Letterbak. Moeles van de sjalevaeger

Keulse beulen...

In dat bewares hoort voor de eeuwigheid thuis de uitdrukking: dae is nag neet naeve Sjmeets' Bakkes. Betekent, heel in het algemeen: hij krijgt nog heel wat problemen. Een ernstig zieke bijvoorbeeld die ietsje vooruitgegaan is, hoeft nog niet naeve Sjmeets' Bakkes te zijn: hij kan nog in levensgevaar komen.

Wat is dat voor iemand, die Sjmeets? Een smid (sjmeed) met een vreselijk bakkes, een beetje een menselijke hellehond aan wie de arme zieke nog voorbij moet zien te komen?

Nee, dat bakkes is gegarandeerd een gebouw(tje) waarin brood gebakken werd. Misschien een heuse bakkerij. Komisch is dat het bakkes van Smeets op verschillende plaatsen in Zuid-

De heilige Severinus, patroon en beschermheilige van Keulen, waar hij tegen het eind van de vierde eeuw bisschop was, is in Nederland nauwelijks bekend. Hij heeft wel voor heel wat familienamen gezorgd, zoals Severens, Severijns, Sevriens, Frijn(t)s en Frin(t)s. Die komen -de invloed van Keulen - vooral in Limburg voor, al is volgens de naamkundige Jos Crott ook de Deense naam Sörensen ervan afkomstig. In het telefoonboek van Maastricht zag ik 123 maal de naam Frijns, en er wonen ruim veertig Severensen. Rotterdam, een eind verder aan de Maas, heeft drie keer Frijns, een verdwaalde Severens en een paar Severienen.
De voornaam waar al deze namen op teruggaan is in Limburg meestal Frien, uitgesproken met een lange ie. Vrijwel uitgestorven.

[p. 43]

Limburg gestaan zou hebben, in Sjilvend (Schinveld), Sjummert (Schimmert), en het is vereeuwigd in een Valkenburgs carnavalslied. Daar heeft het overigens niet die dreigende betekenis. Smeets is er een echte bakker, halverwege twee uitgaanscentra, en daar kon je huidvleisvlaai krijgen (vla van hoofdkaas, zult), want die geeft eine duchtige baom in 't lief (bodem in de maag).

Het echte bakkes is waarschijnlijk niet van Smeets maar van Schmitz en heeft in Keulen gestaan, wordt aldaar beweerd. Om precies te zijn: in de Severinstrasse op nummer 5. Even verder lag de Severijnstoren. Misdadigers die als straf in het openbaar gegeseld werden, moesten van de Frankenturm naar die van Severinus lopen. Waren ze het bakhuis van Schmitz voorbij, dan hadden ze hun tortuur zo goed als overleefd. Volgens het woordenboek van Aken konden beulen je voorbij Schmetz Backes niets meer maken.