Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het schilder-boeck (1969)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het schilder-boeck
Afbeelding van Het schilder-boeckToon afbeelding van titelpagina van Het schilder-boeck

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.74 MB)

XML (3.51 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

non-fictie/biografie
non-fictie/naslagwerken (alg.)
non-fictie/kunstgeschiedenis


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het schilder-boeck

(1969)–Karel van Mander–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

T'leven van Baltasar da Siena, Schilder en Bouwmeester.

Onder des Hemels uytghedeelde gaven, die de sterflijcke ghenieten, isser niet grooter te achten als Deucht, en gherust ghemoet: want sulcx onsterflijck en saligh maeckt. Des d'ontfangers van dien, meer als der Natueren, Gode dancbaerheyt zijn schuldich. Gelijck onder ander, als een licht onder duysternisse verschenen is gheweest, Baltasar Peruzzi Sanese, die alsoo was begracijt, dat de zedicheyt en goetheyt in hem tacken waren der hooger Siel ruste, waer uyt gewassen zijn vruchten der Deuchden, te weten, seer eerlijcke en loflijcke wercken. Tot Siena, hoewel hy daer niet gheboren was, begon hy de Const van teyckenen en schilderen, en quam te Volterra zijn gheboort-stadt, daer hy wat schilderde, dat gracelijck was, en wel beviel een Schilder aldaer, gheheeten Pieter, die met hem ghemeensaem wert, en quam met hem te Room, daer desen Pieter gewoon was te woonen, om te wercken met hem in't Paleys voor den Paus Alexander de seste: maer den Paus overleden wesende, doe Pieter daer gheen werck meer en hadde, begaf hem Baltasar in een Schilder-winckel, met den Vader van Maturino, die altijts ghemeen wercken te doen hadde. Desen stelde ten eersten Baltasar vooren een gheprimuert Penneel, en sonder eenighe teyckeninghe hem te langen, seyde: Schildert daer

[Folio 122r]
[fol. 122r]

een Mary-beeldt. Hy nam stracx een kole, en hadde metter vaert op een goede maniere gheteyckent, dat hy in't werck leggen, en schilderen wilde. Hy sloegh met eenen handt aen de verwen, en hadde in weynigh daghen sulcx een fraey en wel gedaen stuck gemaeckt, dat het niet alleen den Winckel-meester, maer oock alle Schilders die't sagen, dede verwonderen. Wt welcker oorsaeck hem besteedt werdt tot S. Honofrio, de Capelle van t'hoogh Altaer, die hy met een schoon gracelijcke maniere voldede op't nat kalck. Daer nae in de Kerk van S. Rochus à Ripa, noch twee Capellen. Des hy, in goet gherucht comende, werdt ghebracht te Ostia, daer hy op't Casteel, van wit en swart eenighe Camers schilderde, en maeckte fraey Historien: bysonder een handt-bataillie, op de wijse der ouder Romeynen: oock een hoop Krijchslieden, die een Casteel bestormen, makende een fraey ghewoel en aenval, hun met schilden deckende, en de leden aen de mueren stellende, daer die van binnen hun afweeren met een wonderlijcke felheyt. In dees Historie maeckte hy veel Antijcksche Krijch-instrumenten, en verscheyden gedaenten van wapenen: en in een sale veel ander Historien, schier van t'beste dat hy oyt dede. Hier nae maeckte hy te Room vast kennis met Augustijn Gigi, die alle Deuchtsame beminde, en oock Baltasar, te meer, om dat hy hem van Siena hiel te wesen. Des hy door middel van desen soo rijcken Man onderhouden, hadde tijt om practiseren nae de Roomsche dinghen, bysonder in Architecture, in welcke hy door de concorentie van Bramant in weynigh tijt seer profiteerde in dese Const, en namaels door haer in eere en groot ghewin. Hy leyde oock seer toe op prospective, daer hy sulck een Meester in werdt, datmen weynich zijn ghelijck ghevonden heeft, alsoo't in alle zijn wercken wel te sien is. Het welck verstaende Paus Iulius de tweede, liet hem schilderen de 12. maenden van wit en swart, elck met haer oeffeningen, die men doet in de selvighe over al het Iaer. In dese sietmen van hem veel prospectiven van Huysen, Teatren, Paleysen, en ander ghestichten, met schoon inventien. Hier nae dede hy noch meer wercken, die hem gheruchtich maeckten: onder al, het Model van't Paleys van Augustijn Gigi, welck Paleys schijnt uyt der aerden gewassen, soo wel ist gedaen: Dit cierde hy uytwendich met Historien van wit en swart, En de sale met een schoon prospective colomnen: En t'ghene wonderlijck is, in een Logie teghen den Hof, daer hy eenighe Historien van Medusa heeft gheschildert, zijn eenighe Cornicen en Ornamenten versiert oft stucco waer, soo wel op zijn vercorten ghedaen, en de daghen soo ghewacht, dat selfs alle beste Constenaers bedroghen worden die dit sien, en meenen dat het verheven werck is, en niet gheschildert: Ick en condet oock niet ghelooven, tot dat ick het met een langh riet aenghetast hadde, want het is in't welfsel. Veel wercken in veel Steden en plaetsen heeft hy ghedaen, in schilderije en bouwmeesterschap, oock verscheyden Tooneelen tot heerlijcke Comedien, en anders te langh om verhalen. Ao. 1527. doe Room overrompelt was, wert hy van den Spangiaerts ghevanghen, en niet alleen en verloos hy alles wat hy hadde, maer worde seer ghepijnicht: want hebbende een edel statich aensien, worde hy miswaent te wesen eenigh groot Prelaet, alsoo vercleedt wesende, oft eenich Man die groot rantsoen vermocht te gheven: maer doe sy hem vernomen een Schilder te zijn, deden hem schilderen hun oversten Borbon, t'zy doot oft anders. Doe hy uyt hun handen was, scheepte hy nae Port Hercules, om van daer te gaen nae Siena: maer werdt op den

[Folio 122v]
[fol. 122v]

wegh berooft, dat hy in zijn hemde tot Siena gecomen is, daer hy heerlijck ontfangen en hercleedt worde, en corts daer nae Iaerlijcx pensioen gegeven, om de Stadt te verstercken. Hier na quam hy in de quade gratie van den Paus, om dat hy met zijn en s'Keysers legher niet en wou trecken voor Florencen: dat werdt nae weder ghevredight, en heeft te Room in zijn twee Professien verscheyden wercken ghedaen: hadde ooc aldaer zijn studie in Astrologia, en Mathematica, daer hy hem seer in oeffende. Hy begon ooc een Boeck van d'Antiquiteyt van Room, en te commenteren den Vitruvius, makende van alles de teyckeningen: Hier van is veel erfgenaem geworden nae zijn doot Sebastiaen Serlio, die hem met desen arbeydt in zijn Boec wel beholpen heeft. Baltasar, alhoewel hy Pausen, Cardinalen, en ander veel gedient hadde, heefter weynich gheniet van gehadt, oft door de cleen miltheyt deser Heeren, oft door zijn beschaemde beleeftheyt, van weynich eysschen: maer om de waerheyt te seggen, also veel als men niet edel hertige milde Heeren beleeft behoort te wesen, behoortmen met de vrecke onbeleefde onbeleeft te zijn. Dus Baltasar hem vindende ten lesten oudt, arm, en met groot huysgesin verladen, wert seer sieck:En gecreegh een geschenc van den Paus van hondert Croonen. En starf Ao. 1536. oudt 55. Doe den Medecijn te laet hadde gekent, dat hy vergeven was, door yemant, die zijn officie, daer hy Iaerlijc af troc 250. Croonen, begeerde. Hy was van kinderen, en vrienden seer beweent, en begraven by Raphael d'Vrbijn, met dit Graf-schrift:

Balthasari Perutio Senesi, viro & Pictura, & Architectura, aliísque ingeniorum artibus adeò excellenti, ut si priscorum occubuisset temporibus, nostra illum feliciùs legerent. Vixit ann. Lv. mens. xj. dies xx.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken