium, horreum, apotheca.

Magistraet.

Magistratus.

Magneet.

Magnes, sideritis.

Magnifijck.

Megaloprepes. vulgò magnificus.

Maiesteyt.

Maiestas.

Maintenéren, mantenéren.

Manu tenere, defendere, seruare, obtinere, retinere, sustentare, sustinere.

maintenue.

Iusta possessio.

Malcontent.

Offensus.

malcontent zijn.

Aegrè ferre.

Maledictie.

Dira deprecatio, imprecatio.

Malcus sweerd.

Ensis falcatus, harpe.

Manckéren.

Deesse, deficere.

Mandaet.

Edictum.

mandataris.

Mandatarius, commissarius.

mandement.

Mandatum, edictum.

Mandragore.

Mandragora, circaea, malus terrestris, antropomorphos.

Mantenéren. j. maintenéren.

Manuael.

Libellus manualis, enchiridion. vulgò manuale.

Manufacture.

Opus manu factum, forma operis manufacti.

Maraud.

Mendicus.

Marcéren.

Ambulare, gradi, iter facere, viam facere, incedere, progredi, gradum conferre. & Equitare.

Marckis, marquis.

Marchio.

Marescagie.

Palus.

Marglier.

Aeditinius, aedituus, templi oeconomus.

Mariage.

Annulus connubialis.

Marmelaete.

Cydonite placenta. officinis diacydonium. cydoniatum.

Marmoset.

Mastos & Persona.

Maroene.

Balanitis: genus castaneae rotundioris & maioris.

Maronier.

Nauta, nauita.

Mars.

Ferrum dicitur Chymistis.

Martagoen.

Cynorrhodon: lilium rubrum.

Mastick.

Mastiche, resina lentiscina.

mastick-boom.

Lentiscus.

Mastin.

Canis rusticus: canis maior & mordax. vulgò mastinus.

Maxime.

Nota constans octo mensuris. vulgò maxima.

Medalie.

Toreuma, signum, sigillum, sculptile fusileque opus, emblema, numisma.

Mediaene, mediaen-ader.

Vena media inter iecorariam & humerariam siue cephalicam.

Melanckolije.

Melancholia, atra bilis: & Dolor, cura grauis, mentis alienatio ex atra bile nata, cum maestitia metuque coniuncta.

melanckolijck.

Melancholicus.

Melansse. j. veranghene.

Melangenum: malum insanum.

Melisse.

Apiastrum. herba.

Melodije.

Melos, melodia, cantus suauitas, modulatio, modulamen.

Memorie.

Memoria, mens, recordatio, monumentum.

[p. 711]

memoriael.

Libellus memorialis, signum memoriale.

Mercurius.

Argentum viuum.

Menagie.

Supellex, res familiaris: & Familia.

menagier.

Familię praefectus, dominus, oeconomus.

Mentie.

Mentio, memoria.

mentie maecken.

Memorare, mouere mentionem: facere, inferre, habere mentionem.

Mesane. j. mezane.

Mes-kief, mis-kief, meschief.

Infortunium, casus aduersus, vitium.

Mesnije, messenije.

Familia.

Messagie.

Nuncium.

messagier, messelgier.

Nuncius.

Mesus.

Abusus, delictum.

mesuséren.

Abuti, delinquere.

Meubel

Mobilis.

meubele goeden.

Res familiaris, supellex, bona mobilia.

Mezane.

Epidromum, epidromus, velum ad puppim.

Mezereon.

Granum Gnidium, fructus thymeleae.

Milion.

Decies centum milla, millies mille: mille chiliades. vulgò millio.

Minére.

Fodina, vena.

mineren, minen.

Fodere, suffodere.

Minime.

Vocula, voculatiuncula musices. nota designans mediam mensurae partem. vulgò minima.

Minuéren. j. diminuéren.

Mirobalane.

Myrobalanus, glans Aegyptia.

Mirre.

Myrrha: lachryma arboris Arabicae.

Miserere mei.

Ileus, voluulus, tormentum chordapson: grauissimus periculosissimusque. tenuioris intestini morbus.

Missiue.

Epistola, literae, tabellae.

Misterie.

Mysterium, sacrum arcanum, seclusum.

Mitridaet.

Mithridatium antidotum. vulgò Mithridaticum.

Mode.

Modus, ratio, mos, forma.

Model, model-beld.

Proplastice, typus, forma, imago ex gypso ad cuius similitudinem & formam statuarius plastésve caedit, aut aes fundit. vulgò modulus.

Moderéren.

Moderare, moderari, temperare.

Mommie, mummie.

Pissasphaltum factitium. vulgò mummia, mumia.

Monopolie.

Monopolium: & Coitio, conspiratio.

Monsieur.

Dominus, herus.

Monstrancie.

Hierotheca.

Montéren.

Ascendere. & Equum conscendere. & Instruere, adornare. Wel ghe-monteert. Clytopôlus, κλυτόπωλος: inclytus equi. Budaeus.

Morion, morrion.

Cassis, idis: galea bellatoria cono siue apice cristisque instructa.

Mord-mael, mormael.

Cacoëthes, vlcus mali moris, vlcus malignum: & Gangraena, malum mortuum, caro emortua ex hulcere vel inflammatione.

Mosaick. j. musaick.

Mostaetse. j. mustatse.

Motet.

Epigramma sacrum, cantio musica sacra: modulus sacer Latinus.

Motijf.

Argumentum, causa, causa mouens, incitamentum, propositum.

Motsetse.

Puer, famulus vilior.

Munitie.

Munitio, munimen, munimentum: praesidium, propugnaculum, auxilium. & Praemunitio: & Commeatus: annona militaris, stellatura: alimonia exercitus. vulgò munitio.

Musaick, mosaick.

Musiuum, mosaicum, musaeacum opus, opus tessellatum, segmentatum, scalpturatum, vermiculatum, asarotum.

Musckel.

Musculus, lacertus.

Musijcke.

Musica: cantussymphoniacus.

musicien.

Musicus, melicus.

musicienen.

Cantare musicam, canere symphoniam.

Mustatse.

Mystax: barba ad superius labrum: mustaca.

N

NArcisse.

Narcissus, bulbus vomitorius.

Narde.

Melanthium, nigella, gith. officinis Nigella Romana.

Natie.

Natio: genus hominum: & Sodalitas, societas. collegium.

Natiuiteyt.

Ortus, dies natalis. vulgò natiuitas.

Natuere.

Natura, physis: rerum opifex, parens, creatrix rerum: & Sexus, naturalia. & Indoles.

[p. 712]

natueréren.

Coire, generare.

natuerlick.

Naturalis, genuinus, natiuus, physicus. & Naturâ, naturaliter.

natuerlick saed.

Genitura, semen genitale, vrina genitalis.

natuerlick kind.

Filius naturalis, filius illegitimus, natus ex parentibus inter quos matrimonium constare posset: Parthenius, filius è virgine non nupta editus.

Naueeu.

Napus, rapae genus.

Negociéren.

Negotiari, mercaturę operam dare.

negotiatie.

Negotiatio, mercatura.

Negromantie.

Necromantia, psychomantia.

Neuter.

Neuter: & Neutri parti addictus: integer, Cic. medius & neutrius partis. Sueton.

neuter zijn.

Integrum se seruare, Cic. Neutri parti se addicere.

neutrael.

Medius, indifferens: vulgò neuter, neutralis.

Nihil op de requeste geuen.

Postulatori abscindere spem impetrandi: supplicanti abscissè negare quod flagitat: praecidere spem impetrandi quod postulat.

Notoor.

Euidens, manifestus, manifestarius. vulgò notorius.

Nul.

Friuolus, nullius pretij.

nul ende van on-weerden.

Friuolus, irritus.

O

OBedient.

Obediens, audiens, obsequens, morigerus.

obedientie.

Obedientia.

obedientelick.

Obedienter, obsequenter.

Oblaete.

Oblatio, libum fertum. & Hostia. vide Oblije.

Obligatie.

Obligatio, syngrapha, syngraphum, chirographum, symbolum, tabulae: & Auctoramentum.

obligéren.

Obligare, adstringere, obstringere, deuincire.

Obstakel.

Obstaculum, obiectamentum, obex.

Obstinaet.

Obstinatus, obfirmatus, pertinax, praefractus.

obstinaetigheydt.

Pertinacia.

obstinaetelick.

Obstinatè, praefractè, pertinaciter.

Occasie.

Occasio, ansa, facultas, causa, locus.

Octroye.

Beneficium.

octroyen, octroyéren.

Indulgere, annuere, tribuere alicui.

Oculaer.

Euidens.

Offenséren.

Offendere, laedere aliquem, malè mereri de aliquo.

offensie.

Offensio, offensus, laesio, culpa, noxia.

Onijckel.

Onychium: onyx Arabica.

Operéren.

Operari.

operatie.

Operatio: Natuerlijcke operatien. Actiones corporis naturales.

Operment.

Auripigmentum, arsenicum.

Opinie.

Opinio, sententia.

opiniarie.

Pertinax. capito.

Opposéren, opponéren.

Opponere, obiicere, recusare, aduersari, intercedere, morari: impedire, prohibere.

opposant.

Aduersator, intercessor.

oppositie.

Oppositio, intercessio: impeditio, prohibitio ne quid fiat.

Oragie. j. oreeste.

Ordinaris.

Legitimus, iustus, solennis, vsitatus, ordinarius.

Oreeste, oragie.

Horrida tempestas, vis maior.

Orient.

Oriens.

orientael.

Orientalis.

orientael ghe-steente.

Lecti oriente lapilli: gemmae orientales: valdè praetiosae.

Originael.

Archetypus, archetypum, exemplar: authenticae tabulae: primum & principale exemplar.

Orijne. j. vrijne.

Vrina.

Orison.

Oratio.

Ornement.

Ornatus, cultus, comptus, us; exornatio.

Oubliancie.

Obliuio.

Outragie.

Contumelia, inuectio, offensio, atrocitas, importunitas.

outragéren.

Contumelia afficere, insequi contumelia.

P

PAcificatie.

Pacatio.

Pagador.

Solutor: quaestor.

Pallet. j. piliet.

Pagien oft sijde van een blad papiers.

Pagina, pagella, cera.

Palissade.

Sepes ex palis: vallum, septum.

Paradijs.

Paradisus, hortus voluptatis, campi Elysij.

paradijs-greyn.

Cardamomum.

[p. 713]

paradijs-voghel.

Auis paradisea. Indis dicitur manucodiarta.

Paragon.

Specimen, exemplar: canon: & Proba, experientia: & Res quae aliis composita & collata facilè illas delet sua excellentia: & Vnio siue margarita excellens. & Parilitas, aequalitas: & Par, aequalis.

paragonéren.

Comparare, conferre, aequare.

Parate executie.

Exequutio iuris subitaria.

Pardon.

Venia, remissio, gratia, indulgentia: venia errati.

pardon-brief.

Diploma veniale, codicilli veniales.

Pareil.

Par, parilis, aequalis, similis.

Páréren.

Parare, ornare, exornare.

parérsel.

Ornatus.

Parfum. j. perfum.

Parietarie.

Parietaria, muralis herba, helxine.

Parlement.

Colloquutio, colloquium, sermo, disputatio: & Senatus supremus, curia supremae iurisdictionis: tribnunal supremum.

parlementen.

Colloqui: & Disceptare, disputare, contendere.

parlementéren.

Colloqui, colloquia conserere: agere de pace, induciis, vel deditionibus vrbium, arcium, &c.

Parmesaen.

Parmensis caseus.

Partagie.

Partitio, diuisio.

Partiael.

Homo sui iuris, sui arbitrij, suae sententiae.

Particulier.

Peculiaris, proprius, singularis, specialis: priuus, primatus.

particulierlick.

Peculiariter, propriè, specialiter, separatim, priuatim, & Definitè, distinctè: speciatim.

Pasquil, pasquin.

Libellus famosus, satyra.

Passabel.

Tolerabilis.

Passemese.

Chorea progrediens passu vno & dimidiato.

Passe passe.

Praestigium, gesticulatio circulatorum.

Passie.

Passio: morbus, aegritudo, affectio: affectio animi, perturbatio.

Pastoor.

Pastor, paroecus, curio.

pastoorschap, pastoorije.

Curionatus.

Patente.

Codicilli à Principe impetrati, codicilli regij, diploma: principum literae: & Libellus, epistola assertoria.

Pater noster.

Precatio Dominica.

pater noster.

Spherulae precatoriae, quibus certus numerus precationum dominicalium & salutationum angelicarum recitatur: pilulae precatoriae: calculi precatorij.

pater nosters, duym-ijsers.

Manicae, sphaerula: nodi & vincula quibus manus constringuntur.

pater nosters. j. rack-klooten.

Mala lignea, quae pilulas precatorias imitantur.

pater van t'klooster.

Coenobiarcha, praefectus vel antistes coenobij, monachorum, virginum sacrorum, &c.

Patient.

Patiens: & Placidus, clemens.

patientie.

Patientia, tolerantia.

patientie hebben.

Ferre patienter, aequo animo sufferre, tolerare.

patientie.

Lapathum, rumex satiuus, hippolapathum.

patientigh.

Patiens, tolerans.

patientighlick.

Patienter, toleranter, humanè: & Placitè, placidè, toleranter.

Patrimonie.

Patrimonium.

Patriot.

Patriae amans: Conterraneus, sympatriota.

Pauoys.

Clypeus.

Pedestael.

Stylobata: stylobates: lapis siue basis columnae supposita.

Penitentie.

Poenitentia, moetanea.

penitentie doen.

Piacularem poenam luere, dare de se vltro supplicium Deo.

Pensie, pansioen.

Pensio: vectigal.

pensier.

Dispensator.

pensionaris.

Vectigalis.

pensionaris.

Pensione conductus. à pensione qua honoratur à ciuitate.

pensionaris.

Syndicus ciuitatis, actor vniuersatis, assessor iudicum siue senatus: collegij aut corporis alicuius consiliarius, eisque in consiliis assistens.

Peonie.

Paeonia casta, aglaophotis.

Perdon. j. pardon.

Peremptoor.

Peremptorium: in summam decretorium vnum pro multis. Exceptie peremptor. Praescriptio quae iugulum causae petit.

Perfect.

Perfectus, absolutus, consummatus.

[p. 714]

perfectelick.

Perfecta, absolutè: ad vnguem.

Perfum, parfum.

Vnguen, vnguentum, pigmentum; vnguentum fragrans: odores: odoramenta: Suffimen, suffimentum; aromata.

perfumeren.

Condire odoribus, suffire, vaporare fumigare, fumificare.

Permissie.

Permissus, permissio, consensus, concessus: potestas: ius, copia, facultas

Perplex.

Perplexus.

perplexiteyt.

Perplexitas, angusta: difficultas.

Perruycke, perhuycke.

Galericulum, coma adscititia, adoptiua, apposititia, sutile capillamentum.

Persecutie.

Vexatio, afflictio.

Perseueréren.

Perseuerare, persistere, permanere, pergere.

Persistéren.

Persistere, perseuerare.

Persoon.

Persona, prosopon.

Personagie.

Persona. Groote ende treffelicke personagie. Homo altus & excellens: vir summus, vir maximus, praestans, praestantissimus.

personagie van t'spel.

Persona, personatus: Spelen de personagie oft rol van eenen slaue. Agere partes serui.

persoonel.

Personalis.

persoonelick.

Personaliter.

persoonelick erghens ver-schijnen.

Sistere se aliquo in loco.

Perspectiue.

Optice, ars perspectiua: & Scenographia, sciographia.

Pertinent.

Pertinens ad rem, appositus, decens, commodus.

pertinentelick.

Appositè, decenter, commodè.

Pertisaen, pertusaen.

Gaesum, gesum, venabulum, hasta, telum: tragula: hasta velitaris.

Pessarie.

Pessus: id quod digiti forma feminis & vtero affectis subiicitur.

Petitie.

Petitio.

petitoor.

Petitorius. & Iudicium titularium: Budaeus.

petitoore actie.

Actio petitoria.

Pillet, paliet, paillet.

Vinum heluolum, medium inter album & ruffum.

Pilagie.

Praeda.

piléren.

Praedari: pilare apud Ammian. teste I. Lips.

Pingier.

Pictor.

Pingion.

Vexillum, signum.

Pinnasse.

Nauis praesidiaria, bellica.

Pirole.

Limonium, beta siluestris.

Piscijne.

Piscina.

Pistolet. j. sengh-roer.

Pitancie.

Obsonium pulmentarium. & Diarium. & Demensum, dimensum, mensura stata alimenti.

Planéren.

Planare, complanare, explanare, planum facere.

Planete.

Planeta, sydus errans: stella erratica, vaga.

planét-kenner, planét-leser.

Mathematicus, genethliacus, apotelesmaticus, planetarius.

Pleuris.

Pleuritis, pleuresis, dolor lateris acutus & pungens.

Plombet.

Plumbi lamina.

Plebaen.

Curio, parochus.

Podaghel.

Podagra: chiragra. hac voce etiam Saxones vtuntur.

Poëte

Poëta.

poëterije.

Poësis, poëmatium, carmen.

Poyson, puson.

Venenum.

Polanen, pollanen.

Cornua siue acumina calceorum.

Pongieren.

Pugnare.

Pontificael.

Liber ritualis, vulgò pontificale.

Populasse.

Popellus, plebecula.

Portanten.

Telamones, atlantes, signa virili figura, quae in aedificiis mutulos aut coronas aut aliud quid sustinent: & Caryatides, signa consimilia atlantibus, muliebri specie.

portatif.

Organum pneumaticum vno folle, quod facile transferri & portari potest.

Positif.

Organum pneumaticum duobus follibus: quod de loco ad locum transferri, & poni potest.

Possesseur.

Possessor.

possessie.

Possessio, fundus, praedium.

possessoore.

Iudicium possessionis: causa possessoria, ius possidendi.

Posterne.

Posticum, postica.

Postume. j. apostume.

Apostema.

Postille.

Scholium. breuis interpretatio, vulgò postilla.

Postuléren.

Postulare: causas agere. causidicum esse.

Potente.

vide Krucke in Etymol.

Praghenaer.

Pragensis culter: culter

[p. 715]

confectus Pragae, ciuitate Bohemiae. Ortel.

Prandijs.

Prandium.

Prebende.

Praebenda, orum: sacerdotium, sacerdotis prouentus: & Sportula: pecunia quotidiana aut cibus quotidianus ad victum sacerdotum. vide Beneficie.

Precieus.

Pretiosus.

Precis, preciselick.

Praecisè, cum compendio: abruptè & abscissè.

Prefatie.

Praefatio, prologus, exordium.

Preiudicie.

Praeiudicium: praesumptum de aliquo iudicium. & Captio: & Iactura, damnum, nocumentum.

Prelaet.

Praesul, antistes: sacer magistratus.

prelaetschap.

Praesulatus, primatus.

Prescriptie.

Praescriptio: & Vsus & auctoritas: & Vsucapio.

Present.

Munus, donum, oblatum honorarium: donatiuum.

present-wijn.

Vinum honorarium.

present.

Praesens, praesto, instans.

presentie.

Praesentia, aspectus, conspectus. In presentie. Coram.

presentéren.

Praesentare, offerre, sistere, exhibere, in conspectum dare

presentacie.

Exhibitio: editio: oppositus, us.

presentacie-wijn. j. present-wijn.

Preseruéren.

Conseruare, tueri.

preseruatif.

Antidotum, antidotus, alexipharmacum. vulgò praeseruatiuum.

President.

Praeses, antistes. vulgò praesidens.

Prest.

Praestò: promptus, paratus.

Presuméren.

Arbitrari: & Audere, arrogare, insolescere.

presumptie.

Suspicio praesumptia, opinio praesumpta: & Arrogantia, insolentia, audacia, temeritas.

presumptueus.

Arrogans, insolens: vulgò praesumptuosus.

Presupposéren.

Fingere, fingere ita esse, ponere ita esse.

Pretext.

Simulatio, species, nomen causae.

pretext, pretencie.

Obtentio. vulgò praetextus.

Pretendéren.

Prętendere, intendere, obtendere.

Prioor.

Praesul, antistes, coenobiarcha, praefectus monachorum. vulgò prior.

priooresse, prioorinne.

Antistita.

Prison.

Carcer, custodia.

prisonnier.

Captiuus, custodia clausus.

Priuilegie.

Priuilegium, diploma, vacation.

priuilegiéren.

Ornare priuilegio, concedere priuilegium: soluere legibus.

Probéren.

Probare, experiri, periclitari.

Procurator.

Epistates.

procuratersse.

Epistata.

Professie.

Professio, studium.

professie van religie.

Hierodulia.

professie van religie doen.

Verba se deuouentis effari: in manum conuenire antistitis: sacramentum sacrae sodalitatis inire.

Profete.

Propheta, hariolus.

profetéren.

Hariolari, praedicere. vulgò prophetare.

profetije.

Oraculum, responsum, effata.

Proffijtéren.

Proficere, profectum facere, frugem facere: & Prodesse.

Prologhe.

Prologus, praefatio, prooemium.

Prolongéren.

Prolongare, prorogare, ducere, producere, trahere.

prolongatie.

Prolongatio, prolatio, productio, protractio, prorogatio.

Pronosticatie.

Prognosticum, praedictio, augurium, auguratio, diuinatio.

Propice.

Propitius, bonus: & Aptus, idoneus.

Proporcie.

Proportio, portio, rata portio: apta decensque compositio. Nae proporcie. Pro portione & aequaliter.

Propost.

Propositum, institutum, decretum, statutum, sententia, consilium: & Sermo, oratio, narratio. Te proposte. Ad rem: commodè, opportunè.

Proprietaris.

Proprietarius, dominus.

Prospectiue. j. perspectiue.

Prose.

Prosa siue prorsa oratio: verba soluta: oratio soluta, non adstricta numeris.

Protest

Obnuntiatio.

protest doen.

Testari, testificari palàm. & Obnuntiare.

protestéren.

Protestari: testari, testificari palàm: & Testato reclamare: obnuntiare.

Protocol.

Monitor, submonitor, posticus monitor.

Protocol.

Protocollum. breuiter & suc-

[p. 716]

cinctè à tabellione notatum: aduersaria, orum.

Protonotaris des Paus.

Logothera. vulgò protonotarius apostolicus.

Prouene.

Praebenda, sportula.

Prouensche roose.

Rosa Alabandica.

prouensch hout.

Lignum in paruos vertices crispum: vel crispo ac intorto macularum discursu variegatum.

prouensche tafel.

Mensa pantherina: intorto macularum discursu variegata. vulgò prouincialis.

Prouincie.

Prouincia.

prouinciael.

Prouinciae praefectus.

Prouisie.

Prouisio, cautio. & Copia: & Subsidium

prouisie.

Decretum temporarium siue interlocutorium magistratus. Momboor by prouisie ghe-gheuen. Tutor fiduciarius.

prouisie van kost.

Penus, penu, annona. commeatus.

prouisie van gheldt.

Argentarius sommeatus. Prouisie doen. Praeparare cibos, ligna & caetera necessaria: congerere penum, &c. Oriuisie doen van ghelde. Argentum comparare, praeparare pecuniam, rem numariam curare.

prouisie van sout.

Annona salaria.

prouisionel.

Fiduciarius: precarius.

prouisoor.

Censor ecclesiasticus, proepiscopus.

Publiek.

Publicus: & Publicè.

publicatie.

Editio, diuulgatio, promulgatio, publicatio.

publicéren.

Edere, vulgare, diuulgare, promulgare, palam facere, publicare.

Pulpit.

Pulpitium, suggestus, suggestum.

Puluer.

Puluis.

pulueren, pulueriséren.

Puluerare, dispuluerare, in puluerem redigere.

Purge.

Purgatio siue dilutio criminis, culpae amotio. Sich ter purge stellen. Se purgare, expurgare se à criminis suspicione, seque innocentem probare: depurgare siue diluere crimen: demoliri culpam de se.

purgéren.

Purgare, depurgare, expurgare: & Piare, expiare, lustrare.

purgatie.

Purgatio, expurgatio: & Medicamentum catharticum, medicamentum ventrifluum, quod aluum deiicit: purgatio cathartica.

Puson, poyson.

Venenum.

Putoor, butoor.

Ardea stellaris, vulgò butorius, botaurus: & Putorius, ictis: mustelae genu: putidum: & foetidum: quod visse siue fisse teutonicè dicitur.

Q

QVadraet.

Quadratus. & quadrum.

quadraet aspect der planeten.

Aspectus tetragonus.

Quadran.

Horologium sciatericum, solarium. & Regula. norma & Pixis nautica. vulgò quadra, quadrans.

Quadruplijcke.

Triplicationis depulsio, responsio rei actoris triplicationem.

Qualiteyt.

Qualitas, habitus, forma: & Persona: & Conditio.

Quarene. j. carene.

Quarriere. j. carriere.

Quarteyne.

Febris quartana: quadrimi circuitus febris.

Quaterne.

Quaternio.

Quatertemper, quatertemper-daghen.

Quatuor temporum ieiunia: triduana ieiunia quatuor anni temporibus.

Querelle.

Controuersia, iurgium, dissidium: contentio, lis: iurgium, causa, simultas.

Questie.

Quaestio: & Controuersia, lis, contentio, altercatio, causa.

Quid pro quo.

Antiballomenon: pharmaci vnius in alterius deficientis locum substitutio.

Quinancie.

Cynanche, synanche, angina,

Quinckennelle.

Quinquennalis dilatio: prorogatio in quinquennium.

Quinterne. j. catarre.

Catharrus, distillatio.

Quinterne.

Instrumentum musicum. vulgò quinterna.

Quote.

Quota pars: sumbolum: & Toxatio, aestimatio.

quotiséren.

Ratam partem, vel symbolum exigere.

quotéren.

Praecidere: designare quotum quemque articulum, quotum quodque caput oppugnare velit litigator. vulgò quottare.

R

RAbarber.

Radix Barbara, rha, rheon, rhaponticum, rhacoma, rhecoma. vulgò rhabarbarum.

[p. 717]

Rabat.

Decessio de summa. vide Etymol.

rabattéren.

Detrahere, dimittere vel remittere de summa.

Racoutréren.

Interpolare, instaurare, concinnare, reficere.

Raepiamus.

Farrago, diuersarum rerum commistio.

Raffinèren.

Purgare, repurgare, perficere sal, argentum, &c.

Raye, radie.

Radius.

rayéren.

Delere, circumscribere, expungere, eradere.

Ranckeur, rancune.

Odium, simultas.

Rapas, repas.

Vicus, pagus.

Rappel.

Reuocatio.

Rapport.

Reportatio, relatio, renunciatio, elogium. Valsch rapport. Crimen, criminatio, detractio.

Rapport doen.

Renunciare.

rapportéren.

Reportare, referre.

rapporteur.

Renunciator, enarrator: & Commentator, expositor causae siue litis.

Rate.

Rata portio. Nae rate. Pro rata, pro parte rata, habita ratione proportionis, pro rata portione.

Ratificéren.

Ratum facere, firmare: & Ratum habere.

Rauelingh. j. contrescarpe.

Sepimentum militare aggere & fossa circundatum ante muros siue portas: promurale, antemurale: vallum antemuranum, I. Lips. ex Am. Marcell.

Reael.

Drachma Attica. vulgò Numus regalis: regale numisma.

reael.

Regius, regalis, basilicus: & Magnificus: & Liberalis: & Sincerus, ingenuus, candidus.

reaelick.

Regiè. & Magnificè: & Liberaliter: & Sincerè.

Rebel.

Rebellis, contumax, perduellis: qui à republica defecit.

rebel zijn.

Rebellare, rebellionem facere: à republica deficere vel desciscere.

rebellie.

Rebellio, contumacia, perduellio, defectio.

rebelléren.

Rebellare.

Recapitulatie.

Anacephalaeosis, epilogus, peroratio.

recapituléren.

Capita rerum summatim repetere

Recepisse.

Acceptilatio.

Recept.

Pharmacum.

Recerce.

Inquisitio, disquisitio.

Reciproke.

Reciprocus: & Mutuus.

Recoléren de ghe-tuyghen.

Testes reuocare, repetere.

Recommandéren.

Commendare Sich recommandéren aen iemanden. Salutem alicui nunciare, vel annuntiare: impertire alicui salutem: & Se suaque alicui commendare.

recommandatie.

Commendatio: literae commendatitiae: salus.

Recompense.

Pensatio, pensitatio, compensation.

recompenséren.

Pensare, pensitare, compensare, rependere, remunerare, paria facere, retribuere.

Reconciliéren.

Conciliare, reconciliare, reducere in gratiam.

Reconueniéren.

Referre litem, iudicium, actionem.

reconuentie.

Relatio actionis, petitio mutua vulgò reconuentio.

Recours.

Refugium, subsidium.

Recouuréren.

Recuperare.

recouurement.

Recuperatio, reparatio.

Recreantie.

Vincidiarum praeiudicium: vindiciae: vindiciae temporariae: fiducia: possessio fiduciaria.

Recreatie.

Oblectamentum, oblectatio, animorum remissio, laxatio, relaxatio, recreatio.

recreatif.

Iucundus, iocosus, festiuus, amoenus.

recreéren.

Oblectare, reficere.

Rectoor.

Rector, gubernator.

rectoor van de schole.

Gymnasiarchus, gymnasiarcha, moderator vel gubernator ludi, scholae, academiae.

Redit.

Repetitio, iteratio. q.d. redictum.

Redresséren.

Erigere: & Reponere: & Corrigere, emendare.

Reéle executie.

Praesens exsequutio: exsequutio iuris subitaria.

reélick.

Re ipsa: ipso facto.

Referendaris.

Relator, enarrator, expositor causae.

Reforméren.

Reformare, vertere in meliorem statum: in ordinem ac statum decorum restituere.

reformatie.

Reformatio, censura, subscriptio censoria.

reformateur.

Censor, morum magister, disciplinae magister.

[p. 718]

Refuséren.

Abnegare, denegare, recusare, refugere, detractare.

Regael. j. reael.

Regius, &c.

regael papier.

Charta regia, claudiana, Imperialis: macrocolum: charta maior.

regaelick.

Regificè, regiè.

Regard.

Aspectus, conspectus, respectus, circumspectus, us: obtuitus, obtutus: inspectio, ratio: cura.

regard nemen.

Adspicere, obseruare, animaduertere, considerare.

Regent.

Rector, moderator, praeceptor. & Gymnasiarchus.

regente.

Rectrix, moderatrix.

regéren.

Regere, gubernare, moderari.

regiment.

Regimen, gubernatio, moderatio, regnum, principatus.

regiment van orloghs-volck.

Legio. vulgò regimentum.

regiment hebben.

Potiri rerum.

regiment-heer, regiment-meester.

Censor, magister disciplinae, magister morum.

Register.

Catalogus, matriocula, elenchus propriorum nominum: album, commentarius, commentarium, codex rationalis. & Regestum: tabulae. vulgò registrum.

register van den koop-dagh.

Tabulae auctionariae.

register.

Elenchus, index libri, syllabus.

registers.

Tabulę, perscriptiones, regesta: literae publicae, vulgò registra.

registers van orghelen.

Pleuritides regulae, regulae laterales.

registréren.

In commentarios referre, redigere in acta vel in codicem, redigere in tabellas, redigere in literas publicas: adscribere: referre in tabulas, in librum.

register-klerck.

Librariolus.

Reyn, reynken, reynaerd, renaerd.

Vulpes.

Relaes.

Oratio, sermo, narratio, relatio, relatus, us: renuntiatio.

relaes doen.

Orationem habere, orare, narrare, recitare.

relatéren.

Referre, recitare, narrare.

Relaxéren.

Relaxare, remittere.

Releef, relef, releue.

Reliquiae coenae vel prandij: analecta.

Relef.

Honorarium quod nouus vasallus patrono introitus causa largitur. vulgò releuium.

Releuéren.

Releuare. Sich doen releueren te houe. Diplomatis priuilegio alleuari:litem diplomate interpolare: causam repetere impetrato diplomate: retractare causam codicillari venia: diplomate litem sarcire: petere restitutionem in integrum.

releueren de partije.

Actionem restituere: restituere eum qui causa ceciderat.

releueren sijn appellatie.

Appellationem exercere: prouocationem testatò denuntiare prouocato & iudici à quo curia appellata est: diem iudici dicere ob rem perperam aut iniquè iudicatam, & eum ad curiam diplomate prouocare secundùm quem iudicatum est.

releuement van t'hof.

Restitutio diplomatica, restitutio in integrum.

Relief. j. releef.

Analecta.

Religie.

Religio, pietas.

religieus.

Religiosus, religionis cultor, pius.

Reliquie.

Reliquiae, arum.

Remonstréren.

Commonstrare, demonstrare, proponere, significare, ostendere.

remonstrancie.

Demonstratio, iudicium.

Remburséren.

Praestare quod factum est impensae:refundere.

Remedie.

Remedium, medicina, antidotum, antidotus, medela, salus.

remedie.

Sacoma: ponderis aureorum nummorum supplementum.

remediéren.

Mederi, medicinam adhibere, remedium ferre, consulere, prouidere.

Remis.

Impunitas: venia errati: remissio, apud Eccles.

remis gheuen.

Eximere noxae, poenam remittere, gratiam criminis facere. vulgò remissionem dare.

remis-brief.

Codicilli veniales.

Rempart.

Munitio, munimentum, vallum accliue: promurale, antemurale.

Remonstréren.

Monstrare, demonstrare, commonstrare, indicare, ostendere, proponere, significare, declarare, probare, docere, monere, suadere.

remonstrantie.

Demonstratio, significatio, declaratio, indicium, probatio,

[p. 719]

documentum, admonitio.

Rencontre.

Offensio, occursus.

rencontréren.

Offendere, occurrere, occursare, obuiam fieri.

Renonciéren.

Renunciare, negare, abnegare, eiurare: desistere, abdicare, abrogare.

Renuoy.

Remissio, relegatio: translatio fori.

renuoyéren.

Remittere, relegare: transferre.

Reparéren.

Reparare, reficere, resarcire, instaurare.

reparatie.

Reparatio, resectio, instauratio.

Repas, rapas.

Pagus, vicus, viculus.

Repas.

Pastus, refectio.

Replijcke.

Iteratio, repetitio, replicatio.

replijcke.

Replicatio: contradictio: actoris responsio ad rei exceptionem: actio secunda.

replicéren.

Replicare, referre, repetere, iterare. & Refutare.

Represalie.

Androlepsia, clarigatio, pigneratio, violenta repetitio. vulgò represalia.

Representéren.

Repraesentare in conspectu, in oculis, ante oculos ponere: exhibere: proferre in medium: & Agere: & Imitari.

Reproche.

Exprobatio, opprobrium, obiectatio, refutatio.

reprochéren.

Exprobare, improperare, refellere, refutare, infamare, arguere, ignominiae aut criminis coarguere: & Testes reiicere.

Republijcke.

Respublica: & Politia.

Reputatie.

Aestimatio, existimatio, dignitas, auctoritas, fama, bona fama, nomen.

Requeste.

Libellus, postulatum libellare, libellus supplex: & Postulatus, postulatio, postulatum, petitio, imploratio, rogatio, preces principi oblatae.

request-meester.

Magister libellorum, praefectus libellis supplicibus.

Reseruéren.

Reseruare, asseruare.

reseruoor.

Seclusorium, reclusorium piscium: nassa.

Residentie.

Habitatio assidua: assiduitas: assiduum obsequium vel ministerium.

residéren.

Habitare: domicilij sedem ficere: & In assidua esse functione.

Resignéren.

Resignare: abdicare se vltro: per manus alicui tradere munus aut sacerdotium: & Eiurare.

resignatie.

Eiuratio.

Resistentie.

Resistentia, repugnantia, obstaculum.

resistéren.

Resistere, obsistere, repugnare, obstare.

Resoluéren.

Resoluere, discutere: decernere: statuere, constituere: concludere: definire, determinare, discutere: deliberare.

resolutie.

Definitio: decretum, statutum, sententia.

Resort van recht.

Iudicatus, conuentus, us. vulgò resortitio, resortitum.

resortéren.

Accedere: & Resortiri: iura petere, cadere sub iudicium. Resortéren onder Antwerpen. Cadere sub iudicium senatus Antvverpiensis: iura petere à senatu Antvverpiensi.

Respect.

Respectus, consideratio, ratio: obseruatio.

respect hebben.

Spectare aliquem, rationem alicuius ducere vel habere.

respectiuelick.

Vltro citroque: vt vtrique est consentaneum.

Respondant.

Fideiussor, consponsor, adpromissor, confirmator, sequester.

respondencie. j. correspondentie.

Restituéren.

Restituere, reddere.

restoor.

Restitutio.

restoor doen.

Restituere, reddere.

Restrictie.

Moderatio, praescriptio, praescriptum.

Retorijcke.

Rhetorica.

retorisijn.

Rhythmicus poëta, rhythmicus rhetor.

Retractéren.

Retractare: & Recognoscere: & Recantare, palinodiam canere, reuocare: & Delere

Retret, retreyt.

Receptus, us.

Reuence, reuanche.

Repetitio lusus: certamen reuincendi causa instauratum: certaminis siue lusus repetendi copia.

Reuenge.

Vindicta, vltio.

Reuerencie.

Reuerentia, obseruantia, honos, honor, cultus, genuflexio.

reuerencie doen.

Venerari, reuereri, colere, obseruare, genuflectere: habere honorem, afficere honore.

Reuersale.

Reciproca cautio.

[p. 720]

Reuocéren.

Reuocare, retractare, mutare quod factum aut dictum est: infectum facere quod factum est.

Reuelatie.

Reuelatio, prophetia: caelitus vel diuinitus oblata species: apocalypsis.

Reuisie van t'proces.

Recognitio rei iudicatae, iudicium instauratiuum, litium postliminium rei.

reuisoor.

Arbiter honorarius, ab vtraque parte constitutus.

Reuolte.

Reuolutio: & Defectio, ad hostes transitio.

reuoltéren.

Reuoluere, inuertere: & Ire in defectionem, rebellionem facere, ad aduersarios transire.

Reuolutie.

Replicatio, circulus, orbis; rotundus ambitus, conuersio. vulgò reuolutio.

reuolutie der sonnen.

Solis conuersio, decursus, recursus.

Rigeur.

Rigor, seueritas.

rigoreus.

Inclemens, praefractus, seuerus, durus.

rigoreuselijck.

Acerbè, acerrimè, duriter, inclementer, seuerè, rigidè.

Riuéren den naeghel.

Clauum obtundere.

Robijn, rubijn.

Carbunculus, pyropus, lapis ignei flammeíve coloris.

robijn-sack.

Aeruscatio, mala ars qua pecuniae corraduntur: praestigiae: gemmarum mangonium: & Mendicatio, mendicabulum. q.d. saccus carbunculorum adulterinorum.

Rondelle.

Parma, orbis cauus.

Rongnie.

Scabies.

Rubijn. j. robijn.

Rubrijcke.

Rubrica, terra rubri coloris, minium.

rubrijcke.

Miniata litera, scriptura rubea: & Titulus.

Ruine.

Ruina, casus: & Exitium, excidium, pernicies.

ruinéren.

Euertere, peruertere, excindere, demoliri, perdere, vastare.

Rustier.

Rusticus, agricola.

S

SAcragéren.

Depopulari, praedari, depraedari, diripere.

saccagie.

Depopulatio, direptio.

Sackeboet.

Tuba ductilis.

Sacre, saecker.

Falco sacer, sacellus, hierax: aquila leporaria, melanaëtus. valeria: accipiter Cretensis, Buteo, treorchis, vt putat P. Bellon.

Sacrement.

Mysticum sacrum: sacramentum apud Eccles.

sacrement-huysken.

Sacrarium.

sacrificie.

Sacrificium, immolatio, hostia, victima, piaculum.

sacrificie doen.

Sacrificare, immolare.

sacristije.

Sacrarium, sanctuarium, adytum

sacristije, tresorije.

Cimeliarchium sacrum.

sacristij-meester.

Sacrarius, hierophylax, hierophanta, custos sacrorum, mystagogus. vulgò sacrista.

Saffer.

Lapidis genus vnde color caeruleus conficitur.

Saffier.

Sapphirus, syrtites: & Cyanus: gemma colore caruleo.

Saftier, sauetier.

Sutor veteramentarius, suppactor, cerdo.

Saillye.

Saltus.

saillye.

Eminentia, proiectum, podium.

Saisine.

Manus iniectio: & Possessio.

saisinéren.

Manum iniicere, occupare, apprehendere.

Salade.

Cassis, galea.

Salaris.

Merces, praemium. vulgò salarium.

Salette.

Aulula, coenatio.

Salamander.

Salamandra.

Salomons seghel.

Polygonaton, sigillum Salomonis. herbae genus.

Saluatie.

Contradictorum dissolutio.

saluatie van brieuen.

Tabularum confirmatio.

saluatie van ghe-tuyghen.

Exornationes & commendationes testium.

saluatie gheuen. j. saluéren.

saluéren.

Seruare, salutem dare, custodire, saluum facere.

saluéren, saluatie gheuen.

Argumentis refellentibus auctoritates rescribere, maledicta probosa in testes diluere, fidem testium calcatam obtritamque subleuare, testes & testimonia confirmare: contradicta dissoluere: testium vel testimoniorum obtrectationibus rescribere.

Saluyt.

Salus.

Saluyt.

Salutianus: genus aureae monetae.

[p. 721]

Samblancie. j. semblancie.

Sandael.

Sandalium.

Sappine.

Tyrrhenicum siue Hetruscum sandalium: crepidae genus, Italis & Hispanis uisitatum, edito admodum solo. vulgò sappinus.

Sardijn.

Sarda, trichia, trichis: genus pisciculi.

Sarpeliere.

Segestre, inuolucrum.

Sater.

Ratis.

Saturnus.

Plumbum dicitur chymistis.

Saueraed.

Condimentum.

Sauetier. j. saftier.

Sauoye.

Brassica Sabauda. vide Nomenclat.

Sauoor. j. reseuoor.

Sauue-conduyt.

Commeatus tutus & liber: fides publica interposita: interpositio fidei publicae, pactum transitionis. vulgò saluus conductus.

sauue-conduyt gheuen.

Recipere aliquem in fidem publicam.

sauue-conduyt-brief.

Diploma tuti & liberi commeatus:symbolum.

Sauue-garde.

Clientela, tutela, protectio: fides libera & tuta, publica custodia. vulgò saluagardia. In sauue-garde sich seluen geuen oft stellen. Dare se alicui, dare se alicuius clientelam: commendare se alteri in clientelam: in custodiam alterius se tradere: conferre se in fidem & clientelam alicuius.

Schandaliséren.

Offendere aliquem: & Culpae damnare aliquem: exprobrare culpam alicui.

Schappéren.

Aufugere, effugere.

Schapulare.

Capitium: exomis: collobium: vestis scapularis. vulgò scapulare.

Scharpe.

Anteris, tibicen.

Schiatica.

Ischias, iscion, ischiadicus morbus: coxarius, siue coxendicus morbus.

Schriftoris.

Theca calamaria. vulgò calamarium.

schrifture.

Scriptura.

schrifture in recht.

Libellus.

Schrupel.

Scriptulum, scripulum. & Scrupulus. & Religio.

schrupuleus.

Scrupulosus: & Religiosus.

Sebesten.

Myxa, myxarra. vulgò sebesten: fructus arboris instar pruni.

Sec.

Vinum Hispaniense.

Secours. j. soccours.

Secrét.

Clandestinus, clancularius: & Secretum, arcanum, abditum.

secrét.

Latrina.

secréte plaetse.

Abditum, recessus, locus secretus.

secreten raed.

Priuatum consilium: sanctius interiusque consilium: intimum consilium, intimus senatus.

secrét man.

Homo arcanus, qui quae audit tacet: taciturnus.

secretaris.

A secretis, ab aure, ab epistolis, amanuensis curiae: scriba curiae, ciuitatis, principis, magistratus. vulgò secretarius, auricularius.

secretelick.

Abditè, celatim, clam, clanculum, secretò.

Secte.

Secta, haeresis, factio.

Seduar, sedoar.

Zeduaria, zerumbeth.

Semblancie.

Vultus, facies, species, similitudo, forma, simulacrum.

semblancie maecken.

Simulare.

Semibreue.

Nota musices, constans vnica mensura. vulgò semibreuis.

semifuse.

Decima sexta pars mensurae musices: nota quae celerrimè canitur, & binis vncis designatur. vulgò semifusa, semifusilis.

semiminime.

Nota musica designans quartam mensurae partem.

Senaet.

Senatus, curia, ordo amplissimus.

Sententie.

Sententia: & Iudicium: & Censura

sententie gheuen.

Sententiam pronuntiare, iudicare.

Sentinelle.

Excubiae, vigiliae: rimae excubiae: excubitor exstans: statio, stationes. à sentiendo, Iust. Lips.

Sequester, sequester hand.

Sequester, sequestra manus. Stellen in sequester hand. Sequestrare, deponere siue seponere apud sequestrum: sequestro deponere rem controuersam: rem dare sequestro.

Sermoon.

Sermo, concio, oratio ad populum.

sermoonen.

Concionari, concionem habere, orationem habere.

Seruoor, reseruoor.

Seclusorium piscium.

Sider.

Sicera, vinum è pomis factitium.

[p. 722]

Siegie.

Sedes. & Obsidio.

Signael.

Signaculum, signum, nota.

signature.

Signatio, sigillatio, subsignatio.

signet.

Signum: & Annulus signatorius: annulus sigillaris: gemma vda, Iuuenal.

Silgieren.

Consumere.

Simonije.

Ambitus rerum sacrarum: nundinatio rerum ecclesiasticarum. vulgò Simoniae.

Sindael.

Sindon.

Siment. j. Ciment

Signinum.

Simplicist.

Herbarius.

Sinioor.

Dominus, princeps, q.d. senior.

sinioorije.

Ditio, dominatus, dominatio, dominium, principatus.

Sinober.

Sinopis, sinopica rubrica, sinopicum minium.

Sis, sijs sise.

Sex: senio, latus tesserae sex ostendens puncta.

Siseyne.

Quarta vnciae pars.

Soccoers.

Suppetiae, subsidium.

soccoers doen.

Subuenire, opem ferre, opitulari.

Sodomijt.

Paederastes: paedicator. vulgò sodomita.

Sol.

Aurum chymistis dicitur.

Solaes.

Solatium, solamen, leuamen.

solagéren.

Leuamento esse, colleuare, leuare laborem alicui: & Oblectare.

Sinople.

Color viridis in armis siue scutis equitum.

Soldaen.

Supremus princeps Arabicè dicitur. vulgò sultanus.

Solicitéren.

Solicitare, vrgere, instare, persequi, curare, deposcere, agere.

solicitéren een proces.

Causam procurare.

soliciteerder van processen.

Causarum curator, pragmaticus, sequester, institor

Smalte.

Gemmae facticiae genus, quo anuli & alia vasa aurea ornantur.

Smaraude. j. emeraude.

Solaes.

Solatium, solamen, leuamen, leuamentum.

solagéren

Solari, solatio esse, leuamento esse, leuare laborem, dolorem alicui.

Soluent zijn.

Soluendo esse, debita soluere posse.

Somme.

Summa, &c.

sommarie.

Summa, sommarium, caput: argumentum, periocha.

sommeren.

In summam redigere, summam conficere, colligere.

somméren.

Citare, interpellare, in ius vocare, denuntiare iudicium.

somméren een stad.

Deditionem indicere, postulare vrbem tradi.

sommatie.

Denuntiatio.

Sommelier.

Promus, cellarius, oeconomus domus.

Sonet.

Carmen, cantio.

Sorcotte.

Palla, pallium muliebre, vestis muliebris superior.

Sotijl. j. subtijl.

Souereyn.

Praecipuus, eximius, supremus, summus, amplissimus. & Quaestor parricidius, quaesitor: summus capitalium rerum vindex. vulgò supremus baliuus.

souereynschap.

Summum imperium.

Speciael.

Specialis, peculiaris, priuatus: singularis: & Insignis, egregius, praecipuus.

speciaelick.

Specialiter, speciatim, peculiariter, praesertim, nominatum.

Specificéren.

Designare. & Praecidere.

Spinette. j. clauecimbel.

Spitael, spitel. j. hospitael.

Squadron.

Turma, caterua, agmen quadratum.

Squinancie.

Angina, cynanche, synanche, inflammatio faucium praefocando enecans. vulgò squinancia.

Staffier.

Stator, apparitor: & Strator, anaboleus, circumpedes: seruus qui herum in equum sustollit & stapedum curam habet.

Statuyt.

Statutum, dogma, decretum, senatusconsultum, scitum, constitution: lex.

Steccade.

Vallus, vallum, septum: claustrum è sudibus & palis.

Stijl.

Stylus, vena, formula: ritus, mos.

stijl van t'hof.

Iurisdictionis forma, & vsus fori.

Stipulérem.

Stipulari, instipulari, restipulari.

stipulatie.

Stipulatio, sponsio.

Stoccade.

Sica.

Studéren.

Studere, litteris operam dare.

student.

Studens, scholasticus.

studoor.

Musaeum.

Subdiaken.

Hippodiaconus. vulgò subdiaconus.

Subhastatie.

Auctio, auctio hastae, hasta.

[p. 723]

Subijt.

Subitus, subitaneus, repentinus, improuisus.

subijtelick.

Subitò, repentè, repentinò. confestim, de improuiso, ex tempore.

Submittéren.

Submittere, subdere, subiicere. & Permittere se iudicio alterius.

Substantie.

Substantia, natura.

Substituéren.

Substituere, subrogare, sufficere.

Substitut.

Substitutus, vicarius.

substitut in de schole.

Hypodidascalus.

Subtijl.

Subtilis, argutus, exilis, tener, tenuis, tenuiculus: & Sagax, industrius, acutus, callidus, perspicax, prudens, ingeniosus, solers.

subtijlheyd.

Subtilitas, machinae, solertia, argutia.

subtijlick.

Subtiliter, solerter, argutè, ingeniosè, peracutè.

Successeurs.

Posteri, haeredes.

successie.

Haereditas.

Succours. j. soccours.

Suppetiae.

Sufficient, suffisant.

Sufficiens: & Idoneus

sufficient.

Assiduus, locuples, sufficiens, satis commodus.

Suffragaen.

Episcopi vicarius, initiator: chorepiscopus. vulgò suffraganeus: à suffragando, hoc est, auxiliando.

Superintendent.

Rector, gubernator, praepositus.

Suppinne. j. sappine.

Suppliant.

Supplicans, supplicator, supplex postulator.

supplicatie.

Postulatio, libellus, libellus supplex.

Supplicéren.

Supplicare.

Support.

Adminiculum, suffragatio, fauor

supportéren.

Sufferre, ferre.

Suppositorie.

Balanus, glans: id quod sedi immittitur ad deducendam aluum. vulgò suppositorium.

Suppost.

Subditus. q.d. suppositus.

Surcotte. j. sorcotte.

Surplis.

Vestis linea religiosa. vulgò superpelliceum.

Surplus.

Reliquum, superfluum, quod superset: auctarium.

Surprinse.

Deprehensio, captio, oppressio inopinata.

Surceancie.

Quies, cessatio, dilatio.

T

TAbernakel.

Tabernaculum, aedicula.

Tamarisch-boom.

Tamarix, tamariscus, murica.

Tantafaire.

Ardelio, homo inquies.

Tasséren.

Vim inferre, violenter extorquere.

tasséringhe.

Vis, violentia, concussio, violenta exactio.

Tare.

Taxatio, aestimatio, pretium: indication, indicatura.

taxéren.

Taxare, aestimare: & Taxare, carpere, reprehendere, perstringere.

taxéren de costen.

Sumptus aestimare, rationes inire in lites expensorum: rationem sumptuum litis inire, rationes scripturarias litium inire & arbitrari: litis inspectae & expositae iusta aestimare.

Tempel.

Templum, fanum.

temporiséren.

Tempori seruire, tempori cedere, vti foro.

Teneur.

Tenor.

teneur.

Contentum in diplomate:argumentum.

teneur.

Occentor: qui medium inter succentorem & cantorem seruat tenorem. & Cantilenae vox media: cantilenae relationis fundamentum.

Tentéren.

Tentare, pertentare.

tentatie des duuels.

Impulsus daemonis.

Tergie. j. tregie.

Tercelet. j. tiercelet.

Terme.

Terminus: & Status, sors, casus.

Termijn.

Terminus.

termijn.

Vocabulum, verbum. Al met eenen termijn spreken. Loqui iisdem verbis.

terminéren.

Terminare, finire.

Testament.

Testamentum, testimonium extremae voluntatis, tabulae vltimae.

testament schrijuer, notaris.

Testamentarius: scriba qui vltimi elogij voluntatem adnotat.

testamenteur.

Haeres fiduciarius, fideicommissarius: qui velut per fiduciam hęreditatem suscipit, alteri traditurus: curator testamenti, exsequutor testamenti.

testateur.

Testator, legator.

Testoen.

Numi argentei genus. vulgò testo, testonius, dormitor.

Text.

Contextus, lectio authoris.

text van de wet.

Scriptum legis.

Tiercelet, tercelet.

Falco mas. vulgò tricellus, trizolus, tertiolus, tercellinus.

[p. 724]

Tinture, wijn-tint.

Vinum atrum, rubeum.

Tiran.

Tyrannus.

tirannije.

Tyrannis.

tirannisch.

Tyrannicus.

Titel.

Titulus, epigraphe, index, inscriptio. & Nomen.

titel.

Apex literarum. & Punctus.

titel.

Nota, compendium lectionis aut scripturae, apex abbreuians, nota compendiaria.

titel van eeren.

Titulus, nomen, laus, dignitas.

titel.

Ius, auctoritas, tituli auctoritas.

Tombe.

Tymbus, tumulus, bustum, arca, vrna.

Tercelet. j. tiercelet.

Torbel. j. turbel.

Torment.

Tormentum, torsio, crux, cruciatus, supplicium.

tormentéren.

Torquere, cruciare, vexare, affligere.

tortijse.

Funale, facula, taeda, fax ex contortis funibus.

torture.

Tormentum, quaestio, fidiculae.

Tractéren.

Tractare, agere: & Accipere.

tractaet.

Tractatio: & Actio: & Opus, liber, lucubratio.

tractaet.

Foedus, pactum.

tractaet van peys.

Actio de pace.

Traffijcke.

Commercium, mercatus, mercatura, negotiatio, commutatio.

traffickéren.

Commercari, negotiari, commutare.

Tragie. j. tregie.

Translatéren.

Transferre, vertere.

Transport.

Transportatio, translatio: & Mutatio. & Transscriptio, transscriptum, ius transscriptitium.

transportéren.

Transferre, transportare, mutare: & Transscribere.

Traualie.

Labor, nisus: & Statumen.

traualiéren.

Laborare, opus facere, poenas dependere, operam dare: & Fatigare, infestare, inquietare, vexare, exagitare.

Trebuchet.

Trutina momentana.

Tregie, tragie, tergie.

Tragemata, bellaria, hypotrimata: bellaria arida ex saccaro & aromatibus.

Trepan.

Trepanum, terebrum, modiolus, terebellum.

trepanéren.

Terebrare, pertundere cranium

Tresoor.

Thesaurus.

tresoorier.

Quaestor. vulgò thesaurarius.

Treue.

Induciae, vulgò treuga.

Tribuyt.

Tributum, vectigal, census.

Triéren.

Legere, eligere, seligere, segregare.

Trio.

Concentus trium vocum.

Triomffe.

Triumphus.

triomffant.

Triumphans, ouans.

triomffantelick.

Instar triumphantis.

triomfféren.

Triumphum agere, triumphum ducere.

Tripe.

Intestinum. vide Trijpe in Etym.

Triplijcke.

Exceptionis rei depulsio, responsio actoris ad secundam rei defensionem siue duplicationem: vel instantia petitoris tertia: actio tertia.

Troeble. j. turbel.

Troepe.

Turba, grex.

Troon.

Thronus, solium.

Tulipa.

Lilio-narcissus.

Turbant.

Tiara, cidaris: ornamentum capitis ex longa & subtilissima vel linea vel serica tela in globi aut sphaerae formam conglomeratum siue conglobatum.

Turbel.

Turba, turbatio, perturbatio: tumultus: & Turbidus, turbatus, conturbatus, commotus.

turbelen.

Tumultuare: turbare.

Turkois.

Iaspis, aërizusa, iaspis Caspia, eranus, cyanos: lapis turcinus, turcini siue caerulei coloris.

Tuttel. j. titel.

V

VAcantie.

Vacatio, intermissio, cessatio.

vacantie.

Feriae solennes.

vacantie van recht.

Iustitium: dies nefasti, feriae: dies otiosi: tempus quo negotiis forensibus & iuri dicundo supersedetur.

Vacatie.

Ars, professio, artificium, studium, opera; & Operae praestitiae merces.

vacéren.

Vacare, vacuum esse.

vacéren.

Vacare, operam dare, obire munus.

Vagabond.

Vagus, vagans, erraticus, erro: qui sedem stabilem & domicilium certum non habet. vulgò vagabundus.

Valeur.

Valor, pretium, aestimatio.

[p. 725]

Valiant.

Validus, strenuus, bellicosus, armipotens.

Valuasseur, vauasseur, vauaseur.

Valuasor, vauasor vulgò Nobilis qui summae coercitionis ius habet. Vir nobilis qui proximum locum post Baronem tenet: qui à Duce, Marchione, Comite aut Capitaneo plebem plebísve partem accepit: qui summae coercitionis, sed non nundinarum & mercatus ius habet, Guilhel. Camd. Sigonius, Butelerius.

Valuacie.

Valor numi.

Vantéren.

Venditare se, iactare se.

Vassael.

Cliens, fiduciarius, possessor fundi inferioris, beneficiarius, possessor praedij clientelaris.

vassalaegie, vassaelschap.

Clientela.

Vauasseur. j. valuasseur.

Vendue.

Venditio, auctio.

Vengeancie.

Vindicta. vltio.

Venison.

Ferina, ceruina, aprugna caro.

Ventose.

Cucurbita, cucurbitula. vulgò ventosa.

Venus.

Cuprum dicitur Chymistis.

venus dierken.

Lepida puella: & Scortillum.

venus iancker.

Perditè amans: & Scortator.

venus peyre.

Pirum venereum, coloratum.

Verangene. j. melansse.

Melangenum.

Verbael.

Causae oratio.

verbaelick.

Verbo, ore.

verbaliséren.

Causam verbis siue ore agere, non scripto.

Vergier.

Viridarium.

Vergieren, gaugieren.

Vasa metiri, mensuram vasis designare, dolia dimetiri virga. Germani visieren dicunt.

vergierder.

Mensor doliorum.

Verificéren.

Conuincere.

Veréren.

Vexare, exagitare.

Vice-ammirael.

Vicarius archithalassi, legatus praefecti maris: qui vicarias praefecti maris vices agit.

vice-comte.

Procomes.

vice-roy.

Prorex: qui regis vice res ipsius administrat, eique vicariam operam praestat: & Interrex: qui regis defuncti vices implet.

Victalie.

Commeatus, annona militaris: cibaria.

victalier.

Macellarius.

victaliéren.

Commeatum, siue annonam suppeditare exercitui.

Victorie.

Victoria, trophaeum, palma, triumphus.

victorieus.

Victor, compos victoriae.

Vignetten.

Acanthi, volutae, helices, encarpi, frondes fructuariae, thyrsi. q.d. viticulae.

Vigeur.

Vigor, neruositas.

Vigilie.

Funeralia, cantus feralis, mortualia, iusta funebria, iusta funeralia. vulgò Vigiliae mortuorum.

vigilie, vigilie-daghen.

Feriae praecidaneae vulgò dies virgiliarum.

vigilie van den kerst-dagh. j. kerst-auond.

Pridie natalis Domini.

Virginael, pinet.

Monochordum, clauecymbalum, & Virginale vulgò Instrumentum musicum virginibus frequens.

Visibel.

Aspectabilis.

Vision.

Visio, visus, visum, phantasma: spectrum

Visitéren.

Visitare, visere, inuisere, obire, perlustrare, inspicere.

Vitriol.

Chalcanthum: atramentum sutorium.

Viuandier.

Cupedinarius, macellarius, annonarius.

Vnie.

Concordia, conciliatio. vulgò vnio

vniéren.

In vnum conducere, congregare.

Vniuersiteyt.

Academia, gymnasium. vulgò vniuersitas.

Voyagie.

Iter, peregrinatio.

Voys.

Vox: & Suffragium, punctum.

Volgitéren.

In gyrum agere: & In gyrum siue in orbem volitare: circumferri.

Vray.

Verus.

Vrine, urine.

Vrina, lotium.

vrinael.

Matella, matellio. vulgò vrinale, vrinarium.

Vsancie.

Vsus, mos, ritus, assuetudo.

Vséren.

Vti: &Assuefacere.

VV

WAlop. j. galop.

Widéren.

Vacuare, euacuare, deplere, inanire, exinanire.

widéren het proces.

Finem liti imponere, decernere controuersiam, dirimere litem.