De draad van Ariadne

[p. 219]

De kaffers

Doctor Jan Waterink, gereformeerd hoogleraar in de opvoedkunde en aanverwante vakken (aan de Vrije Universiteit te Amsterdam) is een vooraanstaand man in christelijke pedagogische kringen. Hij is voorzitter van verschillende christelijke verenigingen op dit gebied en van zijn hand verschenen bekende geschriften zoals het vele malen herdrukte: ‘Aan Moeders hand tot Jezus’, ‘Opdat zij het licht zien’ en andere. Ook is hij, indien wij ons niet vergissen, adviseur voor de opvoeding van de prinsessen. Deze hoogleraar is nu in Zuid-Afrika geweest en na zijn terugkomst heeft hij een lezing gegeven over de onderwijsproblemen aldaar en bij die gelegenheid heeft hij ook zijn mening ten beste gegeven over de politieke en sociale verhoudingen en in het bijzonder over de rassenkwestie. Het Vrije Volk heeft er een uitvoerig verslag van gepubliceerd. Indien een en ander correct is weergegeven - en er is geen reden om daaraan te twijfelen - dan heeft de spreker opvattingen verkondigd die men van een christelijk pedagoog eigenlijk niet verwacht zou hebben en hem volgens onze lekenopvatting ook weinig sieren. Het zijn buitendien opvattingen waarvoor men volgens de overwinnaars in de Tweede Wereldoorlog de strop verdient en die ook een aanfluiting zijn van de verklaring van de rechten van de mens zoals de Verenigde Naties die hebben geproclameerd.

Het geschrijf in buitenlandse bladen tegen de rassendiscriminatie is kolder - heeft de hoogleraar volgens het verslag gezegd. Natuurlijk moeten de kaffers in afzonderlijke

[p. 220]

treinwagens rijden, dat kan immers niet anders en om dit professorale ‘natuurlijk’ volkomen duidelijk te maken vervolgde hij: Ik zou niet graag mijn vrouw met zo'n naturel in één coupé laten reizen. Wij hebben niet het genoegen mevrouw Waterink te kennen maar wij willen het graag aannemen. Wij kunnen die gevoelens ook best begrijpen, want het is nog niet zo lang geleden dat andere pedagogen ons hebben geleerd dat ‘bepaalde’ naturellen op aparte banken moesten gaan zitten en speciale kentekenen dragen, alvorens ze in beestenwagens naar de gaskamers werden vervoerd. Er moet nu eenmaal een scheiding zijn en ditmaal - zegt professor Waterink - tussen de blanken en de cultuurloze kaffers. Nu wil het geval, dat in een land dat ongeveer de bevolking telt van Nederland de ‘blanken’ slechts een vijfde van de bevolking uitmaken. Dan zijn er nog een kwart miljoen Indiërs waarover prof. Waterink ook al weinig goeds wist te vertellen en de rest zijn dan de ‘cultuurloze kaffers’, die als beesten en als slaven worden behandeld. Het is juist dat de overgrote meerderheid ‘cultuurloos’ is, maar het verslag vermeldt niet, dat de hooggeleerde gezegd heeft, dat het steeds de politiek der blanken geweest is - en onder het semi-fascistische bewind van dr. Malan, de bewonderaar van Hitler, meer dan ooit is - om deze staat te bestendigen. Waar zou men anders ook de goedkope arbeidskrachten vandaan halen om de winsten te maken in de goudmijnen? Aangezien men met beesten te doen heeft staat de regering van een land (dat lid is van de Verenigde Naties) aan particulieren toe er eigen gevangenissen op na te houden en worden de blanken door de regering met dwangarbeiders voorzien. Voor zover er negers zijn die zich hebben kunnen ontwikkelen is dit voornamelijk aan de zending te danken, maar ook voor hen is er geen toegang tot theaters of concerten of openbare bibliotheken. Waar slavenarbeid heerst zijn ‘natuurlijk’ ook stakingen verboden. Maar het Herrenvolk heeft angst. Want er is geen garantie dat de apartheid een ‘natuurlijke’ dam is tegen het uitbreken van

[p. 221]

de haat van miljoenen. Het ongeluk wil buitendien, dat niet alleen in de Unie de blanken in de minderheid zijn, maar dat in gehéél Afrika voornamelijk Afrikanen wonen... Daarbij komt, dat ideeën van politieke en democratische rechten tot in deze streken zijn doorgedrongen. Niet àlle negers zijn ‘cultuurloze kaffers’. Er zijn er die voor hun volk reeds meer dan de doodgewone mensenrechten vragen, namelijk: politieke vrijheid; en zij zullen niet toestaan dat miljoenen van hun ras als beesten en slaven door de blanken worden behandeld. Het is niet onwaarschijnlijk, dat de tweede helft van deze eeuw zal staan in het teken van de bevrijding van Afrika. Vóórdat de prinsesjes groot zijn zullen zij nog meer van de cultuurloze kaffers horen.

1949