Ideën III

563.

Vooreerst dan moet ik erkennen, eerst zeer laat eenig begrip te hebben gekregen van 't woord: geschiedenis. Deze klank vertegenwoordigde my de gedachte aan 'n klein blauw boekjen, op welks schutblad 'n verklaring stond, dat: ‘geen exemplaren voor echt erkend werden, dan aldus door den auteur onderteekend.’ En daaronder 'n krul. Men kon er den schoolmeester uit proeven. Op de eerste bladzy werd de schepping in weinig regels afgedaan. henoch, noach, abraham, mozes, david, salomo, herodes vormden zoovele sporten om tot jezus te komen. Dit alles besloeg slechts 'n klein deel van 't boekjen, en de auteur maakte in 'n noot de bescheiden opmerking dat-i de gewyde zaken aan den katechizeermeester overliet. Dit was billyk. Geef den katechizeermeester wat des katechizeermeesters is! Wat de profane geschiedenis aangaat, leerde ik uit m'n boekjen allerlei zaken die ik niet begreep, maar de slotsom luidde dat Nederland eigenlyk de spil was, waarom alles draaide. Engeland, Duitschland, heel Europa waren byzaken; parerga, van de Nederlandsche grootheid. Het slot - Napoleon was toen pas 'n jaar of acht dood - was 'n dankzegging aan den Heer, die alles zoo wèl gemaakt had... en 't scherm viel. Dat boekje was my de Geschiedenis. Ik zat er op, ik sliep er mee. Ja, ingeval van nood, sloeg ik er 'n kameraad mee om de ooren. Men zie hieruit dat het misbruiken der Geschiedenis ouder is dan de twisten over Heiligerlee. ^*

Maar heel vreemd keek ik op in '30, toen de mare ging: er komt 'n nieuwe geschiedenis, Belgiën is afgevallen! Ik had ter-goeder-trouw geloofd dat alles uit was, en dat er niets meer by kon. Het gevloekte ondier was immers, met

* Noot van 1876. Toen ik dit schreef, werden we dagelyks onthaald op 'n vinnig twistgeschryf over de vraag of adolf van Nassau die by Heiligerlee sneuvelde, 'n held of 'n oproermaker geweest was?

Je ne décide point entre Genève et Rome.

Dit citaat verstout zich... te-pas te komen. Want de kwestie was van theologischen aard. Het oordeel over dien adolf scheen aftehangen van de opinie die men had over kerkelyke zaken. De Gereformeerden hielden vol dat de man 'n standbeeld hebben moest, en hy kréég er een. Maar de Katholieken beweerden dat-i de galg verdiend had omdat-i tegen z'n Koning vocht, en wel tegen 'n Koning die van 't ware Geloof was. Ik ben heel bly dat ik geen uitspraak hoef te doen. Alleen komt my 't sneuvelen niet zoo heel moeielyk voor, als er maar 'n vyand is die de moeite nemen wil op je te schieten, en als men niet, naar de mode van andere krygshelden, zich buiten schot weet te houden.

[p. 16]

gods hulp, door willem-theseus van Oranje verslagen, en 'n andere willem - bygenaamd vader - regeerde over 't ‘vrye Nederland.’ . Hoe is 't mogelyk, dacht ik, nog iets daarby te voegen? En zóóver ging ik in m'n vereering van 't blauwe boekje, dat ik 't in Februari 1831 den bravenvan speyk heel kwalyk nam, 'n heldendaad te hebben gedaan, die niet stond op myn lystje van vaderlandsche zeemirakels.

Hoe 't mogelyk was zoo bekrompen te blyven, zou kunnen blyken uit de volgende bydragen tot de kennis van onderwys en opvoeding in die dagen.