Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Kleine katechismus der natuur voor kinderen (1779)

Informatie terzijde

Titelpagina van Kleine katechismus der natuur voor kinderen
Afbeelding van Kleine katechismus der natuur voor kinderenToon afbeelding van titelpagina van Kleine katechismus der natuur voor kinderen

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (0.74 MB)

XML (0.19 MB)

tekstbestand






Genre

proza
jeugdliteratuur

Subgenre

non-fictie/pedagogiek
non-fictie/natuurwetenschappen/natuurkunde
non-fictie/natuurwetenschappen/biologie
non-fictie/natuurwetenschappen/sterrenkunde


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Kleine katechismus der natuur voor kinderen

(1779)–J.F. Martinet–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
[pagina 61]
[p. 61]

Zevende zamenspraak over de eigenschappen der dieren.

Vraag. Verdient ook de Schepping der Dieren in uw oog eenige aandagt?

Antwoord. Zeer veel; want God heeft, in den aanvang der dingen, wel driemaal honderd duizend soorten van Dieren, geschaapen, waarvan sommigen leeven in het water, op de aarde, of in beiden te gelyk; doch anderen alleen in de lucht, alle met zonderlinge, en zeer verschillende hoedanigheden begaafd, verre weg minder dan de Mensch, en zelfs aan hem onderworpen.

V. Waarom zo verschillende?

A. Om dat wy ze anders niet zouden kunnen onderscheiden van elkanderen, het geen veel verwarring en nadeel zou baaren.

V. En waarom aan den Mensch onderworpen?

A. Om dat zy voor ons moeten arbeiden, het geen zy anders niet zouden willen doen.

V. Zy hebben een voorregt van schielyker op te groeien dan wy.

[pagina 62]
[p. 62]

A. God heeft dit opzettelyk zo bestemd; want eenige jaaren naar hunnen vollen wasdom te wagten, en intusschen voor hun te zorgen, terwyl wy ze aanstonds tot den arbeid noodig hebben, zou ons zeer belemmeren.

V. Wat merkt gy aan ten aanziene van hun maaksel?

A. 't Is verbaazend, dat hetzelve in elke soort verschilt, want God maakte elk naar zynen aart.

V. Dan zyn ook alle deelen van hun Lichaam der opmerkinge waardig?

A. Zekerlyk! Hunne Hoofden, Hoorns, Halzen, Oogen, Ooren, Monden, Bekken, Tanden, Maagen, Stemmen, Koleur, Hair, en Pooten verschillen allen, en zyn zeer keurig geformeerd.

V. Schuilt hier onder eenige Wysheid?

A. Om die te bewyzen, behoeft men maar te letten op het blikkend Oogvlies in die Dieren, welken in velden, met scherpe Planten bezet, graazen, wyl zy daarmede hunne Oogen, zonder ze te sluiten, of al het zien te verliezen, tegens de stekels kunnen sluiten - of op den dikken Band in den hals, die onder 't graazen den zwaaren neerhangenden kop ophoudt, ongevoelig zynde; om onder het smaakelyk eeten geene pyn te lyden.

V. Waarop mag men meer letten?

A. Ook op de lange Halzen in Dieren, die hooge Pooten hebben, noodig om den grond gemakkelyk te kunnen bereiken, wanneer zy eeten - of op de Herraauwing in zulken, die daartoe tyd hebben, als Koeien en Schaapen, om meer voedsel uit de spys te trekken.

V. Weet gy noch meer?

[pagina 63]
[p. 63]

A. Ja! Men moet verder letten op hun gemis van schoone Koleuren, die, wyl zy voor stof en regen bloot staan, en dikwils op den vuilen grond moeten rusten en slaapen, hun onnut zouden zyn - ook op het ondercheid der Koleuren, op dat wy het eene Dier van het andere uit veelen zouden onderkennen - en op het verschil der Huiden; want het Paard, dat in het schuurend en schaavend gareel moet gaan, heeft kort hair, en geen dikke wol, gelyk de Schaapen, wyl het dezelve ras zou verliezen.

V. Hebben zy ook vyf Zintuigen, gelyk wy?

A. De viervoetige Dieren hebben er vyf; doch sommige Zinnen zyn sterker dan de onzen, by voorbeeld, de Reuk in de Honden, en het Gehoor in de Mollen.

V. Waartoe dienen deeze Zintuigen?

A. Tot dezelfde einden als de onzen.

V. Hoe worden, niet driemaal honderd duizend Dieren, maar driemaal honderd duizend soorten, (zynde van sommige veele millioenen in wezen) onderhouden?

A. Door verscheiden' middelen! Op elken dag is de tafel, door Gods Voorzienigheid, voor zo veele monden gedekt: ook zorgt zy, dat men geene van alle die soorten kan uitroeien: elk Dier heeft ook eigen wapenen tot verdediging, en elk weet in ziekte geneesmiddelen voor zich te vinden.

V. Hebben zy ook Driften, gelyk wy?

A. Twee soorten van Driften merkt men op in de Dieren.

V. Welke is de eerste soort deezer Driften?

A. De eerste zyn onveranderlyke neigingen in

[pagina 64]
[p. 64]

allen, by voorbeeld, zo dra zy gebooren zyn, te kennen het element, waarin zy leeven moeten, nevens hun eigen voedsel, gevaaren te myden, wooningen te bouwen, hunne vyanden te onderscheiden, elkanderen te verstaan, en ontzag voor Menschen te hebben.

V. Welke is de tweede soort?

A. De tweede kan men noemen willekeurige, of steeds veranderende Driften naar hunnen wil, als blydschap, droefheid, liefde, haat, vrees, toorn, nyd, en jaloerschheid; doch met die allen blyven zy onredelyke Dieren.

V. Als zy elkanderen verstaan, dan moeten zy ook eene Taal hebben?

A. Zy hebben die ook, gelyk men aan 't verschillend geluit van Paarden, Honden, Katten, Haanen, Hennen, en Musschen ligtlyk kan merken, het geen tot hun onderhoud en vermaak dient.

V. Wat is verder in hen zonderling?

A. Dat elks aart en Driften bestendig blyven; want het Paard is altyd fier, de Koe zagtzinnig, het Schaap zagtmoedig, de Hond waakzaam, en de Haas vreesagtig - voorts, dat men hun geene nieuwe Driften kan doen aanneemen; doch die ze hebben, ten deele weerhouden, leiden, en afregten naar ons vermaak of nut.

V. Maar waarom gaf God Driften aan de Dieren?

A. Om ons daardoor voordeel en gemak te geeven; want, als zy gelyk een steen of blok waren, kon men geen Paard, geene Koe, geen Schaap, of geenen Hond regeeren.

V. Waartoe dienen de Dieren?

[pagina 65]
[p. 65]

A. God gaf ze ons, om armoede en gebrek te boven te komen.

V. Waarom hebben zy geen redelyk verstand?

A. Om dat zy dan voor ons niet zouden willen werken, maar zelfs tegens ons opstaan, en mogelyk willen verdelgen.

V. Wat zyt gy aan God voor zulke Dieren, zo wyslyk geschaapen, en aan den Mensch onderworpen, verschuldigd?

A. In derzelver maaksel en oogmerken moet ik zyne wonderbaare Almagt, Wysheid en Goedheid erkennen, en Hem voor zulke geschenken dagelyks danken.

V. Wat zyt gy aan de Dieren verpligt?

A. Wy moeten hen met zorg onderhouden, geene al te zwaare lasten opleggen, op hunnen tyd laaten rusten, en tegens alle ongemakken van slegt weder en ziekte beschermen. Eenen Os zult gy niet muilbanden, als hy dorscht, waar toe men die Dieren in het Oosten gebruikte. Deut. XXV. 4. De regtveerdige kent het leven zyner beesten. Spr. XII. 10.

V. Zult gy lust hebben om deeze vad God geschaapen Dieren meer te leeren kennen?

A. Landlieden en anderen, die veel met Dieren moeten omgaan, behooren ze wél te kennen, vooral de nuttigsten, en zelfs ook de geenen, die ons eenige nadeelen kunnen toebrengen, om dezelven af te weeren.

V. Gy zegt my niet, wat gy zult doen.

A. Het schynt den Kinderen eigen te zyn groot vermaak te scheppen in Dieren, Vogelen en Vischen; ik wil ook derzelver aart meer leeren kennen, om er de Godlyke Almagt, Wysheid en Goedheid in op te merken.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken