De onrustzaaier

[II]

Het is nu een jaar geleden dat de nieuwe meester voor het eerst de poort kwam doorstappen. De laatste boot had hem gebracht, het was schemerdonker, en hij droeg een kleine rugzak, zodat ik eerst dacht dat er een bochelaar de stad binnenkwam. Was het maar zo geweest, voor een bochel hebben we hier nog wel eerbied, voor een rugzak niet. Maar daar trok hij zich niets van aan; ook naderhand, toen hij al vijanden had gemaakt, gespte hij dat ding om als hij wandelingen of roeitochten ging maken. Het voordeel was in elk geval dat zijn rug dan niets verried van wat hij dacht over de mensen die hem nakeken of uitlachten.

Aan zijn komst en benoeming hier ging een ingewikkelde geschiedenis vooraf. We hebben twee lagere scholen: de school met de bijbel, en de openbare. De laatste is het oudst, daar ben ik bestuurslid van en daar zou hij dus ook hoofd van worden. Het ging de laatste jaren niet goed met onze school; die bijbel trok hoe langer hoe meer leerlingen, en daarbij waren er heel wat die de eerste klassen bij ons hadden doorlopen. De bevolking hier is overwegend kerks, en of ze nu van de kansel te horen kregen dat ze wel geloof mochten hechten

[p. 9]

aan de openbaringen maar niet aan de openbare school, of dat er andere middelen werden gebruikt, een feit was in elk geval dat onze klassen leger werden en die van de christelijke voller. Meester Evers, dat was het hoofd van de openbare, bleef tenslotte zitten met een bezinksel dat naar niets meer smaakte of rook, en waar zelfs een zo weinig eisend man als hij geen vreugde meer aan kon beleven. Langzamerhand verbitterde en verzuurde hij. Hij kwam bij me klagen dat Heeringa, het hoofd van de bijbel, de ramen open zette als er zangles was; de psalmen woeien bij westelijke wind de openbare school binnen, en die wind hebben we hier veel. Een andere keer had Heeringa de politie op zijn dak gestuurd omdat er bij de bijbel een ruit was ingegooid of paardevijgen op de muur uitgesmeerd. En dan weer was er gevochten, of een paar jongens van ons hadden bij die anderen staan vloeken en vieze woorden op de schutting van de speelplaats gekalkt. Het leek wel alsof het kwaad alleen van ons uitging, alsof er geen zondaren schuilden onder Heeringa's kudde.

Vorige zomer ging Evers met vervroegd pensioen. Dokter Blom ontdekte met kunst en vliegwerk een hartaandoening bij hem en verbood hem nog langer te werken. De wethouder blij; die heulde allang met Heeringa, en zag in zijn beperkte christelijke verbeelding onze school al ondergebracht bij de bijbel.

Maar ik had heel andere denkbeelden, en die zette ik uiteen op een bestuursvergadering. Ik stelde voor de opvolger van meester Evers niet uit eigen gelederen te kiezen. Er moest fris bloed in de schoolleiding worden gebracht, zei ik, en dat stroomde niet in de aderen van ons eigen

[p. 10]

onderwijzend personeel. De candidaat moest worden gezocht in een van de vroegere standplaatsen van Heeringa. De tegengestelde richting waarborgde dan dat het een tegenstander zou zijn, misschien wel een uitgesproken vijand, en als die man nu maar sterk genoeg was zag ik de komende veldslag tussen die twee, en dus tussen de twee scholen, met vertrouwen tegemoet.

We maakten na allerlei informaties een voordracht op, dat had de wethouder ons zelf gevraagd, ervan overtuigd dat we er geen moed meer toe hadden, en ik ging die mondeling bij het gemeentebestuur toelichten. Ze deden opgetogen, want ik smeerde stroop door te zeggen dat de keus van iemand uit de omgeving van meester Heeringa het peil van ons plaatselijk onderwijs zonder twijfel aanzienlijk zou verhogen. Daarmee loog ik niet eens, ik verzweeg alleen mijn bedoelingen, en dat doe ik zelfs als notaris wel, onder bescherming van de kroon.