Ideën III

754.

Lezer, my is die satire te gerekt, en ik ben bly dat ze byna uit is. Voor 't lezend Nederland dat nog altyd z'n scheltemasche snorkeryen mooi vindt, is ze noch te lang noch te leelyk. Alles is goed genoeg voor 'n publiek dat tevreden is met 'n letterkunde als sedert het verjagen van den korsikaansche dwingeland werd, en nog dagelyks wordt opgedischt. (Zie 't slot van 515.)

Ja, ney werd verschalkt door den prins van Oranje. Deze namelyk:

‘wist, door ruiters van verschillende monteringen zich nu hier dan daar te doen zien, en door andere behendige manoeuvres...

Scheltema zegt niet welke? Ik denk dat de jonge held 'n spiegeltjen op z'n shako zal gezet hebben.

...hy wist daardoor zijne magt grooter te doen schijnen in het oog des vijands, dan zij in waarheid was. De Maarschalk werd hierdoor in ontzag gehouden, en van het schijnbaar (blykbaar?) voornemen tot den aanval afgetrokken, vooral dewijl de stelling der onzen aan de regterhand gedekt was door de punt van een bosch, dat enz.

Er kwam alzoo nòg 'n punt in 't spel, en wel ditmaal 'n boschpunt. leder zal erkennen dat dit 'n heerlyk ding is, en we staan verbaasd over de scherpzinnigheid van den prillen veldheer die 't eene punt wist te gebruiken om de rechterhand van 't andere punt te dekken. Doch hoe stygt onze bewondering als we 't oog slaan op die ingenieuze parade met ‘verschillende monteeringen?’ En op de... goedigheid van den vyand die zich uit ontzag voor zoo'n puntig genie laat terughouden van aanval?

In sommige kinderverhalen speelt de krygslist om roovers afteschrikken door 't roepen van allerlei mansnamen, 'n groote rol. Zou prins willem de oorspronkelyke auteur van deze vertellinkjes wezen? 't Is toch niet te veronderstellen dat de Natuur twee koppen kan voortbrengen, waarin zulke verheven diepzinnighedens worden uitgebroed.

Maar... we zyn er nog niet! Nog verder gaat de krygs-

[p. 170]

kunde van den jeugdigen vaderland- en Europa-redder. Misschien voorzag-i dat z'n list eenmaal zou worden nageaapt, gevulgarizeerd. Dit màg niet. Met de uiterste inspanning van z'n bewonderenswaardig oorlogsgenie gebruikt-i de fameuze punt van dat bosch... de punt die reeds dienst deed door 't dekken des rechtervleugels van al die monteeringen...

Ik voor my denk dat die ‘punt’ tevens gebruikt werd als kleedkamer. 't Ware ongepast, te meenen dat al deze deugdzamen zich uit- om- over- en aankleedden coram populo. Bovendien, de vyand mocht geen getuige zyn van de voordurende toiletverandering.

De punt dan die reeds diende tot dekking van vleugel, verschalking en eerbaarheid, werd tevens gebruikt: ‘om de aankomst van troepen voor 't oog des vijands te verbergen.’ O, dubbel, drie- vier- tiendubbel verschalkte ney! 'n Gewoon bedrogene zou uit 't verschil van uniform besloten hebben tot de meening dat de vyand sterk was. Welk lot wacht, den arme, die later, by 't voor den dag komen van alles wat zich verschool achter die omineuze boschpunt, tot de verdrietige erkenning wordt genoopt, dat-i, tegen alle krygskundige ervaring in, precies de waarheid had geraden? En hoe betalen we onzen ‘tol van hulde’ - styl uit den restauratietyd - aan den halfgod die den vyand neerdondert met zulke ingewikkelde kombinatien? Is 't niet - leen my 'n gepast woord, o muzen! - is 't niet fameus, z'n troepen schynbaar te vermenigvuldigen, en ze wegtestoppen te-gelyker-tyd? Is er iets diepzinnigers te bedenken dan proteus en sfinx te zyn in 'tzelfde oogenblik? Meer en minder te schynen dan men is? De eene helft van z'n kracht te verbergen, en de andere voortegoochelen als dubbel? En nu vraag ik welke bewondering ons zou aangrypen, indien scheltema eens ‘àl de zoo vernuftig bedachte maatregelen’ had gelieven te ‘ontwikkelen, waarmee de jonge held veteranen verkloekte?’ Verzwygt hy die uit meelyden met onze bewonderingsorganen die wellicht bezwyken zouden? Of...

Hoor eens, lezer, ik stel u voor, iets minder goedaardigdom te wezen dan michel ney, en eens te kyken achter de punt van 't bosch waar onze schryvers de soldaatjes van hun rhetoriek aankleeden. Ik gis dat ze vaak den slimmen willem van Oranje in slimheid overtreffen. Niet alleen dat ze 'n onnozel jagertje beurtelings uitdosschen als kurassier, huzaar of yzervreter, maar er blykt dat ze vaak, wèl beschouwd,

[p. 171]

maar één mannequin kommandeeren, dien ze, om u te bedriegen, aankleeden als iets dat - heel uit de verte, en in 't oog van onkundigen slechts - kan doorgaan voor 'n soldaat uit de school van gezonde redeneering.

Om aan dàt bedrog 'n eind te maken, verzoek ik u... ik bid u... ik smeek u, lezer, tracht te leeren lezen!