Duytse lier

[p. 30]

[p. 31]

Tweede Verdeeling. ⁽⁵⁾

EEn hart dat brand van dorst, en slijt de tijd met wachten,
Naar lessing, quijnt, en moet ten langen laaste smachten.

IN 't vuyr stak my de liefd' eerst aan:
De liefde de my 't harte branden, ^r2
Mijn leven staat in zijne handen,

Hy moet mijn gloet weer uyt doen gaan;

Of doet hy 't niet, ik ga te schanden,

Door min viel ik de vlam ten buyt,

Mijn troost schuylt in zijn volle kaaken, ^r7
Blaast hy niet toe, zoo moet ik blaken,

De heele tijd mijns levens uyt,

Tot dat ik aan het end zal raken.

EEn straal uyt Leonoraas oogen, ^r1
Noch bruynder dan den dyamant; ^r2
Stak door een heymelijk vermoogen
Mijn jeugdig hart in lichte brand.
Blaas uyt, blaas uyt, ô Leonore!
Blaas uyt de vlam die my verteert;
Een vlam uyt uw gezicht geboore,
Gezicht dat Zon en Maan braveert. ^{r7 r8}

Dan doe my vry al weder blaken,

Nu blus, nu blaak, nu blus weer uyt,
Tot dat ik aan het end zal raken,
Tot dat de dood mijn leven sluyt.

Of lust het u dat ik zal quynen,

En smelten door dien zelven gloet,
Die Echo ⁽⁶⁾ de tot lucht verdwynen, ^r15

(5) De tweede verdeling wijst op de noodzaak van een verliefd hart om wederliefde te krijgen. Als die niet komt, kwijnt de verliefde weg.

r2 de: deed

r7 kaaken: wangen

r1 Leonoraas → de eerste regels van dit gedicht wekken een reminiscentie aan Hoofts zang ‘Leonor, mijn lieve licht’

r2 Noch bruynder: Met nog meer gloed

r7 Gezicht: Ogen

r8 braveert: trotseert

(6) Echo: de nimf Echo, die verliefd was op Narcissus. Toen deze haar liefde niet beantwoordde, kwijnde ze weg totdat alleen haar stem overbleef. De goddelijke straf voor Narcissus bestond hieruit, dat hij verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld.

r15 de: deed

[p. 32]

 

Ontbeent, ontspiert, ontvleest, ontbloot. ^r16

 

Och! lust u dat, dan hoor my zingen,

 

Wat Nazo ⁽⁷⁾ van Narcissus zong:

 

Hoe trotzen hare loon ontfingen; ^r19

20

Hoe straf altijd den hoogmoet dwong.

 

Narcissus was een schoone jongen,

 

Op 't jagen snelder dan de wint, ^r22

 

Van Echo, die zich vond gedwongen,

 

Tot liefde, laas! te veel bemint.

25

Noyt wou hy 't Nimphjes hette blussen,

 

Verachting was haar prijnens dank; ^r26

 

Nooyt wou hy haar tot troost eens kussen,

 

Dies smoltse, en bleef niet dan een klank. ^r28

 

Een klank die in de wilde plaatzen,

30

In bos, en bergen zich versteekt: ^r30

 

En niet en doet dan woorden kaatzen,

 

Wanneer der ymant zingt of spreekt.

 

Dit wou den goeden hemel wreeken,

 

Zy deed hem 's uchtens voor den daauw,

35

Zoo hy zich spiegelde in de beeken,

 

Verlieven op zijn eygen schaauw. ^r36

 

Die liet hem dus elendig klagen: ^r37

 

O Minnaars-bossen, zaagt gy ooyt ^r38

 

Een Vryer zoo elendig plagen,

40

Door liefde, als my? 'k geloove nooyt.

 

Daar zijn geen bergen die ons scheyden,

 

Geen bossen; neen: niet anders als

 

Een weynig waters tusschen beyden,

 

Belet my dat ik u omhals.

45

Och! kom 'er uyt, ô puyk der knapen! ^r45

 

Veracht my om uw schoonheyt niet,

 

'k Ben me noch jong, en wel geschapen, ^r47

 

De Nimphjes wenschen my in 't riet.

 

De tranen dreven uyt zijne ogen,

50

Langs 't aanzicht, in de glaze beek,

 

Zoo dat het water wierdt bewogen,

 

En hem zijn beeltenis ontweek.

 

Toen riep hy, als van hoop versteeken, ^r53

 

Waar vliet, waar vliet gy doch zoo snel?

r16 ontbloot → lees: ontbloet

(7) Nazo: de Romeinse dichter Publius Ovidius Naso (43 v.Chr.-17 n.Chr.), die het verhaal van Echo en Narcissus beschrijft in zijn Metamorphosen III, 359-510.

r19 trotzen: weerspannigen

r22 Op 't jagen: Bij het jagen

r26 prijnens → lees: pijnens
haar pijnens dank: de dank voor haar inspanningen

r28 Dies: Daarom

r30 zich versteekt: zich verbergt

r36 schaauw: spiegelbeeld (eig.: schaduw)

r37 dus: aldus

r38 Minnaars-bossen: bossen waarin minnaars zich ophouden

r45 puyk der: schoonste der

r47 me: ook

r53 versteeken: verstoken

[p. 33]

55

Toef noch een weynig, hoor my spreeken,

 

Hoe zijt gy toch zo wreet, zo fel!

 

Verlaat my niet, met voort te spoeden,

 

Laat ik (dewijl 't niet mach geschien,

 

Dat ik u raak) mijn lusten voeden,

60

En vleyen met u slechs te zien.

 

Maar als hy 't beeld nu zach verdwenen,

 

En dat het ook niet weder quam,

 

Begost hy deerlijk te weenen,

 

Terwijl zijn jeugd een eynde nam.

65

Hy smolt als sneeuw, in zonne-schijnen,

 

Zoo als hy lach op 't groene kruyt,

 

Men zach zijn schoonigheyt verdwijnen;

 

Hy sturf, en blies het leven uyt.

KOm weste windtje ⁽⁸⁾, dat de bladertjes doet beven,
En zieltjes zuchten helpt ⁽⁹⁾, als gy zoo naar en zacht, ^r2
Door duyzend telgjes heen, komt fluysterende sweven,
En zoeltjes gonzen, in het donk're bos by nacht,

Kom, neem mijn zuchten op uwe uytgespreyde wicken, ^r5

En tuytze in Felaas oor, (ô Fela! schoon van aart, ^r6
En wit van deugde) en zech hoe Pooles, voor het kricken, ^r7
Des Rooden dageraats, om hare hof-stee waart.

Zech, hoe haar af-zijn, hem doet branden, door verlangen,

Hoe hy by donk're maan, in guurte, wint, en weer,
Zijn droeve luyt vermengt met klagende gezangen,
Terwijl zy lecht en droomt, gedooken in de veer. ^r12

Zech, hoe de liefde hem zijn harsenen doet dwalen;

Hoe hy Natura noemt, den oorzaak van zijn pijn, ^r14
Wijl hy niet vliegen kan; hoe dat hy menig malen
Met Philomela ⁽¹⁰⁾ wenscht, een Nachtegaal te zijn.

Een Nachtegaal om, op den Ypenboom gevlogen,

Die met zijn blad'ren voor haar slaapkoets uytzicht speelt,
Haar lof te zingen, en een bloote krop te beoogen, ^r19

(8) weste windtje: de westenwind, zephyr, wordt voorgesteld als bode van de liefde.

(9) zieltjes zuchten helpt: het zuchten van zieltjes bevordert. Deze formulering is een variant van de wijsaanduiding boven dit gedicht.

r2 naar: geheimzinnig

r5 wicken: wieken, vleugels

r6 tuytze: doe ze klinken

r7 kricken: krieken

r12 in de veer: in de veren → in bed

r14 Natura: Moeder Natuur (die hem gemaakt heeft zoals hij is)

(10) In Ovidius' Metamorphosen VI, 424-674 komt een Philomela voor, die in een nachtegaal veranderd wordt.

r19 krop: keel, bovenkant van de borst

[p. 34]

20

Of schoer, of arm, terwijl de slaap hare oogen streelt. ^r20

 

Zech, hoe de Nijt hem knaagt, hoe zy hem 't hart doet ^r21

 

breken,

 

Wanneer de nuchtere zon, door wien het alles leeft; ^r22

 

Met held're straalen, door het klaare glas koomt steeken,

 

En haar, terwijl zy slaapt, een morgen-kusjen geeft.

25

Zech, weste-wint, hoe hy haar zelver liever kusten;

 

Vlieg heen, en trek, ay trek uw snelste vleugelen an,

 

En zech, hoe Pooles van zijn Fela niet kan rusten,

 

Hoe Pooles, zonder haar gezicht, niet leven kan. ^r28

ROzelinde, trotze Maagt, ^r1
Eelste schepzel van natuure,
(Wist u hart en ziel van vuure)
Daar de kuysheyt roem op draagt;
Slaat, ay sla voor 't laatst uw oogen,
Daar de Majesteyt uyt blinkt,
Op Arnoldo, die gebogen,
Voor uw schoot, in rouw verdrinkt.

Zachte Nimphen, harde klip, ^r9

Zie de zilte trane-peer'len,
Langs uw Minnaars wange dweer'len,
Op een bleeke ontgloeyde lip; ^r12
Hemel, och! ik moet versmachten,
Wijl de straffe Rozelindt,
Palder staat voor al mijn klachten,
Dan een Yk voor weer en windt.

Rozelinda die my schend, ^r17

Wijl gy dan uwe ooge leden,
En uw mededogendheden,
Van Arnoldo hebt gewent,
Gun dan dat hy voor het laatste
Eens uw lippen raken mach,
Daar mee gaat hy naar 't verbaaste ^r23
Onderaardze, zonder dach.

Daar de wrede Belial ^r25

Duyzend, duyzende van zielen,
Die 'er door malkander krielen,
Langs de grazelooze wal,
Drijft met zijne geesel-roeden,

r20 schoer: schouder

r21 Nijt: Afgunst

r22 nuchtere: pas opgekomen

r28 zonder haar gezicht: als hij haar niet ziet

r1 trotze: ongenaakbare

r9 Nimphen → lees: Nimphe

r12 ontgloeyde: kille

r17 schend: te gronde richt

r23 verbaaste: in ontzetting verkerende

r25 Belial: Duivel

[p. 35]

30

Naar het Tarterkuylze-veer. ^r30

 

Daar mach elk ter helle spoeden;

 

Maar men keert 'er nimmer weer.

 

Daar zal mijn bedroefde geest,

 

Fel geteystert, en geslagen,

35

Swaar belaan met duyzend plagen,

 

(Hemel waar ik nooyt geweest!)

 

Door de na berouze-baaren, ^r37

 

Swart als pek, en heet als vuur,

 

Met een swerm ter helle vaaren;

40

Och! die liefde staat my duur.

 

Vaar dan wel mijn Rozelind,

 

Harder dan de steyle klippen:

 

Vaar dan wel, mijn geest gaat glippen,

 

Daarze nimmer zon licht vind;

45

Strak zult gy dit staal zien rooken,

 

Van u minnaars laauwe bloed,

 

Als het hart is doorgebrooken,

 

Daar hy Rozelinde in voet. ^r48

OCh hoe is mijn lot zoo wreet!
Van rampen te zamen gesmeet;
Appelona hoe lang
Zult gy blijven zo stuurs, zo wrang?
Hoe lang al even trots?
Gelijk als een harde rots,
Die 't zee-gewelt op zijne borst doet breeken;
Zo wrevel staat gy, voor mijn zuchte en smeeken.

Hoe dikmaal zach my de Maan,

Voor uw vensteren waaren gaan; ^r10
In het diepste der nacht,
En aanhoorden mijn minne-klacht:
Dan lacht gy zacht en sliep, ^r13
Terwijl Greomandus riep:
O Tralien! zoo wreet, als uw Meest'resse,
Waarom belet gy my mijn dorst te lesse.

r30 Tarterkuylze-veer: het veer naar de kuil van de Tartaros, d.w.z. de helleput

r37 na berouze-baaren: golven van het berouw

r48 voet: koestert

r10 waaren: ronddolen

r13 Dan… sliep: Dan lag jij zacht te slapen

[p. 36]

Toon: Houw Charon, houw.

 

ANtiopana, lief, ô mocht ik raaken

 

U malse lippen, of uw zachte kaaken,

 

Mijn ziel verliet dit lichaam, en zy bleef

 

Als morgen dauw, aan zulke rozen hangen,

5

Mijn schoone, ay laaf, ay laaf eens mijn verlangen,

 

Terwijl ik leef.

 

Antiopana ziet uw Minnaar stikken,

 

In zuyv're minne-gloet, de laaste snikken

 

Van 't quijnend hart, zijn voor de bleeke mont.

10

Weerhoud u woeden: ay heb medelijden,

 

Met Argidon; helaas! moet hy dan glijden

 

Naar Achrons gront. ^r12

 

Och straffe Nimph! kunt gy de tran'ge vlieten,

 

Die biglend langs u Minnaars wangen schieten,

15

Zoo koel ontfangen, op een hart van steen?

 

Kan 't by zo schoon een Nimphje moochlijk wezen,

 

Het geen de Hel onmoochlijk was voor dezen? ^r17

 

Waar wil dit heen?

 

Zag ik u lief gezicht een traan ontslippen,

20

Mijn ziel zat daad'lijk op de dootze lippen;

 

Want aan uw ogen is zy vast vertuyt; ^r21

 

Ja schoone, daar den uchtend voor moet dijzen, ^r22

 

Liet gy een zuchjen uyt uw boezem rijzen,

 

Dan vloogzer uyt. ^r23

25

Maar gy, ô wrede! bind my eerst met koorden,

 

En poogt my dan gevankelijk te moorden; ^r26

 

Hoe zal de Fama noch, van wint gejaagt, ^r27

 

Zoo ys'lijk gieren in mijns vaders ooren:

 

Den jongen Argidon die gaat verlooren,

30

Dat door een Maagd. ^r30

't IS een vermaak, 't is een vermaak, te minnen;
Ik schat die vreughd veel hooger dan het gout;
Wanneer de Nimph, niet al te stuurs van zinnen,
Met weder-liefde u toe kaatst, als in 't wout

r12 Achrons gront: de bodem van de doodsrivier

r17 onmoochlijk → anders dan dit meisje had Hades, de god van de onderwereld (Hel) zich ooit wèl laten vermurwen, namelijk door Orpheus

r21 vertuyt: verbonden

r22 dijzen: terugwijken

r23 vloogzer: vloog ze er; ze is Argidons ziel, die zich met de geliefde wil verenigen

r26 gevankelijk: als ik gevangen ben

r27 de Fama: het Gerucht

r30 Dat: En wel

[p. 37]

5

Vrou Echo, door het pijpen van een harder ^r5

 

Getart, getergt,

 

By 't rijzende gebergt,

 

Haar weerklank hooren laat,

 

Zoo lang het fluitjen gaat.

10

Men vind 'er die, men vind 'er die, als zotten,

 

Haar jonge jeugt verzuchten, zonder maat,

 

Om Maagden, die met hun verdienste spotten;

 

Dat is een min, die my voor 't voor-hooft slaat,

 

Hy doe 't wie wil, ik acht hem niet rechtschapen;

15

't Is zotterny,

 

Te blyven in de ly, ^r16

 

Men spil de gulde jeugt,

 

Zoo lang zy bloey, met vreugt.

 

Als ik bemin, als ik bemin een schoone,

20

Ik buyg my neer, en bie mijn diensten aan:

 

Maar zo zy my geen gunsten wil betoone,

 

En lange een tijd laat zonder weer-min gaan,

 

Ik scheyd 'er van, ik laatze, ik spoel die minne,

 

Ik spoel die smart,

25

Slechs rustig van het hart,

 

Met eene kroes vol wijn,

 

Geswollen aan den Rijn. ^r27

r5 pijpen: fluiten

r16 in de ly: in de minnesmart

r27 Geswollen: Gerijpt