Logo DBNL
Hans van Tongen en De wanhébbelyke liefde (2014)

Hans van Tongen en De wanhébbelyke liefde

(2014)–Jillis Noozeman–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Bijlage 1: De bron van Hans van Tongen

Vijftigh

Lustighe Historien1 oft

Nieuwigheden2 Joannis Boccatij.

 

Van nieuws overgheset in onse

Nederduydtsche spraecke3 door Dirck

Coornhert, Secretaris der Stede

van HAERLEM.

 

[Vignet]

 

't AMSTERDAM,

Gedruckt by Broer Jansz4, woonende op de Nieuwezijds Achterburgh-wal, inde Silvere Kan.

[104v] Calandrijn wert5 op een Meysken verlieft, Bruyn

maeckte hem6 een Briefken, segghende7 dat het Meysken hem nae soude moeten volghen soo haest hy haer daer mede gheraken soude8, het Meysken ginck met hem, daer werdt hy bevonden van zijn wijf, die maeckt een byster groot rumoer binnens huys.

 

De veertichste Historie.

Tot bespottinghe der dwasen, die al datmen hun

vroedt wil maecken9, ghelooven.

 

105[r] NIcolaes Cornaquijn een rijck Burgher van Florencen, hadde onder zijne andere Hoeven ende Landen10 oock een Hoeve tot Cametata11: waer hy rijckelijck ende costelijck timmerde12. Om dese timmeragie13 oock te verchieren14 met Schilderije15, is hy met Bruyn ende Buffelmacho

den coope eens gheworden16, die welcke Nello ende Calandrijn noch tot hun namen17 om dat het een groot werck was ende beghonden daer aen te wercken. Ende overmits daer noch een Camer was ghestoffeert met18 bedden ende ander nootlijck huysraedt, oock mede een oude Maerte19 die 't huys bewaerden20, sonder dat daer eenige ander dienaers meer21 waeren, soo was een van des voorschreven Nicolaes soonen ghewoone daer altemet22 om zijns lusts willen23 met een Meysken te comen, alsoo hy jonck ende noch te vrijen24 was, welck Meysken hy daer eenen dach oft twee by hem hielt ende dan wederomme van daer schickte. Nu ghevielt eens onder anderen25, dat hy daer een Meysken bracht ghenaemt Collette, de welcke in een huys tot Camaldoli onderhouden was van een Roffiaen26 ghenaemt Manion diese te huere liet gaen27. Dit was een schoone Vrouwe rijckelijc ende chierlijck ghecleedt28, oock mede (nae dat zy van dien Ambachte29 was) bevallijck van zeden30 ende seer wel ter tonghe. Dese was op een tijdt voor den Middaghe in haer ondersielken31, metten ghestrenghelden hayre32 om haeren hoofde ghevlochten, wt de Camere ghecomen aen33 den Putte, die middenop de plaetse stont, om haer handen ende aensicht te wasschen, alwaer Calandrijn comende met

enen eemer om water34, haer ghevonden ende stillekens35 gegroet heeft. Maer sy, hem gheantwoort hebbende, beghan hem vast aen te sien, meer36 om dat hy in haeren ooghen een nieu mensche37 scheen te zijn, dan wt eenich ander begheerte38. Van ghelijcken began haer Calandrijn39 oock te aenschouwen: ende overmidts sy hem schoon dochte40, eenich oorsake van merren te vinden41: sulcx dat hy metten watere niet weder en keerde by zijn ghesellen: maer want hyse42 niet en kende, en dorste hy niet een woordeken tot haer segghen. Als sy nu Calandrijns aenschouwen43 ghewaere was geworden, began zy weder altemet44 op hem te sien ende sommige cleyne versuchtinghen te senden, om zijnder te spotten45: dies46 Calandrijn terstont op haer so versot werdt, dat hy van daer niet en const47 gheraeken, voor dat zy van Philippo gheroepen werdt om by hem inder Cameren te comen. Calandrijn weder op zijn werck ghekeert zijnde48, en dede niet anders dan blasen, t'welck terstont vermerckt wert van Bruyn, die altijdt met hem speelde49, als de gheene die groote ghenuechte in zijn manieren van doene nam, dies50 hy tot hem seyde: Wat duyvel mach u gebreecken Calandrijn51? My dunct ghy niet

anders en doet dan blasen52. De welcken Calandrijn geantwoort heeft segghende: hadde ick yemant lieve geselle, die my een weynich hielpe, ick soude mijn dinghen wel doen53. Hoe datte? sprack Bruyn, machment54 dan niemant seggen? Hier beneden (seyde Calandrijn) is een Jonge dochter55, die schoonder is dan een goddinne, de welcke soo seer Amoureus van my56 is, dattet u al een groote saecke soude duncken te wesen57 t'welck nu terstont, als ick water ginck halen, van my gemerckt is. Bylo58 sprac Bruyn, siet wel voor u59 dat het Philipsens Vrouwe60 niet en sy. Dat sorge61 ick (antwoorde Calandrijn) want hy riep haer ende trat terstont tot hemwaerts inder Cameren62. Maer wat hebbe ick daer ooc mede te doen? ic en soude in sulcke saken niet alleen Philippe, maer Godt vanden Hemele selfs wel63 bedrieghen. Ick en wil u (mijn gheselle64) de waerheydt niet verberghen: sy behaecht my soo gheheel wel, dat ickt u niet ghesegghen65 en can. Doen sprack Bruyn, ick sal besien66 wie sy is, ende indien het Philipsens vrouwe is, so wil ic [105v] u sake met twee woorden wel bestellen67, overmidts zy seer vry met my is. Maer hoe sullen wy dit aen legghen dattet68 van Buffelmacho niet vernomen en werdt: Voor Buffelmacho (sprack Calandrijn) en ducht ick

niet: maer wy moeten ons wel wachten voor69 Nello: want dien70 is mijns wijfs Neve, ende soude al onse dinghen bederven71. Ghy seght met allen wel72 sprack Bruyn. Nu en wiste Bruyn wel73 wie dese Vrouwe was, want hy hadse daer sien comen, oock mede wast hem van Philippo selfs gheseydt: daeromme74 hy terstondt als Calandrijn de hielen van 'twerck gelicht hadde om haer een luttel te moghen sien, alle die Historie75 teghens Nello en Buffelmacho verteldt heeft: daer zy tsamen sloten76 alle t'ghene dat zy in dese vernuftinge behoorden te doen77. Calandrijn weder op 't werck ghecomen zijnde, werdt al lijselijck78 van Bruyn ghevraecht, hebdyse79ghesien? Helaes ja ick (sprack Calandrijn) zy heeft my gedoot80. Ick wil gaen besien (seyde Bruyn) oft het de gene is die ick meyne: ende ist de selfde, zoo laet my dan daer voorts mede gewerden81. Als Bruyn nu beneden gecomen zijnde, Philippum met de vrouwe gevonden hadde, heeft hy hen beyden al int lange verhaelt wat Calandrijn voor een man was, ende t'gene hy tot hem gesproken hadde: dies82 hy ooc met hen beyden eens gheworden is wat elckx83 van hun seggen ende doen soude, om haer luyder vermakelijckheydt uyt Calandrijns amoureusheyt te mogen scheppen. Daer nae is Bruyn wederomme ghegaen by Calandrijn, totten welcken84 hy seyde het is de selfde daer ick met u af85 sprack, ende daeromme moet de sake wijselijcken becleet86

zijn, want alle 'twater vande Riviere Arne en soude u niet moghen verschonen87 indien Philippus sulckx88 vername. Maer wat begeerdy haer van uwen wegen geseyt te hebben89, oft ghebeurde dat ickse quame te spreken? Ho ho, sprack Calandrijn, inden eersten suldy90 haer seggen dat ick haer toe wensche duysent mudden91 vant fenijn92 daer der meyskens buyc93 af swelt, ende daer nae dat ick haer dienaer94 ben ende oft haer yet belieft95: hebt ghy my wel verstaen? Jae ick96 seer wel, sprack Bruyn, laet my metter saken begaen. Als des avonts de tijt om te gaen eten was ghecomen, dat dese Schilders werck latende, afgecomen waren beneden opte plaetse daer Philippe en Collette waren97, zo hebben sy daer wat willen merren98 om Calandrijn lief te doen, daer began Calandrijn op Collette te sien en het nieuwelijckste gelate99 te toonen vander werelt, ende dat oock zo bedectelijck100 dat het lichtelijck van een blinde gemerckt soude hebben geweest. Aen d'ander zijde bruyckte zy oock al haer behendighe listen om hem te ontsteken101.

Philippe, Buffelmacho ende d'andere daer en tusschen (zoo't in ghesteldt was) hem ghelatende als oft zy onderlinghen spraken ende dit niet en mercten102, schepten een lustighe vermaeckelijckheydt103 uyt

Calandrijns manieren van doen. Ten laetsten104 moest Calandrijn, nae een wijle tijdts105, niet sonder groot verdriet, van haer scheyden: ende tsamen gaende nae Florencen106, sprack Bruyn tot Calandrijn. Soo vele107 moet ick u segghen dat ghyse niet anders dan 't ijs inder Sonnen doet verdwijnen ende smelten108. By gantsch dagen, ist sake dat109 ghy u guyternije110 daer wilt brenghen, ende ghy van die amoureuse liedekens, die ghy condt111, met haer singhen wilt, ghy sult maecken dat zy ter vensteren uyt sal springhen om by u te moghen112 comen. Doen seyde Calandrijn: duncket u, mijn gheselle, duncket u dat ick die met my behoore te brenghen? Jae seker antwoorde Bruyn. Calandrijn sprac tot hem: huyden en wilde ghy my niet gheloven als113 ick het u seyde, waerlijck myn geselle, ick mercke dat ick badt can doen114 t gene dat ick wil dan eenich ander Mensche, dien ick kenne. Wie anders dan ick soude sulcken vrouwe, als dit is115 soo haest op hem hebben connen doen verlieven? hoe souden sulckx116 dese jonghe 106[r] snotcalven117 zo haest connen volbrengen, die nacht en dagh verby haers liefs deuren118 loopen slingeren, ende in duysent jaren nauwelijcx twee vlieghen, in een vat honighs en119 connen vanghen? Maer dan sal u eerst lusten120 als ghy my met mijn cleyn vyoolken sult sien: dan suldy schoon spel sien. Maer

hoort my ter goeder trouwen121: ick en ben soo out niet als u wel dunckt122: dat heeft zy oock wel gemerct ja ghewislijck. Ick salt haer noch wel badt doen gevoelen als ic mijn pooten op haren rugge slae123. By gants velten124, ick sal haer sulcken spel125 maken dat sy my naeloopen sal als een versotte126 moeder na haer kint doet. Ho ho, sprac Bruyn: hoe sult ghyse begrabbelen127. My dunct by naest128, dat ic u nu al sie bijten met u tandekens als luycksleutels129 in haer rooder mondeken ende haer wangekens die twee rooskens ghelijcken, jae dat ickse130 daer na allenskens van u sie op eten. Calandrijn dese woorden aenhoorende, meynde131 nu al daer inne doende te wesen: dies132 hy ginck133 al springende ende danssende, zoo woestelijck dat hy waende134 uyt sijne huydt te springhen. Als de morghen ghecomen was, bracht hy zijn guyterije met hem, daer op135 hy tot groote luste vant gheselschappe, een waghen vol liedekens huylde: sulck136 dat hy (om cort te segghen) in sulcken sotternye gheraeckte, om dese vrouwe dickmael te sien137, dat hy den gantschen dagh niet138 en wrocht, maer liep duysentmalen 'sdaechs, nu aen de vensteren, dan aen de deure, oock mede opte plaetse om haer

te mogen139 sien: de welcke140 door Bruyns onderwijs141 hem daer ooc wel listelijcken toe aen te locken wiste. Aen d'ander zijde bracht oock Bruyn Calandrijn142 bootschappen over: daer hy hem143 oock altemet van haren wegen144 antwoort op brachte. Ende als sy daer niet en was binnens huys ('t welck meest gheviel) soo bracht hy aen Calandrijn brieven van haer, inden welcken zy hem goeden hope gaf om tot zijn begeeren145 te comen: hem te kennen gevende146 dat sy ten huyse van haren ouders was, daer uyt sy op die tijdt niet gheraken en mochte. In deser wijse hadde Bruyn ende Buffelmacho (die hier mede de handt aen hielt147) de grootste ghenoeghte vander werelt met desen armen Calandrijn: ende ontvingen van hem, gelijc oft148 sy sulcx begeert hadde, nu een yvooren kamme, dan een borsse149 oft een paer messen ende ander dierghelijcke beuselinghen: daer voor sy hem wederom uyt haren name brachten sommighe gheconterfeyte rincxkens150, die niet met allen151 waert en waren: die Calandrijn nochtans hogelijcke achte. Hier en boven genoten sy ooc van hem menig goet ontbijten ende ander vrientschappen152: op dat sij hem in zijn voornemen doch behulpelijck souden wesen. Als Calandrijn nu wel twee maenden lanck van hunlieden onderhouden153 was gheweest in deser manieren, sonder yet anders, dan voor154 gehoort is, verworven te hebben, ende hy vermerckende was dat

het werc, welck van hem155 ende synen geselle daer gemaeckt wert, haest voldaen soude wesen, soo began hy te dencken dat hy nimmermeer soude moghen156 komen tot zijn voornemen157: indien hy daer gheen eynde af158 en maeckte voor en al eer henluyder aenghenomen werck aldaer geeyndet soude wesen: dies159 hy ooc stercker dan oyt te voren, die sake aen Bruyn began te versoecken160. Als daerom Collette op eenen tijdt aldaer was, ende Bruyn met haer ende Philippe gesproken ende besloten hadde wat elck doen soude, sprack hy tot Calandrijn: Merckt ghijt wel161 mijn vrient ende gheselle? dese vrouwe heeft my wel duysent werven belooft u begheeren te volbrenghen, sonder daer tot noch toe yet ghedaen te hebben, ende laet my beduncken162 dat zy ons op den toome rijdet163: daerom, ghemerckt sy niet en doet alsoo zy belooft, sullen wyt haer nu doen volbrengen, Godt geve weer sy wil dan niet164. Ey (sprack Calandrijn) laet dat doch haest165 gheschieden, dat bid ic u om Gods wille. Doen sprac Bruyn soudt ghy wel die stoutheyt166 in u hebben dat ghyse soudet dorven aenroeren met [106v] een kleyn cedulken gheschrifts167, dat ick u sal geven? Ja ic met allen wel168, sprac Calandrijn. Tsa dan, seyde Bruyn, maeckt maer dat ghy my brenght wat schoon parckements169, een levende vledermuys, drie greynen170 wieroocx, ende een ghewijdde keersse, laet my dan voort gewerden. Dien gheheelen naevolgenden nacht wert van Calandrijn overgebracht171 om een vledermuys te mogen vangen. Ten laetsten als hy een ghevanghen

hadde, bracht hy die metten anderen dinghen tot Bruyn: de welcke daer mede vertrocken is in een Kamer alleen: waer hy eenrehande beuselinghen172 met vreemde caracteren173 op een parckement geschreven heeft, 't welck hy Calandrijn brachte, seggende: Calandrijn weet dat vry voor seker174 dat sy u terstont volghen sal ende al175 doen dat u belieft, ist dat176 ghy haer geraeckt met die woordekens gheschrift. Daerom indient van dage gebeurt dat Philippe erghens buytens huys gaet, so moet ghy (Godt geve door wat middel het zy177) u by haer voegen ende haer met dit briefken aenroeren. Dat ghedaen zijnde, gaet int stroy binnen de schuere die dicht hier by is: want dat is de bequaemste plaetse178 die hier is, ghemerckt179 daer selden yemant komt: dan suldy sien dat sy u daer volghen sal: ende weet oock wel, als sy daer wesen sal, wat u te doen staet180. Dies wert Calandrijn de vrolijckste man ter werelt, ende sprack tot Bruyn, ho gesellen laet my nu voorts begaen181, al wast nu alsoo182 dat Calandrijn hem hoede voor Nello, so hadde die nochtans van dese Historie metten anderen de ghenuechte oock ghemeen, als183 die daer de hant oock aen hielt om Calandrijn te bedriegen. Daerom is hy (so hem van Bruyn belast was) na Florence tot Calandrijns huysvrouwe gegaen, ende sprack tot haer: U en is noch niet vergeten184, lieve nichte Tesse, wat al slaghen185 ghy buyten uwen schulde van u man ontfinget, op dien dagh als hy hier in huys quam met die steenen van Mugnon186:

dit dunckt my nu tijt om van u gewroken te werden: ende doedijs niet, soo en dencke187 ick u mijn leven voor gheen nichte oft vriendinne meer te achten188. Hy is verlieft op een vrouwe daer buyten: die mede so verslingert189 is dat zy dicwils met hem om een hoecxken190 gaet ende is noch niet lange gheleden, dat sy malcanderen op deser uren dagh ghestelt hebben te versamen191, daerom is mijnen sinne192 dat ghy hem daer op komt betrapen ende dat ghy hem nae sijn verdienste193 wel deurstrijckt194. Soo haest het wijf dit hoorde, docht haer wel195 dat sulcx196 gheen boerte noch spel en was: maer flucx opghestaen zijnde, began zy te segghen197: O, ghy openbaer dief198, doet ghy my dit? By gantsch daghen199 dat en sal soo niet doorgaen, sonder dat ick 't u verghelde200. Alsoo greep sy terstont haer overkleet, nam ooc noch een vrouwe met haer, ende rasscher aengaende201 dan den ghemeenen tredt, is zy met Nello nae de hoeve gegaen. Terstont als Bruyn haer van verre sach

komen, sprack hy tot Philippes, siet daer komt het gene dat ghy wel weet: voorts is Philippe van daer ghegaen daer Calandrijn ende d'andere wrochten202, seggende: Werckt neerstigh203, Meesters, ic moet nu terstont van hier gaen naer Florencen, ende is mede wech ghegaen, hem selven erghens in een secrete plaetse verberghende204: alwaer hy sonder te moghen ghesien werden205, al206 sien mochte dat Calandrijn bedrijven207 soude. Niet langhe daer naer, als hem Calandrijn liet beduncken208 dat Philippe nu al wat verre vander hant209 was, is hy af ghegaen op de plaetse daer hy Collette alleene vandt, ende began met haer te kouten. Sy wel wetende wat haer te doen stont, quam hem wat naerder210 ende toonde hem een weynigh schoonder ghelaet211 dan zy noch ghewoone was te doen, het welcke Calandrijn oock oorsaecke gaf dat hyse met sijn briefken aenroerde. So haest hy haer daer mede gheraeckt hadde, keerde hy hem om sonder eenigh woordt meer te segghen, ende nam sijnen wegh nae de schuere daer het stroy212 was. Daer- 107[r] waerts is hem Colette strackx213 naeghevolcht, de welcke binnen de schuere ghecomen zijnde ende de deure van dien gesloten hebbende, Calandrijn terstont omhelsde op 't stroy (dat daer opter aerden lach) ter neder wierp214, schrijelinghs215 op zijn lijf ginck sitten, haer handen op beyde zijn schouderen stelde, soo dat zy hem by haer aensicht niet en liet ghenaken, ende hem aensach niet anders dan oft sy wat begheerlijck gheaenschouwet hadde216, segghende: O mijn soete

Calandrijn, mijn hertelijc lief217, mijn hoop, mijn troost218, hoe vierichlijck heeft my langhe verlanght om met u eens219 te wesen nae mijn begheeren? u bevallijck wesen heeft my mijn sinnen220 betoovert, ghy hebt met u guyterije mijn herte wt mijnen lijve getrocken. Maer ist oock mogelijck, dat ick u hier hebbe221. Calandrijn die hem selven nauwelijcx en cost222 verroeren, sprack tot haer: Och alderliefste laet my los dat ic u mach223 cussen. Daer zy weder op sprack: Heere Godt, wat grooter haest224 hebt ghy? laet ick u eerst wat nae mijn lust aenschouwen: laet mijn ooghen wat gaen weyden in u aensicht225 dat soo soet is. Bruyn ende Buffelmacho waeren oock ghegaen daer226 Philippus was, dies zy alle drie dese verholentheydt hoorden ende saghen227. Maer als nu Calandrijn al besich was228 om Colette met kracht te willen kussen229, siet soo komt daer Vrou Tesse op 't slach230 aengaen231 met Nello: de welcke soo haest sy daer gekomen waren tot haer seyde, by gantsch doot232, ic mercke, dat zy by malcanderen zijn. Het wijf, die233 nu al half ontsint was, aen de deure vander schueren ghekomen zijnde, heeft daer so geweldigh aen234

gestooten dat die op gevlogen is. Flucx is sy daer op in235 gesprongen ende sach Calandrijn ter aerden liggen daer Collette op rijdende was236: de welcke soo haest zy Tesse vernam, de vlucht ghenomen heeft ende liep daer237 Philippe was. Daer is vrou Tesse met ongekorte naghelen op Calandrijns aensichte ghevallen die noch niet opghestaen was ende becrabde hem bloedelijck. Daer na greep zy hem by den hayre, ende hem herwaerdts ende gins sleypende238 began zy hem te segghen239: Ey leelijcke schandelijcke hont als ghy zijt, sult ghy, ghy sinneloose grijsaert240 my dit doen? Vervloeckt zy de liefde die ic u gedragen241 hebbe: ic wane ghy meynt dat ghy t'huys niet wercx ghenoegh242 en hebt, nu ghy op ander verlieft. Ey siet hier doch een schoon amoureus243. Hier ezel kent ghy u selven niet? en kent ghy u selven niet? die u tusschen een persse schroefde, en soude zoo veel vochtigheyts uyt u niet drucken datmer244 een souce af soude mogen maken. Het en was nu by der doot Tesse niet die u laestwerven met kinde maecte245, dat haer Godt schenden moet246, so wie sy oock is: want men seeker wel mach247 dencken dat z[y] niet seer kostelijc248 en moet wesen, ghemerckt249 zy verlust was op sulcken schoonen Clenoot als ghy zijt250. Als Calandrijn zijn Wijf sach, en wist hy niet oft hy leefde oft251 doot was, ende en was

soo vroom252 niet dat hy eenighe were teghens haer dorste bieden: maer also gecrabbelt, gepluckhayrt ende gheklopt als hy was, raepte hy zijn bonet253, ende stondt op ende badt zijn wijf ootmoedelijck dat zy doch niet luyde en riepe: indien zy niet en wilde dat hy aen stucken gehouwen soude werden, gemerckt dese vrouwe, daer by sy hem bevonden hadde, de Huysvrouwe254 was vanden meester vanden huyse. Laet zijt dan wesen255 sprack Tesse, dat haer Godt een goet iaer moet geven256. Bruyn ende Buffelmacho met Philippe ende Collette ghenoegh ghelacht hebbende om dese bruyloft257, zijn onder hen beyden258 daer by ghecomen om te vernemen wat dat gheruchte mocht beduyden: ende na langhe woorden het wijf te vreden ghestelt hebbende259, rieden zy Calandrijn weder tot Florencen te keeren260 ende niet meer daer boven261 te comen: uyt vreesen dat hem yet erchs mochte opkomen262 indien Philippe hier yet wat af vernaeme. Alsoo is die arme ongheluckighe Calandrijn met [107v] uytghepluckten hayre ende met een bekrabbelt aensichte wederom263 na Florencen ghegaen: ende so vroom264 niet wesende dat hy ymmermeer265 weder op de hoeve dorste comen, heeft hy een eynde ghemaeckt van zijn liefde, nacht ende dach lastigh verwijt

hoorende van zijn Wijf266, nae dat hy voor zijn gesellen Philippe ende Collette een kortswijl ende lachernije267 gheweest hadde.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels