Ideën I

165.

Elk voorwerp bestaat uit de som van z'n eigenschappen. De som der eigenschappen van de Noodzakelykheid stelt 'n éénheid daar, die we by nadering trachten uittedrukken door allerlei naamwoorden met het versterkend al daarvoor. Alwysheid, algoedheid, almacht, alwetendheid... ja, hoe onwetend ook, is toch diezelfde Noodzakelykheid in zekeren zin alwetend.

Voeg den inhoud van twee zakken meel by elkaar. In den eersten zak waren x meelstofjes. In den tweeden x + (of -) y. Na, 't byeenvoegen zullen er samen zyn juist: 2 x + (of -) y stofjes.

Ja, maar er zyn stofjes gebroken, gedeeld... de Noodzakelykheid weet dit precies, en heeft voor elk stofje dat gekneusd werd, gebroken in byv. 100 deelen, 99 stofjes méér berekend.

Maar, er zyn stofjes verloren gegaan, d.i. verwyderd. De Noodzakelykheid heeft ze behoorlyk afgetrokken.

[p. 85]

Een boekhouder, een rekenaar, kan zich vergissen. De Noodzakelykheid nooit.

Ander voorbeeld. Gegeven 'n schip met zóóveel diepgang, zóóveel tegenstand, zóóveel zeilen, enz. De wind blaast op die zeilen met gegeven kracht, en uit 'n gegeven hoek. Stel alle noodige opgaven bekend, dat ze niet kùnnen wezen omdat er zooveel faktoren aan ons gebrekkig waarnemingsvermogen ontsnappen. Wordt gevraagd: de snelheid van 't vaartuig? Die berekening is niet gemakkelyk, en wat volkomen juistheid aangaat onmogelyk. De Noodzakelykheid weet het. Haar ontsnapt niets. Zy brengt alles in rekening, tot de wryving van 't vischje dat zich schuurde tegen 't scheepsboord, tot den invloed van den wind op 'n hoofdhaar van den schepeling, tot den tegenstand van 'n zwevend schuimbolletje voor den boeg, tot de verplaatsing van 'n atoom gas in de lading... alles! Zy weet de snelheid waarmee 't schip zich moet bewegen volgens de háár alleen bekende gegevens, en ze noemt die snelheid, drukt ze uit: door het feit! ^#

# De klacht in 162 is dus ongegrond, daar geen Wezen zoo redelyk zou kùnnen zyn, als de logika der feiten, die de Rede-zelf is. Dat smachten naar 'n persoonlyken God is opstand tégen de Rede. Ik kom daarvan dan ook reeds in 177 terug. Myn ‘Gebed van den Onwetende’ is nog met die ziektestof besmet. 't Is inderdaad niet gemakkelyk zich te onttrekken aan den invloed der biologie waarmee men onze jeugd bedierf! Het zyn juist de oprechtste gemoederen die 't meest onder dien overgang lyden. Lauwe geloovers wagen zich niet aan de vermoeienis van twyfel, en slechts uit 'n zeer hooge maat van innige religie kan men den moed scheppen tot het loochenen van Gods bestaan. Niets is òngodsdienstiger dan vasthouden aan 't Geloof. Als er 'n God ware, zou hy de eerste zyn die 't kwalyk nam.