Memoires 1995-A

[p. 80]

Amsterdam

28 maart 1995

Westerkade

Bij de post zag ik meteen een overlijdensbericht. Mijn collega bij de United Press in 1954, Joep Buttinghausen (70) is overleden. Triest.

Ik belde Vermeer, maar kreeg hem niet te pakken en hij belde natuurlijk niet terug. Altijd spelletjes.

Ik heb mijn spullen uitgepakt en ben kranten gaan knippen.

Ed is nu in Tokio, nota bene.

In de middag heb ik mijn laatste kaartje voor Thermos opgemaakt. Heerlijk, die hitte. Morgen ga ik snel verder met mijn boek.

29 maart 1995

Beatrix heeft in de Knesset een staande ovatie gekregen. Ik zag haar optreden in het Israëlische parlement. Een echte slijmspeech. Wie schrijft zoiets voor haar, Ed van Thijn?

Er lag een lieve brief van Karina.⁶¹ Haar verzorgster uit de jaren zeventig, mevrouw Azuma is overleden. Dit schijnt haar te hebben aangegrepen. Ik heb haar geantwoord dat ik bij minister Alatas voor haar had gepleit en ik heb Pak Alatas een kopie van haar briefje gezonden.

Ik ontdekte een artikeltje in NRC Handelsblad van 2 februari vanuit Paramaribo, dat de Amerikaanse ambassadeur in Suriname, John Gamble, in tegenstelling tot zuurpruimen Kok en Pronk die niet weten waar het over gaat, kansen ziet voor Desi Bouterse om met zijn ndp opnieuw aan de bak te komen. Het herbevestigt mijn lang bestaande vermoeden dat Bouterse op een of andere manier voor Amerikaanse bescherming heeft gezorgd, als tegenprestatie voor de uitwijzing van de Cubanen in 1984. Prins Claus eiste in januari een rectificatie van Story. Evert Santegoeds ging ermee akkoord. Slim. Henk Hofland noemde Ischa Meijer een kosmopolitische man, en door zijn verlies was ons land een uitzicht op de wereld armer geworden.⁶² Hoe krijg je de onzin op papier?

61 Zie bijlage 26.

62 NRC Handelsblad, 17 februari 1995.

[p. 81]

Een artikel over het bezoek van Beatrix aan Suharto is weer hom noch kuit.⁶³ De angst abonnees te verliezen, blijft een permanente rem op klaarheid. En Lubbers is natuurlijk minister van Staat geworden.

hp/De Tijd heeft mijn artikel over Viljoen geplaatst.⁶⁴ Misschien krijg ik daar ook wel een artikel over Indonesië verkocht.

Ik ben weer bij.

Ik belde Wertheim die me beloofde na het eten terug te bellen, wat hij vervolgens niet deed. Wat is er mis met die man?

Ik heb nu 5.000 gulden op de bank. Daar komt volgende week 1.000 gulden bij en ik heb nog 1.000 dollar, dus in totaal zo'n 7.500 gulden. Ongelofelijk. Allemaal dankzij de trip naar Djakarta. Maar ik heb die trip verdiend, want ik heb een voor Indonesië belangrijk boek geschreven.

Wertheim belde toch nog op. Hij had eerst Wim Klinkenberg en nog een andere Wim gebeld, omdat hij niet door had dat ik het was geweest. Misschien zien we elkaar zaterdag.

63 NRC Handelsblad, 30 januari 1995.

64 Zie bijlage 27.

30 maart 1995

Max van Weezel analyseert in Vrij Nederland dat het feit dat Kok premier zou worden, was bekokstoofd tijdens de reis naar Zuid-Afrika. Daar ben ik wel zeker van.

Ed was terug uit Tokio en belde. Hij heeft nu een Ambonese geliefde uit Geleen. Dat wordt dus niets. Zijn moeder moet geopereerd worden aan haar hart.

Frits van Eeden had me bericht dat hij weer geopereerd moest worden. Ik heb hem meteen gebeld. Hij was vanmiddag uit het ziekenhuis gekomen en was nu met zijn moeder en familie. Hij klonk goed en zei 28 april weer naar Florida te gaan.

Toen ik om 21:15 uur thuiskwam, belde Jeanne Portier. Martin, mijn vriend, is 20 februari overleden. ‘Ik kon helaas geen kaartje sturen, want met zijn dementie heeft hij al ons geld opgemaakt.’ Afgezien van het feit dat ik, haar kennende, die lezing niet geloof, was de dood van Martin een zeer triest bericht.

31 maart 1995

Ik heb het graf van pap en mam op Den en Rust weer betaald. Treurig dat Henny daar geen cent aan mee wil betalen, ondanks dat hij genoeg geld heeft.

Ed kwam vanavond een visje eten. Hij was er net toen Henry

[p. 82]

de Bie belde. Of ik niet een artikel alleen over Sukarno wilde schrijven. Ik dacht er het mijne van. Omdat ik destijds ook Suharto heb geïnterviewd, wil ik over allebei schrijven.

Het gesprek bij de avro - 45 minuten - gaat door.

1 april 1995

Voor het eerst in lange tijd heb ik een geniaal stukje schrijverij en denkwerk van Hoflands brein opgevangen, toen ik zijn stuk las over literair engagement.⁶⁵ Er staan passages in die ik ook zo ervaar: ‘Mijn generatie wordt bepaald door de oorlog en de daarop volgende betrekkelijk overzichtelijke tien jaar: het ontstaan van de Koude Oorlog, de dekolonisatie en de definitieve ontmaskering van het communisme in Berlijn en Boedapest.’ Of is de kwalificatie geniaal toch teveel van het goede?

Baudelaire is ook eens op weg geweest naar verre landen. Hij heeft tot Mauritius op een boot gezeten, bedacht zich en keerde met een vrachtboot naar Parijs terug en hing fantastische verhalen op over de exotische pracht van Indië.⁶⁶ Hij wordt een dichterlijk ‘genie’ genoemd. Ik ben destijds in de haven van Amsterdam van een boot, de Zuiderkruis, die naar Afrika vertrok, afgesprongen.⁶⁷

Sjoerd de Jong en Joris Abeling schreven één volk rondom de koningin, bij de gratie gods.⁶⁸ Ze behandelen het samengaan van de Christelijke en de neutrale Oranjebonden in dit land. Ik zou geen journalist op een redactie willen zijn, die niet kan schrijven wat hij denkt. Hoe krijg je het voor elkaar hier driekwart pagina aan te wijden zonder glashelder te maken dat die mensen geschift zijn?

65 NRC Handelsblad, 24 maart 1995.

66 NRC Handelsblad, 17 maart 1995.

67 Zie ook Memoires 1925-1953.

68 NRC Handelsblad, 23 januari 1995.

2 april 1995

Heb Erik Jurgens eraan herinnerd dat ze in december over mijn zaak hebben gesproken met de secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken en dat het nu inmiddels april is, maar ik nog steeds niet heb gehoord wat daar is bereikt. Ik heb hem gevraagd wat ik in hemelsnaam moet zeggen bij de avro op de radio, waar het tenslotte 45 minuten over mijn zaak tegen de Staat zal gaan.

Psychiater Andries van Dantzig schreef een artikel waarin ik de zin opmerkte: ‘ (...) pas een standpunt innemen na de werkelijkheid geanalyseerd te hebben, en te onderzoeken of gevol-

[p. 83]

gen van dat standpunt in overeenstemming zijn met de bedoelingen.’⁶⁹ Ik schreef hem een brief. ‘Wat mij al enige tijd bezighoudt, is de vraag of democratie als politiek systeem nog langer is te handhaven. Het is zowel een exercise of futility als een vorm van massale om de tuin leiderij - misschien zelfs misdadig - om kuddes mensen uiting te laten geven aan een mening, gebaseerd op wat? Hoe vormt the man in the street een opinie aan de hand van welke ingrediënten van informatie?’ Ik gaf mijn telefoonnummer en vroeg of we een keer in de Beethovenstraat koffie zouden kunnen drinken.

Hieke Jippes - waar halen ze bij nrc Handelsblad dit soort medewerkers vandaan tegenwoordig - begint met de intro: ‘Waar de koningin ook binnentreedt, een rimpeling van ontzag en sentiment beroert de menigte.’⁷⁰ Ontzag? Kent Jippes de betekenis van dit woord wel? Ik denk in ieder geval dat hij een slachtoffer van de omstandigheden is, en zich leent voor collectieve volksverlakkerij. Leden van het koninklijk huis zijn personen die zich beschikbaar stellen voor bewuste oplichterij. Om te beginnen geven zij zich uit voor iets wat ze in de verste verte niet zijn. En dan wordt de flop geïllustreerd met een kleurenfoto van de majesteit bij de Israëlische Klaagmuur, ook zo'n pathologische verschijnsel van iets wat voor werkelijkheid wordt versleten, terwijl het al eeuwen geleden zijn legitimiteit verloor (behalve dan in de verziekte geesten van hen die erin zijn blijven geloven).

Nancy Gibbs stelt in Time de vraag of we in wonderen kunnen blijven geloven.⁷¹ In de vs gaat meer dan de helft van de mensen ervan uit dat moraliteit gebonden is aan geloof in God. Hele volksstammen blijken nog in goddelijke wonderen te geloven. Billy Graham antwoordde vorige week aan Time dat hij de opvatting dat Christus alleen als geest zou zijn opgestaan, afwijst. ‘I believe,’ zei hij in alle ernst, ‘Christ rose bodily. Otherwise you would have to throw out the Easter story, because he showed the nail prints in his hands. If Christ did not rise, as Paul said, it all has no meaning.’ Time citeert hierop C.S. Lewis: ‘A man who was merely a man and said the sort of things Jesus said, would not be a great moral teacher. He'd either be a lunatic or else he'd be the devil of hell. You must make your choice. Either this man was, and is, the son of God, or else a madman or something worse.’ Waarom moet men

69 NRC Handelsblad, 1 april 1995. IS ALLES GEOORLOOFD ALS GOD NIET BESTAAT? AFLOSSING VAN DE WACHT

70 NRC Handelsblad, 1 april 1995.

71 Time, 10 april 1995.

[p. 84]

om gelovig te zijn sprookjes en sinterklaasverhalen accepteren als de Gospel truth? Ik heb dit nooit begrepen.

Vischjager belde dat hij ziek was geweest, maar toch naar een geldbeurs in Valkenburg was geweest. Hij liep daar Hugo van Reijen tegen het lijf. Overal waar die man opduikt, houden mijn contacten op. Het is zo duidelijk. Waar zien ze me voor aan? ‘Vreemde man, heeft hij iets met diensten te maken?’ vroeg Vischjager. Die reactie viel me mee.

3 april 1995

Onbegrijpelijk dat The bold and the beautiful maar doorgaat. Die infantiele shit is niet meer om aan te zien.

Aardig telefoontje van Arendo Joustra uit Brussel. Hij zond me een enveloppe met knipsels die hij voor me had bewaard.

Erik Jurgens reageerde op mijn brief van gisteren.⁷² Hij gaat er blijkbaar vanuit dat we vrienden zijn geworden, want hij beklaagt zich dat ik hem niet heb geschreven hoe het in Indonesië was, maar direct vroeg naar de stand van zaken in mijn zaak. Wat verstaat zo'n man daar onder? In al die jaren heeft hij zich één keer verwaardigd in zijn werkkamer te ontvangen. Ik houd niet van slappe kak met veel mooie woorden, zonder werkelijke daadkracht. Bovendien heeft hij geen idee hoe het ervoor staat en stuurt mij door naar Vermeer.

Henry de Bie wil een artikel over Suharto in Bonn van 1.500 woorden, en een apart stuk over Sukarno, zoals hij was. Hij vertrekt 16 mei naar New York.

Kwam met Paul de Ridder overeen een brochure over Beatrix en haar voorgenomen staatsbezoek aan Indonesië te schrijven. Ik heb anderhalf uur getelefoneerd met Egbert van Keulen van de avro over de uitzending van komende woensdag. Hij leek me aardig. Toen ik begon over de rode knop, werd de verbinding verbroken.

Ik ben weer opgeschoten met herschrijven van mijn boek. Ik heb Joesoef het manuscript t/m pagina 305 opgestuurd.

Ik heb het artikel voor hp/De Tijd al klaar. Ik zal het morgen gaan brengen.

72 Zie bijlage 28.

4 april 1995

Eric Schmitt schreef in The New York Times dat Fort Benning in Georgia het uiterlijk heeft van een keurige militaire academie, erop gericht soldaten uit Latijns-Amerika op te leiden in militair professionalisme, maar in feite een school voor profes-

[p. 85]

sionele moordenaars is. De meest beruchte voor Washington en de cia werkende killers komen uit Fort Benning. De Amerikaan Michael DeVine, die in Guatemala woonde, werd door een in Fort Benning opgeleide kolonel vermoord. In 1992 werd Efraín Bámaca, de man van een in Guatemala wonende Amerikaanse advocate, eveneens vanwege linkse sympathieën door deze kolonel vermoord. Roberto d'Aubuisson, de leider van rechtse doodseskaders in El Salvador, was in Fort Benning opgeleid. Negentien militairen in El Salvador, genoemd in de moord op zes Jezuïtische priesters in El Salvador, kwamen uit Fort Benning. In 1992 werden zes Peruviaanse officieren, opgeleid in Fort Benning, geïdentificeerd als de moordenaars van negen studenten en hun professor. Zelfs generaal Manuel Noriega, de voormalige leider in Panama, nu verdwenen in het Amerikaanse gevangenissysteem, kwam uit Fort Benning. Tot dusverre zouden 59.000 latino's deze Amerikaanse killer-school hebben afgelopen. Er komen ieder jaar 800 geselecteerde kandidaten uit negentien Latijns-Amerikaanse landen bij. De commandant van Fort Benning voert ter verdediging aan dat slechts 300 afgeleverde officieren inderdaad wegens schending van mensenrechten werden aangeklaagd. Slechts 50 van hen werden als killers veroordeeld.

Suharto en zijn Indonesische moordcommando's steunden geheel op in Amerika opgeleide commando's en born killers. Niemand van hen zou ooit voor moordpartijen worden vervolgd, tot en met Suharto zelf niet. Ook in Chili, Argentinië, Colombia, Suriname, El Salvador, Nicaragua, Grenada, Panama en noem maar op, gebeurde dit niet. Amerika beschermt haar killers tot aan de dood.

Henry de Bie van HP/De Tijd belde: ‘Prachtig stuk, precies wat we wilden hebben.’

Jos Slats gaat terug naar Vrij Nederland. Ik begrijp het niet, maar ik ben nu dus de man bij de Volkskrant die mijn zaak enigszins kent kwijt. Jammer. Broertjes schreef er een kaart over.

Vermeer schrijft dat de rechtbank begin mei uitspraak doet ‘of en wanneer’ wij Lubbers kunnen horen. De president van Argentinië, Carlos

[p. 86]

Menem heeft openlijk verklaard dat hij op de hoogte was dat het Argentijnse leger in de periode 1976-1983 ‘vuile moorden’ heeft gepleegd. Dat waren die fijne in Amerika opgeleide jongens van Fort Benning, die hun opleiding uitleefden op onschuldigen. Er zijn toen ‘maar’ 9.000 Argentijnen van de aardbodem verdwenen in zes jaar tijd.

Een telefoongesprek van een half uur met oud-ambassadeur Piet Schaepman. Hij ziet het uitwaaieren van Amerika over de wereld, net als ik, als een dodelijk gevaar.

Peter heeft de 300 dollar nog niet gekregen. Ik ben er bezorgd over, want ik heb ze op Centraal Station gepost, en twee latere brieven heeft hij al wel gehad.

5 april 1995

Het is maar een klein bericht op de achterpagina van onze kranten. Het dodental in Vietnam is volgens de regering in Hanoi hoger geweest dan tot dusverre bekend was. In totaal zijn 1,1 miljoen Noord-Vietnamese militairen en Zuid-Vietnamese Vietcong gesneuveld, en 600.000 gewonden aan militaire zijde gevallen. Hanoi heeft het totaal van 21 jaar oorlog (dus de strijd tegen Frankrijk meegerekend) nu op twee miljoen dode burgers en twee miljoen dode militairen becijferd. Het gebruik van Agent Orange door de Amerikanen heeft bij 50.000 Vietnamese kinderen aangeboren afwijkingen veroorzaakt. Er zijn 223.748 Zuid-Vietnamese militairen gesneuveld en 58.200 Amerikanen. Er worden nog 300.000 Vietnamezen vermist, evenals 2.211 Amerikanen. Als lbj niet twee dagen na de moord op jfk een geheim decreet had getekend de oorlog met het zenden van honderdduizenden soldaten naar Zuidoost-Azië uit te breiden, zou Vietnam niet miljoenen mensen in oorlogsgeweld hebben verloren. De Amerikaanse obsessie met marxisme leidde rechtstreeks tot 50.000 mismaakt geboren kinderen in Vietnam. Vroegen Vietnamezen maar eens om financiële compensatie voor de Amerikaanse agressie tegen hun land, zoals Joden dit tegenwoordig eisen voor de Holocaust. Was de oorlog in Vietnam geen Holocaust voor Vietnamezen? Dan ging dat afschuwelijke Wall Street tenminste eindelijk failliet en hadden Amerikanen een kans weer echte mensen te worden.

Heb oud-rechter Asscher in Baarn opgebeld. Hij was erg vriendelijk. Hij vertelde 5 januari inderdaad een brief van advocaat Vermeer te hebben gekregen dat hij overleg had met P.L.G. van Velzen van Buitenlandse Zaken en snel zou laten horen over een mogelijke bemiddeling, maar sedertdien was

[p. 87]

Vermeer in rook op gegaan. Hij had overigens Persona Non Grata gelezen en zei diep geschokt te zijn geweest. ‘Het is ongelofelijk wat u is overkomen.’ Ik heb Vermeer vervolgens zo tactvol mogelijk geschreven verbaasd te zijn. Vermeer is een gek, wat ik al lang weet. Maar ik zeg niets, zelfs niet hier.

Ik had best een aardig radiogesprek bij de avro met Marjolijn Uitzinger. Egbert van Keulen merkte op: ‘Het is ontstellend hoe slecht uw naam is.’

‘Ja, daar zijn ze in Den Haag in afgestudeerd,’ antwoordde ik. Er hadden 200.000 mensen geluisterd.

6 april 1995

Ik vond het vreemd dat gisterenavond mijn maag weer leegliep. Ik ben niet ziek vandaag, maar neem voor de zekerheid thee. Ik zal weer naar Delprat moeten, want er is toch iets mis. Julius Vischjager zei dat de heren van Buitenlandse Zaken ook naar het programma hadden geluisterd. ‘Oltmans denkt dat hij zijn proces al gewonnen heeft, dat zullen we nog wel eens zien,’ had een BuZa-man tegen Julius gezegd.

Trein naar Heerlen

Ik ben onderweg naar Heerlen, waar ik voor de Lions Club een verhaal ga houden, in Eindhoven even gestopt voor een stuk rijsttaart en om een brief aan Peter te posten.

Dick Gebuys en een jonge notaris wachtten me bij aankomst op. We reden naar een auberge waar een zaal was gereserveerd voor de vijftig leden van deze Lions Club. Ik was in een strijdbare stemming en trok flink van leer. Een jonge chirurg, Rob T. onderbrak me en vroeg: ‘Waar haalt u de zelfverzekerdheid en arrogantie vandaan?’

Toen ik me uitsprak tegen het bezoek van Beatrix aan Suharto, onderbrak de chirurg me weer: ‘Indonesië kan me geen hol schelen, ik ben maar een provinciaaltje.’ Ik dacht: wat doe ik hier, en: deze man stemt misschien bij verkiezingen. Een hoofd van een school, daarentegen, legde uit dat hij en zijn staf zich steeds meer moesten profileren als sociaal werkers om problemen tussen ouders en hun kinderen te helpen oplossen. Hun onderzoek naar problemen wordt afzonderlijk naar de vader en de moeder toegestuurd. De jonge notaris zei dat hij altijd veel kinderen wilde hebben, maar gezien de ontwikkelingen in de wereld tot slechts twee had besloten.

De chirurg voegde nog een wijsheid toe: ‘Een mens zonder kinderen sterft als doodongelukkig mens.’

Luisterend naar de heren was ik toch keer op keer verrast door

[p. 88]

de onzin die zij debiteerden. Zoals de zakenman die van mening was dat Beatrix als symbool juist wel naast Suharto hoorde. Suharto was toch ook maar een symbool? Ik probeerde uit te leggen: ‘Ja mijnheer, een symbool als Pol Pot en concentratiekampen en honderdduizenden doden.’ Hij begreep het niet. Ik dacht: kan je nagaan hoe de propaganda in dit land opereert. En deze Lions vormen zich meningen en opvattingen aan de hand van gemankeerde informatie en gaan dan ter stembus.

Het schoolhoofd: ‘Bij hedendaagse kinderen is het vermogen zich te verbazen volstrekt afwezig. Dikwijls neem ik voor die kinderen mijn pet af, gezien de omstandigheden waaronder zij moeten leven.’ Ik vroeg wat hij bedoelde. ‘Dat ze er niet nog gekker van worden. Op televisie zien ze nu alles, inbegrepen duizenden lijken in Burundi. Maar als je hen vraagt waar Burundi ligt, hebben ze geen idee. Aan literatuur, laat staan Franse of Engelse literatuur, komen ze helemaal niet meer toe. Hedendaagse scholieren vertonen consumentengedrag. Ze doen alleen wat ze nodig achten om verder te komen.’

‘Ja,’ zei een zakenman, ‘onze personeelschef is tegenwoordig ook sociaal werker en ad hoc psycholoog, want hij wordt bij de meest intieme problemen van personeelsleden betrokken.’ Ik moet dit aan Peter schrijven. Daar zou hp/De Tijd ook een omslagverhaal aan moeten wijden.

7 april 1995

Heerlen

Frits Bolkestein blijft toch een amateur. ‘Als er een ex-kolonie is waaraan wij excuses moeten aanbieden, is dat niet Indonesië, maar Suriname,’ heeft hij gezegd. Alsof we politionele oorlogen tegen Paramaribo hebben gevoerd.

Arnold Heumakers schrijft over Henk Hoflands nieuwe boek, De elite verongelukt.⁷³ Hij spreekt over ‘democratische onwil bij kiezers en dus machteloosheid bij politici.’ Ook Hofland ruikt aan het probleem, dat me al enige tijd bezighoudt. Namelijk dat ‘democratie’ achterhaald is, en geen oplossingen meer kan bieden voor de gecompliceerde problemen waar de wereld mee worstelt en die opgelost moeten worden. Voornamelijk veroorzaakt door een gebrek aan informatie en kennis, of zoals gisteravond weer eens bleek, door een gebrek aan oprechte belangstelling. ‘Om de problemen op te lossen, zou het wel eens nodig kunnen zijn de democratie op te offeren,’ schrijft Hofland.

73 De Volkskrant, 7 april 1995. Henk Hofland, De elite verongelukt. Beschouwingen. De Bezige Bij, Amsterdam, 1995.

[p. 89]

Ik kwam vanmorgen in Heerlen langs een middeleeuwse kerk. Heb twee kaarsen gebrand, voor Peter en mezelf. Er was een mis aan de gang waar ik me voor afsloot. Heb daarna nog anderhalf uur (op mijn verzoek aan het genoemde schoolhoofd) gesproken op een scholengemeenschap. De jongeren gaven opmerkelijk alerte antwoorden. Je merkt goed hoe ze aan hun programmeringen vasthouden, vooral wanneer hun antwoord begint met ‘ja, maar...’. Ik sprak over het brein als de kwintessens van het leven. ‘Daar weten we helemaal niets van,’ riep een jongen meteen. Toen ik het idee opperde dat de democratie een achterhaald systeem was en dat landen op andere wijze bestuurd zouden kunnen worden, bijvoorbeeld multinationaal, volgden verschillende interpellaties dat zakenlieden, inclusief de bankiers in Londen en bedrijven als akzo, alleen aan de centen denken en zich niets aan het milieu gelegen laten liggen. Een docent Nederlands voegde toe: ‘Dan komt er bovendien helemaal niets meer terecht van sociale voorzieningen.’ Misschien hebben ze gelijk.

22:15 uur

De lezing vanavond was een groot succes. Het was plezierig en ik denk dat iedereen dat zo ervaren heeft. Dick wil steeds de interviewvorm en wil mij door me vragen over vroeger te stellen, dichter bij de toehoorders brengen. Het zal me worst wezen. Dat bereik ik wel door mezelf te zijn.

8 april 1995

Westerkade

Ik kwam vannacht om 01:00 uur thuis. Er stond een bericht van Peter op het antwoordapparaat. Hij heeft het geld gelukkig goed ontvangen. Ik bedenk me dat ik Edwin nog 100 dollar moet sturen als bijdrage in de telefoonkosten omdat Peter me een aantal keer heeft gebeld in Djakarta.

Ik heb een soepje gegeten met Wim Wertheim. We spraken over allerlei onderwerpen en waren het op de meeste punten eens, maar toen ik zei dat Mao ook behoorlijk huis had gehouden zei hij: ‘Er zijn onder zijn regime niet meer dan 100.000 mensen omgekomen.’ Ik vraag het me af. Maar hij was het ermee eens dat Suharto nu onder druk staat. Hij denkt dat Suharto het spoor bijster is en aarzelt. Zijn reactie op mijn uitstekende betrekkingen met Pak Alatas demonstreerde volgens hem zijn werkelijke gevoelens: ‘Dat Alatas jou die brief liet geven, laat zien wat hij eigenlijk van Suharto denkt...’ Brouwer vond hij

[p. 90]

een goede ambassadeur. ‘Hij heeft een bezoekje gebracht aan de goboycotte schrijver Pramudja.’ Hij denkt dat mijn brieven uit Djakarta aan Beatrix haar niet zullen hebben bereikt.

9 april 1995

Arendo Joustra was anderhalf uur in mijn stekkie aan de Westerkade. Hij voelt zich in Brussel geïsoleerd. Hij wil terug. Hij wist te melden dat Lubbers op een receptie staatsraad Scholten onder druk had gezet om Beatrix te adviseren Wim Kok als nieuwe premier naar voren te schuiven. Het was dus niet waar dat Beatrix dit in haar uppie zou hebben besloten. Ik ben overtuigd dat Lubbers en Kok het tijdens de reis naar Zuid-Afrika eens werden dat niet Brinkman maar hij premier zou worden. En het kan niet anders dan dat het spel door Beatrix en Lubbers samen is gespeeld, want zij wilde gewoon Brinkman niet, en misschien was Ruud daar ook wel tegen.

Arendo vertelde ook dat de leidende personen in de geheime Gladio-organisatie, zoals Max van der Stoel en consorten, volgens een artikel in het blad van Algemene Zaken, nog altijd worden doorbetaald, als een vorm van zwijggeld. Ik vroeg hem me dit artikel toe te zenden.

We keken kort naar Hans Warren op televisie, wat ik een hopeloze vertoning vond. Arendo schijnt alle delen van zijn dagboeken te hebben gelezen. Hoe is het mogelijk. ‘Hij is anders dan jij, maar ook speciaal op zijn manier.’ Een mening die ik niet deel. Voor mij is Warren rubbish en altijd onbelangrijk geweest.

Tegen Wim Wertheim had ik gezegd dat er eens een nieuwe Marx zou opstaan. Wertheim had geantwoord dat dit Noam Chomsky was. ‘Is Wertheim niet een beetje gek?’ reageerde Arendo toen ik hem dit vertelde. Met die houding kan je iedereen tot gek benoemen. Dat zijn de Hoflanden, die hem zo neer zetten. Hij heeft zich in China en Mao schromelijk vergist, en ik ben het zelf lang niet altijd met hem eens geweest, maar dat is geen reden hem zo weg te zetten.

10 april 1995

Ik was al om half zes uit bed, denkende dat het al half zeven was. Ik wil de brochure over Beatrix zo snel mogelijk af hebben.

Om kwart over negen wandelde ik langs paleis Noordeinde en zag dat Beatrix al op kantoor was. Twee koetsjes met kroontjes achterop reden uit, kennelijk om de paarden aan een loopje te helpen.

[p. 91]

12:30 uur, poffertjeskraam Den Haag

Ik werd buitengewoon aardig ontvangen door ambassadeur Soedarmanto Kadarisman van Indonesië. Dat is wel eens anders geweest. Ook diplomaat Suhartono kwam even binnen, maar gedroeg zich als een mummie. Wat het gezag van minister Alatas al niet tot stand brengt. De ambassadeur was het ermee eens dat het nergens op sloeg dat men in het verleden Bung Karno voor communist had uitgemaakt. ‘De heer Alatas heeft me na zijn gesprek met u onmiddellijk opgebeld,’ vertelde hij. ‘Mijn deur staat altijd voor u open.’ Sudarmanto moest lachen toen ik zei dat het een heldere gedachte was om Djakarta voor te stellen of Nederland de 28ste provincie van Indonesië mocht worden.

Ik ben intussen zeer geïnspireerd bezig met de brochure tegen de reis van Beatrix naar Djakarta.

Westerkade

Ik word misselijk van de zogenaamde bekentenis van Robert McNamara, die nu van de daken schreeuwt dat ze het mis hadden in Vietnam. Hij publiceerde het boek, In Retrospect: the Tragedy and Lessons of Vietnam.⁷⁴ Hij schijnt ook Indonesië te behandelen en zegt in The New York Times dat de coup van 1965 bewezen zou hebben dat de beruchte dominotheorie, dat Aziatische staten een voor een voor het communisme zouden vallen, niet juist was. Hij kletst gewoon en doet of hij niet weet dat de gebeurtenissen in Indonesië in 1965 een cia-coup was. McNamara kent de betekenis van het woord lesson niet. Niemand leert ooit iets van de Tweede Wereldoorlog, de oorlog in Korea of in Vietnam. Iedere nieuwe generatie moet zijn lesje opnieuw leren, want men kent zijn geschiedenis niet. Dat er nog geen derde wereldoorlog is geweest, is te danken aan het nucleaire evenwicht. Is dat weg, dan beginnen de oorlogen weer.

Liep even bij Egbert Kunst binnen. Hij kende ambassadeur Brouwer uit Tokio. ‘Hij is een zoon van admiraal Brouwer,’ zei hij.

‘Het zegt me niets,’ zei ik. ‘Hij gedraagt zich als een boer.’

Egbert vindt het prima dat Beatrix naar Suharto gaat. Ik ben er fel tegen. Eens in overheidsdienst, altijd in overheidsdienst. Ik verdom het. Ik heb mijn vrijheid te lief.

Pieter Lakeman zegt dat ik het aan mezelf te danken heb dat mijn zaak stil heeft gelegen, door drie maanden weg te gaan.

74 Robert McNamara, In Retrospect: the Tragedy and Lessons of Vietnam, Times Books, New York, 1995.

[p. 92]

‘Je had toch gezegd dat er niets beslist mocht worden?’ Dat is oneerlijk. Het is gewoon Vermeers halfzachte kleinburgerlijke reactie, als gevolg van jaloezie. Ik had uitdrukkelijk gevraagd de onderhandelingen met spoed voort te zetten. Ik sluit niet uit dat Van Velzen de boel heeft opgestookt. Ik laat me in ieder geval niet verleiden tegenover Vermeer een misstap te maken. Hij is voorlopig ook niet te bereiken, want hij is naar Roemenië met de Rotary om liefdadigheidswerk te doen. Die man is echt niet wijs, wat wellicht ook de reden is dat hij al vier jaar voor niets met mijn zaak bezig is.

Officier van Justitie in Amsterdam, Valente, die druk bezig is onderwereldfiguren op te pakken, gaat naar Middelburg. Verder kan niet. De maffia heeft hem voortdurend bedreigd en is er nu dus in geslaagd hem te verjagen. De Nederlandse rechtstaat anno 1995.

11 april 1995

Paul de Ridder zegt de brochure een prima idee te vinden, net als ikzelf. Ik zal er op tijd klaar mee zijn, als zij er nu ook maar vaart achter zetten. Ik heb pagina dertien tot en met twintig naar Paul en Joesoef Isak gestuurd. Ik zei tegen hem dat ik de 28 pagina's 15 mei gepubliceerd wilde hebben, maar hij drong aan op 1 juni.

12 april 1995

De brochure is klaar: 25 A-viertjes en ze zijn al naar Arendo, Wertheim, Joesoef en natuurlijk Paul.

Minister Joris Voorhoeve van Defensie brengt een bezoek aan de Oekraïne en wil de banden met dat land sterker aanhalen. Als loopjongen van wat feitelijk Amerika wil, is brave Joris nog altijd in de ban van het traditionele Sovjet Unietje pesten. Nederland wil ook helpen om ervoor te zorgen dat de zware militaire industrie van de Oekraïne naar de civiele sector wordt omgebogen. Stel je voor dat een krachtige en gevaarlijke Oost-Europese oorlogsindustrie zou gaan concurreren met de vs!

Ik belde Frits van Eeden om te vragen hoe het ging. Hij klonk neerslachtig en mag zelfs geen bezoek hebben.

Paul belt: hij heeft het kennelijk ook aan anderen laten lezen, de vijf pagina's middenin over Sukarno zijn teveel. Bovendien zit Timor er niet in. Ik zal Timor toch toevoegen.

hp/De Tijd heeft mijn stuk over Indonesië geplaatst.⁷⁵ Het ziet er prima uit. Ik vraag me af wat ze zullen betalen. Er is nooit

75 Zie bijlage 29.

[p. 93]

over geld gesproken. Ik heb de ambassadeur van Indonesië gevraagd het artikel aan Alatas te faxen.

Jack Miles schreef God: A Biography.⁷⁶ Hij denkt dat God ‘suffers from a multiple personality disorder.’ Het boek is uitgegeven door Alfred A. Knopf, wat me verbaast, want ik ken die uitgeverij als een der meest serieuze uitgevers ter wereld.

Ik werd gisteren gebeld door at5 om bij hen in de uitzending te komen, maar ik heb er niets meer van gehoord.

76 Jack Miles, God, A Biography, Alfred A. Knopf, New York, 1995.

13 april 1995

De telefoon ging in de vroege ochtend. Het was Peter. We hebben nog nooit zolang gesproken en hadden het allebei kennelijk nodig. Hij ontvangt nog steeds brieven uit Djakarta. Sue de la Rosa, de conciërge, had gezegd: ‘Er is geen post voor je Peter.’

Hij antwoordde: ‘I do not believe it.’ Toen kreeg hij twaalf brieven. Het gaat uitstekend met zijn moeder, en hij zal snel naar Nederland komen.

Toen hij had opgehangen, bedacht ik me wat hij met de 300 dollar had gedaan. Alsof hij het aanvoelde belde hij onmiddellijk terug en zei dat hij 200 dollar had bewaard voor in Nederland. Ik zei hem nog 100 dollar uit te geven en dat ik hem in Tilburg nog 100 zou geven. Vreselijk dat ik hem niet meer kan geven.

Mevrouw Gödecke, die in flat 1A woont, gaf me een artikel van Karel Das uit het Nieuws van de Dag van 8 april, die het bestaat mijn zaak tegen de Staat te noemen en dat ik gelijk had gekregen in de kwestie van de Papoea's. Dat is zeer uitzonderlijk voor die krant. Karel Das is een vriend van Carel Enkelaar, die een vriend van mij is.

The New York Times meldt, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, dat Washington 19 miljoen dollar heeft uitgetrokken om de cia in de gelegenheid te stellen de regimes in Teheran en Bagdad te destabiliseren. We weten wat dat betekent: leugens en bedrog en clandestiene vijandige operaties. Er wordt op gewezen dat het merendeel van de fondsen zal worden gebruikt om Saddam te ondermijnen. Minister Christopher (de vriend van Alatas) wees erop dat dit geoorloofd is, want Iran en Irak waren ‘rogue states’. Wie is hier de grootste schurkenstaat eigenlijk? Wat geeft Washington het alleenrecht te bepalen wat goed of slechts is in het Nabije Oosten?

Amerika en Turkije zijn woedend dat Den Haag de vorming

[p. 94]

van een parlement van de Koerden in ballingschap hier heeft toegestaan.

14 april 1995

Peter belde opgewekt om 08:00 uur en zei: ‘Your wake-up call.’ Hij had weer niet kunnen slapen. Ik wilde hem blij maken en zei dat er een enveloppe zou komen met een paashaas in een hoek (daar zat 100 dollar van Megawati voor hem in). Daarna belde hij terug en zei dat hij gisteren een leren jas droeg, waarin hij een zakdoek van mij aantrof. Hij zei meteen in tranen te zijn na die ontdekking en ik hoorde dat hij nu ook emotioneel werd. ‘Dat gebeurt als we de wortels van ons gevoelsleven raken,’ zei ik. ‘Ga nu maar slapen. Doe je ogen dicht en je zult in slaap vallen.’ Ik bedacht me dat ik het fijn zou vinden als ik hem nu kon instoppen. Toch moet hij erg eenzaam zijn. Hij wordt bijna vijftig jaar en dan hebben we allemaal last van die overstap naar een andere levensfase, zoals Rümke al jaren geleden vaststelde.

Suharto dreigt met strenge straffen voor betogers. Het lijkt wel of die man steeds meer over zijn toeren raakt. Indonesische studenten die in West-Duitsland tegen zijn bezoek daar hebben gedemonstreerd, werden door hem ‘redeloos en krankzinnig’ genoemd.

Jaap van Ginneken blijft een amateur. Het hoofdstuk de eigenzinnige in zijn boek Den Haag op de divan, gaat over Beatrix.⁷⁷ Het heeft niets met een psychohistorische benadering te maken. Hij moet in de leer gaan bij Hutschnecker, Mazlish, Loewenberg, Abrahamson, deMause en anderen.

Zie een videoband die Hans Lonis voor me had opgenomen over Vladimit Horowitz. Zijn vrouw Wanda Toscanini zegt 56 jaar getrouwd te zijn geweest met Vladimir Horowitz. En dat hij eigenlijk een nicht was, en Rusland in 1925 verliet om de wereld te verkennen. Onlangs had hij een depressie die twaalf jaar heeft geduurd, waarbij hij een jaar lang nauwelijks van zijn kamer kwam. Er warren opnamen van Horowitz terwijl hij Vers la flamme van Skrjabin speelde. Maar ik heb verder geen zin in dit programma met een Duitse vertaling. Ik kan het niet uitstaan. Dat ik daar 50 jaar na de oorlog maar niet aan kan wennen. Ik ben in tranen bij het luisteren naar de Consolation No. 3 van Liszt door Horowitz en mis dan mijn Yamaha meer dan ooit. Het concertpubliek in Rusland is andere koek dan hier. Dat weet ik maar al te goed van de jaren dat ik in Moskou

77 Jaap van Ginneken, Den Haag op de divan: een psychologische analyse van onze politieke top, Aramith, Bloemendaal, 1995.

[p. 95]

naar concerten ging. Kok zegt zich - met Van Mierlo - niets aan te trekken van de kritiek vanuit Turkije op het hier gevormde Koerdische parlement in ballingschap.

De kongsi in Den Haag, nu weer onder leiding van Dijkstal, blijft inzage door burgers van bvd-dossiers afschermen. Het parlement doet natuurlijk niets. Het is een poor joke.

15 april 1995

William Pfaff, commentator van The New York Times, heeft kennelijk het boek van McNamara gelezen. Hij begint zijn column met: ‘Sta me toe lucht te geven aan mijn razernij over Robert McNamara's schuldbekentenis inzake de Vietnamoorlog.’ Hij doelt dus op de uitspraak ‘we were wrong’. Daar hebben de miljoenen Vietnamese doden wat aan. ‘McNamara geloofde dat hij gerechtigd was te liegen tegen het Amerikaanse volk!’ schrijft Pfaff. ‘Nu is hij huilend op televisie te zien.’ Ik ben even razend als Pfaff.

Wim Wertheim belde. Hij had enkele opmerkingen over mijn brochure. Sukarno was niet van Wisma Jaso naar de Halim luchtmachtbasis gereden, maar eerst naar het huis van vriendin Haryati en toen pas naar Halim. Ook had ik Tommy Suharto en de fameuze Tutut Suharto op mijn lijstje vergeten. Sukarno heeft op Halim geen ontmoeting met Aidit gehad. Ik bedankte hem en heb enkele details bijgewerkt.

16 april 1995, Pasen

Arendo Joustra belde de brochure gelezen te hebben. ‘Je hebt me overtuigd.’ Ik vraag me af of dit waar is, want een normale journalist zou dit dan moeten schrijven. Maar ook Arendo is niet vrij zijn ware mening ergens neer te zetten. Hij sprak ook over het toevoegen van Timor.

17 april 1995

Ik heb gisteren en vandaag nog intensief aan de Beatrix-brochure gewerkt. Alles is nu weg naar Papieren Tijger.

Voor de zoveelste maal Simon Wiesenthal op televisie. Ik verbaas me eigenlijk altijd weer over de ruime plaats die Joodse shit in onze media krijgt toegewezen. In wezen hebben wij noch met Joden, noch met Israël iets te maken, maar de propaganda speelt het klaar dat na de vs ons land als de beste vriend van Israël wordt geafficheerd. Ik zag trouwens een Duitse oorlogsfilm over Operatie Citadel, met beelden van de grootste tankslag uit de oorlog in juli 1943 bij Koersk. Naast meer dan een half miljoen gesneuvelde soldaten waren er ook bijna een mil-

[p. 96]

joen gewonden en vele tienduizenden krijgsgevangenen. Het zijn allemaal zonen en geliefden van iemand. Totale waanzin. Ik herinner me veel van die berichten van veldslagen uit de oorlog, maar nu zie ik pas wat er eigenlijk gebeurde.

Eduard heeft me zeer verwend. Hij kwam door de regen met een zalige rijsttafel aanzetten. Hij prepareerde met zorg van wat overbleef een hap voor morgen. Bij vertrek hield hij me lang vast. Waarom? Ik kan dat met niemand meer, misschien zelfs niet met Peter.

Ik keek naar Theo van Gogh die babbelde met Gerard Reve. Die vervolgens onzin uitkraamt als: ‘Drie levens terug was ik een wolf. Grootgebracht door een katholieke wolvin.’

Van Gogh: ‘Bent u daarom zo brutaal bezig?’

‘De wolven in de diergaarde kennen mij. Zij zullen mij niets doen.’

Theo blijft een aardige, maar oppervlakkige kletskous. Wat weet hij eigenlijk? Hij is een slijmerd als hij Gerard en Karel van het Reve de twee meest begaafde schrijvers van Nederland noemt. Gerard had zes weken in een kliniek gezeten vanwege een delirium.

‘Ik ga ieder jaar ter biecht, een goed instituut, geen psychotherapie, kost 80 gulden. Ze nemen mij niet kwalijk dat ik van de herenliefde ben.’ Hij had de rooms-katholieke kerk geleidelijk aan gevonden en het bleek volledig met zijn ideeënwereld overeen te komen, maar zonder Maria was hij niet tot de kerk gekomen. Reve is fel tegen de 200.000 abortussen die per jaar worden voltrokken. Dan moet men maar een condoom of spiraaltje gebruiken. Hij vindt het immoreel dat abortus in het ziekenhuispakket komt. ‘Ik vind een vrucht dragen geen ziekte, u misschien wel, ik niet.’ Theo zit daarop met zijn bek vol tanden, laat de reclame onderbreken en komt er niet meer op terug.

18 april 1995

Newsweek komt met het artikel high stakes, dat handelt over de petroleumoorlog die in Centraal Azië op gang is gekomen.⁷⁸ Precies wat Alexander Romanov in de jaren zeventig al voorspelde, geeft het gebied rond de Kaspische zee thans een gigantische gevecht om de oliebronnen te zien. Tien jaar geleden nog bijna onvoorstelbaar. Er worden gevechten geleverd met de messen op tafel over hoe de pijplijnen moeten lopen. Westerse maatschappijen willen Rusland omzeilen. Het Russische

78 Newsweek, 17 april 1995.

[p. 97]

Gazprom wil ook een aandeel in de exploitatie. Als roofdieren heeft men zich op de vijf voormalige Sovjet-Aziatische republieken gestort: Oezbekistan (21,2 miljoen inwoners), waar de grootvader van Lex Poslavsky in de dagen van Tsaar Nicholaas ii zetelde als Russisch gouverneur-generaal voor het hele gebied, Tadzjikistan (5,5 miljoen), Turkmenistan (3,8 miljoen), Kazachstan (17,0 miljoen) en Kirgizië (4,5 miljoen).

Frank Willems kwam onaangekondigd langs, voor - zei hij - een radiointerviewtje. Ik sprak tien minuten over Indonesië en Suharto - uit beleefdheid - en gaf hem een exemplaar Persona Non Grata mee. Hij heeft ook helemaal niets.

Discussie op televisie. Napraten over het Wereldkampioenschap voetbal van 1978 in Argentinië. Met Van der Klaauw en Freek de Jonge. Het toenmalige militaire regime in Argentinië was verantwoordelijk voor de moord op 30.000 mensen. Dergelijk geklets heeft dan plaats terwijl Beatrix een staatsbezoek af gaat leggen aan Suharto, aan de dictator die minstens een miljoen Indonesiërs liet vermoorden.

19 april 1995

Het Sukarno-manuscript voor Indonesië is gereed. Ik heb er hard aan gewerkt en het nu, aangetekend, naar de Indonesische ambassadeur gezonden voor verzending naar Pak Alatas. Nu ben ik over niet al te lange tijd klaar met dit project, en kan ik eindelijk me weer op mijn Memoires werpen.

Ik probeer via de Sowetan, die nu gestadig uit Zuid-Afrika binnenkomt, de ontwikkelingen daar te volgen. Buthelezi vecht als een leeuw voor het behoud van een vorm van een Zoeloenatie binnen de republiek.

Daimler-Benz Aerospace (Dasa) eist een schadevergoeding van 125.979 gulden van Pieter Lakeman wegens laster. Zou hij zich eindelijk hebben vergaloppeerd? Volgens Pieter zou topman Nederkoorn van Fokker 25 miljoen overgemaakt hebben gekregen bij de overname van het bedrijf door Dasa. Zoiets zuig je niet uit je duim. Of zou hij er ingevlogen zijn? Jammer, het schaadt zijn reputatie.

Ik vrees dat ik nog geen telefonische reactie van Paul kreeg op het inzenden van mijn brochure, omdat ik bij Papieren Tijger over geld begonnen ben, want zelf hebben ze het daar niet over. Het is eigenlijk overal hetzelfde, eerst Djakarta, nu hier. Ze hebben het liefst dat je voor niets werkt.

20 april 1995

In Oklahoma City heeft zich een gigantische ramp voltrokken.

[p. 98]

Er is een bomaanslag gepleegd op een groot gebouw. Eindelijk krijgen de Amerikanen een koekje van eigen deeg, na decennia overal ter wereld ravages te hebben aangericht, zonder zelf te weten wat dat betekent. Wanneer je Bill Clinton hoort zeggen dat hij niet zal toestaan dat er dergelijke kwaadaardige en laffe daden tegen Amerika worden uitgehaald, schijnt hij te vergeten hoeveel van dergelijke streken Amerikanen tegen anderen hebben uitgevoerd. Hij heeft het over ‘inhumane acts’ maar vergeet bijvoorbeeld Agent Orange in Vietnam, dat tienduizenden mismaakte baby's tot gevolg had.

Pierre Vinken heeft afscheid genomen als voorzitter van de Raad van Bestuur van Elsevier. Er is volgens hem maar een prioriteit: het maken van winst. Not my cup of tea, deze benadering.

Frits Philips kreeg bezoek van Willibrord Frequin.⁷⁹ Philips' vrouw Sylvia van Lennep overleed drie jaar geleden. Hij is zeker haar weer in de hemel te zullen zien. Hij heeft zelf geen haast, want er is nog van alles te doen. ‘Hoe stelt u zich de hemel voor,’ vroeg Frequin.

‘Net als hier, met een warm zonnetje,’ aldus Philips.

‘Wat gaat u zeggen bij het weerzien met uw vrouw?’

‘Daar zijn geen woorden voor nodig,’ aldus de voormalige top-industrieel. Zijn grootste zonde: ‘Als ik een blanke en een zwarte voetballer zie, dan merk ik voor de blanke te zijn, en ik hoor dat dit verkeerd is.’ Ik dacht: grappig, ik ben altijd voor de apetijtelijkste. Frequin sprak de oude man soms met jij aan, maar dat past bij Willebrord, die in dat opzicht zijn vader (die ik eens ontmoette) geen eer aan doet.

Ik heb een opzet van vier pagina's voor een artikel over Sukarno voor hp/De Tijd afgegeven.

Arendo gaf me de Haagse publicatie waaruit blijkt dat Lubbers de idb opdoekte, maar Algemene Zaken flinke wachtgelden moet betalen om te zorgen dat de oud-medewerkers hun bek houden. Zo gaat dit in Holland.

79 In het tv-programma van RTL Toppers.

21 april 1995

Mijn vader overleed vandaag 29 jaar geleden als donderslag bij heldere hemel. Totaal onvergetelijk. Ik was op dat moment in New York, maar aarzelde geen moment om terug te gaan naar mam in Huis ter Heide.

De vn staan Irak nu toe iedere 180 dagen ter waarde van twee miljard dollar olie te verkopen. Bagdad noemt het voorstel ‘vi-

[p. 99]

cious’ wat het natuurlijk ook is. Hoewel ze daar zelf ook van wanten weten.

Wanneer ik het hoofdartikel in nrc Handelsblad over Oklahoma City zou hebben geschreven, zou ik het ‘Koekje van eigen deeg’ hebben genoemd. De krant brengt begrip op voor ‘de machteloze woede’ van de Amerikanen. En de machteloze woede van Aziaten over de Amerikaanse Holocaust in Vietnam dan?

Om 17.15 uur belde ik Paul, die net terugkwam van trimmen. Hij had het erg druk gehad en morgen is de brochure gezet. De brochure rammelde volgens hem nog hier en daar. Geen woord over geld natuurlijk. Hij heeft mij Tweede Paasdag, 17 april, voor het laatst gebeld. Geld is natuurlijk het breekpunt. Maar 500 piek is toch echt het minimum. Ik kan niet eeuwig voor niets voor ze blijven schrijven. Vreemd, het is altijd hetzelfde verhaal. Niemand praat ooit over geld. Er wordt vanuit gegaan dat je geen geld nodig hebt blijkbaar.

Terwijl d66 eigenlijk weinig of niets voorstelt, hebben we op Buitenlandse Zaken Van Mierlo, en op Justitie Winnie Sorgdrager. De super procureur-generaal Arthur Docters van Leeuwen is ook al van die club. Dus wordt er onder een hoedje gedraaid.

Er is nu een rel uitgebroken over het bewust doorlaten van drugtransporten om te ontdekken hoe de criminaliteit in elkaar zit zonder dat de minister hiervan op de hoogte zou zijn geweest. Dat zijn trucjes van de bvd, die de super-pg als hoogste baas bij het om nu uit de kast haalt. Ik ben ervan overtuigd dat Sorgdrager donders goed wist wat er gebeurde rondom die transporten, en dat Docters van Leeuwen haar ‘vrijkocht’. Nu heeft hij ook deze minister in zijn zak zitten.

22 april 1995

Peter belde al vroeg. Edwin had een optreden op Good Morning South Africa. Hij vertelde dat in vrijwel alle flats in hun gebouw nu voortdurend wordt ingebroken. Hillbrow wordt onbewoonbaar.

Eef Brouwers volgt Hans van der Voet op als directeur van de Rijksvoorlichtingdienst. Een Philips-man naar de rvd, zoals vroeger Hans Martino naar het anp. ‘Veilige’ journalisten op cruciale posten.

Ik heb Hans van der Voet een briefje geschreven dat ik een betere keuze voor directeur van de rvd zou zijn geweest dan onze Eef.

Clinton blijft razend. Hij zal de terroristen tot de galg vervol-

[p. 100]

gen. ‘Make no mistake about it. This was an attack on the United States, our way of life and everything we believe in.’

Vermeer is nu al een week terug, en er gebeurt niets. Ik herinner me hoe ik ervan schrok dat hij zei het zo prima met Van Velzen te kunnen vinden. We zullen zien.

Adonis wordt verbouwd en dus verpest, maar ik had een behoorlijke ervaring. Een sm-jongen bond mijn pik en ballen op, overdwars, helemaal, en toen trok hij me af. Behoorlijk aangenaam. Toen ik snel naar huis fietste en de Haarlemmerstraat inging, kwam ik Jan Cremer en Babette op straat tegen, hand in hand, en ik hoorde haar ‘Willem’ zeggen, terwijl Jan me niet onvriendelijk toelachte. Maar ik vertrok geen spier, keek onveranderd rechtuit, en dacht ‘val dood’ en peesde door.

Twee dagen geen post gehad. Er zit iets goed fout.

23 april 1995

Heel Amsterdam was in het Vondelpark. Het was achttien graden, dan is de zomer gearriveerd! De joggers liepen amechtig hun rondjes, in plaats van gezond te eten. Moet ook opletten, want ik ben alweer 92 kilo. Wat sommige jonge mensen in dit flatgebouw met hun levens doen, is mij een raadsel. Het belangrijkste deel van de dag verslapen ze. Ik ben meestal om 06:00 uur op en zat vanmorgen vanaf half zeven te dokteren aan het artikel voor hp/De Tijd en ben om half een gaan fietsen. En nu ben ik begonnen aan de laatste hoofdstukken van het boek voor Indonesië.

Milovan Djilas (1911-1995) is overleden. In 1962 beschreef hij zijn ontmoetingen met Jozef Stalin tussen 1944 en 1948.⁸⁰ Djilas werd in 1954 door zijn strijdmakker Tito tot persona non grata verklaard omdat hij een tweepartijen stelsel in wilde voeren en belandde ook langdurig in de gevangenis. Pas in 1992 kreeg hij zijn burgerrechten terug. Hij heeft dus maar drie jaar van zijn herwonnen vrijheid kunnen genieten.

Vrij Nederland meldt dat een veilinghuis in Haarlem kinderbrieven van Juliana aan haar garderobière, Mien Hulleman, heeft verkocht. Ze staan warempel in Vrij Nederland. Als ik Beatrix was geweest, had ik iemand gezonden om ze te kopen. Zonde dat Aunty de brieven van Beatrix liet vernietigen.

Ik zie nu dat ik zowel de bijeenkomst van de nvj als die over RaRa heb gemist. Stom, wat ik had daar naartoe willen gaan.

80 In het Nederlands pas in 1991 gepubliceerd: Milovan Djilas, Gesprekken met Stalin, Becht, Amsterdam.

[p. 101]

24 april 1995

Die lieve dame Denise de Hart (1914-1995) is overleden. Ik ben dankbaar haar gekend te hebben.

Eduard vliegt vandaag voor het eerst als purser voor de klm. Hij heeft die positie voortreffelijk op eigen kracht bereikt.

In een telefoongesprek met Gerrit Jan Wolffensperger heb ik uiting gegeven aan de zorg over de huidige d66-constellatie bij het justitieapparaat, vooral wat Docters van Leeuwen betreft. ‘Willem, je weet,’ zei hij, ‘dat ik buiten die benoemingen sta.’ ‘Dat is correct maar Docters bevindt zich wel in jouw onmiddellijke radius. Ik vind dit dus een dubieuze affaire, want ik kan onomstotelijk aantonen dat Docters van Leeuwen onder ede in mijn proces heeft gelogen, dus bepaald geen frisse mijnheer is.’ Ja, dat had ik hem al verteld, maar hij wilde zich nu eerst met de bemiddeling bezighouden. Ik ga over tot actie, dat staat vast. Weet alleen nog niet exact via welke route. Hij begrijpt er niets van dat Asscher niet gewoon zijn bemiddeling is begonnen. Ik heb er BuZa, Van Velzen, de schuld gegeven - wat ook het waarschijnlijkst is. Hij zal er morgen aan werken en mij terugbellen en ook met Erik spreken.

Ik ben bijna klaar met mijn Indonesië-boek. Ik pees rustig door en dan eindelijk, na zes maanden, kom ik weer toe aan mijn Memoires.

De nazi's hadden in het kader van hun germaniseringspolitiek in Polen duizenden blonde kinderen gestolen om het Arische ras te helpen verspreiden gedurende de kolonisering van het Osten. Dat is nu echt krankzinnig, en niet de studenten die tegen Suharto demonstreren. Op televisie wordt een jongetje getoond dat, toen hij tien jaar was, voor dit doel werd ontvoerd. Een moeder beschrijft wat er voor taferelen plaatsvonden toen de trein met de kinderen wegreed. Zij vertelde huilend dat dit moment nog altijd nauwelijks te beschrijven valt. Ik moest denken aan Remi in Alleen op de wereld. In de bbc-documentaire werd gezegd dat zes miljoen Polen onvindbaar waren. Leg dit soort ervaringen maar eens naast het recente gebeuren in Oklahoma, waar Amerikanen moord en brand over schreeuwen. Ze hebben in de vs geen notie van wat er in de wereld is gebeurd en zwelgen maar al te snel in zelfmedelijden.

25 april 1995

Als te verwachten wijdt Time 30 pagina's aan Oklahoma. Amerika is geschokt dat deze daad van protest tegen Amerika werd uitgevoerd door ‘all American boy,’ Timothy McVeigh, een ex-sergeant die knokte tegen Irak tijdens Desert Storm. De

[p. 102]

Amerikaanse media presenteren hem nu natuurlijk als een ‘loner’, precies zoals men indertijd Lee Harvey Oswald afficheerde. Als ik diens beste vriend uit die tijd, George de Mohrenschildt, niet had leren kennen, had ik nooit geweten dat wat de media over Oswald schreven, niet overeenkwam met de werkelijkheid. Toch is de aanslag in Oklahoma inderdaad een afschuwelijk affaire.

Een column in Time geeft weer wat er in Zuid-Afrika aan de hand is. Een miljoen huizen beloofd, 878 gebouwd. Misschien overdreven, zoals de vergelijking met Armageddon, maar dat het niet pluis is met het anc staat vast.

Paul zond de drukproef. Heb er een en ander uitgehaald, verbeterd en meteen teruggestuurd. Schreef vervolgens Erik Jurgens. Ik heb hem uitgebreid uiteengezet dat ik onze relatie niet als een vriendschap beschouw.⁸¹

De remmen van mijn fiets begaven het. De reparatie: 67,50 gulden. Dat wordt weer een weekje zuinig aan doen.

Ik lever een gevechtje met mezelf of ik naar de begrafenis van Denise de Hart zal gaan. Na mijn moeder begraven te hebben, ga ik in principe naar geen uitvaart meer toe, want de emoties zijn onvergelijkbaar. Het kan eigenlijk niet, want ik ben ook niet naar de begrafenis van mevrouw Hornkamp gegaan. Maar misschien komt Henk Herrenberg wel, wat een gelegenheid zou kunnen zijn die betrekkingen nieuw leven in te blazen.

Ik heb André Spoor geschreven of hij Persona Non Grata in nrc Handelsblad wil bespreken, en Pieter Broertjes of het geen tijd werd om uit te zoeken welke rol Arthur Docters van Leeuwen heeft gespeeld bij mijn uitwijzing uit Zuid-Afrika en waarom hij tegen Piet Stoffelen loog, dat er geen bvd-dossiers van mij waren, terwijl ik van 1971 tot 1987 regelmatig naar Moskou ging.

81 Zie bijlage 30.

26 april 1995

Ik was al om 09:00 uur bij de tandarts in Noord. Onderweg plukte ik een pinksterbloem die ik later naar Peter heb gestuurd. Heb hem ook maar eens gebeld om zijn stem te horen. Mijn brieven en de artikelen, die ik bijsluit, houden hem geestelijk actief.

Ik heb Jan Greven van Trouw nog maar eens gevraagd waarom zij Persona Non Grata niet willen bespreken. Het lijkt wel of ik nu ook bij Trouw op de zwarte lijst sta, want hij geeft me niet eens antwoord meer op mijn brieven.

[p. 103]

27 april 1995

Het heeft me een hele ochtend gekost om weer op gang te komen, maar ik ben weer van start met mijn Memoires.

De Sociale Dienst heeft mijn uitkering met ingang van 1 april stopgezet en voegt er in de brief aan toe dat ik dus ook niet langer via de Gemeentelijke Sociale Dienst verzekerd ben bij het ziekenfonds.⁸² Getekend R. Lammers. Een beetje meer of minder treiteren door de overheid is natuurlijk nooit weg. Ze vinden het heerlijk om zonder iets werkelijk te zeggen zo'n briefje uit te sturen. Waarom belden ze niet om het uit te leggen? Nee, eerst iemand in problemen brengen. De heren vergeten alleen dat ik me door niemand nog van slag laat brengen. Ik zal er gewoon weer tegenaan moeten.

Erik Jurgens antwoordt op mijn briefje van eergisteren. Hij zegt dat Buitenlandse Zaken niet wil meewerken met Asscher.⁸³

Willem Frederik Hermans (73) is overleden. Ik heb nooit ‘contact’ met die man gehad.

82 Zie bijlage 31.

83 Zie bijlage 32.

28 april 1995

Wim Wertheim zei te begrijpen dat ik besloten had toch naar de begrafenis van Denise de Hart te gaan. ‘Zij had karakter,’ zei hij.

Driehuis, begraafplaats Westerveld

Ik voel me ernstig. Ik hoor haar stem. De laatste keer dat ik hier was, was bij de begrafenis van Emile van Konijnenburg in 1973. Ronnie Brunswijk, de voormalige junglecommandant, is ook aanwezig en zei bij de baar: ‘Lieve mammie, rust zacht. We zullen u nooit vergeten.’ Hij was geëmotioneerd en eindigde in tranen. Brunswijk en ik waren overigens de enigen die een traan moesten laten.

Van de zijde van Bouterse was er niemand. Er was een Surinaamse jongen van de radio; voor de televisie is Denise blijkbaar al vergeten. Ik was de enige aanwezige Nederlandse journalist. Haakmat was er ook niet.

Station

Een man, grijs haar, gladjanusgezicht (72) sprak me aan en zei dat zijn naam Ter Weme was. Het zei me wel iets. Hij vertelde dat hij op De Horst mijn leven had gered, want ik had een diepe put gegraven bij konijnenholen, dat was ingestort. Al-

[p. 104]

leen mijn benen staken nog onder het zand uit. Hij kwam net op tijd. ‘Ik volg jou altijd, want ik heb je leven gered,’ zei hij zonder blikken of blozen. Ik weet zeker dat hij het niet over mij had, maar het incident klonk me wel bekend in de oren. Er is inderdaad iets gebeurd, maar dat zal met Theo geweest zijn. Ik gebruik de treinrit om te lezen. In totale verbazing lees ik over ‘netsurfing’. Dat moet ik naar Peter sturen. Jezus, ik ben op mijn 70ste totaal ouderwets, in alle opzichten. Ik blijf de tabakswinkel dankbaar dat ze de International Herald Tribune voor me bewaren. Ze zullen zich waarschijnlijk nooit realiseren hoezeer het me helpt.

Westerkade

Eduardus Halim belde uit New York. Hij geeft volgende week een concert in Djakarta. Hij zal zeker minister Alatas ontmoeten.

01:00 uur

Zalig nummer met een Indische jongen gemaakt in de catacombe van Argos. Goedkoper dan Adonis, hoe lullig dit ook klinkt.

29 april 1995

Ik schreef Lubbers over het stopzetten van mijn uitkering door de Sociale Dienst, het akkefietje dat hij in 1994 toezegde geregeld te hebben.⁸⁴ Ik denk dat Peter het er helemaal mee eens zou zijn.

Beatrix heeft 2.481 lintjes uitgereikt. Ook die idioot, J .H.R.D. van Roijen, oud-ambassadeur in Djakarta is nu ridder. Moet een heerlijk gevoel zijn voor de man.

Het voorproefje van hare majesteits verjaardag is aan de gang. Men staat overal op straat al te pissen. Dat mag op 30 april. Mensen kunnen gek gemaakt worden, Bosnië, Somalië, Burundi enzovoorts.

Mensen kunnen ook gek gemaakt worden uit eer voor de Majesteit, zoals Robespierre ze zo gek kon maken om koning en koningin naar de guillotine te brengen. Er zijn geen regels, want het is feest. Er wordt als idioten gereden. Iedereen doet maar raak. Ze zijn allemaal een beetje gek. Typisch Hollanders: de stalletjes op straat verkopen alles en begonnen al om 07.00 uur en nu is het in de Jordaan al een bende en de verkopers

84 Zie bijlage 33.

[p. 105]

blijven de hele nacht op. Koninginnedag is de parel van onze cultuur, aldus de Volkskrant.⁸⁵

Arnold Koper analyseert op diezelfde pagina de rel met Turkije rondom het Koeridisch parlement in ballingschap dat in Den Haag wordt opgericht. Het gaat om de vrijheidsrechten, die aangetast zouden worden. Als hij dan eindelijk toekomt aan het feit dat er nogal wat rechtse (waarom noemt hij die ‘extreem’?) bijeenkomsten of demonstratie hier te lande strijk en zet verboden worden, verpest hij zijn hele stuk in de laatste paragraaf met de zinsnede ‘gezien het weerzinwekkende karakter van zulke groeperingen,’ en daarmee verraadt elke prominente ‘journalist’ zichzelf. Maar het moet, als het dragen van een das, want, hemeltje, als dat er niet bij zou staan, denkt de lezer misschien dat Koper zelf een nazi is?

85 De Volkskrant, 29 april 1995.

30 april 1995

De Majesteit is aan de grens! Ze bezoekt het Limburgse plaatsje Eijsden. Je kunt in Amsterdam de straat niet op, want Nederland stelt zijn vodden vandaag ten toon op de trottoirs. Eén dag zijn we een land van voddenkooplieden. Er wordt niets van enige waarde aangeboden. Men dient slechts de nieuwsgierigheid op de proef te stellen. Wat zou er misschien toch nog tussen kunnen zitten, wat een ander over het hoofd zag? Ze schijnen niet in te zien hoe belachelijk dit is, wat ik onbegrijpelijk vind.

Zag gisteravond een programma met Hermans en herkende soms mezelf. Tante Yuut vond altijd dat we op elkaar leken. Hij leek me aardig. Zijn venijn is het resultaat van het feit dat men hem uit onbegrip altijd schijnt te hebben vervalst. Hij was wel een beetje een zenuwpees, maar ik herkende de manier waarop zijn geest werkte.

‘Your wake up call,’ zei Peter om 09:30 uur. Ik was al twee uur aan het werk. De madelief in een van mijn brieven had hem geroerd. Mij ook, want ik deed dit vroeger alleen voor mam.

Ik ben het helaas met Hans van den Broek eens dat we hier de Koerdische pkk beter hadden kunnen verbieden als terroristische organisatie, net als in Duitsland en Frankrijk, dan was het gelazer er niet geweest.⁸⁶ Ze moorden en willen zich van Turkije afscheiden, natuurlijk moet Ankara daar dan tegen optreden.

86 In 1995 was ik het kennelijk eens met het Turkse optreden tegen de Koerden. Nu in 2003 denk ik er anders over. Bagdad gaf de Koerden ruime autonomie, dat is voorlopig de beste oplossing.

[p. 106]

Amrito vroeg gisteren of ik naar Alexander Smit kwam luisteren om 15:00 uur, nu belt hij dat het een besloten bijeenkomst is. ‘Maar hij wil je graag ontvangen als je daar belangstelling voor hebt.’

Een doekje voor het bloeden dus. Ik ga niet. Hij vroeg nog of ik woensdag of vrijdag met hem en Smit wilde gaan eten, maar ook dat heb ik afgeslagen.

Wat ze in dit land toch in Freeks Humorparade zien mag de hemel weten.⁸⁷ Ze lachen zich kapot om niets. Na deze onzin volgde de documentaire A Brief History of Time.⁸⁸ Het bleek het verhaal van Stephen Hawking te zijn. Ik begrijp nu pas hoe hij verlamd raakte, een plant zou worden, met alleen zijn geest, hart en longen die zouden blijven werken. Na testen werd hem tweeënhalf jaar gegeven. Toch trouwde met Jane Wilde. Zijn moeder zegt dat juist het feit van zijn totale verlamming de ultieme concentratie op het beantwoorden van vragen over het universum voor hem mogelijk heeft gemaakt. Verbazingwekkend wat die man met zijn hoofd heeft gedaan. Na een ademhalingsoperatie kon hij niet meer spreken. Toen ging hij een apparaat gebruiken met letters die aanslaan als je ernaar kijkt. Fantastische vragen die Hawkins oppert: wat was er voor het universum? Hoe echt is tijd? Zal het ooit eindigen? Waarom herinneren we ons het verleden en niet de toekomst?

Hij ontmoette in 1976 paus Paulus VI. Die vond alles goed, maar niet het onderzoek naar de big bang zelf en of er iets aan vooraf ging, want dat moment, de oerknal, dat was Gods moment van de schepping. Hawking zei dat hij blij was dat de paus niet wist dat hij juist een lezing had gegeven dat er geen begin of einde aan tijd is, dus dat er ook nooit een begin, of een daad van creatie door God kan zijn geweest. Zolang we denken dat er een begin van het universum is, kunnen we in een schepper geloven. Maar als er geen begin of einde is, is er ook geen schepper. Zou dit de beschrijving van eeuwigheid zijn? Tijd is een uitvonding van de mens. Dat is dan ook waar de problemen vandaan komen. Voor het uiversum is er geen begin of eind. En vervolgens vraagt hij zich af of het universum ook in plaats van uit te breiden op een dag de weg terug zou kunnen gaan. Of van oud zijn weer terugkeren naar onze jeugd. Hawking denkt dat het of zich voor altijd uitbreidt, of

87 Redactie: Freeks Humorparade was een vierdelige serie van Freek de Jonge met schetsen uit zijn leven als artiest. Uitgezonden door de VPRO. Op 30 april 1995 werd de eerste aflevering uitgezonden.

88 Redactie: A Brief History of Time is de uit 1991 daterende biografische documentaire over de natuurkundige Stephen Hawking. De titel is ontleend aan een van Hawkings boeken.

[p. 107]

zal uitmonden in een implosie. Hawking denkt het laatste, een eindig leven voor het universum en een instorting als een zwart gat, met mogelijk een nieuwe big bang als gevolg. Die man, ja dat is een genie. Wat een geweldig verhaal inderdaad. Echt kolossaal: bedankt vpro! Als ik geld had werd ik morgen lid.

1 mei 1995

Doodse stilte in de stad. De Oranjegekte is weer uitgewoed. Wat is het toch wat die Koninginnedag voor de kudde noodzakelijk maakt? Het toont aan hoe onvoldaan mensen eigenlijk zijn met hun leven, dat ze periodes nodig hebben, zoals carnaval, om hun sociale rechte jassen uit te trekken, al is het maar om 24 uur zichzelf te kunnen zijn. Ik ben altijd mezelf, en ja, de prijs voor die luxe is hoog, maar ik zal nooit afwijken van het gekozen pad.

Ik las in The New York Times over John Deutch, de nieuwe directeur van de cia die binnenkort benoemd wordt, en zijn voornemen om die club te zuiveren van maffiapraktijken. Ik heb Van der Does maar eens geschreven of de Raad van State hier ook niet eens iets kan doen tegen de corrupte bende.⁸⁹

Liep bij Jan Willem van Cruysen binnen bij Metz & Co, die voorstelde contact te leggen met Evert Santegoeds, een vriend van hem, opdat ik in Story artikelen zou kunnen schrijven. Hij gaf me als cadeautje twee flesjes Forbidden mee, zeer genereus. Nog steeds geen woord van Jurgens, Wolffensperger, Lubbers of de Sociale Dienst. Ik zit gewoon in een totale oorlog. Zelfs Vermeer speelt kiekeboe.

Ik heb Beatrix nog maar eens een kopie gestuurd van de brief van Pamoe Rahardjo aan haar, over haar ophanden zijnde bezoek aan Suharto. Ik heb van de gelegenheid gebruikgemaakt haar op de hoogte te stellen van mijn komende brochure waarin ik uiteenzet waarom zij niet naar Indonesië moet gaan. Dan kan ze in ieder geval niet zeggen dat ze het niet wist.

89 Zie bijlage 34.

2 mei 1995

Vondelpark

Eduard is onderweg naar Mora Henskens in Florida. Ik heb van 07:30 tot 12:15 uur gewerkt. Ik boekte vooruitgang, maar ik heb nog een lange weg te gaan.

Beethovenstraat

Een paar cafés verder zitten André Spoor en Adriaan van Dis

[p. 108]

op het terras. Ik ben doorgereden, want ik loop niemand achterna. Van hp/De Tijd heb ik ook nog niets gehoord over het artikel over Sukarno.

Ik ontmoette professor Van Dantzig in de Beethovenstraat. Hij stelde zich meteen voor als Dries. Hij zei mijn oom Lex Poslavsky redelijk goed te hebben gekend. Hij vond mijn gedachte dat naties als multinationals worden geleid zouden moeten worden ‘irreëel’. Hij bleef het democratische systeem het beste vinden, ook al was het niet ideaal. Hij herinnerde aan het oude Rome, waar ook één man het voor het zeggen had gehad, wiens bewind meestal niet veel langer dan een jaar duurde. Hij had van het Machadoprogramma in Caracas gehoord: ‘Is zeker niets van terechtgekomen?’ Hij deelde mijn mening dat Suharto een massamoordenaar was, en meende dat mijn brochure tegen het bezoek van Beatrix aan die man, een goede zet was. Hij vond het bestaan van mijn dagboek ‘heel belangrijk’, wat me zo verbaasde dat ik hem vergat te vragen waarom.

Westerkade

In het nos-journaal zie ik Voorhoeve. Hij is bezorgd over de situatie bij Srebrenica, de lul, maar hij wil onze militairen nog niet terugtrekken. Ze zullen wachten tot het te laat is.

Ik kijk op de Franse televisie naar het debat tussen Jacques Chirac en Lionel Jospin vanwege de presidentsverkiezing in Frankrijk. Er hang veel - teveel - af van wat er in het komende uur zal worden gezegd. Le Pen is in de eerste ronde uitgeschakeld. Genaaid met het doodschieten van een Afrikaan die een plakploeg van het Front National belaagde, en wordt nu verder de extreemrechtse hoek ingetrapt met het in de Seine gooien door ‘skinheads’ van een Marokkaan, die daardoor verdronk, en wat de media Le Pen natuurlijk in de schoenen schoven. Een typisch staaltje manipulatie van de fameuze Franse dte, waar ik in Cayenne mee te maken heb gehad. Maar het kan langzamerhand wel eens als een boemerang werken. Mensen beginnen de vuile trucjes te doorzien. Jospin denkt dat Frankrijk de vierde wereldmacht is. Idioot. Maar wat is Chirac een misselijke kerel, wat stelt hij zich aan, het is zo duidelijk. Jospin zal winnen. Eindelijk, want hij is zeker mijn man, in alle opzichten. Chirac is de man van veel pr-praat, maar het is een aansteller. Jospin is duizendmaal meer oprecht en zit op de juiste lijn. Chirac heeft zich een lintje opgespeld, Jospin zit zonder. Chirac preekt vanaf een hoog bureau. Jospin heeft gelijk als hij zegt bij Chirac alleen algemeenheden te horen. Jospin is veel overtuigender en kent zijn zaken.

[p. 109]

Ze praten nu een uur, hoe kunnen de miljoenen Franse kijkers hun intresse behouden, terwijl ze worden gebombardeerd met feiten en cijfers?

Jospin vecht om de macht, is bezield met een zeker idealisme en redeneert van onder naar boven. Chirac ligt in bed met de elite en praat superieur, van boven naar beneden. Het onderwerp buitenlanders wordt niet behandeld, dus wat moet de achterban van Le Pen nu?

De avond is omgevlogen, het is al 23.00 uur. Mijn indruk is dat Jospin dit deel van het debat heeft gewonnen. Wat zullen de Fransen gaan doen? Zullen ze beseffen dan het niet om de mensen gaat? Dat dit debat niets anders is dan een theaterspel voor de macht.

Jospin is in zijn laatste woord niet zo goed als Chirac. Hij kletst teveel van papier en kijkt niet recht in de camera, zoals Chirac. Opeens is hij minder overtuigend.

Later zie ik straatinterviews met jonge mensen. Eén jongen zegt dat Chirac een dief van de staat is en Jospin een dilettant, een gek. Ongelooflijk, hoe is het mogelijk.

3 mei 1995

Heb de Sociale Dienst mijn beklag gedaan dat ze mijn uitkering hebben stopgezet zonder mij eerst bij hen op kantoor uit te nodigen, en een en ander te verklaren en ze verzocht voor 8 mei te bevestigen dat mijn uitkering weer uitbetaald zal gaan worden.

Heb mevrouw Gödecke in appartement 1A voorgesteld een tandem te huren zodat ik haar mee uit kon nemen voor een ritje in de zon. Ze durfde het niet aan.

Ik was even bij Hans Geerlofs en kreeg tranen in mijn ogen toen hij mij de kaart overhandigde die bij het afscheid van Richard Thieulliette werd uitgegereikt.

Ik heb nu Jurgens maar eens zelf opgebeld. Hij concludeerde dat ik kennelijk niet, als door Lubbers toegezegd, in de aow was gezet. Hij adviseerde me toch naar het kantoor van de Sociale Dienst op de Herengracht te gaan. Hij begreep ook niet hoe het mogelijk was, dat ik nu niets meer kreeg en ook niet langer sociaal verzekerd was. ‘Je moet vooral niet denken dat het een samenzwering is, Willem, ze houden zich gewoon aan de regels’

‘Jij hebt makkelijk praten, nu heb ik niets.’

‘Oh, ik begrijp wel dat dit erg vervelend voor je is.’

‘Denk je dat je het werkelijk begrijpt?’

Hij had Vermeer op het hart gedrukt meteen contact met hem

[p. 110]

op te nemen als Buitenlandse Zaken geen medewerking zou verlenen. Hij had echter niets meer van Vermeer vernomen. Gerrit Jan Wolffensperger had zich enthousiast over onze ontmoeting in Djakarta uitgelaten. Maar ook van hem was verder niets gekomen. Erik zou weer contact met hem opnemen. Het is idioot wat er gebeurt, weer vijf maanden verloren.

4 mei 1995

‘Julius Vischjager zei: Die rare man Hugo van Reijen is ook bij je broer in Kaapstad geweest, maar die doet niets voor jou, vertelde hij.’ Dat doet Hendrik dus wel, maar ik ging er verder niet op in. Sinds Hugo van Reijen met Jan Mets in zee ging voor zijn boekje over de klm, is ook mijn relatie met Jan Mets voorbij. Alex Surjono belde nog, hij logeert weer bij Mets, maar er moet meer gebeuren voor ik weer zoete broodjes met Mets ga bakken.

‘Heb je de voorpagina's van de kranten gezien,’ zei Vischjager verder, ‘want de man van de oude van dagenpartij staat op een foto dat hij de Hitlergroet brengt.’⁹⁰

‘Nou en,’ zei ik, ‘van mij mag hij. Hitler is al vijftig jaar dood.’

Hij was in alle staten.

‘De stalinisten zitten in het parlement en bij de nvj,’ wierp ik hem tegen. Maar dat was anders volgens hem, want de communisten hadden we nodig. Zonder hen zouden de nazi's niet verslagen zijn.

90 Redactie: Deze kwestie speelde rond het onafhankelijk Kamerlid Theo Hendriks, die in 1994 door de ouderenpartij aov was geroyeerd. In het extreemrechtse blaadje JFN'94 Nieuws van Jongerenfront Nederland werd door Daniël Hermsen, dan lid van CP'86, beweerd dat hij een gesigneerde foto heeft van Hendriks die bij een hakenkruisvlag de Hitlergroet brengt. Fractievoorzitster van aov Jet Nijpels, waarmee Hendriks in ruzie lag, briefde het betreffende verhaal door aan Kamervoorziter Deetman.

16:00 uur

Er is nu iets ongewoons gebeurd. Jan Willem van Cruysen had met Evert Santegoeds van Story gesproken over mij. Santegoeds was toch al op zoek naar nieuwe contacten om het blad meer elan te geven. Dus dat kwam goed uit. Santegoed belde mij zojuist op met de vraag of ik voor Story van 18 tot 23 mei mee wil reizen met het officiële bezoek van prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven aan Canada. Ze zouden me 1.000 gulden per dag betalen, plus mijn onkosten vergoeden. Ik kon mijn oren niet geloven. Een geschenk uit de hemel op een kritiek moment.

[p. 111]

Ik stelde voor dat Story op 29 juni nu eindelijk eens Alexia Lejeune, de bastaarddochter van prins Bernhard, op het omslag zou moeten zetten.⁹¹ Ik kwam erop omdat een van zijn voorgangers Bob van Dijk zei dat hij automatisch het exclusieve recht voor Nederland kocht voor alle foto's van Alexia, maar dat hij er nog niet veel mee had gedaan. Santegoeds vond het een prima gedachte. Maar ik zei hem het allemaal super geheim te houden, want het kleinste lek zou dit plan kunnen verwoesten.

Ik heb meteen Peter gebeld dat ik naar Canada ga voor Story. Hij klonk prima, maar dronken. Hij zei dat hij mijn pinksterbloem vandaag gekregen had en we kletsten en lachten als altijd. De Sowetan schrijft over nieuwe problemen tussen Mandela en de Zoeloes. Mandela zinspeelt zelfs op het herschrijven van de grondwet om een dikkere vinger in de pap in de provincie KwaZulu te krijgen. Maar Buthelezi is ook niet voor een kleintje vervaard, dus dat kan gezellig worden.⁹²

91 Redactie: 29 juni is de verjaardag van Prins Bernhard. Zie ook Memoires 1975-1978.

92 Sowetan, 3 mei 1995.

5 mei 1995

Vanmorgen stond ik op, en opeens wist ik het. Jurgens zei gisteren: ‘Heb je Vermeer iets geschreven?’ Nu herinner ik me dat ik hem inderdaad uit Djakarta heb geschreven erg geschrokken te zijn van zijn uitspraak, dat hij het ‘eigenlijk’ zo prima kon vinden met Van Velzen. Zou dat de reden zijn van zijn hysterisch zwijgen? Die man is dan toch echt niet volwassen. Ik moet hem toch kunnen zeggen wat ik denk? En als hij half normaal was zou hij me toen ik terug was uit Indonesië gebeld hebben en hebben gezegd: ‘Wat is dit?’ Ik had hem vervolgens in zijn gezicht uitgelachen en alles kwam dan weer goed. Ik heb dus straf, het is duidelijk. Hem een brief brengen dat ik zijn gramschap heb ontdekt? Nee, het is aan hem.

Henk Hofland stelt op de voorpagina van nrc Handelsblad in een artikel over de Dodenherdenking gisteren: ‘Een zegen dat we de heer Kok als minister-president hebben. Hij is een Nederlander in een gewoon Nederlands pak, met geen spoor van een bedoeling om meer te zijn wat hij is en met een korte tekst, een boodschap van fatsoen die door iedereen kan worden begrepen en gedeeld.’ Dat zijn natuurlijk wel teksten die Kok uitstekend van pas komen, die ook wel waar zijn, en toch maar een gedeelte van het verhaal vertellen. Voor Hofland is kennelijk de middelmatigheid van Kok in alles, datgene wat Nederland nodig heeft. Mijn meetlat ligt hoger, een stuk hoger.

[p. 112]

Volgens Beatrix dreigt de samenleving in ontbinding te raken. Tijdens een bijeenkomst in de Ridderzaal heeft zij deze enormiteit als steuntje in de rug voor het Nederlandse volk gedebiteerd. Zo'n zedenpreek van haar spreekt mij niet aan. De natie daarentegen, zit blijkbaar in zwijm aan haar koninklijke voeten. Voor het defilé in Wageningen is Joop van Zijl uit de kast gehaald, die de kijkers verzekert dat het hier om Bernhards finest hour gaat. Men schijnt in hem nog altijd het symbool van het verzet te projecteren, terwijl de man vanuit Londen geen schot tegen de Duitsers loste. Ik gun het hem van harte maar het is nep.

6 mei 1995

Ik merk, ook op een terras, dat de tijdspanne van mijn concentratie korter, veel korter is dan vroeger. Toen kon ik uren zitten lezen. Nu leg ik na een uurtje de boel weg, en ga ik rondkijken. Ik denk dat het komt door televisie. Beelden op televisie volgen elkaar snel op, veel sneller dan in de geest. Er bestaat misschien een soort botsing in de geest van de aan de snelheid van televisie gewende geest, met de traditionele slow boat to China manier van denken.

Ik kreeg van Paul een nieuwe proef van de brochure met opmerkingen van hem. Er moet nog een en ander aan veranderd worden, en zelf wil ik er de toespraak op 5 mei van Beatrix nog in verwerken. Nu weet ik hoe ik mijn tekst ga bijschaven. Ik had hem gevraagd om 500 gulden voor dit pamflet, maar hij stelt voor een gulden per verkocht exemplaar en dan pas na de verkoop, want ze hebben niet het geld om het voor te schieten.⁹³

93 Zie bijlage 35

7 mei 1995

Het is weer de laatste warme dag voorlopig, dus ben ik nog maar even naar het Leidseplein gegaan.

Rechter Punt heeft afgelopen 3 mei besloten dat ik getuigen mag horen om aan te tonen dat ik ook na 21 februari 1964 nog tegengewerkt ben door de Staat. Het incident in Djakarta vindt de rechtbank niet voldoende omdat ik dat voor een deel over mezelf zou hebben afgeroepen.⁹⁴

Chirac, de kwal, heeft gewonnen. Hij kreeg 52 procent van de uitgebrachte stemmen.

Ik heb behoorlijk het mes gezet in de brochure. Gaat snel naar Breda.

94 Zie bijlage 36.

[p. 113]

8 mei 1995

Jan Greven van Trouw, de keurige, zendt een smoesje waarom ze Persona Non Grata niet bespreken. Zij vragen zich bij Trouw dagelijks af of ‘betrokkene nieuwswaardig genoeg om aandacht aan te besteden’ is. Ik heb hem geantwoord te begrijpen dat ook hij een oneerlijk mens is geworden.⁹⁵ Zo gaat dit bij het carrière maken in de journalistiek, kijk maar naar Hofland. De finale tekst van mijn brochure op de post gedaan naar Papieren Tijger.

Anne Knulst kwam bij me eten. Ik had vis met rijst en sla gemaakt. Het was best gezellig. Zij is een boek aan het vertalen en gaat in augustus verhuizen naar Bussum.

Ik sprak aan de telefoon met Piet Schaepman. ‘Ik zeg je, Willem, schiet op met je proces. Straks ben je ook 75, en ze zullen rekken en rekken totdat je straks geen schadevergoeding meer nodig hebt.’ Hij zei zelf op zwart zaad te zitten. Ik heb met hem te doen.

95 Zie bijlage 37.

9 mei 1995.

Gatsha Buthelezi is van mening dat het anc de koning van de Zoeloes heeft gestolen. ‘I have never seen my people as angry as they are now.’

Twee miljoen bedevaartgangers naar Mekka. Er is geen hoop, dat is duidelijk.

Mijn oude vriend Diarto heeft mijn brief ontvangen en schreef me terug en gaf een kort verslag van zijn bezoek aan Blitar.⁹⁶ Hij zegt ook dat het bezoek van Suharto aan Hannover niets heeft opgeleverd.

Piet Schaepman belde opnieuw. Hij zei dat zijn eigen advocaat, mr. O. in zijn woning in Den Haag had laten inbreken. Zijn advocaat is namelijk eigenaar van het huisje. De advocaat had tezelfdertijd een nota overhandigd van 60.000 gulden, terwijl de belastingdienst hem maande te betalen en dreigde met ontruiming. Het gaat hier om een voormalige en voortreffelijke ambassadeur van de koningin. Hij voelt zich nu helemaal niet meer beschermd, maar kon een andere advocaat ertoe krijgen een dreigbrief te verzenden, waardoor O. hem voorlopig ongemoeid laat. Hij zei eerst tegen de minister te hebben geknokt, want het ging om een toenmalig koninklijk besluit, maar langzamerhand knokt hij tegen de hele staat - ik weet het. En hij wilde me waarschuwen. Maar waarvoor? Ik knok al heel lang tegen de hele staat.

96 Zie bijlage 38.

[p. 114]

Jan Willem bevestigde nogmaals dat ik meega naar Canada. De ontwikkeling met Story is toch wel onverwachts. Wat nu?

Ik heb nog even met Peter gebeld, maar ik moet daar nu mee stoppen, want het kost teveel geld. Peter zei dat hij gisteren tien brieven van mij tegelijk had gekregen.

10 mei 1995

Arbatov heeft gezegd zegt dat Jeltsin een Berlijnse Muur om zichzelf bouwde met uitsluitend ‘yes men’. ‘When he stood on the tank, it was his finest hour, but someday you have to come down of the tank...’ Zou hem toch graag eens spreken. 27 Procent van de Russen steunt Jeltsin.

Ik raakte zo geëmotioneerd toen ik teruglas wat ik tijdens een korte maar hevige ontmoeting in 1980 met Raymond van den Heuvel uit Nieuw-Zeeland beleefde, dat ik hem op goed geluk naar het huis van zijn ouders heb geschreven.

Ik heb Peter vandaag niet geschreven. Het werkt toch niet als hij tien brieven tegelijk krijgt.

Ik kijk op cnn naar een reportage van een half uur over Mandela en Zuid-Afrika. Mbeki zegt dat de verwachtingen te hoog gespannen waren. De werkloosheid is 40 procent. Mandela zegt dat hij voor de verkiezingen erop heeft gehamerd dat er tijd nodig zou zijn om de effecten te kunnen zien. Er moest gepland worden en er moest een infrastructuur voor de zwarte massa gecreëerd worden. Mandela zegt dat Inkatha de baby is van de np, dus wat Gatsha nu doet, is een erfenis van toen. Mandela heeft in Umtata een rebellie neergeslagen en hij heeft tien anc-leden gearresteerd in de Kaap.

Florrie Rost van Tonningen belde. Ze denkt dus werkelijk dat de filmbeelden uit concentratiekampen zijn vervalst. Ongelofelijk.

11 mei 1995

Ik ontmoette Jan Willem, Evert Santegoeds en zijn vriend Robert Halewijn, Ruud van der Linden (De Telegraaf) en nog enkele andere mannen in Havana aan de Reguliersdwarsstraat, waarna we gingen eten, even verderop in Dynasty. Er was gisterenmiddag een persbericht uitgegaan dat ik voor Story ging werken. Ik had liever gehad dat ze mij daar formeel om gevraagd hadden. Het Algemeen Dagblad had direct gebeld voor een commentaar. Jessa van Vonderen, die voor de rvd het koningshuis doet, had gebeld en gezegd: ‘Als Oltmans maar niet denkt dat hij een interview met Margriet krijgt.’ Er schijnt ook aangekondigd te zijn dat ik met Beatrix naar Indonesië ga.

[p. 115]

Evert zei: ‘Als je naar New York wil, krijg je van ons een ticket als je maar meteen voor ons schrijft.’

Behalve het Algemeen Dagblad had ook de Volkskrant een stukje over mijn overeenkomst met Story.⁹⁷ Volgens mij was dit geschreven door dezelfde kloot die eens over mij wat produceerde toen Jos Slats op vakantie was, want het is erg pro-Buitenlandse Zaken.

Het viel me tegen dat Aart van der Want geen tijd had om mij tussen de middag even met mijn defecte platenspeler naar de winkel te rijden. Van Lennaert Post heb ik ook niets meer gehoord, terwijl ik het hem al enkele weken geleden heb gevraagd.

Een brief van Jan Greven gaat ongeopend retour. Ik heb erop geschreven: ‘Sorry, you are polluted, like the rest, en ik doe er niet aan mee.’

De Sociale Dienst houdt voet bij stuk en gaat mijn uitkering niet hervatten. Ik belde Erik Jurgens, die op zijn beurt Wolffensperger belde. Die laatste had inderdaad een telefoontje van Lubbers gehad waarin hij bevestigde dat hij gezegd had mijn aow te zullen regelen. Het was een opluchting dat te horen. Wolffensperger zou vandaag nog met Van der Voet gaan bellen om een en ander geregeld te krijgen.

Paul de Ridder stuurde me drie boekjes over de bvd. Ze doen daar in Breda bijzonder interessant werk, maar ze worden doodgezwegen door de gevestigde pers. Paul liet bovendien weten dat de brochure over Beatrix' staatsbezoek eind mei in de winkel ligt.

Piet Schaepman heeft het tussenvonnis van rechter Punt bestudeerd en vond het vreemd dat mij wordt gevraagd iets te bewijzen, terwijl in Vogelvrij en Persona Non Grata alles wat nodig is al op een rij staat. ‘Ik lees er ook uit,’ aldus Piet, ‘dat jij ambassadeur Van Roijen als schuldige opvoert bij het Djakartaincident, maar dat Punt nu zegt dat hij als ambassadeur naar Londen werd overgeplaatst en gedecoreerd is, dus dat hem kennelijk niets te verwijten valt.’ Hij voegde me toe voorzichtig te zijn en rechter Punt niet te vertrouwen, ‘je zou hem zelfs kunnen wraken.’ Hij belde nog tweemaal. ‘Je hebt alles al bewezen. Trap er niet in Willem. Het tussenvonnis is een juridische truc. Hij heeft besloten dat Lubbers moet getuigen, maar denk je dat hij dit leuk vindt? Je moet nu druk op de ketel houden.’ Jan Prillevitz schrijft in nrc Handelsblad over een opkomend ‘Beatrixisme’. ‘Door het falen van de politiek en de afkalving

97 Zie bijlage 39.

[p. 116]

van de democratische instituties neemt de macht en invloed van de monarch langzaam maar zeker toe.’ Iets dergelijk is in België gebeurd. Boudewijn is tot een figuur van formaat uitgegroeid tegen een achtergrond van verloedering, corruptie en schandalen in de politieke democratie.

Derk-Jan Eppink (waarom is die jongen, die wel vanuit Zuid-Afrika uitstekende stukken schreef, weg bij nrc Handelsblad en werkt hij nu bij De Standaard in Brussel?) schrijft over pers en politiek, die in een innige omhelzing dreigen te stikken. Hij schrijft ‘het Haagse systeem’ van voorlichting en voorlichters de grond in en heeft natuurlijk meer dan gelijk.⁹⁸

Zowel Spijkers met koppen als at5 willen mij zaterdag op televisie. Vooruit maar weer.

98 Zie bijlage 40.

12 mei 1995

De Sociale Dienst kondigde aan dat alles hersteld is. Lammers en een andere trut komen op huisbezoek op 19 mei. Ik schreef meteen terug dat ik die klootzak hier helemaal nooit wilde zien.⁹⁹ Ze schrijven dat mijn uitkering volgens de regels is stopgezet, want iemand met een uitkering mag maar eenmaal per jaar met vakantie en wie naar het buitenland gaat (ook om een boek te schrijven), is volgens die idioten ‘dus’ met vakantie. Ik heb op advies van Jurgens de Sociale Dienst ook maar meteen gemeld dat ik voor Story mee naar Canada ga, om te voorkomen dat ik opnieuw in de problemen zou komen.

Schreef Wolffensperger: Hoe heb je het gedaan? Het ergste vind ik dat als ik een of andere janlul was, niemand me geholpen zou hebben. Jurgens laat zien hoezeer een ‘volksvertegenwoordiger’ hij is. Hij hielp me mijn zaak te regelen, maar het ware probleem: het stuitende optreden van de Sociale Dienst, laat iedereen liggen. Ik vroeg Van der Voet, hoe ik alsnog in de aow terecht kan komen, wijzend op de belofte van Lubbers. Dries van Dantzig schreef een aardig briefje over het mogelijk belang van mijn Memoires.¹⁰⁰ Hij meent dat het interessant kan zijn omdat het zicht geeft over de ontwikkeling van één mind.

99 Zie bijlage 41.

100 Zie bijlage 42

13 mei 1995

Peter Contant (Nieuwe Revu): ‘Heb jij de foto's van Willem-Alexander geleverd aan Story?¹⁰¹ Dat wordt in het circuit gezegd: via een Arabische prins, die inmiddels dood is.’

101 In de laatste Story stonden foto's van Willem-Alexander in zijn blootje.

[p. 117]

‘Goede vriend, ik weet van niets, ik doe niet in zulke zaken.’

‘Je ziet, de kwade tongen zijn alweer bezig, omdat het de eerste keer is dat Story met een reis van het koninklijk huis is geaccrediteerd.’ Dát hebben mijn vrienden Jan Willem en Evert er niet bij verteld, als het tenminste waar is.

Peter Contant zei dat hij Persona Non Grata helemaal had gelezen. ‘Waarom doe je daar dan niet wat aan,’ vroeg ik hem.

‘Waar is de solidariteit tussen journalisten?’ Ze springen allemaal op Story, net als Jurgens. Ik zei tegen hem dat in de pers meteen stond dat ik ‘royalty reporter’ was, terwijl ik daar niets van weet. Daarop zei Jurgens: ‘Story staat niet bekend om juiste weergaven.’

‘Nee meneertje, de Volkskrant verdraaide de boel, niet Story. Het persbericht van Story was correct.’¹⁰² Stilte.

Julius Vischjager zei: ‘Dat is van grote betekenis dat je met Margriet mee mag naar Canada.’ Ook zo'n onzin. Maar ik vroeg me wel af waarom ik mee mocht. Die mogelijkheden werden me sinds 1956 onthouden en nu lijken mijn rechten te zijn hersteld. Zou dit een gunst zijn? Ik weet ook niet wat Den Haag opeens bezielt. Zouden ze denken dat ik het proces ga stopzetten nu ik met de Oranjes op stap mag? Dan zijn ze dus nog gekker dan ik al dacht.

Piet Schaepman zei dat hij vannacht om drie uur wakker werd en zich nog eens in mijn zaak ging verdiepen. Hij vroeg zich af waarom mijn zaak voor de tweede enkelvoudige kamer diende. ‘Dit is toch geen kleine zaak. In de gids voor de rechterlijke macht staat dat er ook een eerste en een meervoudige kamer zijn, voor de grotere zaken. Nu is het één rechter die de dienst uitmaakt, de heer Punt.’ Hij waarschuwde me ook nog voor procureur Van Oven, vroeger bij Meijer en Hekelmans ‘die mij aan de vijand hebben overgeleverd.’ Ik moet Schaepman op een of andere manier helpen. Misschien een boekje bij Papieren Tijger?¹⁰³

Pronk stelt in Vrij Nederland Beatrix op een lijn met Nelson Mandela en Willy Brandt. Hij kent dus blijkbaar geen van hen

102 Zie bijlage 43.

103 Redactie: Ambassadeur in Singapore Piet Schaepman had in 1977 in een open brief kritiek uitgeoefend op het beleid van minister van Buitenlandse zaken Max van der Stoel. Tijdens een bezoek aan Nederland meldde Buitenlandse zaken Schaepman ziek en werd hij uit zijn functie geheven. Van der Stoel en zijn partij, de PvdA, probeerden de in Singapore regerende socialistische zusterpartij (PAP) uit de Socialistische Internationale te stoten, vanwege schending van de mensenrechten. Schaepman vond dat socialistische bewindslieden internationaal voor de Nederlandse belangen meer afbraken dan opbouwden. In zijn open brief had hij Van der Stoel en minister Pronk op hun vele kruistochten door de derde wereld vergeleken met Don Quichot en Sancho Pancha.

[p. 118]

echt. Pronk heb ik altijd voor slightly gaga aangezien, afgezien van het feit dat hij goede speeches kan houden. Er is erg veel verschil tussen kennis en mensenkennis. Zijn mensenkennis speelt hem - evenals bij Wim Kok - parten.

Het televisiegesprekje voor at5 met Chazia Mourali verliep prettig. Iedereen zei dat het goed was verlopen, maar ik vond dat er teveel onbenulligs aan de orde kwam. Heb wel nog eens Beatrix bedankt, dat ik mede dankzij haar de codetelegrammen van Buitenlandse Zaken uit de jaren 50 in handen had gekregen. Ik heb de Sociale Dienst nog even in de clinch kunnen nemen en eveneens Docters van Leeuwen. Maar toen ik zei dat hier iedereen eeuwig blijft zitten, zei ze: ‘Nou, in de irt-affaire zijn Hirsch Ballin en Van Thijn gevallen.’ Gaf haar gelijk.

Ik begrijp niet waarom Story gewoon in de persaankondiging heeft gezet dat ik een contract zou hebben getekend, want dat is dus niet waar.

Spijkers met koppen is een lolbroekenprogramma met Jack Spijkerman. Ze begonnen over mijn boekje over prins Claus waarin ik over de ‘bloedhonden van de roddelbladen’ sprak. Dat is wel zo, maar dat is tien jaar geleden. Bovendien doe ik daar op die manier niet aan mee. Ik heb wel even een verhaal over de leugens van Docters van Leeuwen gelanceerd. Misschien te gehaast, maar in Den Haag weten ze vast waar ik het over had. Zou Wolffensperger zich hebben uitgesloofd in de hoop dat ik Docters van Leeuwen met rust zou laten?

Arendo vond het net als Schaepman vreemd dat ik met bewijzen moest komen, terwijl ik die in mijn boeken allemaal al gegeven heb. Hij zei ook dat Jos Slats bij de Volkskrant weg is omdat zijn vrouw vond dat hij te druk was. Ik geloof er niets van. Werkt de vrouw van Slats niet bij de nvj? Ik vind het te toevallig dat ik mijn contactpersoon bij de Volkskrant nu kwijt ben.

14 mei 1995

Moederdag. Waar is de tijd gebleven dat mam er nog was?

Hans Lonis komt. Vervelend, maar ik moet er doorheen. Misschien kan ik hem vragen of hij mijn platenspeler ter reparatie kan wegbrengen met de taxi. Het moet gedaan worden. Naar muziek luisteren, betekent een stroom van schoonheid, har-

[p. 119]

monie door de neuronen jagen. Ik ben ervan overtuigd dat het een zuiverend effect heeft.

Mahler blijft toch heel eigen. Ik wilde de hort op gaan, maar deze muziek op de radio houdt me binnen. Ik zit met mijn skijack aan te luisteren.

Ik ben uiteindelijk toch weggegaan om geld te halen. De automaat hier op de gracht was leeg, dus liep ik naar het Leidseplein. Onderweg kwam ik duizenden mensen tegen. Ajax bleek landskampioen geworden te zijn. Prompt algemene hysterie.

Ik kwam Arendo op straat tegen, die op weg was naar zijn hoofdredacteur en een artikel uit The Financial Times bij me in de bus wilde stoppen. Hij vroeg om in gedachten te houden dat 200 idioten aan het hoofd van Pieter Broertjes zeurden en het was jammer dat Jos Slats er wegging, maar er zou wel iets anders komen.

Ik heb vanavond de hele uitzending op at5 gezien. Het zag er toch wel goed uit.

15 mei 1995

Het keurige blad Trouw scoort met het bericht, dat een onafhankelijk raadslid te Enschede, W.A. van Straalen, voorheen van de Centrumdemocraten, butler-chauffeur is geworden bij de Zwarte Weduwe, Florrie Rost van Tonningen.¹⁰⁴

Time komt met een absoluut horrorverhaal over grootschalige moord en doodslag in de wereld.¹⁰⁵ Suharto wordt natuurlijk weer zorgvuldig weggepoetst. Ik heb mijn kritiek op het artikel in een briefje aan het blad gestuurd.¹⁰⁶ Je kunt wel aan de gang blijven en toch is het zaak dit te blijven doen.

P.J. Koets (93), oud-hoofdredacteur van Het Parool is overleden. Ik heb hem een keer uitvoerig over Sukarno en Indonesië gesproken. Hier werd hij gezien als progressief. Hij zat volledig op de verkeerde lijn.

Evert Santegoeds belde. Hij had zowel at5 als Spijkers met koppen gezien en vond beide uitzendingen goed. Hij waarschuwde me op mijn hoede te zijn, omdat er gestookt zal gaan worden. De tickets voor Canada worden per koerier gebracht.

Via Marina ontdekte ik gelukkig op tijd dat ik bij de rest van de kudde ergens in het vliegtuig naast een zekere heer Linthout was gezet. Gelukkig kon Marina stoel 9C nog voor me regelen. Ik wil met niemand samen reizen. Zes nachten in Ottawa. Ik heb een nieuwe tas gekocht voor mijn kleren.

104 Trouw, 15 mei 1995.

105 Time, 22 mei 1995.

106 Zie bijlage 44.

[p. 120]

Ik had een uitstekende ontmoeting met Vermeer. Er moet een acte van compromis komen en hij wil dit met Van Velzen doen (Den Hertog ligt dwars) of desnoods met Jurgens. Vermeer is positief over de uitspraak van Punt. Erik Jurgens had Vermeer gisteravond nog een bericht gestuurd.¹⁰⁷ Ik heb Vermeer niet laten merken dat ik het een schandaal vond dat ik zes weken op een eerste gesprek moest wachten. Je moet die idiote kronkels incalculeren.

Ik schreef later Vermeer, Jurgens en Wolffensperger om de situatie en de volgende stappen uit te leggen.¹⁰⁸ Ook schreef ik Vermeer persoonlijk nog een brief met mijn uitganspunten voor een schadevergoeding.¹⁰⁹

Ik heb Peter gebeld. Hij komt nog niet, want Edwin van Wijk wil dat Peter tot na het festival in Grahamstown in juli blijft. Edwin zal daar optreden. ‘Willem, geef me geen schuldgevoel,’ zei hij. Nee, maar wat is dit nu? Hij zou in mei komen. Edwin geeft hem juist een schuldgevoel. Wat is Peter toch eigenlijk slap. Zijn moeder zal teleurgesteld zijn. Hij was blij dat ik belde, maar Edwin kwam blijkbaar thuis van een repetitie en de stemming sloeg meteen om. Peter zit daar in een val. Er bestaat geen twijfel over dat hij Edwin als zijn levenspartner ziet, maar hij is zwak en ziet geen kans te doen wat hij weet dat hij moet doen en ook zelf wil: naar Tilburg gaan en zijn moeder zien. Hij ging immers mee naar Zuid-Afrika omdat Edwin (terecht) aan de wens van zijn ouders tegemoet wilde komen. Nu is het Peters beurt.

107 Zie bijlage 45.

108 Zie bijlage 46.

109 Zie bijlage 47.

16 mei 1995

Schreef Peter niet te begrijpen dat zijn nu zeer bejaarde moeder niet absolute prioriteit heeft boven de wensen van Edwin. Ik heb hem nu maar eens echt toegesproken. Als ik niet voor altijd van hem hield, zou ik hem langzamerhand minachten om zijn slappe gedrag. Ik was het hem verschuldigd, maar ik begrijp die relatie al heel lang niet meer. Hoeft ook niet, het is zijn zaak, niet de mijne.

Schiphol, KL671 naar Montreal

Het koninklijk huis slaapt. Pieter en Margriet van Vollenhoven zitten op de middelste rij van het bovendek met de beenruimte. Jessa van Vonderen van de rvd, woordvoerster van Beatrix, kwam zich voorstellen. Ik mag haar wel.

[p. 121]

Lees me als altijd bij trans-Atlantische vluchten het Lazarus om de tijd te bekorten. Ik heb de toegezonden Story's bekeken en weggegooid. Geen lolletje. Het lijkt het laagste van alle ‘curiositeiten’ onder mensen.

Bij aankomst in Montreal stelde mevrouw Van Vonderen me aan Pieter en Margriet voor. Ik dacht: wat zouden die mensen eigenlijk van me weten wat waar is? Niets dus. Margriet geeft nooit een hand, waarschuwde Jessa, want die hand doet haar pijn. Er loopt een vreemd dametje rond de prinses, die haar naaister schijnt te zijn. Margriet zat in een huis-tuin-en-keukenblocnote te schrijven. Pieter moest in de cockpit bij het landen.