Memoires 1998-A

[p. 11]

Amsterdam

1 januari 1998

Vught

Ik was mijn pen, en ook nog mijn leesbril vergeten. Ik probeerde toch knipsels te lezen, maar het was onmogelijk zonder bril. Twee uur verloren dus in de trein.

Ik ging gisteren vroeg naar bed, en had de telefoon eruit getrokken. Heerlijk, de illusie dat de wereld er op oudejaarsavond niet is.

Ik maak me zorgen om Peter en Eduard. Ed gaat net zo'n eenzaam leven tegemoet als ik, en Peter leunt zwaar op Edwin. Hoe zou het verlopen zijn als het tussen Eduard en mij wel een affaire was geworden? Ze zijn geen van beiden happy - zoals dit hedendaags heet. Maar waarschijnlijk hebben ze dat van hun verlanglijstje gestreept, net als ik lang geleden deed.

17:00 uur, Trein Den Bosch - Amsterdam

Ik ben vier uur bij Toon Quarles geweest.¹ Het was zeer gezellig en we hebben honderduit gesproken. We vonden een oude vriendschap opnieuw uit. Het gaat goed met Phryne. Marlene slipte ertussendoor dat Toon, inmiddels 67, in de auto zijn plas niet meer kan ophouden, en dat ze dan snel moeten stoppen. Ze hadden bij Toons schoonbroer Henk en zus Loutje een diner met 22 personen gehad.² Loutje rijdt nog paard, maar moet nieuwe knieën hebben. Ook Jan Quist, Phryne en de kinderen waren er vandaag.

Als je vanuit de trein de huizen inkijkt, zie je overal kerstbomen. Het is waanzin, maar hoe leer je het af? Hetzelfde met vuurwerk afsteken. Ook in Vught waren hele straten rood van deze idiotie.

Toon wil altijd nog een keer naar Florrie Rost van Tonningen en Marlene wil mee. Ze hadden de documentaire over de Ceauşescu's³ gezien - net als ik - en waren geschokt, vooral

1 Redactie: Toon Twiss Quarles van Ufford, gehuwd met Marlene Stants. Hun dochter is Phryne, getrouwd met Jan Quist.

2 Redactie: Hendrik Greven gehuwd met Louise (Loutje) Twiss Quarles van Ufford.

3 Redactie: Nicolae Ceauşescu was het communistisch staatshoofd van Roemenië van 1967 tot en met 1989. In december 1989 brak, mede als gevolg van de binnenlandse repressie en de ontwikkelingen in Oost-Europa en de Sovjet Unie de Roemeense Revolutie uit. Ceauşescu en zijn vrouw Elena, werden na een twee uur durend schijnproces ter dood veroordeeld en vrijwel terstond gedood. De executies werden wereldwijd uitgezonden. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Nicolae_Ceau%C8%99escu]. De documentaire die Toon, Marlene en blijkbaar ook Willem gezien hadden was Elena Ceausescu, doctor horroris causa. Een bijna twee uur durende documentaire, uitgezonden door de EO op 30 december 1997.

[p. 12]

door het mensonterende einde. Ik zei ze dat het liet zien wat een barbaars volk de Roemenen nog altijd zijn.

Westerkade

Broer Hendrik zei in 1987: ‘We live in a jungle,’ en hoe verder ik in mijn dagboek kom, hoe meer het duidelijk is hoezeer hij gelijk had.

Aart van der Want kotst ook van zijn baan en wat zich daar afspeelt. Hij kijkt naar wat anders uit.

Ellen Pasman was opnieuw naar Jan Willem van Cruysen geweest, die had gezegd: ‘Laat Willem met mij contact opnemen.’ Hij weet natuurlijk dat ik hem nooit om geld zal vragen. Ik heb kort met Peter gesproken. In Hillbrow waren op nieuwjaarsnacht vier mensen omgekomen. Peter vroeg of ik nog kwam. Ik zei hem dat ik het ga proberen, maar dat ik het nog niet weet.

2 januari 1998

Gisterenavond was de uitzending van Dit wordt het nieuws. Ik hield mijn hart vast hoe ze het filmpje uit de opname van 1 uur en 45 minuten zouden monteren. Al met al vond ik de uitzending heel grappig, en De staat van bedrog kwam er herhaaldelijk aan te pas. Maar vandaag belde Poek Zumpolle, en even later Wim Verkade om te zeggen dat ze het een ramp vonden dat ik in dat tros-programma was gaan zitten. Maar Johan Struwe zei vanmorgen dat het prima was. Wie heeft er gelijk?

Nu zegt Ellen Pasman dat Piet Stoffelen vindt dat hij ‘erg alleen staat,’ en met de PvdA, GroenLinks, d66 en sgp is er geen meerderheid. ‘Dus,’ zei Ellen: ‘Van Mierlo kan het verzoek naast zich neerleggen.’ Ik heb haar nu op het spoor van Tom Struick van Bemmelen gezet, om via hem de vvd mee te krijgen, want Lubbers bereikt binnen zijn partij ook niets. Ellen zei dat de fractieleider van het cda van de Eerste Kamer, Luck van Leeuwen, beslist niet wilde meedoen, ondanks de telefoontjes van Lubbers.

De ster weigerde een reclamespotje van uitzendbureau Start uit te zenden omdat daar een dubbelgangster van Beatrix vertelt hoe goed het gaat met Nederland en met het uitzendbureau. Voor ‘Beatrix’ het vliegtuig instapt, geeft ze vanaf een

[p. 13]

rode loper uitbundig high fives. De ster wil niet meewerken aan commerciële uitbuiting van het koningshuis.⁴ Ik vond die reclame juist heel grappig.

Ik heb nrc Handelsblad verzocht een reactie van mij te publiceren, naar aanleiding van het artikel van Hans den Hartog Jager waarin deze mij omschrijft als een ‘wraakzuchtige olifant’ die processen voert tegen iedere corrupte gezagsdrager die ik maar kan bedenken.⁵ Alsof ik al die verhoren voor de lol laat doen. Ik heb uitgelegd dat mijn rechtszaak gaat over het machtsmisbruik door deze overheidsdienaren, waarover rechter Punt in een tussenvonnis al heeft bepaald dat de minister van Buitenlandse Zaken mij heeft bedrogen.

Ik bracht Ellen de paté die Marleen had gemaakt van de door Toon geschoten hazen.

Aart van der Want belde. Hij had Dit wordt het nieuws gezien en had het leuk gevonden. Hij vond dat ik het als bijzonder moest beschouwen dat ze mij daarvoor gevraagd hadden. Hij vond het stuk in nrc Handelsblad walgelijk en het demonstreerde alleen maar tot welke laagten die krant gezonken is. Ik zei hem dat ik vandaag erop had gereageerd.

4 De Volkskrant, 2 januari 1998.

5 NRC Handelsblad, 29 december 1997, zie bijlage 1.

3 januari 1998

Ik kom in de dagboeken van 1987 een artikel van Daniel Goleman tegen over narcisme.⁶ Er is gezond en ongezond narcisme ‘(...) and a grandiose sense that normal rules do not apply to oneself’. Goleman spreekt over ‘the narcissist's desperate need to prove himself, and paradoxically a deep urge for failure’. Is mijn dagboek zo'n drang om mezelf te bewijzen? Deels misschien wel, maar mijn principiële doel is om de waarheid over wat er is gebeurd weer te geven. En godzijdank heb ik dat gedaan, want het stelt me nu in staat te bewijzen wat er allemaal voor illegale acties tegen mij zijn ondernomen sinds de dag dat ik Sukarno heb ontmoet. De beslissing om naar Rome te gaan en er Sukarno te ontmoeten, had niets te maken met Luns of om mijn gelijk te bewijzen, want ik had toen geen mening over Sukarno, noch over Luns' beleid op Buitenlandse Zaken. Als ik al een mening had, dan was het dat Sukarno en zijn groep scoundrels of sorts waren. Maar ik wilde mijn werk als journalist goed doen, dus ik ging erheen om een ‘tegenstander’ te ontmoeten. Toevallig bleek ik die kerel ook wel te mogen. Ik schreef het allemaal op - ook in de kranten - tegen de

6 The New York Times, 19 mei 1987, SEX, POWER, FAILURE: PATTERNS EMERGE.

[p. 14]

achtergrond van mijn eigen leven. Verdient dat een etikettering als ‘unrealistic grandiosity, urge to self defeat’ of zoiets? Gezond narcisme is een eerste vereiste voor succes. Maar de pathologische vorm van narcisme maakt dat mensen dwangmatig willen slagen.

En dan is er ook nog het zelfbeeld en de eigenwaarde die je als kind hebt opgedaan. In mijn geval ontstond die vooral door toedoen van mejuffrouw Buringh Boekhoudt, die de schade die ik thuis had opgelopen heeft gerepareerd. Broer Hendrik is er nooit bovenop gekomen, zoals de wijze waarop hij leeft aantoont. Alleen als je geen eigenwaarde hebt, overleef je in een vieze puinhoop, zoals hij de afgelopen veertig jaar heeft gedaan. Zelfrespect doet je een thuis creëren zoals ik op Amerbos had. Jan Willem van Cruysen had gezegd dat ik contact met hem moest opnemen. Ik heb hem een brief geschreven en uitgelegd dat ik liever werk dan bedel. Ik sloot daarom een opzet voor een artikel over de biografie van Bernhard - die er nooit is gekomen omdat Beatrix het boek tegenhield - ingesloten. Ik heb er 6.000 gulden voor gevraagd, volgens het tarief van de nvj. Als hij me wil helpen, doet hij zijn best maar om dit voorstel bij Evert Santegoeds te slijten.

4 januari 1998

Gisteravond was Karel van de Graaf eindelijk in Kaapstad.⁷ En wie interviewde hij? Pieter Dirk Uys, de zogenaamde komiek, en ook een zoon van Steve Biko. Biko junior natuurlijk tegen de achtergrond van de armste township die ze konden vinden. Dit programma was weer een voorbeeld van hoe ‘de groten’ met ‘krantenkennis’, naar zo'n land toegaan en ook nog jaren later. In 1982 had ik al een afwijzingsbrief van Fons van Westerloo van de avro ontvangen om te filmen in Zuid-Afrika. De journalisten van nu lopen met in hun hoofd vergeelde krantenwijsheden van toen in zo'n land te filmen. Na afloop viel ik in een documentaire over Wagner, die aan het eind van zijn leven op een bericht dat 400 Joden in een getto in Wenen waren verbrand, tegen zijn vrouw Cosima had gezegd dat misschien alle Joden zouden moeten worden verbrand.⁸ Toch componeerde hij Tristan und Isolde. Ik heb na de uitzending Siegfried opgezet.

Wouter Kok vond Dit wordt het nieuws ‘ontluisterend’. Zoiets begrijp ik niet.

7 AVRO, Nederland 1, 20.31 uur. Karel, talkshow van Karel van de Graaf.

8 BBC2, Great Composers: Richard Wagner. Deel vier van een serie van zeven afleveringen.

[p. 15]

5 januari 1998

Ik was vanmorgen vroeg in het ziekenhuis voor een prostaatonderzoek. Ik wil tegen iedere prijs vermijden dat er een operatie gaat plaatsvinden.

Friso Endt belde om te zeggen hoe prima hij me bij de tros op televisie had gevonden. Hij is 75 en had zeven of acht jaar geleden blaaskanker. Zijn blaas is verwijderd, ook is hij sindsdien impotent en heeft een draagbare blaas op zijn buik.

Frans Lurvink verloor veel geld in Rusland. Hij woont nu met Natasha Illiouchina in Monaco en heeft twee kinderen bij haar verwekt.

De telefoon ging en toen ik opnam hoorde ik: ‘U spreekt met een vriend.’

Ik antwoordde: ‘Een vriend kan ik heel goed gebruiken in deze benarde tijden.’ Het bleek Pak Kadarisman te zijn, die me de groeten deed van Pak Alatas. Ze zouden me niet vergeten en het maakte hem verdrietig wat mij overkwam. Van Mierlo zal Pak Alatas op 12 februari ontmoeten, of in ieder geval spreken.

Paul de Ridder zei dat Hans Verploeg voor Kerstmis had opgebeld om De staat van bedrog al in handen te krijgen, want hij zou een stuk erover schrijven voor nrc Handelsblad. Ellen zei dat Verploeg tegen haar had gezegd alles te zullen doen De staat van bedrog tegen te houden. Ellen vertelde ook dat ze Hans en Inge gearmd - van haar wegkijkend - op 't Rokin zag lopen.

Ik vroeg Ellen hoe zij dacht dat Peter Nicolaï op het boek zou reageren. ‘Die is met dat soort dingen altijd erg bang.’ Ellen had ook weer met Lubbers gesproken, die nog steeds bereid bleef om te helpen.

6 januari 1998

Florrie Rost van Tonningen had tegen Alfred Vierling gezegd, net als Wouter, dat ik me verlaagd had bij de tros.

Ludwig van Mulier zei dat ze in Suriname hadden besloten dat ik niet in de Waarheidscommissie kon zitten. Hij zei verder niets over de boeken die ik had meegegeven.

nrc Handelsblad gaat mijn reactie op het artikel van Hans den Hartog Jager plaatsen. Het is ze geraden. Ze wilden de naam van Carsten controleren.

Na zeuren mijnerzijds - Paul was ziek naar huis - belde Lidewij van Papieren Tijger dat De staat van bedrog van de drukker onderweg naar Breda was. Er werd door boekwinkels al over opgebeld. Dus mijn televisieoptreden bij de tros heeft gehol-

[p. 16]

pen. Maar ik wil absoluut verder geen contact tussen de advocaten en Papieren Tijger, want van deze vertraging van het boek geloof ik niet dat die er zomaar kwam. Ellen is in staat Paul gevraagd te hebben het boek op te houden, vanwege de befaamde brief van de idioten uit het parlement naar Van Mierlo.

7 januari 1998

Ellen zei dat Peter Nicolai van 17:00 tot 17:45 uur over het te volgen beleid wilde praten. Hij ziet mijn zaak waarschijnlijk als een hopeloze verliespost.

21:00 uur

Ik heb Ellen en Peter op hun kantoor gesproken. Het duurde toch nog tot 18:30 uur. Ik ben van mening dat de brief die nu door vijf Eerste Kamerleden is ondertekend en op 30 december verstuurd is, echt niet sterk genoeg is.⁹ Ook werd er in de brief niet van de berekening van de nvj gerept. Dat hadden ze toch zeker moeten aanpassen, of Erik Jurgens dat nu wilde of niet. Maar ik ben weer te hard voor Ellen geweest, dus zal ik haar morgen een fax sturen om het uit te leggen. Ellen en Peter hebben Frieda, de dochter van Harry Mulisch, als secretaresse aangenomen.

9 Zie bijlage 2.

8 januari 1998

Ellen belde op over de fax die ik haar vanmorgen had gestuurd.¹⁰ Ze zei dat de affaire Oltmans ook tot in haar privéleven doorwoekert, en wordt uitgespeeld via haar man - die alle andere rechters kent - en nu dus ook zeer tegen is, want mijn zaak zal haar carrière verpesten. Maar zei ze: ‘Lubbers heeft me gezegd: “Je zult het niet gemakkelijk krijgen, maar het is goed dat je het doet”.’

Het manuscript voor Memoires 1987-A is klaar. Ik wil proberen het vandaag nog af te corrigeren.

Om 15:00 uur lag De staat van bedrog in de bus. Jammer dat ze de opdracht aan de drie advocaten over het hoofd hebben gezien. Ik had hen eraan moeten herinneren.

nrc Handelsblad heeft vandaag mijn brief geplaatst:

10 Zie bijlage 3.

[p. 17]

Oltmans

Redacteur Den Hartog Jager publiceerde een beschouwing over het nieuwe literaire blad ‘Vrijstaat Austerlitz’ en hing zijn verhaal op aan een lading misinformatie over mij persoonlijk alsmede in verband met mijn process tegen de Staat (29 december). Hij deed dit zonder mijn kant van deze gegevens te verifiëren, of zonder contact te hebben met mijn team van drie advocaten. Hij beschikte blijkbaar niet over de meest elementaire ingrediënten van informatie.
Rechter B.C. Punt legde in een tussenvonnis in november jl. vast, dat ik door de minister van Buitenlandse Zaken ben bedrogen. Zijn departement is het enige niet dat opereert via bedrog. Onder verantwoordelijkheid van minister Dijkstal circuleert in mijn proces een bedrieglijk cia-document dat volgens een cia-agent verklaart dat ik in 1962 wegens een zedendelict in een Amerikaanse gevangenis zou hebben gezeten. Pure laster door de overheid aangewend om mij zwart en verdacht te maken. Ten behoeve van de redactie voeg ik het document hierbij. Aangetoond is in mijn procedure, dat Hans van den Broek, Max van der Stoel, Peter Kooijmans, Docters van Leeuwen, de ambassadeurs Van Roijen en Carsten plus een dijn andere getuigen onder ede hebben gelogen, terwijl tientallen andere ‘overheidsdienaren’, heren waaronder ook Wim Kok en Hans van Mierlo helaas gerekend zullen moeten worden (en dus nog zullen wordern opgeroepen) zich aan ernstige vormen van machtsmisbruik schuldig hebben gemaakt. Dáár gaat mijn proces over, maar dat zijn aspecten waaraan Den Hartog Jager zijn vingers niet schijnt te willen branden.
willem oltmans,
Amsterdam

[p. 18]

Eindelijk wankelt de bastard Suharto. Geen steun voor zijn hervormingsplannen om de financiële crisis op te lossen. Eindelijk komt boontje om zijn loontje, de smeerlap. De roepia is in vrije val, dat gaat hem nu zeker de kop kosten.¹¹

11 NRC Handelsblad, 8 januari 1998.

9 januari 1998

Rond middernacht was ik klaar met corrigeren. Ik stond op het punt om naar bed te gaan om 02:15 uur toen Karina Sukarno belde om me te vragen wat ik dacht van de ontwikkelingen in Indonesië en de positie van Suharto. Ik zei dat ik er het glas op hef, maar dat ik het toch nog erg moeilijk vind nu te voorspellen hoe en wanneer Suharto zal vallen, en wat er daarna zal gebeuren. Hierna werd het ellende, want ik was over mijn slaap heen en lag urenlang wakker.

Vanmorgen ben ik meteen begonnen met het afwerken van het manuscript van 1987-A, dan kan ik het maandag kopiëren. Ellen zegt dat Peter De staat van bedrog nu ook een goed vindt, maar dat Jurgens er een hartaanval van zal krijgen. Daar kan ik geen rekening mee houden. Ik stuurde een exemplaar naar Christo Landman, wat me twaalf gulden kostte.

10 januari 1998

Piet Hagen schreef één pagina over mijn Memoires 1961-1963, maar zoemt in op de acf-kinine - een voetnoot in die periode - terwijl Nieuw-Guinea de kern van het boek is.¹²

Ik denk veel en dikwijls aan Gino en zal blij zijn als hij terug is, áls hij terugkomt.

Schreef broer Hendrik dat ik vanwege zijn 75ste verjaardag naar Zuid-Afrika wilde komen, en of hij drie nachtjes in een hotel in Kaapstad kon regelen.

Ik lijk pijn aan mijn nieren te krijgen, dus ik moet dat maandag met Schlatmann bespreken. Eigenlijk neemt hij ook geen echte maatregelen, zoals meteen een internist voor me regelen. Er moet nu snel een onderzoek komen, want ik wil niet nog langer wachten.

Suharto lijkt nu toch werkelijk op weg naar het einde te zijn. In de Indonesische media verschijnen nu openlijk oproepen van voormalige generaals, politici en geestelijk leiders aan Suharto om geen nieuwe ambtstermijn te aanvaarden. Gezien de economische toestand in het land, is een leider nodig die gezond is en een goede reputatie geniet in het buitenland.¹³

12 De Journalist, 9 januari 1998, zie bijlage 4.

13 International Herald Tribune, 10 januari 1998.

[p. 19]

Trein naar Leiden

Ik verheug me op de ontmoeting met Roel Martens in het Golden Tulip Hotel, en ook met Tage Domela Nieuwenhuis, welke afspraak ik nog bijna was vergeten.

22:01 uur, trein naar Amsterdam

Ik vond Roel dik geworden. Hij vertelde dat hij momenteel niet veel te doen heeft bij het Nederlands Economisch Instituut. Misschien komt er een post voor hem vrij op de Salomonseilanden.

De hele avond bij Tage en Teresa letterlijk in mijn broek gepiest. Alles moet in de wasmachine. Dit kan zo niet langer. Teresa's vader (van 1924) zit in dezelfde situatie, en was blij eraan geopereerd te worden. Maar hij had er een steen in de blaas bij.

Ik vond Tage wel negatief over de oude Sovjet Unie, terwijl het naar mijn idee nog maar zeer de vraag is of de huidige situatie een verbetering is, misschien over 50 jaar. Volgens Tage was de Sovjet Unie gewoon failliet aan het gaan.

Tage is 46 en zit nu tegen zijn top aan. Hij moet een enorm gevecht leveren met de man precies boven hem. Teresa zit nu op Buitenlandse Zaken onder staatssecretaris Michiel Patijn. Ze zou directeur van een afdeling worden, maar werd door een ander verdrongen. Het is dus ook daar een klotetroep.

Teresa maakte een geweldig diner. Ze leken erg gelukkig, dat straalde Teresa althans uit.

23:30 uur, Westerkade

Eindelijk zeggen Amerikaanse specialisten op cnn dat de vs Suharto, zijn familie en zijn maten dertig jaar lang gesteund hebben, en dat dit moet veranderen. Eindelijk zal Bung Karno's verrader verslagen worden. Eindelijk, goddank. Ik heb nooit een compromis gesloten rond deze klootzak. Sukarno's dochter Megawati heeft Suharto gevraagd om ontslag te nemen.

11 januari 1998

Vrakking zit natuurlijk bij Witteman in Buitenhof. De man is een creep - duidelijk te zien voor iedereen.

Rudy Kousbroek zond me een artikel dat bevestigt dat Luns dementeert. Ik moet er niet aan denken. Ik schreef Rudy dat ik hem graag eens zou willen ontmoeten.

Heel onverwachts zag ik een filmpje over de mijnstad Bisbee in Arizona, waar Lex Poslavsky werd geboren en waar groot-

[p. 20]

vader Poslavsky in de mijnen werkte. Het schijnt niet zo ver van Phoenix te zijn. Ik had er een keer naartoe moeten gaan. Wouter Kok stuurde me een artikel toe over navo-ambassadeur Lambert Willem Veenendaal, die Floor Kist zal opvolgen als grootmeester van Beatrix.¹⁴ Veenendaal stelt nota bene dat Luns Nederland op de wereldkaart zette. Hij begint dus al verkeerd. Onbegrijpelijk hoe Beatrix iedere keer wordt ingekapseld.

Het is 20:00 uur en ik werk al de hele dag aan het gesprek met Bouterse en Herrenberg in 1987.

14 De Telegraaf, 27 december 1997.

12 januari 1998

Schlatmann had me nooit gezegd dat hij een plastic buis en zak ging aansluiten, maar hij deed het gewoon. Ik probeer hem te vertrouwen, en dan dit? Hij zei dat hij de druk op mijn blaas ging meten, en vervolgens zat ik met die buis aan mijn pik. Daarna kondigde hij aan dat na een operatie het sperma bij het klaarkomen weg zou lopen en niet meer zichtbaar zou zijn. Dit is een overval, ik kan het niet anders zien, en zal er eerst met Delprat over gaan praten. Ik zei eerst de uitkomst van een internist te willen afwachten. Dat was prima - gebeurt donderdag aanstaande - maar intussen plaatste hij me voor een voldongen feit.

Ik vroeg Schlatmann waarom hij mij niet eerst medicatie gaf om de prostaat te laten krimpen. Hij zei dat die medicijnen maar voor 20 procent krimping zorgen. ‘Maar u bent vrij iemand anders te raadplegen.’

De operatie die Schlatmann voorstelde, zal een uur en vijftien minuten duren en ik zal een week in het ziekenhuis moeten blijven. Dat is dus te overleven, maar ik wil toch eerst met Delprat en Van Dantzig spreken.

Paul de Ridder schijnt behoorlijk ziek te zijn. Ik maak me ongerust over hem. Hij is ook altijd zo bleek.

Ellen is de kluts kwijt. Ik moest haar op de meest gemene manier zeggen dat ik sinds 1992 mijn werk als journalist niet meer kan doen, en ze was ‘vergeten’ dat ze herhaaldelijk mijn uitkering hadden stopgezet en dat er zelfs een periode was dat ik ook niet meer verzekerd was. Ze heeft opnieuw contact met Sociale Zaken gehad, maar komt met paniekreacties, beschikt niet over de nodige info en springt van de hak op de tak. Er is niets wat ik eraan kan doen. Ze liet Elitair ook schieten.

Ze had Kunst gesproken. ‘Hij wil me ontvangen,’ zei ze. Ik

[p. 21]

zei niets, maar dacht: ze is in de war. Kaat Verrips deed heel afstandelijk en wilde eerst met haar zoon spreken - alsof hij er iets mee te maken heeft. Ze was niet op de gedachte gekomen Verrips achter gesloten deuren te horen. Mevrouw Wijnbeek had gezegd dat zij mij maar een keer had ontmoet - niet waar dus, want ik kan tweemaal bewijzen - maar zij herinnerde zich niets meer.

Ellen zei dat Han Lammers en Henk Hofland Van Mierlo zullen benaderen. Ik geloof er geen moer meer van. Het ergerde me zelfs, want Hofland liegt à priori. Zij vroeg ook of zij zelf naar Van Mierlo zou gaan. Hoe kan dit nou?

The Washington Post schrijft over de economische toestand van Indonesië en constateert dat het tijd wordt dat Suharto plaatsmaakt voor een opvolger als hij herinnerd wil worden als een president die Indonesië economische groei heeft gebracht. Maar, schrijft de krant, de laatste jaren komt die economische voorspoed in een kwaad daglicht door corruptie en verrijking van Suharto's familie en vrienden. De krant geeft als voorbeeld dat Suharto twijfelde om de slecht presterende bank van zijn zoon te sluiten en er niet aan dacht de ontwikkeling van een ‘nationale auto’ stop te zetten, terwijl dat slecht was voor de economie. Wat de krant verzuimt te noemen, is dat de autoindustrie in handen is van een oudere zoon van Suharto, dus altijd weer hetzelfde. Ze zijn niet exact geïnformeerd. Suharto wordt zelfs niet voor het bloedbad van 1965 verantwoordelijk gehouden.¹⁵

Delprat sprak ik vanmiddag. Hij adviseerde een ruggenprik en een behandeling via de pisbuis, want via de buik raak je ook je seks kwijt. Weghalen van de prostaat vond hij te zwaar. Het herstel schatte hij op vier tot zes weken. Weer al die ellende. Dan ligt mijn dagboek weer stil. Delprat was engelachtig.

15 International Herald Tribune, 12 januari 1998; bijdrage van The Washington Post is van 9 januari 1998.

13 januari 1998

Ik heb Henk Steenhuis mijn antwoorden gestuurd op de vragenlijst die hij me zond voor de rubriek Zelfportret in hp/De Tijd. Ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om voor iedereen duidelijk te maken wat ik van Henk Hofland vind. Van Hofland - die Ellen Pasman weer wijsmaakte Van Mierlo te zullen bellen - heb ik nu dus openlijk afscheid genomen.

Ellen belde en zei dat Egbert Kunst niet wil. Hij krabbelde terug: hij zei niets te kunnen verklaren. Nicolaï merkte op dat we hem duidelijk moeten maken dat de rechter hem kan op-

[p. 22]

roepen. Wat is dat toch dat mensen zich niet door principes laten leiden, maar wel door druk van buiten? Ze zijn allemaal hetzelfde.

Toen zei Ellen: ‘Peter is tegen Kees Versteegh.’ Versteegh had tijdens het staatsbezoek van Beatrix aan Indonesië aan Van Mierlo - nadat de minister hoog had opgegeven over persvrijheid - gevraagd of hij ook met Alatas had gesproken over de weigering van mijn visum. Van Mierlo vond dit een irrelevante vergelijking en liet na afloop merken dat Versteegh die vraag beter niet had kunnen stellen.

Ik belde meteen naar Peter Nicolai: ‘Ja, maar Rudie van Meurs kletste uiteindelijk ook in jouw nadeel. We moeten zeer voorzichtig zijn met journalisten.’

‘Wie niet waagt, die niet wint,’ zei ik.

‘Ja, maar wat als Den Hertog vraagt waarom Van Mierlo dat zei? Omdat ze in Djakarta waren?’ Nee, ik mocht van Nederland niet mee, om Suharto niet voor het hoofd te stoten.

Kaat Verrips had zich na overleg met haar zoon Paul bedacht en wilde dus toch niet getuigen. Ik schreef haar om te vragen of zij achter gesloten deuren wilde getuigen, en dat ik hoopte niet tot dagvaarding over te moeten gaan.

Ik sprak vanmiddag met André Haakmat, die zich de for your eyes only-brief van Bouterse uitstekend herinnerde. In deze brief stelde Bouterse voor Haakmat als de man van de vrede te zullen presenteren als hij bereid was de strijd in Oost-Suriname te stoppen.¹⁶ ‘Het bewijst wat Bouterse bereid was voor de vrede te doen,’ zei hij. Hij zei dat hij ook had gehoord wat De Freitas gezegd had, dat hij klaar was om naar Suriname te komen.

Ik heb daarna twee uur met Henk Steenhuis gesproken. De hemel mag weten wat eruit komt.

Ik zie er meer dan ik zeggen kan tegenop om geopereerd te worden. Dat is al jaren de nachtmerrie geweest en nu is het dus zover.

16 Brief van Bouterse aan Oltmans, 7 juli 1987, zie Memoires 1987-B, bijlage 3.

14 januari 1998

Vannacht was ik te gast bij TalkRadio, wat dus toch landelijk werd uitgezonden van middernacht tot 01:00 uur. Het verliep prima. Ik noemde Piet Hagen een idioot et cetera. De telefoon in het programma stond roodgloeiend. Het viel me op dat, op een kerel na, niemand nog vijandelijk reageert. Meer dan een derde van de bellers begon over de affaire jfk. Vreemd.

[p. 23]

Trouwens, er was één beller vannacht die vroeg of ik niet bang was vermoord te worden. Daar kan ik niet aan beginnen.

De interviewer van TalkRadio zei bij Algemene Zaken te hebben nagevraagd of Lubbers' brief serieus genomen diende te worden. Een woordvoerder zei dat Lubbers het laatste jaar van zijn premierschap niet goed bij zijn hoofd was geweest. Ik vroeg naar de bron, maar dat kon hij niet zeggen. Ik heb daarom Kok geschreven dat ik het een kwalijke gang van zaken vind dat medewerkers van zijn eigen ministerie op die manier over Lubbers spreken, wetende dat dit onzin is.¹⁷

Clinton zegt op televisie dat hij wil dat de vn bepalen wie er in Irak ‘inspecties’ uitvoert, wat nu een team van negen Amerikanen, zes Engelsen, een Rus en een Fransman is. Irak is het daar natuurlijk niet mee eens. Ik vind Clintons gedrag schandalig. Hij betaalt de vn niet eens en doet of hij kan blijven dicteren wat hij wil en hij zegt nu ook desnoods alleen tot militaire actie over te gaan. En niemand in de wereld vecht deze van-kwaad-tot-erger-houding van Amerika aan.

Gelukkig heb ik geen bloed meer bij mijn urine.

Toen ik vandaag Henk Steenhuis vertelde hoe schandalig ik het vond wat van Lubbers werd gezegd, antwoordde hij dat Lubbers op de top in Maastricht als een gek rondliep bij het nemen van de foto met de regeringsleiders om iedereen op de juiste plaats te krijgen. ‘Zo trok hij ook Kohl aan zijn jasje.’

Lidewij van Papieren Tijger zegt dat Athenaeum twee exemplaren van De staat van bedrog heeft besteld, en in Scheltema liggen ze ook al niet. Ellen vroeg me hoe zoiets werkt en waarom er zo op Lubbers wordt afgegeven.

Ik had met fotograaf Jos Lammers om 15:30 uur bij het Golden Tulip Hotel afgesproken voor foto's voor hp/De Tijd, maar hij belde af, want zijn vader is overleden. Daarna had ik geen zin om naar de nieuwjaarsbijeenkomst van de nvj te gaan.

17 Brief aan Wim Kok, 14 januari 1998.

15 januari 1998

Ik was eerst bij huisarts Zwiers, die aardig was. Ze adviseerde ten aanzien van de operatie een totale narcose te nemen en gaf me pijnstillers mee.

Toen ik terugkwam van de dokter was Peter bezig een bericht in te spreken. Bij zijn laatste woorden was hij in tranen, dus huilde ik ook. Hij wilde mij een hart onder de riem steken, en ik hem. Hij had het nodig. Ik heb het net zo hard nodig.

's Middags moest ik naar een internist in het Onze Lieve Vrou-

[p. 24]

we Gasthuis. Hij was een in Indonesië geboren jongen, en ook erg aardig. Ik moest bloed laten afnemen, en een nieronderzoek laten doen. Hij luisterde naar de longen, keek naar de maag, nek, keel et cetera, en zei dat ik in goede gezondheid verkeerde.

Toen ik later thuiskwam van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis stond een bericht van Trees op de band. Peter had haar ook gebeld - eveneens in tranen - maar Trees zei dat hij te veel had gedronken. Ik schreef haar dat het waar was, en dat hij daar niet op zijn gemak is. Ook Hans Lonis belde dat Peter hem gebeld had.

Aart van der Want kwam laat; ik had zelfs al wat gegeten. Terwijl we bij de Chinees bijeenkwamen voor mijn dagboeken - en ik weet niet waar het vandaan kwam, het was totaal ongepland - begon ik hem uit te leggen dat ik hulp nodig had. Op een bepaald moment was ik bijna in tranen, ik geef het toe. Hij heeft beloofd met Ellen en Peter en daarna met Pieter Broertjes te gaan praten. Ik denk dat Casper van den Wall Bake aan zijn kant moet staan. Die advertentie moet er nu toch echt komen. Thuis heb ik een fax aan Ellen en Peter gestuurd over de rol die Aart gaat spelen.¹⁸

Bob Tapiheru belde. Hij had Memoires 1961-1963 gelezen en zei: ‘Ik wist niet dat je zulke lange tenen had.’

Ik heb De Journalist een brief gefaxt om mijn beklag te doen over de recensie van Memoires 1961-1963 die Piet Hagen schreef in dat blad. In plaats van dat hij schrijft over Werner Verrips, die in dat deel uitgebreid aan bod komt, en ook in mijn rechtszaak weer actueel is, probeert hij me weer in een kwaad daglicht te stellen door te suggereren dat ik in de kininehandel zat.

Karina Sukarno belde ook. Dewi had een brief aan The New York Times gezonden, waarin stond dat ze Megawati steunt, die zij als haar dochter omschreef. Karina vindt dat Dewi tegengehouden moet worden. ‘Straks daalt ze in Djakarta de vliegtuigtrap af, en zwaait ze naar de mensen,’ zei Karina met geweldige humor. Ze gaat eind maart naar Indonesië, op aandringen van Mega.

Peter Nicolaï verloor bij de Amsterdamse rechtbank zijn pleidooi voor meer documenten.¹⁹ Hij sprak weer over het inschakelen van een historicus of wetenschapper, maar ook dit hoor ik al twee jaar. Hij vond dat we weer met de nvj moesten werken.

18 Zie bijlage 5.

19 Zie bijlage 6.

[p. 25]

Ellen zei dat ze zaterdag op het PvdA-congres met Melkert en Wallage zou spreken. Waar is ze in godsnaam mee bezig?

16 januari 1998

Alles wat Clinton over Irak zegt, bewijst dat hij hetzelfde soort gediplomeerde leugenaar is als zijn voorgangers. Ze worden dus door de ‘rode knop’ gemanipuleerd, voornamelijk met leugens en door het onthouden van relevante informatie, net als ze bij Lubbers, Kok, en de rest van de bende doen. Het is overal dezelfde ellende.

Intussen is Bill Clinton onder ede verhoord vanwege seksuele intimidatie van Paula Jones, waarbij hij zijn broek uitdeed. Dat is dan de man met de grote bek tegen Saddam.

Ik had nog voor 50 gulden aan boekenbonnen, dus ben ik naar Athenaeum gegaan, en ja hoor: een meisje ging naar boven, naar beneden, weer naar boven en weer terug naar beneden, haalde de opzichter erbij die ook naar boven en beneden ging en na lang wachten hadden ze de twee exemplaren van De staat van bedrog, waarvan Lidewij had gezegd dat ze waren besteld. Ik moest vijftien gulden bijbetalen. Zo is het altijd met mijn boeken gegaan.

Buthelezi schreef me dat zowel hij als Mokoena mij willen ontvangen als ik in februari naar Zuid-Afrika ga.²⁰

Na enige dagen twijfelen, heb ik toch een briefje aan Bouterse geschreven. Ik heb er een aantal pagina's dagboek bij gedaan over de ontmoeting met hem in 1987 en heb door laten schemeren dat ik hem best weer eens zou willen ontmoeten.

MilleniuM, het artistieke tijdschrift van Serge van Duijnhoven, was verschenen, maar een milde ramp, omdat het ‘dossier’ over mijn proces nergens op sloeg.²¹ Het werd voorgesteld of Jan Mets mijn Memoires gaat uitgeven en Papieren Tijger werd zelfs niet genoemd. Toen ik Serge van Duijnhoven erop aansprak, zei hij: ‘Je weet hoe dat gaat.’ De eindredactie met Joris Abeling is er nog in gaan schrappen. Het is onwaar en oneerlijk tegenover Papieren Tijger en ik bedacht me op de fiets dat niemand nog echt om de waarheid geeft - ze doen maar raak.

Ellen kwam even langs in haar protserige bontjas, en zei dat Nicolaï met Jurgens een artikel in het juristenblad wilde gaan schrijven (dat hoor ik al twee jaar). Ze hebben vanmiddag het pleidooi om Margriet te mogen verhoren voor de zitting van aanstaande maandag besproken. Ze deelde ook mee dat Den Haag, Sociale Zaken, niets doet. Daar liet ze het dan bij, dus

20 Brief d.d. 8 januari 1998.

21 MilleniuM 12, winter 1997/98.

[p. 26]

moest ik weer opspelen. Paul Verrips heeft Ellen gebeld. Mijn brief heeft dus effect gehad.

17 januari 1998

Jan Willem van Cruysen en Story laten niets horen over het Bernhard-artikel dat ik voor ze wil schrijven.

Ik schreef Ivo Niehe dat ik zijn uitzending over Cuba, naar aanleiding van het komende bezoek van de Paus, met onder meer Aleida, de dochter van Che Guevara, zeer heb bewonderd.²² ‘Je hebt (...) een juweeltje van een film gemaakt, en voor iemand als ik, die al die jaren met Cuba bezig was, is jouw reportage een verademing geweest.’

Er was op televisie een reportage over een feest bij Vanessa²³ en haar man Hans Breukhoven. Wat een afschuwelijke vertoning van goedkoop geklets door rijk geworden proleten. Vroeger werd alleen aan de zogenaamde chique publiciteit verleend, nu is het dan dit schorriemorrie dat de toon zet, en dan Marco Borsato laat opkomen draven. Ik kijk verbijsterd naar deze mensen zonder enige inhoud.

Toen ik net een enveloppe zocht om De staat van bedrog voor Višjna Klinkenberg en Marina van der Heijden in te doen (dat moest wel: Višjna als weduwe van Wim, en Marina die me altijd de beste vliegtuigstoelen geeft), vond ik bij toeval een (zwaar overdreven) enthousiaste brief van Rik Felderhof, geschreven in september over de uitzending. Mijn herinnering is een stuk minder, als het niet negatief is. Niet over het verblijf daar, maar als gevolg van het eindproduct.

Ik ben vandaag de hele dag thuis geweest, en toch schoot ik niet zo goed op. Ik was onrustig, vooral door de financiële onzekerheid.

22 TV Show op reis, uitgezonden op 15 januari 1998 door de TROS.

23 Redactie: De artiestennaam van Connie Witteman.

18 januari 1998

Aart belde. Hij had naar Ellen Pasman getelefoneerd, maar ze had gedaan alsof ze niet wist dat hij haar zou bellen. En dat terwijl ze mij had toegezegd dat ze hem vrijdag zelf zou bellen om hem door te geven wanneer hij met haar en Nicolaï kon praten. Door dergelijke affaires zie ik Ellen steeds meer - het spijt me dat ik het moet zeggen - als geschift en zei dit tegen Aart, die antwoordde: ‘Denk maar aan Freud, die iedereen gaga noemde.’ Ik schreef meteen fris van de lever een fax dat ik met dit soort idioterie maar ‘zal proberen te leven’. Ik heb ook maar meteen vermeld dat ik geen geld heb om morgen naar

[p. 27]

Den Haag te gaan en bovendien voor het eerst mijn huur nog niet heb betaald.

Ik werd verrast door een telefoontje van Peter. Hij vroeg me om weer groene Chinese thee en ketjap op te sturen. Waarom koopt Edwin die thee niet voor hem? Maar goed, ik zal het sturen.

Daarna belde Ellen. Gelukkig was ik mijn woedend epistel nog niet gaan faxen, want zij had Melkert op het PvdA-congres over mijn zaak aangesproken. Ellen had tegen hem gezegd al twee jaar voor niets te hebben gewerkt, dat Lubbers onder ede had verklaard dat ik in de wao moest worden gezet, en dat ik gewoon het slachtoffer was van wraakzucht van Pels Rijcken, Den Hertog en Van Velzen. Hij had toegezegd een gesprek met de secretaris-generaal van zijn ministerie te regelen. Ze wist verder te melden dat Den Hertog alles tegenhield. Voormalig algemeen-secretaris van de nvj Gerard Schuijt had haar gezegd dat Verploeg lange tenen had en heel nodig weg moest. Ze zal dinsdag om 17:30 uur Aart al ontmoeten.

‘Mensen’ hadden tegen haar gezegd dat ze vonden dat ik haar in De staat van bedrog had afgezeikt over 7 juli. Ik heb het nog eens nagelezen, maar het is puur gelul. Ellen zei ook dat ze veel problemen had. De ziekten van haar ouders? ‘Dat ook,’ zei ze. Mijn zaak lijkt tot echtscheiding met haar man, de rechter, te leiden - de dikke kloot die ik eens in de voordeur zag staan. Ik belde Peter nog even terug maar kreeg Edwin. Een zakje groene thee is hier fl. 2,90 maar in Zuid-Afrika 50 rand!²⁴ Ik zal er morgen vijf kopen.

Ellen belde nog een keer over de zitting van morgen. Ze zei dat in MilleniuM staat hoe Van Mentzel als grapje ergens in Indonesië riep: ‘Oh, daar heb je Willem Oltmans,’ waarop Beatrix zich een ongeluk geschrokken zou zijn. Dat is interessant.

We spraken verder, en ik zei dat we Ron Abram zouden moeten horen over wat Van Mierlo tegen hem had gezegd. ‘Dat kan hij zich vast niet herinneren,’ reageerde ze. Ook opperde ik om Verploeg te verhoren over wat hij in zijn gesprek met Den Hertog afstemde. Maar dat zag ze niet zitten.

Alle televisiestations zeggen dat Paula Jones de aantijgingen tegen Clinton bewijst door te beschrijven hoe de pik van Clinton eruit ziet. Hoogst gênant allemaal.

Eigenlijk zijn we hier in Nederland allemaal hartstikke gek. We betalen allemaal kijk- en luistergeld terwijl de reclames nu vaak

24 Redactie: 50 rand was ongeveer 22 gulden.

[p. 28]

net zo lang duren als in de vs, waar geen kijk- en luistergeld bestaat.

Ik hoor en zie Fidel Castro op televisie zeggen: ‘De rijken weten niet wat hongerlijden is.’ Ik denk meteen terug aan het overvloedige buffet in de Presidencia dat 150 journalisten waaronder ik aangeboden kreeg toen ik in Havanna verbleef.²⁵

25 Zie ook Memoires 1984-B.

Piekeren in bed

Paul de Ridder is dus ziek, van de week voor het boek uitkwam, tot nu. Waarom denk ik toch steeds dat er contacten zijn geweest tussen de advocaten en de uitgeverij? Als dat zo is en dat de vertraging veroorzaakte, zet ik alles stop. Daarbij komt de voor mij onacceptabele opmerking vandaag van Ellen dat er gezegd zou zijn dat men mij kwalijk neemt dat ik haar afzeik in mijn boek. Dat is zo'n kolossale onzin. Er wordt gewoon geprobeerd een onherstelbare breuk tussen ons te forceren. En dan spreek ik nog niet over Pauls ‘ziekte’.

19 januari 1998

Henk Steenhuis belde. Hij had mijn boek eerst niet te pakken kunnen krijgen, maar zei dat hij het inmiddels gelezen had en was stomverbaasd. Hij wist evenwel nog niet of hij erover zou gaan schrijven. Hij wilde weten hoeveel ik van de Staat eiste, voor de intro bij het gesprek van woensdag. Ik hield het op 4,5 miljoen.

Er staat een rare druk op mijn slapen. Wat zou er aan de hand zijn? Soms denk ik dat ik iets heel anders onder de leden heb dan wat Schlatmann denkt.

Vanmiddag pleitten Ellen Pasman en Hans Vermeer in hoger beroep over het mogen verhoren van prinses Margriet.²⁶ Zowel De Wijkerslooth als Den Hertog was aanwezig. Natuurlijk had De Wijkerslooth het er ook weer over dat ik iedereen voor leugenaar uitmaakte en meer van die aantijgingen.²⁷ Ik had geen zin in deze travestie van recht en ben thuisgebleven.

Vermeer had mijn boekje ‘geweldig’ gevonden, ook als naslagwerkje. Hij had het meegenomen en had het in de rechtszaal ostentatief voor zich neergelegd. Ellen zei: ‘Ze hebben er geen zin in, dus het zal wel worden afgewezen.’ Maar ze willen naar de Hoge Raad. Dat is rechtspraak anno 1998.

Ik heb vandaag het verhoor van Rinus Wijnbeek voorbereid. Ik heb uit verschillende delen dagboek passages gekopieerd en

26 Zie bijlage 7.

27 Zie bijlage 8.

[p. 29]

een stapel aantekeningen gemaakt zoals Peter Nicolaï had gevraagd. Ik heb nu ongeveer 50 pagina's bij elkaar. Donderdag aanstaande hangt er veel vanaf. Morgenmiddag bereid ik het met Nicolaï verder voor.

20 januari 1998

Die jongen van MilleniuM Joris Abeling belde, aan wie ik direct vroeg waarom hij Papieren Tijger had weggelaten en hen had vervangen met Mets.

Ik was om 16:00 uur bij Peter en Ellen. Ik maakte kennis met Frieda Mulisch die nu secretaresse op hun kantoor is. Omdat Ellen had gezegd maandag een afspraak met de secretaris-generaal van Melkert te zullen maken, vroeg ik ernaar. Ze had het nog niet gedaan, maar ze belde meteen, werd afgescheept en na enig geklooi heeft ze zeker tien minuten in de wacht gestaan.

Peter arriveerde om 16:15 uur, en zei dat hij een pak droeg voor Aart van der Want. Intussen werd tegen Ellen gezegd dat ze niet bij Melkert, maar bij landsadvocaat Den Hertog moest zijn. Niet te geloven. ‘Nu ben ik echt kwaad,’ zei ze. Ik ging met Peter naar de andere kamer. Even later kwam Ellen om te zeggen dat ze donderdag een afspraak had met Ronald Gerritse, de secretaris-generaal van Melkert ‘op persoonlijke basis’. ‘Als ik eerst maar binnen ben,’ zei Ellen.

Intussen raakte ik met Peter Nicolaï een paar maal in botsing vanwege de vragen die hij me stelde over Wijnbeek: ‘Maar je schreef niet op “een gevaarlijke communist”, toen je de eerste keer bij Wijnbeek thuis kwam.’ Nee, want het zou tussen vier muren blijven. Ik schrijf nooit in mijn dagboek als mensen geheimen vertellen. Dat deed ik al niet bij mejuffrouw Buringh Boekhoudt, maar ook niet bij Mimi Hofland, en dus evenmin bij Wijnbeek. Ik denk dan meestal na hoe ik de geleverde informatie moet aanpakken. Bij Wijnbeek schreef ik het tien dagen later op, en vertelde erover in het programma van Sonja Barend. Maar, ook al begrijp ik dat Peter advocaat van de duivel wil spelen, ik verlies dan toch mijn geduld. Bovendien beschouw ik het als achterdocht. Hij zei dat als we over Carsten spreken de zaak verloren is. Nu werd ik razend: ‘Waarom gaan we dan? Moet ik jou bewijzen dat ik de waarheid vertel?’ Dat hoefde niet maar Peter probeerde terecht de vuile streken van Den Hertog van tevoren te berekenen. Ik word van dit ‘vak’ kotsmisselijk.

Aart arriveerde, en vervolgens zeiden Peter en Ellen op de valreep nog dat Punt ook best zou kunnen vaststellen dat Wijn-

[p. 30]

beek niet gehoord zou kunnen worden, omdat de informatie betrekking heeft op na 1980. Maar daar trap ik niet meer in.

Vanavond belde ik Mimi. Ze was blij en zei dikwijls aan me te hebben gedacht. Ik zei dat ik in hp/De Tijd van deze week eindelijk heb gezegd wat ik werkelijk dacht over Henk en dat het nu ook voor mij klaar was.²⁸

‘Ja, ik ben met een heel andere man getrouwd dan ik dacht,’ zei Mimi.

‘Ik wil dat je het van mij hoort en niet uit de krant,’ zei ik. Ik herhaalde niets te hebben laten horen om niet de indruk te wekken te willen roddelen, en dat ik op Pasmans aandringen nog eenmaal heb geprobeerd hem het voordeel van de twijfel te geven. We spraken lang. Ze praatte over Henks liefdesbrieven uit San Francisco terwijl hij daar was met Elly Thijssing. En dat Henk nadat hij met Mimi in 1986 in New York was geweest, bij aankomst op Schiphol zijn koffers pakte en bij Thijssing introk. Ze bevestigde hoe vernederend zij alles had ervaren, en hoe Henk ruzies forceerde, kwaad wegliep en zei dat hij bij Remco ging slapen. ‘Dan reed ik hem in mijn Mini achterna en vond hem op de Hobbemakade.’ De rest laat ik maar weg. Zij blijft wel de belasting van ‘het echtpaar’ doen om de poen in de gaten te houden. Maar goed, dat zijn privézaken. Zijn leven is gebouwd op leugens: het is zijn tweede natuur. Mimi trouwde een andere man; ik begon in 1946 een andere vriendschap.

28 HP/De Tijd, 23 januari 1998.

21 januari 1998

08:30 uur, trein naar Den Haag

Ik stuur Peter het artikel uit hp/De Tijd, waar ze me deze keer pamflettist noemden. Ook zij hebben Papieren Tijger niet genoemd.

Ik dacht vanmorgen aan Loet Kilian. Toen hij in nood zat in de jaren zeventig gaf ik hem 12.000 gulden. Nooit is hij de afgelopen jaren naar de Westerkade gekomen om voor te stellen mij te helpen. Waarom niet? Ik heb dan ook niet meer op zijn kerstkaart gereageerd.

[p. 31]

Den Haag

Nu naar de modderpoel van leugens en bedrog in de hoorzittingskamer van Punt. Over een half uur begint de shit. Maar eerst twee broodjes paling, een echte traktatie. In Mokum zijn ze te duur, alleen hier kosten ze fl. 5,75.

10:15 uur, rechtbank

Rinus Wijnbeek is gekomen. Hij is in 1949 in Zuid-Afrika gaan wonen en kwam in 1996 terug naar Nederland. Ze kletsen allemaal over mijn dagboek (waar Nicolaï naar verwijst), maar ik mag niets zeggen. Ik word meteen door rechter Punt de mond gesnoerd. Den Hertog probeert weer roet in het eten te gooien door de verklaring van Rinus af te zwakken. Wijnbeek zegt dat hij mij voor het eerst zag bij Sonja Barend op televisie, toen hij in Nederland op bezoek was bij een lid van de ambassade, maar dat hij niet wist wie ik was. Pas toen ik via Du Plessis bij hem terecht kwam, besefte hij dat ik het was. Toen hij terug in Zuid-Afrika in gesprek met een ambassademedewerker vertelde over mijn optreden bij Sonja - ‘Oltmans pakte Sonja Barend indrukwekkend aan’ - zou die hem gezegd hebben dat ik een conflict heb met Buitenlande Zaken dat al sinds Luns speelt. Maar: ‘Ik ben nooit gewaarschuwd wat er speelde, maar was me bewust dat er gevoeligheden waren...’ Den Hertog keek me zeer gemeen aan, waar ik op reageerde met als gevolg dat De Wijkerslooth hetzelfde deed bij Ellen. ‘Slijmjurken,’ beet ik ze toe, waarop Punt me gebood het pand te verlaten - als een kleine jongen. Ik vind het best.

In de gang gaf een zekere advocaat Janssen me zijn kaartje en had het erover dat ik een stichting zou moeten oprichten en dan met aandelen geld kan binnenhalen.

Om 13.10 uur kwam Ellen me weer terug naar de rechtszaal halen, maar ik ben er even later uit eigen beweging weer uitgelopen op het moment dat Wijnbeek zich herinnerde dat hij op 8 december (de uitzending van Sonja Barend) niet in Nederland kon zijn geweest omdat hij dan rond die tijd meestal in Zuid-Afrika op vakantie ging. Toen hij zei dat het misschien om een ander programma ging met een mannelijke presentator, zei ik: ‘Aad van den Heuvel,’ en Punt begon weer tegen mij te fulmineren. Ik riep vervolgens: ‘Schertsvertoning,’ pakte mijn boeltje op en vertrok. Ik ging de gang op en liep meteen een lift in. Er stond al

[p. 32]

een koffiejuffrouw met haar spulletjes. Ik groette haar. Ze herkende me en begon te praten over Docters van Leeuwen hoe hij eens deze lift binnenkwam en haar meteen toesnauwde: ‘Kunt u niet uitkijken?’ Ze vond hem een naarling. ‘Hij groet ons nooit,’ zei ze.

Mensen die het geheugen bestuderen, moeten in rechtszalen gaan zitten. 1987 is niet zo lang geleden, net iets meer dan tien jaar, maar getuigen haspelen alles door elkaar. Ik denk dat Nicolaï het niet goed heeft gedaan, hij heeft onvoldoende op mijn dagboeknotities gewezen. Ik had de ondervraging met Wijnbeek moeten doen, want de kunst is om de juiste herinneringen bij de man op te roepen. Peter deed zijn best, daar ben ik zeker van, maar wanneer ik uit mijn dagboek had gelezen, zou het anders zijn overgekomen Nicolaï gaf Wijnbeek een keer aan dat deze Dijkstra zou bellen. Vervolgens riep Wijnbeek uit: ‘Nu herinner ik me weer...’. Misschien zouden we zulke zaken toch beter moeten voorbespreken.²⁹

In de trein terug naar Amsterdam (geen koffie, geen lunchpauze van 10:00 tot 14:30 uur) zei Peter: ‘Sinds vandaag weet ik dat we van Punt af moeten.’ Ellen zei zoiets al in de rechtszaal en Punt antwoordde: ‘Als u mij wraakt vecht ik het aan.’ Het ging om wat Punt zich had laten ontvallen, namelijk dat Lubbers getuigenis niets bewijst. Maar Punt heeft ook gezegd - omdat Peter daarover begon - dat hij best aan een schikking dacht, waarop Den Hertog direct zei dat het al drie keer was geprobeerd met onder andere Asscher. Er was een prima akkoord en toch was het niets geworden, omdat de bedragen te ver uit elkaar lagen. Hij loog opnieuw over een aantal details, bijvoorbeeld dat beide partijen akkoord waren gegaan met ‘die regeling’. Onzin dus. Ik verwees naar de brief die Verploeg aan Den Hertog had geschreven, achter de rug van Vermeer om, en die terug is te vinden in De staat van bedrog.³⁰ Toen ontstond er weer gekissebis en rumoer, en riep Punt uit: ‘Schrijft u het allemaal maar weer in een boekje.’ Ik heb Punt toen gezegd dat als hij van mening was dat ik me onrechtmatig had gedragen, ik hem - ‘en ik kijk u daarbij aan,’ want de lul kijkt je nooit echt aan - mijn verontschuldigingen aanbood. ‘Ik ben blij dat u dat zegt,’ was zijn antwoord. Hij zei dat hij in de twintig jaar dat hij rechter was, nooit eerder had meegemaakt hoe ik er iedere keer in slaagde een soort irritatie in de rechtszaal te brengen. Toen ik op een bepaald moment benadrukte dat de zaak veel te lang doorging en dat ik er langzamerhand

29 Zie bijlage 9.

30 De staat van bedrog, bijlage 28, of Memoires 1996-A, bijlage 46.

[p. 33]

niet meer tegen kon, sprongen de tranen in mijn ogen, en Punt was ook geroerd, zei Peter Nicolaï. Ellen huilde later openlijk bij de koffietent. Even later zei Ellen in de trein: ‘Soms denk ik dat ik met de zaak moet ophouden. Het is dagelijks een probleem in mijn huwelijk. Er wordt vanuit het kantoor Doeleman geroddeld dat jij en ik samen uit fietsen gaan, en ook wordt er rondgekletst dat ik met Lubbers in de koffer ben gedoken.’

16.30 uur, Westerkade

Ik zet cnn aan: sensatie! Clinton blijkt seks te hebben gehad met een stagiaire in het Witte Huis. Washington staat op zijn kop.

18:00 uur

Ellen belde met een nieuwe tegenslag. Den Hertog had haar per fax medegedeeld dat de secretaris-generaal van Sociale Zaken, Gerritse, hem had gevraagd morgen aanwezig te zijn bij het gesprek met Ellen. Met andere woorden: Den Haag zit dichtgetimmerd via Den Hertog. Ellen zei dat ze ‘zeer gedeprimeerd’ was en, met Peter in overleg was. Ze zei ook dat Hofland haar had opgebeld. Dat was vast over het artikel in hp/De Tijd; ik weet dat hij me dat niet in dank af zal nemen. Ellen belde weer en zei dat ze in ieder geval naar de secretaris-generaal van Melkert wil gaan, ondanks de aanwezigheid van Den Hertog. ‘Anders denken ze dat ik bang ben,’ zei ze.

‘Nee Ellen,’ zei ik, ‘je moet nu even niet aan jezelf denken, maar aan de zaak. Ga niet bekvechten met Den Hertog, zoals vandaag.’

‘Ja, maar dan kan Gerritse zien wat een lul Den Hertog is.’

‘Maar wat als Gerritse zelf ook een lul is, net als Punt?’

Om 20.00 uur belde Ellen weer terug. Peter vond dat zij wel moest gaan, maar ik bleef tegen. Opnieuw legde ik uit: ‘Dat wordt gedonder en dan hoeft Stoffelen niet meer naar Melkert, want dan is het al verpest. Net als met Van den Berg en Van Mierlo.’ Ik heb het zo aardig mogelijk gezegd, maar ik was behoorlijk wanhopig aan het worden. Ze had via Melkert een persoonlijke afspraak met Gerritse gemaakt en nu heeft lager gespuis Den Hertog erop alert gemaakt. Hoe kan Peter in godsnaam dan een confrontatie over mijn zaak in het kantoor van Gerritse aanmoedigen? We konden vandaag al zien hoe het ging. Den Hertog verborg zelfs voor Punt wat er was gezegd in de Margriet-zitting op maandag, in dezelfde rechtszaal. Wat Stoffelen moet doen is een ‘overval’ plegen op Melkert en

[p. 34]

daarna moet Gerritse erbij gehaald worden door Melkert. Het beroerde is dat een secretaris-generaal een belangrijke figuur is. Als Ellen morgen naar Gerritse zou gaan, zou zij met open ogen in een nieuwe val tippelen. Daarom zei ik: niet afzeggen, maar uitstellen met een smoes, daar zijn smoezen voor.

Ik kijk vanuit bed al een uur naar de aankomst van de paus in Havana. Ik luisterde zorgvuldig naar Castro's toespraak, waar veel waarheid in zat.

22 januari 1998

Ellen waarschuwde me dat het verhaaltje van advocaat Janssen misschien wel een val kon zijn. Ik stuurde Janssen vandaag een korte fax dat hij maar een opzet van een plan moet sturen als hij serieus is. Ellen was nu ook overtuigd dat ze niet moet gaan en ging een fax sturen dat ze verhinderd was. Ik faxte meteen Nicolaï om ook hem van mijn argumenten op de hoogte te brengen. Ik schreef hem ook dat ik Verploeg wil horen over zijn brief uit 1994, en heb daarna Vermeer gefaxt dat Verploeg gehoord zal worden, en dat nu de tijd rijp is om Verploeg te ontmaskeren opdat we de nvj weer mee kunnen krijgen. Vervolgens ging naar Verploeg een fax de deur uit dat hij op 2 februari verwacht wordt. Ik wachtte eventueel vertragend gezeur van Peter en Ellen hierover dus niet af.

Eduard belde uit Parijs, hoe het gisteren was gegaan: ‘Ik maak me een beetje zorgen.’

Om half twaalf belde Peter Nicolaï. Ik heb een half uur met hem aan de lijn gezeten. Hij ziet op kantoor geen fax van Ellen aan Melkert liggen. Mocht zij toch gegaan zijn, terwijl ze tegen me zei dat ze het bezoek ging uitstellen, dan is dat het einde van de bemoeienis van Ellen met mijn zaak.

Peter zegt over het horen van Verploeg: ‘Maar we hebben die stukken al vier jaar!’

‘Ja,’ zei ik, ‘in een laatje op kantoor.’

‘Ja, maar Den Hertog zegt en liegt glashard niets met Verploeg te hebben afgestemd.’

Peter neemt het zichzelf kwalijk niet eerst met Wijnbeek te zijn gaan praten. Eerst ontkende Wijnbeek de brief van Peter ooit te hebben ontvangen, later zei hij (toen ik weg was): ‘Excuus, excuus mijnheer Nicolaï, ja die brief heb ik gekregen.’ Het schijnt te zijn opgenomen, maar zei Peter, aan het einde nam Punt ook naadloos op dat Wijnbeek had gezegd dat je bij Oltmans nooit wist of, wat thuis bij een drankje was gezegd, je later niet voor de voeten kreeg geworpen. Dus Wijnbeek was toch een gevaarlijk man, en een leugenaar bovendien. ‘Punt is

[p. 35]

nog nooit zo onaardig tegen je geweest. Je schrijft “een boekje” en hij voelt zich in zijn macht aangetast - dit was Punts antwoord op “jouw boekje”.’

Wat Verploeg betreft, denkt Peter dat die gaat zeggen dat ‘afstemmen’ niet betekende dat Den Hertog ermee akkoord ging. Ook zal Den Hertog zeggen: ik herinner me niet dat ik met Verploeg sprak. Peter zegt dat in mijn zaak de rijen zich sluiten tegen mij, de ‘demon’. Verploeg zal naar Doeleman gaan, daar een plannetje maken over hoe ze moeten liegen, en dan zal ik nog verder van huis zijn, aldus Peter Nicolaï. Vervolgens hield hij een lange tirade over hoe dit liegen in elkaar gestoken zou worden door Verploeg en Den Hertog.

‘Wat een beroep,’ riep ik uit.

‘Ja,’ zei Peter, ‘maar wat er in jouw zaak allemaal gebeurt, heb ik nog nooit meegemaakt.’

Paul is terug (na ernstige ziekte). Hij vertelde dat Pieter Broertjes voorzitter van het Genootschap van Hoofdredacteuren is geworden. Paul dacht dat door Pieters nieuwe functie, hij geneutraliseerd zal zijn. Paul had ook gezien dat Verploeg in de kwestie Suriname had gezegd: ‘Ik heb andere bronnen.’ Er waren pas 75 exemplaren verkocht van De staat van bedrog (34 op voorbestelling).

Hofland zal weer vriendjes mobiliseren om mij de grond in te schrijven. Hij gaat zijn gang maar.

Ellen belde, ze had ook een afspraak met Van Boxtel (d66), en zij heeft de secretaris-generaal wel degelijk gefaxt (zoals afgesproken was), maar ze had de fax weer op haar bureau gelegd. Ze zei nog steeds erg in de war te zijn, ze was zelfs in Amsterdam uit de trein gevallen...

Verploeg heeft intussen Ellen gefaxt op 2 februari niet beschikbaar te zijn. Ellen wil Verploeg ook niet dagvaarden op 2 februari. Het zal uitlopen op een test van de nvj en Doeleman hoe serieus we zijn. Ik wil Verploeg wel dagvaarden. Dan, zei Ellen, moeten we nu alles op alles zetten.

Rob en Paul Verrips zijn bij Ellen geweest en hebben zich keurig opgesteld. Ik zal Kaat schrijven om haar te bedanken.

23 januari 1998

Ik heb Rob en Paul Verrips geschreven om hen te bedanken dat ze gisteren naar Ellen zijn gegaan, en voor de bereidheid van hun moeder Kaat om 2 februari te komen getuigen. Ik heb hen nogmaals duidelijk gemaakt dat hun vader en Kaats' echtgenoot een vriend was geworden, wat ik ook nooit zal ontkennen, maar dat ik in dit gevecht er niet omheen kan dat door

[p. 36]

hem het briefje over mijn gevangenschap van drie maanden in de wereld is gekomen, en dat dit nu nog steeds tegen me wordt gebruikt.

De procureurs-generaal spraken vijf uur met Sorgdrager en dreigden met een kort geding tegen haar (moet je nagaan wat hier gebeurt!) als zij een voor hun collega Dato Steenhuis ongunstig rapport van Dick Dolman over hem openbaar zou maken aan de Tweede Kamer zonder dat de procureurs-generaal hun standpunt kunnen bepalen.³¹ En na afloop logen alle partijen tegen de pers. Ellen denkt dat dit het einde van Docters van Leeuwen op Justitie zal betekenen.

Zij denkt ook dat Den Hertog de volgende keer in de rechtbank iets tegen me zal zeggen als: gaat u weer huilen? Ik zei Ellen dat mijn antwoord dan zal zijn: ja, een schoft als u kan dat niet meer.

Vermeer dagvaardt vandaag Verploeg. Hij was er niet blij mee. ‘Au fond een bange man,’ zei Ellen. Maar dat varkentje is dus gewassen. Dat dit gebeurt is enkel en alleen aan mijzelf te danken, want ik heb Peter en Ellen ertoe gedwongen, evenals Vermeer. De man van Ellen heeft De staat van bedrog overigens niet willen lezen.

Peter Nicolaï sprak vanmiddag op televisie over Docters van Leeuwen, in verband met de affaire van de procureurs-generaal en Sorgdrager. Hij deed het zeer kalm. Hij was een beetje verwarrend over meester en leerling, maar hij pakte meteen een aanval op Docters van Leeuwen mee. Zijn haar was door Marina geknipt.

Ik belde vanmiddag Ellen, of ik Elly Speet nog zou bellen in verband met de komst van Verploeg, maar dat wilde zij niet. Even later kwam er een fax van Irene Konings van de nvj die verbaasd was dat Verploeg werd gedagvaard zonder nader overleg. Er viel niets te overleggen, want hij had mij geantwoord 2 februari niet te kunnen.

31 De Volkskrant, 23 januari 1998. Redactie: Dato Steenhuis was sinds 1992 procureur-generaal van het rechtsgebied Leeuwarden (d.i. Groningen, Drenthe en Friesland). In 1996 werd politieman René Lancee van het Friese eiland Schiermonnikoog er ten onrechte van beschuldigd ontucht te hebben gepleegd, nadat er tussen het gemeentebestuur en deze politieman conflicten waren gerezen. Het onderzoeksbureau Bakkenist deed onderzoek naar deze affaire, maar ook naar de verstoorde verhoudingen tussen politie, justitie en gemeentebestuur van Groningen. In het rapport bleek de rol van het Openbaar Ministerie echter volledig weggelaten. Procureur-generaal Steenhuis bleek een betaalde bijbaan bij het onderzoeksbureau te hebben. Dick Dolman onderzocht in opdracht van minister Sorgdrager of Steenhuis invloed heeft gehad op de inhoud van het rapport Bakkenist over de gezagscrisis in Groningen. Dat werd beaamd in dit rapport. Sorgdrager wilde het rapport Dolman doorsturen naar de Tweede Kamer. Onder dreiging van een kort geding zag de minister daarvan af.

[p. 37]

Van de week zei Sorgdrager dat ze zo verbaasd was dat ‘mijn oren vielen van mijn hoofd’. En nu zegt Kok met stomme verbazing naar de tv gekeken te hebben. Al dit geklets sluit aan bij wat ik in november schreef in De staat van bedrog, namelijk dat er in de democratische structuren ongecontroleerde krachten actief zijn die ervoor zorgen dat de rechtstaat niet functioneert. Als personen uit die structuren ontmaskerd worden vinden er duistere zaken plaats. Kok begrijpt kennelijk niet hoe onze zogenaamde rechtsstaat in elkaar zit en mompelt: ‘Dat die avond zo gek is geweest, een beetje bizar hoor.’ Hij komt ook niet verder dan gezwets over kinderachtig bezig zijn, en ‘Er werd niet volwassen gereageerd,’ om te eindigen met: ‘procureurs-generaal zijn de crème de la crème van de rechtsstaat.’ Kok had er vannacht slecht van geslapen en was buitengewoon geïrriteerd over wat er gebeurd was. Job Frieszo vroeg of er niet snel moet worden ingegrepen, maar Kok wil er niet negatief van worden. Zoals Poslavsky zei: het is geen staatsman.

24 januari 1998

Ik schreef naar Buthelezi om te zeggen dat ik in maart kom in plaats van februari, in verband met mijn operatie, maar dat ik zeker zal proberen hem en Mokoena te ontmoeten. Caroline Delgado schreef ik of zij op 17 maart wil komen getuigen, uiteraard op onze kosten.

Ik gaf de fles whisky die ik van Steenhuis van hp/De Tijd kreeg aan de Struwes voor ‘het feest’. Eerlijk gezegd zie ik er tegenop, maar het moet.

Langzamerhand schrijven de kranten en bladen dat Suharto een schurk is en moet verdwijnen. Ook Clinton is flink de sigaar en wordt voor alles wat lelijk is uitgemaakt, maar ik denk wel dat hij de puinhoop zal overleven. Sorgdrager gaat Docters van Leeuwen dumpen. Dus dat hebben we (mede) bereikt. En nu durven de helden van de pers ook: Blokker noemt de procureurs-generaal ‘vlerken’, en vindt dat ze weg moeten.

Nicolaï was gisteren tweemaal op tv en een keer op de radio, hij was zelf verbaasd. Hij wil teruggaan naar Wijnbeek, want hij heeft het gevoel dat Wijnbeek met wroeging rondloopt. Hoe kom je erop?

Ellen heeft een brief aan Stoffelen geschreven, maar ze handelt te gehaast.³² Vermeer had Ellen geschreven dat hij onder extreme druk Verploeg dagvaardde - wat stom.³³

Vanavond belde Wim Wertheim: ‘Je krijgt gelijk met twee

32 Zie bijlage 10.

33 Brief d.d. 23 januari 1998.

[p. 38]

schurken, Suharto en Docters van Leeuwen.’ Hij had de laatste rede van Megawati ontvangen, die tegen het einde weer had gezegd dat Suharto ook veel ‘goed’ had gedaan. Ze is gek. Hij vond het denkbaar dat Suharto door een andere generaal (via de cia dus) zal worden opgevolgd, terwijl ik de Corazon Aquino-optie met Megawati voor mogelijk hield.

25 januari 1998

Het is een gevecht van advocaten in Washington. Zo typisch voor het moderne Amerika. Iedereen schijnt iedereen op tape te hebben in verband met het afzuigen van Clinton door verschillende meisjes. Intussen wordt gezegd dat het geduld van Amerika met Irak opraakt en bombardementen worden overwogen. Dat zouden de vs dan gaan doen zonder toestemming van de vn. Dan kan je Clinton ook naar het tribunaal in Den Haag brengen, net als Henry Kissinger, Suharto, Pinochet en nog vele anderen.

Ellen had een brief aan Van Mierlo geschreven, die Lammers dan aan hem zou moeten geven. Maar Van Mierlo zal die niet eens te zien krijgen. Als ik zoiets beweer, wordt Ellen altijd leep en zegt dan: ja maar daarna belt hij voor een gesprek. Vervolgens zeg ik dan dat Stoffelen ook voor Kerstmis zou handelen en het nu eind januari is, dan zegt ze: ‘Het is nog geen eind januari.’ Zonder haar zou er helemaal niets gebeuren, maar soms...

Ik schreef een kort overzicht van de gebeurtenissen rond Werner Verrips, en wat erin het verhoor van Kaat Verrips duidelijk moet worden, en faxte dit naar Ellen en Kaat. Ook heb ik bij mijn advocaten erop aangedrongen om Verploeg zo snel mogelijk te verhoren en daarbij goed paraat te houden hoe hij mij als lid van de nvj heeft behandeld. Daar Nicolaï het langst met hem gesproken heeft, stel ik voor dat Nicolaï samen met Vermeer het verhoor van Verploeg doen.

Trein, Amsterdam - Hoorn

Een Surinamer - aardige kerel - vroeg mijn handtekening te zetten aan de binnenkant van zijn portemonnee. Ik kon niet met hem praten, want de conducteur kwam tegelijkertijd.

Trein Hoorn - Amsterdam

Johan junior kwam me om 16.00 uur afhalen op het station. Hij reed als een gek en we arriveerden bij de kapitale boerderij van Johan en Ien Struwe. Er waren twaalf gasten, buren en anderen. We spraken drieënhalf uur over niets, lammeren van de

[p. 39]

buren en meer van dat. Toch was het gezellig. Johan en Ben gaven me een uitgebreide rondleiding op deze absoluut schitterende plek.

hp/De Tijd heeft een boekje van de vorig jaar overleden Brugsma uitgegeven, waarin hij me driemaal totaal verkrampt in opneemt.³⁴ Van Mierlo schreef het voorwoord. Hij zet Brugsma neer in de rol van gangmaker inzake de introductie van de Club van Rome. Het is maar goed dat ik precies in mijn dagboeken heb aangegeven dat mijn film over de Club van Rome een half jaar op de plank bleef liggen, omdat Brugsma de nos meedeelde: ‘Ik wil die rotzooi van Oltmans niet presenteren.’ Dat is de waarheid, niet mijn waarheid. Dat is wat er echt gebeurde. Verder schrijft hij dat ik niet geweten zou hebben waar Jay Forrester mee bezig was. Grote bullshit. Heb op uur en datum het verloop van wat toen gebeurde weergegeven. En dan de derde idioterie is dat de Papoeastudent Frits Kirihio bevriend werd met Bung Karno op hetzelfde moment als Willem Oltmans. Ik werd bevriend met Sukarno in 1956-1957, Frits Kirihio arriveerde pas in 1962 op het toneel. Daar beijverde Hofland zich voor. Het is een onontkomelijk feit dat, omdat Sukarno zelf geen serieus boek publiceerde, het nageslacht en dus de geschiedenis, Bung Karno heel anders neerzetten dan ik, die wist wie hij was.

De Srilankees van Hugo van Reijen stond op het antwoordapparaat. Hij was in Kaapstad geweest en had geluncht met mijn broer. Ze houden niet op; ze weten dat ze mij ermee ergeren. Ik reageer niet.

Aart van der Want zei over mijn ‘zelfportret’ in hp/De Tijd: ‘Dat ben jij helemaal niet.’ Ik vind zelf van wel.

34 W.L. Brugsma, Beroep: journalist, uitgegeven door HP/De Tijd als kerstgeschenk voor de lezers, 1997.

26 januari 1998

Time heeft dertig pagina's over Bill Clinton en Monica Lewinsky. Het is totaal ziek.³⁵

De Telegraaf ruikt het bloed van Docters van Leeuwen. Als een soort van waarschuwing dan wel dreigement richting Sorgdrager hebben de procureurs-generaal zondag zeven uur vergaderd!

Er hingen in sauna Thermos affiches. De prijs zal verder verhoogd worden als de bezoekers niet zuiniger met handdoeken zijn. Ik zon op actie. Ik zei tegen de jongen aan de balie dat ik informatie had dat een Amerikaan en een Nederlander een

35 Time, 2 februari 1998.

[p. 40]

nieuwe sauna gaan opzetten in een gebouw van vier verdiepingen: toegangsprijs tot 21 jaar tien gulden, daarna vijftien gulden. Terwijl ik me aan het aankleden was, kwam de eigenaar kletsen. ‘Is het betrouwbaar?’

‘Ik denk van wel,’ zei ik. Hij raakte enigszins in paniek. Verdiende loon voor die uitmelker.

Toen ging ik naar kantoorboekhandel De Winter en kocht balpennen en twee dagboekmappen. Ik moest 14 gulden betalen, gaf er 25 en kreeg 35 terug. Het personeel praatte over een of ander tros-programma, en was er duidelijk met het hoofd niet bij. Ik verliet het pand in looppas. Ik stal dus eigenlijk - zo simpel is het - 25 gulden. Ik was op oorlogspad vanmiddag. Genadeloos eerlijk, noemde Hofland me in de film van Van Gogh, maar nu ben ik dus ook crimineel. Maar het is wel eerlijk om deze narigheid hier op te nemen. Vanavond tjaptjoi op kosten van De Winter.

Ellen belde om 17:50 uur, maar hing snel weer op omdat Peter binnenkwam. Nu heb ik de telefoon eruit getrokken. Ik heb geen zin in geklets. Ze liet vanavond een brief bezorgen dat nu Han Lammers weer veel beter voor mijn zaak is dan Hofland.³⁶ Ik heb toch nog tot 20:00 uur doorgewerkt en ben nu bij 5 augustus 1987.

In nova vanavond, vooruitlopend op het besluit om Docters van Leeuwen definitief naar huis te sturen, een reportage en diverse interviews en gesprekken. Docters wordt tijdelijk op non-actief gesteld en vervangen door procureur-generaal Ficq. Het is dus duidelijk: Docters is de aanstichter van de muiterij. Hans Wiegel had Docters naar Den Haag gehaald. Minister Van Dijk benoemde hem als hoofd van de bvd: ‘want de kgb zou zich rot schrikken, zoals hij eruit zag,’ zei Wiegel nota bene voor de camera. Docters van Leeuwen gaf ten tijde van RaRa op televisie een beschrijving van de RaRa-activisten, maar hij ving ze nooit en waarom niet? ‘Dat is een zaak van lange adem,’ antwoordde Docters, ‘soms doe je er twintig jaar over.’ Hij zat dit gewoon uit zijn duim te zuigen. Vervolgens lieten ze een overzicht van incidenten tussen Sorgdrager en Docters zien. Ook werd er in het vooruitzicht gesteld dat Docters zou gaan procederen als hij wordt ontslagen. Hier was even de macht van zittende ambtenaren zichtbaar, die erop gokken dat Sorgdrager zal opstappen, en Docters met een andere minister zijn macht zal behouden.

Daarna volgde een discussie tussen Jaap de Hoop Scheffer en

36 Zie bijlage 11.

[p. 41]

Jan Glastra van Loon (oud-staatssecretaris van Justitie). De Hoop Scheffer: ‘Waar twee kijven, hebben twee schuld.’ Ze hielden zich beiden bij veilige uitspraken. Ook de Bouterseaffaire kwam steeds opduiken. Verder zat professor Ybo Buruma tegenover professor Peter Tak. Buruma zei zelfs: ‘Kok en Sorgdrager sturen aan op een constitutionele crisis.’ Tak zei dat Sorgdrager Docters van Leeuwen wel degelijk kon ontslaan. Hij vond dat Steenhuis en Docters beiden moesten opstappen.

Ook in nova aandacht voor de gezamenlijke persconferentie van president Clinton, zijn vrouw Hillary en vicepresident Al Gore. Het ging eigenlijk over het onderwijsbeleid, maar in de laatste zinnen verwierp hij alle beschuldigingen die in de affaire met Lewinsky zijn geuit. Hij zei dat hij nooit een seksuele relatie met Monica Lewinsky heeft gehad, en dat hij nooit iemand gezegd had erover te liegen.

cnn zegt dat ‘again the us people choose a president who lacked adult control over his sex life.’ En dan denk ik aan mijn oude vriend, psychiater A. Hutschnecker, die jaar in jaar uit publiekelijk bepleitte dat Amerikaanse presidentskandidaten psychologisch getest zouden moeten worden, voor hun geschiktheid om te regeren. Ik denk dat Clinton het wel zal halen, maar zijn prestige ligt op straat.

Ik las het overlijdensbericht van Peter Gottmer. Ik heb nog vaak aan hem gedacht, die heerlijke jongen. Ik heb een keer seks met hem gehad. Ik moet het Peter zeggen. Ik kan het bijna niet geloven. Ik zag hem de laatste tijd bijna nooit meer. Ik krijg er pijn in mijn hoofd van.

27 januari 1998

Ellen is het eens met de fax aan Konings waarin ik haar uitleg waarom wij zo snel zijn overgegaan tot dagvaarding van Verploeg.³⁷ Vermeer zegt dat Verploeg niet zal komen. Hij doet het dus in zijn broek en Peter eigenlijk ook. Die twee hebben meer te verliezen. Ellen dus niet, en met dit gezelschap moet ik het winnen.

Ik kreeg een huilende Wilma Mennega aan de telefoon. Erik (75) is door een hartstilstand overleden en door zijn zoon vanmorgen dood gevonden. Wilma was in tranen. Erik leek zo goed tijdens het kerstdiner. Ik krijg het er benauwd van. En Erik liet me vorige maand zo opgewekt zijn huis en zijn werk aan de encyclopedie zien.

37 Zie bijlage 12.

[p. 42]

Ik durf haast de telefoon niet meer op te nemen. Wat is de volgende noodlottige mededeling? Erik overleed in zijn slaap, het kan niet mooier.

Hans Geerlofs zei bij de ondergang van Docters van Leeuwen steeds aan mij gedacht te hebben.

Ambassadeur Kadarisman stuurde me een aardig berichtje. Hij wenste me veel sterkte bij mijn naderende operatie en heeft mijn groeten overgebracht aan Alatas. Alatas heeft op 12 februari een ontmoeting met Van Mierlo.³⁸

Ik had Ellen per fax gevraagd Ron Abram te informeren over wat wij maandag beogen, even later belde ze om het telefoonnummer van Abram. We waren het eens dat hij moest weten wat er allemaal speelt. Er was een piep in de telefoon: ‘Lubbers belt, dag’ en ze hing op.

Ik heb toch Peter even gebeld, ook om te zeggen dat Peter Gottmer overleden is. Hij leek me afwezig. Morgen moet hij een tand laten trekken, maar hij klonk prima.

Ellen belde 's avonds nog even aan. Abram had ze niet aan de lijn gekregen, maar hij zou haar terugbellen. Heeft hij niet gedaan. Nu gaat het erom maandag voor te bereiden. Lubbers was tijdens het telefoongesprek heel kortaf geweest. Hij had De staat van bedrog kennelijk gelezen. ‘Het wordt wel hard gespeeld,’ had hij tegen Ellen gezegd. Stoffelen had Melkert gesproken, en hij was zeer kwaad geworden. Nu gaat Ellen opnieuw de secretaris-generaal te spreken vragen.

38 Brief d.d. 23 januari 1998.

28 januari 1998

08.45 uur, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Het is definitief: opname op 10 februari en een operatie op 11 februari. Ruggenprik plus slaap, ik kom er niet onderuit. Deze operatie betekent castratie. Sperma zal nooit meer hetzelfde of zichtbaar zijn, het libido neemt af, ik kan no longer keep the plumbing running. Zeven dagen moet ik in het ziekenhuis blijven, en daarna is het vier tot zes weken op halve kracht. Niets aan te doen.

Uroloog Schlatmann zei dat het sperma in het lichaam wegvloeit en het libido afneemt, maar nu zei de internist van het ziekenhuis daar geen aanwijzingen voor te hebben.

Ik denk veel aan Erik, en ik moet vandaag Wilma schrijven.

Westerkade

Gino was terug in Amsterdam en kwam langs. Hij zag er su-

[p. 43]

pergebruind uit en zijn ogen straalden de liefde van zijn moeder voor hem uit. Hij bracht een houten penisje uit Peru mee, als sleutelhanger. Ik gaf hem de laarzen met ringen, waar ik niet goed meer in kan. Hij was zo blij met de laarzen dat het me genoegen deed ze aan hem te geven. Ik heb ook snel een sleutel laten maken, en hij zei dat hij hier nu vaker zal komen. Zijn vriendin is ook een maand in Peru geweest, maar hij benadrukte dat hun levens op veel vlakken niet goed samengaan. Hij krijgt misschien een baan in Peru. Vanmorgen had hij zijn identificatiekaart gehaald, en over een jaar kan hij een paspoort krijgen. Ik blijf Gino totaal in de roos vinden al vanaf het eerste moment dat onze blikken elkaar kruisten. Hij heeft zijn moeder over ons verteld.

Irene Konings van de nvj had gisteren een briefje gestuurd of we Verploeg dan als eerste konden verhoren, want na wat geschuif met agenda's kon hij wel van 09:30 tot 10:30 uur aanwezig zijn. Ze schreef ook dat ze verbaasd was dat ik Verploeg wilde horen als getuige omdat ik niet nagalaten had ‘Verploeg en andere nvj-functionarissen ten onrechte te beledigen en smaad te berokkenen’.³⁹

Ik heb haar geantwoord dat de onenigheid en ruzies niet aan de orde zullen zijn, maar dat Verploeg nu eenmaal sinds 1980 getuige is geweest van mijn strijd tegen de Staat. Om teleurstellingen te voorkomen, heb ik benadrukt dat ik niet de agenda van advocaten en de rechter kan aanpassen op de verhindering van een getuige, en dat het niet aan de gedagvaarde is om te bepalen hoelang een zitting kan of mag duren. Ik had de brief om 08:00 uur vanmorgen al bij Struwe op de fax liggen, maar vanmiddag was die er nog steeds niet door, want het faxnummer was onbruikbaar. Hoe is dit nu mogelijk? Ik heb toen de brief op de fiets naar de nvj gebracht, waar ik om 15.30 uur aankwam.

Ellen belde. Peter heeft geprobeerd Verploeg tweemaal te bereiken, maar die weigerde de telefoon op te nemen. Net als Abram, die een fax heeft gestuurd dat hij geen mondeling contact wil. Peter wil het verhoor van Verploeg nu niet doen. Ellen: ‘Wat als Verploeg jou een onmogelijke man noemt en de pers pikt dit op, dan is dat in jouw nadeel.’ Dus als Verploeg had gezegd: ja, ik kan u helpen, dan had Peter het prachtig gevonden. Bepaalt Verploeg onze agenda? ‘Verploeg moet de waarheid vertellen,’ zei Ellen zelf, ‘maar wat doe je als hij alles vergeten is?’

39 Brief d.d. 27 januari 1998.

[p. 44]

‘Dan hebben we de documenten,’ zei ik. Ik moest me een half uur schor praten aan de telefoon om haar mee te krijgen.

Ze vroeg zich ook af of, nu er een doorbraak bij de Staat lijkt te zijn, we moesten riskeren dat er zich een gevecht tussen mij en Verploeg zou afspelen in de rechtszaal.

Peter Nicolaï ging dus in lucht op en schakelde Pasman in om deze crisis op te lossen. Om wanhopig te worden, altijd weer die schijtlaarzen.

De tekening van Jos Collignon met Sorgdragers grootste straal is uniek.⁴⁰

jos collignon

Karina belde rond 18:00 uur. Ze wil naar Indonesië om onder andere interviews over haar vader te maken. Ik zei dat ze contact op moet nemen met Pak Suhario en Joesoef Isak en dat dan de bal zou gaan rollen. Ik geloof dat zij dacht dat ik naar Djakarta zou gaan, maar dat kan nu niet.

Sjan Poslavsky belde en stelde me zeer gerust over de operatie. Je valt zo in slaap en als je wakker wordt is het voorbij.

Paul zei vandaag dat de woningen die vernield werden tijdens de rellen in de nacht van 30 december in de Oosterparkwijk in Groningen, van sp-leden waren!

40 De Volkskrant, 27 januari 1998.

29 januari 1998

Schreef Wilma en haar broer Ab Mennega om hen te condoleren met de dood van Erik.

[p. 45]

De Hitleriaanse aanpak van staatsman Clinton inzake Irak wordt steeds duidelijker. Hoe kunnen Blair en co. daaraan meedoen? Er zijn concrete plannen voor een drie tot vier dagen durend bombardement als Saddam Hoessein de vn-wapeninspecteurs niet alsnog toelaat op verschillende locaties, waarvan de vs denken dat daar biologische of chemische wapens gemaakt worden.

Vierling belde. Hij vond dat Sorgdrager het uitstekend had gedaan (ik ook). Verder was ook hij van de ene in de andere verbazing gevallen over de lulligheid en onbetrouwbaarheid van de hoofdrolspelers. Dat ambtenaren niet kunnen worden ontslagen zonder gouden handdruk vond hij absurd en de wet diende te worden aangepast. Alfred citeerde Bouterse, die had gezegd: ‘Straks ben ik aan zet, als Docters van Leeuwen er dan nog is.’ Inderdaad, dat zei hij enkele maanden geleden.

Ik had Nicolaï een briefje gefaxt met wat vragen en suggesties over het verhoor van Verploeg aanstaande maandag. Tegen 17:00 uur belde Ellen: ik moest meteen komen. Peter gaf me 20 minuten, want hij moest nog een kind uit de crèche halen.

Nicolaï zei nogmaals dat hij geprobeerd had met Verploeg te spreken, maar dat hij geen tijd had. De nvj wil dus bloed zien en stuurt nu aan op een oorlog met mij. Het verhoor van Verploeg aanstaande maandag is nu dus een val geworden. ‘Als Verploeg - en hij heeft misschien al met Den Hertog overlegd, misschien ook niet - verklaart dat al het gelazer aan jou ligt en Punt neemt dat uitdrukkelijk in het proces verbaal op, dan heb jij gelijk - maar je krijgt nooit meer een schadevergoeding,’ zei Nicolaï. Ik zei dat het me geen moer kon schelen en dat ik liever straatarm blijf dan voor schurken door de knieën te gaan.

‘Ik bescherm jou en wil een procedure winnen,’ zei Peter, ‘en ik zit niet in een waarheidscommissie.’ Ik werd razend en zei dat hij geen ballen had en dat hij in zijn eerste brief aan mij ook nogal wat slagen om de arm hield om aan mijn zaak te beginnen.⁴¹ Daar herinnerde hij zich niets van. Ook niet dat Abram had verteld dat Van Mierlo hem had gezegd dat zijn ambtenaren hem waarschuwden: ‘Brand je niet aan Oltmans.’

Zo was hij ook vergeten dat Den Hertog in zijn pleidooi van 7 juli vorig jaar sprak over het briefje van Verrips, dat ik in de vs vastgezeten zou hebben wegens ontucht met minderjarigen.

41 Brief van Nicolaï, 23 november 1995.

[p. 46]

En dit allemaal terwijl het nos Journaal laat zien dat telefoongesprekken van journalisten in Groningen door Justitie zijn afgeluisterd, en dat De Hoop Scheffer dit allemaal zelfs onheilspellend en onthutsend vindt: ‘Waar zijn we in dit land aangekomen?’ En dat de nvj tegen dergelijk zaken had geprotesteerd, maar dat ik excuses moest maken voor mijn uitspraak dat Docters van Leeuwen zich als een Gestapo-chef gedroeg. En zie nu hoe terecht deze vergelijking was! Straks kan Peter zich ook niet herinneren dat Verploeg oorlog beloofde als de nvj met Van Mierlo geen regeling kan treffen.

Maar Peter Nicolaï was niet te vermurwen en zei: ‘Het gaat om drie zaken: de onrechtmatige behandeling van jou door de Staat, de vraag of zaken verjaard zijn en dat jou schade is berokkend. Ik moet als een dokter jouw belang beschermen.’ Wat maandag plaats zal vinden is een val, ze wrijven zich al in hun handen. ‘Ik voorzie werkelijk,’ zei Peter, ‘dat Verploeg nu gaat stellen: het ligt allemaal aan Oltmans, en dat zou voor jouw belang een catastrofe zijn.’

Ik vond Peter Nicolaï zeer wisselvallig. Zo wierp hij me voor de voeten dat hij nooit akkoord was gegaan met het horen van Verploeg, maar als Verploeg coöperatief was geweest, dan was hij ermee doorgegaan.

‘Ja,’ zei Ellen ook nog tegen mij, ‘jij gaat ervan uit met ruimdenkende mensen te maken te hebben, maar bij de nvj zitten hele enge burgermannetjes.’

Peter ging weg, en ik praatte met Ellen na. Ze vertelde dat Rueb al voor zij bij Höcker, Rueb en Doeleman werkte, haar voorspiegelde dat ze Peter Nicolaï in de maatschap zou kunnen gaan vervangen. Ellen liet zich overhalen bij Doeleman te gaan werken, vervolgens werd gevraagd bij de rest van het personeel gegevens tegen Nicolaï te verzamelen, maar dat ze Peter hiervan op de hoogte stelde. Nu begrijp ik pas waarom Peter opkwam voor Ellen, toen ze haar wilden dumpen op verzoek van Verploeg (en Den Hertog), en ze vervolgens samen die club verlieten. Het zit nog veel smeriger in elkaar dan ik kon vermoeden.

Dit proces gaat niet om wat waar is, maar wat juridisch haalbaar is, aldus Ellen. Ik capituleerde, en ging akkoord met een bericht naar Punt dat we het verhoor van Verploeg afzeggen. Ik drong er wel bij Ellen op aan dat er wat wordt gedaan aan de constante beschuldiging door de nvj van het voeren van een lastercampagne en het plegen van smaad. ‘Ik wil best een kort geding tegen Verploeg instellen om aan die beschuldiging een einde te maken.’ Ze vond het eigenlijk een slimme zet en dic-

[p. 47]

teerde me een tekst voor een fax die ik aan de nvj zou kunnen zenden.

We kwamen overeen dat we dan Kaat Verrips ook niet op 2 februari doen. Bovendien zal ik tot 15 april uit de circulatie zijn. Dit betekent dus weer een jaar uit het raam.

Ellen zei nog Hofland te hebben gebeld. Hij was onbeschrijflijk kwaad geworden over mijn uitspraak in hp/De Tijd. Wie de schoen past, trekke hem aan.

30 januari 1998

Ellen heeft getelefoneerd met de secretaris-generaal van Melkert, Ronald Gerritse. Hij stond erop dat Den Hertog bij een gesprek aanwezig zou zijn. Dus na weken zijn we toch weer terug bij af. Ellen had Stoffelen meteen gealarmeerd. ‘Een schandaal!’ had hij uitgeroepen. Ellen zou met Piet Stoffelen mee moeten gaan naar Melkert. Dat zou een opening kunnen zijn. Maar dat zoeken ze dan allemaal maar uit tussen nu en 15 april. Ik wil er niets meer over horen.

Peter Nicolaï belde. Het leek hem het beste eerst het bestuur van de nvj te vragen om welke redenen zij mij van laster en smaad beschuldigen. Ik heb de fax aan nvj die ik al klaar had liggen om die reden aangepast, maar ik stem dit nog even af met Ellen, die momenteel in de rechtszaal is.

's Middags belde Ellen in verband met de fax en de voorbereiding van een kort geding tegen de nvj. Ze zei dat ze de dagvaardingen voor 6 maart gereed kon maken. Dit weekend wilde ze een brief aan Sorgdrager maken. Ik maakte Ellen duidelijk dat ik langzaam maar zeker het einde van mijn uithoudingsvermogen bereik, dat er niets wordt afgemaakt, en dat als we zo doorgaan, het straks niet meer hoeft. Het was oneerlijk om dit tegen haar te zeggen, vond ze, want 35 procent van haar werktijd stak ze in mijn zaak (ze zei het niet, maar dus voor noppes). Maar dat neemt niet weg dat het een zooitje is.

Ik ben zo van slag door alle moeilijkheden dat ik niet tot schrijven van de Memoires kom. Op die manier slagen ze erin ook dat voor me te verpesten.

Ik heb Broertjes gevraagd mij ook persoonlijk en openlijk te steunen in mijn strijd tegen de Staat en de laster van Verploeg. Ik stuurde ook een fax naar Jan Willem van Cruysen waarom ik nooit meer iets gehoord heb van mijn artikel over de biografie van Bernhard en waarom hij zijn hand zo op de knip houdt, ondanks dat Ellen en ik al verschillende keren hebben duidelijk gemaakt dat ik dit jaar 10.000 gulden nodig heb.

Caroline Delgado belde. Ze wil graag komen en zal de goed-

[p. 48]

koopste vlucht op 16 maart in de ochtend boeken. Ik telefoneerde Ellen hierover. Ellen zei vervolgens dat ze Melkert vergeefs probeerde te bereiken. Ik zei haar dit via Stoffelen te spelen, en te vragen of hij met haar mee wil gaan naar Melkert. Dat zou ze doen. Ze zei ook dat ze de dagvaarding voor Verploeg zo snel mogelijk zou voorbereiden.

Ik wil nu met niemand meer spreken: niet met Kaat Verrips, niet met Caroline, met niemand. Ik heb het helemaal gehad.

31 januari 1998

Nu heeft ook de premier van India gezegd dat Amerikaanse bombardementen op Irak ontoelaatbaar zijn. cnn staat bol van oorlogsgeklets. Maar mijn land zwijgt. Kok en Van Mierlo weten hoe dan ook niet waar het over gaat.

Kok zegt dat hij verbaasd is dat er journalisten zijn afgeluisterd in Groningen op last van het Openbaar Ministerie.⁴² De lul weet gewoon niet wat er in het koninkrijk omgaat. Han Lammers is benoemd tot waarnemend burgemeester in Groningen, na het aftreden van Hans Ouwerkerk.

Ik had om 17:30 uur een kort interviewtje van tien minuten met een radioprogramma over Beatrix. Ik vertelde over Hans Teengs Gerritsen die een brief stond te lezen, waarop Beatrix vroeg of dat wel een brief was die het daglicht kon verdragen. Sprak ook nog even over Kok, die niet weet dat er telefoons worden afgeluisterd.

Aart had met Pieter Broertjes gebeld. Broertjes is zeer ambivalent over mijn gevecht, misschien een nette manier om nee te zeggen. Dat is dan de man die mij schrijft: ‘Sta 100% achter je gevecht.’

Jan Eikelboom maakte een uitstekende documentaire over Beatrix.⁴³ Oud-gouvernante (1950-1953) mevrouw De Beaufort - daarna kwam mejuffrouw Buringh Boekhoudt - zei dat ze meteen wist dat Beatrix geknipt was voor het koningschap. Een lerares Frans, mevrouw Rochat beschreef Beatrix als eerlijk, echt en open. Van Agt (waarom namen ze Lubbers niet?) vertelde hoe Beatrix alles opschreef en dan later een klapboekje opensloeg en zei: ‘Toen zei u zo en zo.’ Dat ken ik dus.

42 NRC Handelsblad, 31 januari 1998.

43 Een roeping als beroep, uitgezonden door de NOS op 31 januari 1998, Nederland 2.

1 februari 1998

De goden zijn met mij: Wilma vraagt of ik vandaag naar Utrecht kom, omdat ik morgen niet wil, hoewel ik nu wel zou kunnen nu het verhoor van Verploeg niet doorgaat. Bovendien

[p. 49]

zijn twee kinderen van Hetty⁴⁴ over uit Engeland, dus ik moet vanavond wel gaan.

De kerkdienst ter gelegenheid van Beatrix zestigste verjaardag is hier vlakbij, in de Westerkerk. Han Lammers speelt orgel tijdens deze dienst. Het gezicht van de koningin is langzamerhand van ‘plamuur’. Het verjaarsfestijn dat rechtstreeks vandaag wordt uitgezonden, is georganiseerd op een door Beatrix bepaald strak regime. Een bal gisteravond tot in de vroege uurtjes en om 10:00 uur in de kerk zijn. Gekkenwerk. Het is voor niemand een overweging.

Vischjager belde rond twee uur, om na een hoop verward geouwehoer te vertellen dat Nicolaï hem had gevraagd hoe hij tegen het proces aankeek. ‘Dat heb je al gewonnen omdat jij de verdediging op je nam,’ had Vischjager tegen Nicolaï gezegd, wat natuurlijk onzin was. Vischjager was ook Hofland tegengekomen die had gezegd een paar brieven van mij te hebben gekregen die zover van de werkelijkheid afstonden, dat hij het op had gegeven. Hofland is gek geworden. Dat zegt Mimi dus ook. Hij gaf me spontaan het adres van Wim Kok, waarop ik een kort briefje schreef en meteen op mijn fiets sprong en Kok De staat van bedrog (plus de brief van ambassadeur Kadarisman) naar zijn huis in de buurt van het Slotervaartziekenhuis ging brengen. In ieder geval kan hij nu niet meer zeggen dat hij nergens vanaf wist.

Terug thuis belde Ellen, die ik vertelde dat ik Kok mijn boek in diens brievenbus had gepost. Ellen begon te kijven en zei: ‘Straks vraag je me ook nog of je je boekje bij Van Mierlo in de bus zal doen. Misschien krijgen Peter en ik het nu nog moeilijker.’

‘Maar het boek is gepubliceerd,’ zei ik.

‘Ja, maar je weet niet hoe Van Mierlo het zal interpreteren. En nu heeft Kok het ook nog.’

Ik zal tot het bittere einde strijden met open vizier. Nu vertelde Ellen dat Hofland zijn naam uit het colofon van hp/De Tijd heeft laten schrappen, zo kwaad was hij. Hij had de film van Van Gogh aangekaart en daarvoor ook een interview gegeven. Dat was waar, maar echt publiekelijk helpen doet hij nooit. Henk had haar nu ook gedreigd de auteursrechten van zijn brieven die ik publiceer op te eisen. ‘Dat meen je niet,’ heeft Ellen gezegd.

Toen ik Ellen vertelde dat ik een fax aan Van Cruysen heb gestuurd over waar hij mee bezig was, zei Ellen dat ze hem zater-

44 Redactie: Hetty (Henriette) Mennega (1926-1993), de zus van Erik Mennega. Zij was gehuwd met Neville Sterry. Ze hadden drie kinderen Russell, Julia en Guy Sterry.

[p. 50]

dag bij Metz had gezien. ‘Nu begrijp ik waarom Van Cruysen toen hij me zag spoorloos verdween en niet meer tevoorschijn kwam.’ Dat noemde Herrenberg ‘makrelen’. ‘Je gooit bij de pier in Scheveningen een hengel uit en je vangt zeven makrelen, dat zijn Hollandse journalisten.’

16:15 uur, trein naar Utrecht

Een ongeschoren man op de roltrap naar bus 3 sprak me aan. Ik dacht: wat nu weer. ‘Ik heb uw tante Mennega⁴⁵ verzorgd toen zij op leeftijd was. Zij zond die Portugese weg en toen kwam ik bij haar. Zij sprak altijd goed over u, ook als u onder vuur lag.’ Ik kon mijn oren niet geloven. Het was Peter 't Hoen. Hij had een broer Tom en een zus Clazien. Hun vader was huisarts in Maarssen geweest. ‘Tante Juut had veel waardering voor u,’ zei ik. Ik vertelde hem dat Erik was overleden en ik op weg naar zijn dochter was. Hoe werkt dit allemaal?

45 Redactie: Juliana (Juut) Mennega-Oltmans. De moeder van Erik en Henriette Mennega, en tante van Willem Oltmans.

23.30 uur, trein naar Amsterdam

Het was heel uniek met Wilma, haar broer Albert (met aanhang), haar man Guido, en de twee kinderen van Guido, haar dochter Aliki en de drie kinderen van Hetty en Neville Sterry. Russell kwam vanavond en Julia en Guy waren er al. Julia leert Chinees en spreekt het. Ze heeft drie zoontjes. Wilma vertelde mij in de keuken hoe Erik ziek was geworden tijdens een busreis naar Frankrijk. Erik is echt heel ziek geweest. Wat hebben de artsen met hem gedaan? Ab vond hem in de badkamer. Ik zag Erik nog zitten in de stoel waar nu Ab in zat.

Ze hadden een soort van liefdesbrieven aan Pascalle, een vrouw uit Genève, gevonden. Wilma zei heel terecht: ‘Waarom zei hij daar nooit iets over?’

2 februari 1998

Westerkade

Arme Erik. Ik kan er nog steeds niet bij. We hadden gisterenavond een lange discussie over naar de hemel gaan of niet. ‘Anders heeft het toch helemaal geen zin,’ riep Wilma. Ik antwoordde: ‘Het hangt ervan af wat je tijdens je leven gedaan hebt, bijvoorbeeld een kininepil tegen malaria uitvinden.’

Wim Kok is in Davos, dus hij heeft het boek nog niet gezien. Ellen zei dat ‘(...) er wordt gezegd, als die juffrouw er niet was, was het allang geregeld.’ Onzin dus. Lammers schijnt te hebben afgesproken met Melkert dat deze nu mijn zaak zelf

[p. 51]

onder zich neemt. ‘Lubbers doet nooit meer iets. Die staat onder zo'n druk,’ zei Ellen. Zij vond de fax die ik vanochtend aan Henk Hofland had gestuurd ‘niet verstandig’.

De begrafenis van Erik moet nu bezig zijn. Er zijn zeven sprekers. Wat een tijdverspilling. Woorden kunnen niet zeggen wat gezegd moet worden.

Ik kan me niet goed concentreren vanwege de komende operatie. Misschien stom en niet nodig, maar zo is het.

Mijn fax aan Piet Stoffelen lijkt gewerkt te hebben.⁴⁶ Stoffelen heeft Ellen gebeld en zei dat hij ook met Melkert had gesproken, die de zaak nu naar zich toe zal trekken. Ze willen mijn voorwaarden weten. Ik zei Ellen dat het voorstel van de nvj uit 1991 de basis moest zijn, vermeerderd met zeven jaar procederen en advocatenkosten, inclusief de gift voor rehabilitatie, zoals Joris Ivens kreeg.

46 Fax aan Piet Stoffelen, 31 januari 1998.

3 februari 1998

Gisteravond in bed dacht ik: wat is er aan de hand? Er is ineens een doodse stilte rond Docters van Leeuwen. Stel je voor dat we hier de Amerikaanse pers hadden. Maar vanmorgen ving ik op het nos Journaal op: ‘Zal dit tot rehabilitatie van Docters van Leeuwen leiden?’ Bij de volgende uitzending bleken de Zwolse Courant en andere gpd-bladen een brief van Docters te hebben ‘gevonden’, waarin deze Sorgdrager een voorstel deed tot een eerbare overplaatsing van Steenhuis. Dus met andere woorden, Sorgdrager had informatie achtergehouden en Koekkoek (cda) gaat nu vragen stellen over hoe het verder moet. Docters heeft er wel erg lang mee gewacht een nieuwe leugen uit de trukendoos te toveren. De echte vraag is waarschijnlijk of Steenhuis niet te veel weet om echt helemaal afgezet te worden.

Tot nu toe ging de hele dag op aan geklooi over welke tekst naar Stoffelen, en dus naar Melkert moest. Zo vind ik Ellen knap vervelend. Ik ging hengelen en ja hoor: ‘Caroline Delgado had gezegd: “He is not easy but we love him”.’ Dat is natuurlijk de manier waarop Ellen tegen derden praat en daarom sprak ze over dat ik haar in het boek had afgezeikt. Honeymoon is over. Ik vertrouw haar niet meer. Het spijt me. Het blindelings geloven in dat ze eerlijk bezig was, is verdwenen. Ze is voortdurend over haar toeren, nu met rugpijn. Ze is een zenuwpees waardoor ze veel verpest en dat is erg, erg jammer. Ze was prima bezig met Lubbers, maar hij ligt eruit. Toen Jur-

[p. 52]

gens, daar hoor je nooit meer over. Dan Stoffelen en daarna Lammers, die beter was dan Stoffelen. En nu is het weer Stoffelen.

Ludwig van Mulier zei dat Wijdenbosch waarschijnlijk gaat verdwijnen. ‘Docters van Leeuwen blijft stoken,’ zei hij terecht, ‘nu weer via de gpd.’

Sjan Poslavsky belde om me moed in te spreken. Ze heeft nu een been gebroken en eerder haar pols.

Wouter Kok belde vanmorgen. Hij vroeg een lijst van de 150 Tweede Kamerleden en ik zei hem zichzelf de moeite te sparen - hoe aardig ook bedacht - want hij wilde duidelijk maken dat zijn belastinggeld met mijn rechtszaak werd verspild. ‘Dat gooien ze in de prullenmand, vergeet het maar,’ zei ik.

4 februari 1998

Ik denk dat Christo Landman niet blij is met mijn boek, want ik heb niets meer van hem gehoord. Ik heb hem zelf maar een briefje gestuurd.

De Telegraaf meldt voortgezet gestook van Docters van Leeuwen, wat normaliter zou betekenen dat hij nu snel van het toneel zal verdwijnen.⁴⁷ Maar zelfs bij Struwe werd gezegd: ‘Hij heeft dossiers over iedereen.’ Paul de Ridder noemde Docters (wat ik ook al herhaaldelijk dacht) de Edgar B. Hoover van Den Haag. Overigens vond Paul mijn voorwaarden voor een schikking goed.⁴⁸

Ik lees ook in De Telegraaf dat het niet Badrissein Sital was die de regering Wijdenbosch verliet, maar Anand Seetal.⁴⁹ De regering is wel haar meerderheid kwijt in het parlement.

Ellen heeft gisteren nog laat een brief in elkaar gedraaid.⁵⁰ Nu is Kaat Verrips weer over haar toeren. Maar wat denk je van mij? En het geklets in haar brief - waarom Ellen, mijn grote verdedigster, in haar concept aan Stoffelen eerst aan de grieven van de Staat tegemoetkwam, terwijl ik het lijdend voorwerp ben (al 43 jaar) - geeft precies haar ware instelling weer. En die andere grote beschermheer, Nicolaï, die Wijnbeek zou bellen, en zes weken geleden een brief aan Dijkstal zou schrijven, is al dagen onbereikbaar wegens een griepje.

Ik stond al bij Thermos voor de deur toen ik me bedacht dat deze luxe nergens voor nodig was. Ik ben omgedraaid en weer naar huis gegaan. Nu probeer ik te werken.

47 De Telegraaf, 4 februari 1998.

48 Zie bijlage 13.

49 De Telegraaf, 4 februari 1998.

50 Zie bijlage 14.

[p. 53]

Eind van de middag een afschuwelijk telefoongesprek van ongeveer een half uur met Ellen Pasman. Het is de Röell-affaire all over again. Ze geeft niets toe, en weet alles beter, maar ik heb geen zin in gekijf en ondertussen gebeurt er eigenlijk niets. Jurgens zou een rapelletje sturen! Twee weken geleden zou hij vragen stellen als er geen antwoord kwam. Ik dacht weer aan de woorden van Peter dat ik lief moest zijn voor Ellen, dus ik schreef haar maar weer een briefje. Ik begon eerst met de mededeling dat ik haar en Peter ook niet meer kan geloven, maar die versie heb ik maar in de prullenbak gegooid.

Ik heb ook Kaat Verrips maar geschreven dat ze zich nergens druk over hoeft te maken, en dat ik hoop dat haar getuigenis niet meer nodig is, omdat inmiddels toch een bemiddeling op gang lijkt te komen.⁵¹

Netty Feldhaus van Ham belde. Ze had mijn brief gekregen waarin ik geschreven had, dat ik haar laatste brief niet open had gemaakt. Zo werd het een verzoeningsgesprek. Maar toen ik zei dat ik naar Peter ging, onderbrak ze me: ‘Je hebt geen geld om naar Tilburg te komen, maar je gaat wel naar Zuid-Afrika.’ Ik had het liefst de hoorn erop gegooid, maar legde uit dat ik een vrij ticket kreeg op punten van klm. De adder blijft onder het gras zitten, want ze gelooft me niet. Jammer.

De thee is aangekomen, zei Peter. Ik denk dat Ellen hem heeft gebeld, want Peter vroeg of ik Ellen wel goed behandelde. Het gaat veel te ver. Er is maar een manier vanaf nu: haar op afstand houden.

Ik zei tijdens de telefonische discussie vanmiddag tegen Ellen: ‘Het begint op een Röell-affaire te lijken.’

‘Pardon?’ was haar reactie. Maar het is helaas waar. Precies Röell, die belde ook naar mijn vrienden om hen op haar hand te krijgen.

's Avonds lag er een reactie van Ellen met een aantal stukken in de brievenbus.⁵²

51 Zie bijlage 15.

52 Zie bijlage 16, (niet compleet).

5 februari 1998

Ik ben woedend! Ben (bij Struwe) wilde helpen en zond de faxen voor Pasman alle drie naar Neal Lachman, die boef!

Heb Peet exact geschreven hoe de vlag erbij hangt, aangezien hij vroeg naar Ellen. Ik wil niet eens weten of Ellen hem heeft gebeld, of dat hij gewoon maar naar haar vroeg.

Ik heb Peter en Ellen een fax gestuurd om hen eens precies duidelijk te maken wat ik van hun optreden vind en dat ik hen

[p. 54]

steeds minder vertrouw.⁵³ Ellen belde per omgaande: ‘Als ik deze opsomming aan Peter geef, komt er het grootste gedonder.’ Moet je nagaan waar ik in zit, en waar ook Ellen in zit! Ze heeft gelijk, dit kan Nicolaï inderdaad beter niet zien, maar de zaak gaat op deze manier mis. Ja, ze had vrijdag twee kort gedingen, en daardoor was Verploeg blijven liggen. ‘Dan moet je het niet zeggen dat je hem zondag wel even maakt.’

De secretaresse van Van Mierlo had tegen Jurgens gezegd dat er binnen een week antwoord komt. Ik vertelde Ellen dat iemand Van Mierlo duidelijk moet maken dat als hij het waagt weer door Den Hertog te laten antwoorden, hij in de problemen zal zitten. ‘Wat jullie onvoldoende onderstrepen is dat ik - samen met de nvj - in een proces tegen de Staat gelokt ben, omdat ze bij Buitenlandse Zaken wisten dat mijn financiële middelen, in tegenstelling tot die van de Staat, niet oneindig zijn en ik het dus nooit zou kunnen winnen. Buitenlandse Zaken heeft opzettelijk een smerig spel gespeeld.’ Ellen opperde dat Stoffelen Melkert ervan moest overtuigen Van Mierlo te bellen, maar ik zei haar dat dit te lang gaat duren omdat Van Mierlo op 12 februari al een ontmoeting met Alatas heeft.

De chauffeur van de auto waarmee Diana vorig jaar verongelukte, zou 350 duizend gulden op de bank hebben staan. Dat geld zou kort voor het ongeluk in een aantal transacties op die rekening zijn bijgeschreven. De Franse politie onderzoekt nu de herkomst.⁵⁴ Het begint steeds meer op de afleidingsmanoeuvres rond de moord op jfk in Dallas te lijken.

Het ziekenhuis belde. Neemt u liever niets van waarde mee, en legt u ook geen geld in uw laatje. U weet dat dit een ziekenhuis is en het zou niet veilig zijn. Jezus wat een wereld.

Ad Leerintveld komt maandag om 09:00 uur nog vijftig dagboeken halen, plus manuscripten van drie delen Memoires, plus twee knipselboeken. Weg is weg.

Ik belde met Gino die vertelde dat hij vorig jaar met een hond in de trein was gepakt. Hij had een valse naam opgegeven, maar is toch opgespoord. Ze hebben hem gisteren een hele middag op het politiebureau vastgehouden. Hij moet nu 65 gulden betalen of drie dagen zitten.

Jos Slats ontpopte zich weer eens als het dwarsliggende pennelikkertje. Hij kwam met: een pleidooi voor docters van leeuwen.⁵⁵ Over twee pagina's doet hij uit de doeken dat de

53 Zie bijlage 17.

54 De Volkskrant, 5 februari 1998.

55 Vrij Nederland, 7 februari 1998.

[p. 55]

muiterij van Docters van Leeuwen eigenlijk geen muiterij was, en dat hij en Steenhuis door het ministerie van Justitie en Dolman, die onderzoek moest doen naar de nevenactiviteiten van Steenhuis voor onderzoeksbureau Bakkenist, voor de gek zijn gehouden.

6 februari 1998

Ellen heeft een concept gemaakt voor Verploeg, Abram en andere functionarissen van de nvj. Ik vind het nog niet zo sterk, en ze heeft er ook geen artikelen van De Journalist bijgedaan, maar misschien hebben ze die niet.

Ed was hier. Hij zei me dat mijn ringen eraf moesten voor de operatie - voor het eerst in een halve eeuw! - ‘want in het ziekenhuis knippen ze die door.’ Ik ging naar juwelier Bonebakker waar mevrouw Buys met twee tangen de ringen van mijn vingers haalde. Het gaat 300 tot 400 gulden kosten om ze te herstellen.

Gino bracht een mooi Peruaans bakje mee en een Kouros eau de toilette. Mijn laarzen staan hem heel lekker. We lagen op bed. Hij vertelde dat hij bosbeheer en milieuproblematiek wil gaan studeren, om later in Peru in natuurparken te kunnen werken. Eerst wil hij een bar opzetten om inkomen te krijgen en tegen zijn veertigste het bos in gaan. Ik zei dat als de Staat betaalt, ik voor zijn studie wil betalen. Wonderlijke jongen. Ik ben erg gek op hem.

7 februari 1998

Gisteravond gooide Ellen nog een kopie van haar brief aan de nvj in de bus, wat niet volgens afspraak was, want ik wilde een dagvaarding, geen brief.⁵⁶ Ik schreef haar daar vanmorgen een briefje over, want zij wordt een steeds onzekerder factor. Ook heb ik Peter Nicolaï zo vriendelijk mogelijk geschreven dat hij me tot wanhoop drijft door steeds van alles te beloven, maar het vervolgens niet te doen of af te maken.

Ik vroeg Wouter Kok vanmorgen of hij geld kan inzamelen via internet. Hij heeft al een tekst en ik heb hem gezegd contact op te nemen met Paul de Ridder.

Wertheim belde en zei dat hij in zijn onlangs verschenen boek al genoemd had wat ik hem schreef. Ik betwijfel het. Hij voorspelde dat er in Indonesië een opstand zou uitbreken. Hij heeft waarschijnlijk gelijk.

M.W. (René) van Eijk - uit de Verrips-Croiset-affaire⁵⁷ - is

56 Zie bijlage 18.

57 Zie ook Memoires 1964-1967.

[p. 56]

overleden, evenals rvd-perschef Willem van den Berge, aan wie ik een uitstekende herinnering bewaar.⁵⁸

De Journalist heeft mijn ingezonden brief geplaatst die ik schreef als reactie op het stuk van Piet Hagen. Natuurlijk werd weer een deel van de brief gecensureerd, want de passage over de gemiste kans voor Hagen om Dijkstal in zijn hemd te zetten en de kritiek op de nvj zijn compleet geschrapt.⁵⁹

Ellen belde en vond dat ik Piet Hagen opnieuw voor de Raad voor de Journalistiek moest brengen. Ik denk het eigenlijk niet. Hij verdient het wel, maar ik doe het niet. Ik zal het Paul de Ridder eens vragen.

Ik ben zeer geroerd en onder de indruk van het spel van Jac-

58 Zie Memoires 1976-1979.

59 De Journalist, 6 februari 1998.

[p. 57]

queline du Pré op televisie. Zij werd maar 42 jaar. Ze geeft zoveel schoonheid in het Forellenkwintet. Een intens muzikale vrouw, en goddank ben ik in staat die schoonheid te ontvangen vanwege mijn eigen ervaring met het spelen van piano en cello.⁶⁰

60 Kunst...omdat het moet, uitgezonden 7 februari 1998, door TROS, Nederland 2.

8 februari 1998

Paul Witteman hangt weer heel pro-PvdA en anti-cda de populaire drol uit in Buitenhof en interviewt oud-minister Andriessen (cda). Het is allemaal zo'n smerige zaak. Hoe is het mogelijk dat via de televisie het publiek zo pro-paars, of liever pro-Kok, door deze Witteman wordt geïnformeerd?

Ik heb het stuk over de biografie van Bernhard herschreven voor hp/De Tijd.

Paul van der Steen had een recensie geschreven over De staat van bedrog, en ook hij suggereert dat ik plezier beleef aan de strijd tegen de Staat, en dat ik het (deels) aan mezelf te danken heb dat die zaak nog steeds voortduurt. Ik heb hem een brief geschreven om zijn insinuaties te weerleggen en te proberen duidelijk te maken waar het allemaal wel om gaat, maar of hij ervan zal leren, betwijfel ik.⁶¹

Jan Willem van Cruysen beantwoordde mijn fax natuurlijk niet, de creep, en ik hoor ook helemaal nooit meer iets van mijn grote vriend Santegoeds.

De laatste ongeschonden set van de eerste vijf delen Memoires gaat naar Kees Thomassen van de kb, op verzoek.

Twee journalisten van Time hebben een boek over Diana geschreven: Death of a Princess.⁶² Het bevestigt de mening die ik ook altijd al had. Dodi zou die avond Diana ten huwelijk vragen. Alles was bekend bij de inlichtingendienst en ze verhinderden het simpelweg om een nieuw schandaal voor de Britse koninklijke familie te voorkomen.

Nu blijkt Monica Lewinsky gesolliciteerd te hebben in het Watergate Hotel bij de Amerikaanse ambassadeur bij de vn, Bill Richardson, op voorspraak van het Witte Huis. Wolf Blitzer van cnn vraagt ernaar en Richardson lult zichzelf vast, en zegt, zonder dat Blitzer het vroeg, vier keer uit zichzelf: ‘There was no pressure.’ Qui s'excuse s'accuse. De onbetrouwbaarheid kon je van beide gezichten aflezen.

61 De Limburger, 30 januari 1998. Zie ook bijlage 19.

62 Thomas Sancton, Scott Macleod, Death of a Princess: The Investigation, St. Martin's Press, New York, 1998.

[p. 58]

9 februari 1998

Alle interviewers van cnn, inbegrepen de dames, zijn voor een oorlog tegen Irak. ‘Groepsdenken’ ten voeten uit. De Amerikanen onderschatten hoe ze wereldwijd anti-Amerikaanse gevoelens oproepen door overal hun macht en arrogantie te laten zien.

Wilma heeft me een briefje gestuurd om te bedanken voor mijn komst vorige week, ter afscheid van Erik.⁶³ De crematie was geweldig geweest en druk bezocht. De dag daarna sneeuwde het, wat ze beschouwde als een teken van haar vader dat het hem goed ging, omdat hij het meest hield van het winterweer. Ze stuurde me ook de teksten van iedereen die wat gezegd heeft.

Ad Leerintveld kwam drie dozen dagboeken ophalen. Ik probeer het gevoel te onderdrukken, maar steeds als die boeken naar Den Haag gereden worden, voelt het alsof een deel van mij voor altijd weggaat.

Ellen vertelde dat nu ook Vischjager in Den Haag had horen zeggen dat de zaak allang geregeld zou zijn als zij maar weg zou zijn. Ik zei haar onomwonden dat ik geen schikking accepteer zonder haar. Ze had met Boukema gesproken, die het met me eens was dat Verploeg en de nvj tegenover mij geen smadelijke en lasterlijke uitspraken hadden mogen lanceren. Ellen verzekerde andermaal dat de dagvaarding naar Verploeg en co. is uitgaan, maar helemaal geloof ik haar niet meer.

Karina gaat naar Indonesië en wil daar verschillende interviews opnemen. Zo wil ze contactgegevens van Pak Ruslan, Ali Alatas en Pak Suhario.⁶⁴

Doodse stilte vanuit hp/De Tijd na het deponeren van het artikel over Bernhards biografie.

Ik weet nog hoe vreselijk ik die drie maanden gipsharnas vond en dat toen het over was, het voelde of het nooit was gebeurd. Dus wat zijn zes dagen in het ziekenhuis?

Het is volle maan. Wat betekent dit?

63 Brief d.d. 8 februari 1998.

64 Brief d.d. 1 februari 1998.

10 februari 1998

Ik bracht Gino vanmorgen vroeg een briefje dat mijn studio wel op het diefstalslot gaat. Hij wordt gek van zijn vriendin en wil naar de Westerkade ‘uitwijken’, maar dan lig ik daar zorgelijk over te zijn in het ziekenhuis.

De Volkskrant schrijft over het nieuwe nummer van MilleniuM en vindt dat Serge van Duijnhoven zich met zijn bijdrage over

[p. 59]

mij belachelijk heeft gemaakt door ‘kritiekloos’ aan mijn hand te lopen.⁶⁵

Ik heb van Leo van Rooijen van Story nooit meer iets gehoord over mijn aanbod voor zijn blad verslag te doen van het staatsbezoek van Beatrix aan Griekenland. Toch heb ik hem nog even een briefje geschreven of hij me bij een volgend staatsbezoek toch nog een reportage kan gunnen, zodat ik wat extra's kan verdienen naast mijn minimumuitkering.

65 De Volkskrant, 10 februari 1998.

13:00 uur, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Toen ik me meldde bij de balie van het ziekenhuis, kwam Jan Mets aanrijden met Surjono in een rolstoel. Hij heeft een poliep in zijn blaas. Geweldig wat Jan nog altijd voor Surjono blijft doen. Over Paul de Ridder zei Jan: ‘Die deugt.’

Een zaalassistent onderzocht me, en op het eind stak hij zijn vingers in mijn reet om aan de prostaat te voelen. Ik protesteerde: ‘Ik ben een nicht, maar zoiets laat ik nooit toe.’

Surjono zit nog altijd even beestachtig aan tafel. Hij vertelde dat ik hem tijdens ons eerste ontbijt in Moskou heb verteld niet te smakken. Hoe wist hij dit in godsnaam nog? Het is nog net zo erg als toen.

Ook kwam ik Harry Mulisch tegen bij het bloedonderzoek, en we hebben heel aardig staan praten, onder meer over Cuba.

Juliëtte (de verpleegster) legde uit dat ik waarschijnlijk zaterdag weer naar huis kan. Zou het waar zijn? Het lijkt allemaal steeds minder erg dan ik dacht. Ik zal de hemel danken als het voorbij is.

Morgen om 07:45 uur is mijn operatie. Ik vind het afschuwelijk, maar ik moet erdoorheen. Schlatmann voert het uit, en ik krijg een Poolse anesthesist. Dat vind ik minder.

Ik belde Ellen. Stoffelen was er vandaag achtergekomen dat Melkert mijn dossier niet had gekregen en hij was laaiend. Zo werkt Den Haag. Daarom kreeg Lubbers niet wat hij nodig had om zich een juiste mening te vormen over wat er was gebeurd.

Ellen heeft nog geen dagvaarding gezonden, maar had een vals briefje naar de nvj gezonden om voor 11 februari 15:30 uur antwoord te geven op haar brief van 6 februari en een rectificatie in De Journalist toe te zeggen, omdat er anders een dagvaarding volgt. Ze heeft meteen de president van de rechtbank om een datum gevraagd.

Ik ben verhuisd naar de mooiste kamer op de afdeling, met ra-

[p. 60]

men rondom. Ik lig er bovendien samen met Surjono. Wie had dit ooit gedacht. We praten veel over Bung Karno.

19:00 uur

Op het nos Journaal laten ze zien dat 60 procent van het Britse volk zegt dat Irak gebombardeer d moet worden. Hoe is het mogelijk: de media. Australië stuurt 200 soldaten en twee vliegtuigen, Canada stuurt twee vliegtuigen, een oorlogsschip en een paar troepen. Ze zijn helemaal gek.

11 februari 1998

06:45 uur

Nu gaat het dan gebeuren. Het doel: van de katheter afkomen en weer controle krijgen over mijn pik. Het is ruim 60 jaar plus elf dagen na de blindedarmoperatie. Tr ees van Peter belde gisteravond nog, dat zij zou bidden. Sjan Poslavsky zei iets dergelijks. God zegene de greep. De komende dagen zijn shit. In 1938 werd alles voor me besloten, nu moest ik zelf kiezen om ‘in de andere wereld’ te komen.

Surjono en ik zitten nu nog wel met een katheter, maar rechtstreeks naar een gigantische zak - om te kijken of onze urine vrij van schilfertjes is. We liggen dus vast en kunnen niet op of neer, en ja dat is vervelend, maar het moet gebeuren. Hij zit constant een jonge verpleegster het leven zuur te maken door te doen alsof hij haar niet begrijpt, terwijl alles hem al een aantal malen is uitgespeld. Ik zei hem uiteindelijk zich te gedragen en de verpleegster niet te beduvelen. Ineens was ik necolim,⁶⁶ en moest ik me er niet mee bemoeien. Ik zei: ‘Ik schaam me voor je als je je niet behoorlijk gedraagt.’ En dat was het einde van de conversatie, tot nu toe.

66 Redactie: acroniem voor neo-kolonialist en imperialist.

12 februari 1998

Surjono riep de hele nacht door om de nachtverpleegster. Hij pieste herhaaldelijk en ongecontroleerd op de grond in onze kamer, wat de verpleegster bijna tot tranen bracht: ‘Daar ben ik niet voor aangenomen.’ Ik verbaas me hoe de meisjes het volhouden en zelfs een zeker plezier en voldoening aan deze baan overhouden.

Maar om 06:00 uur kwam een juf frouw mijn temperatuur en bloeddr uk opnemen. Ik vertelde haar dat ik niets wilde, want ik sliep net weer een beetje. ‘Het is hier geen hotel, dan had u niet in dit ziekenhuis moeten zijn, want u weet wat de conse-

[p. 61]

quenties hier zijn.’ Toen kwamen er drie leerlingen, inclusief een arts, die twee gaten prikte om een infuus te plaatsen. Ik wil liever nog een dag het ‘wiwi-infuus’ houden. Ik vroeg of er naar de nieren gekeken moest worden, maar dat hoeft pas over twee maanden. Er zit bijna geen bloed meer in de ‘luier’ om de slang.

Nu ben ik moe door de slechte nacht.

11:30 uur

Ik ging - nadat alles was ontkoppeld - met de lift naar beneden om de ochtendbladen te halen. Zes weken niet fietsen, zes weken geen seks: dat is nota bene tot 1 april. Het heeft geen zin om een of twee weken daarvoor naar Zuid-Afrika te gaan, dus eind maart.

Docters denkt er niet over om op te stappen. Hij wil zo snel mogelijk weer aan het werk, maar dat kan dus niet. Het bewijst exact wat voor vlees men in de kuip heeft.⁶⁷

Het hoofdredactioneel commentaar in De Telegraaf valt Van Mierlo aan, die in Indonesië is, vanwege zijn ontmoeting met Poncke Princen.⁶⁸

Nu blijkt dat staatssecretaris van Defensie, Gmelich Meijling, in Washington had gezegd dat Nederland een fregat naar de Golf zal sturen, waardoor Albright zei dat Nederland meedoet. Maar Kok heeft ingegrepen, onder meer met een spreekverbod voor de staatssecretaris. Ewoud Nijsingh heeft de fregatrel keurig op een rijtje gezet.⁶⁹

Ik hoor Surjono smakken dwars door cnn en mijn oordoppen heen. Jan Mets kwam langs en zei: ‘Deze kamer zouden jullie de nefo's (New Emerging Forces) moeten noemen.’

Suharto was op tv. Hij werd bezocht door Van Mierlo, geflankeerd door Alatas (voor het eerst weer op televisie).

Zuid-Afrika wil invoeren dat het personeel bij bedrijven een afspiegeling moet zijn van de bevolking, wat voor veel bedrijven betekent dat ze meer zwarte mensen moeten aannemen. Het is duidelijk dat het mis zal gaan in Zuid-Afrika.⁷⁰

67 De Telegraaf, 12 februari 1998.

68 Idem.

69 De Volkskrant, 12 februari 1998.

70 NRC Handelsblad, 11 februari 1998.

20.30 uur

Ik belde Mimi Hofland. ‘Omdat jij hebt gezegd dat de twee mensen die hem het beste kennen weten wat voor een klootzak hij is,’ begon ze. Daar was Henk het kwaadst om gewor-

[p. 62]

den en hij had me zijn grootste vijand genoemd. ‘En jullie spannen tegen mij samen,’ had hij tegen haar gezegd. Juist om die schijn niet te wekken, bel of zie ik Mimi bijna nooit. ‘Henk is langzamerhand paranoïde,’ zei Mimi. Ze had papieren over 1996 nodig, maar Henk had geen tijd ze te brengen. Hij liet haar daarom naar Scheltema komen. Daar zei hij haar dat hij nu naar Amerika zou gaan, maar daarna zou hij een advocaat nemen om te voorkomen dat ik zijn brieven publiceer, dat moest ze mij maar zeggen. Hij maakt zich steeds belachelijker. Ik ben geen vijand en voel me ook niet zo. Ik vind hem gewoon een onbetrouwbare lul.

13 februari 1998

De katheter wordt verwijderd. Ik probeerde het nog een dag te rekken, maar ze wisten al voor ze binnenkwamen dat het zou gebeuren. Vooruit dan maar. Het hangt af van hoe het plassen gaat of ik morgen of zondag naar huis kan.

Surjono gaat weg, met zijn groene Mao-pet met ster op. Hij is met 70 jaar een wrak. Ik hoop dat ik nu alleen op deze kamer kan blijven. Surjono doet of hij geen geld heeft, en moet met een taxi naar huis, want ‘de vriend’ is niet komen opdagen.

Er ligt een fax van advocaat Janssen bij Struwe, die ik door laat sturen naar Pasman.

Truusje van Tols moeder is overleden. Ze stuurde mij haar toespraak toe op de crematie op 4 februari. Dat is waarom ik hp/de Tijd de laatste weken niet heb gekregen. Mijn achterdocht was te groot.

12:30 uur

Het is stralend zonnig weer en ik ben heerlijk alleen. De katheter werd er in een keer uitgerukt, maar het deed maar even echt pijn. Nu is het afwachten hoe het plassen gaat zonder katheter. Ik houd mijn hart vast.

Op 9 maart vindt het kort geding tegen de nvj plaats, op 2 maart moet ik voor controle naar Schlatmann en op 17 maart is het verhoor van Caroline Delgado.

Er is een andere oude heer binnengebracht door zijn echtgenote (‘Oh, kijk je ligt bij een tv-ster’). Zijn dochter die er ook bij was, was zichtbaar ontdaan over haar vader. Toch denk ik dat het met deze patiënt goed komt.

Juliëtte was de verpleegster die Surjono en mij op deze kamer manoeuvreerde. Vanmiddag kreeg ik bezoek van haar lover, Suzanne Bakker, biochemicus van huis uit. Ze stond op plek

[p. 63]

43 van de kandidatenlijst van d66 voor de verkiezingen. We praatten een tijdje.

19:45 uur

Eindelijk, na zevenenhalf uur plaste ik zonder bloed en relatief pijnloos. Wonderlijk.

14 februari 1998

Westerkade

Na een onrustige nacht deed verpleegster Marit er om 02:30 uur nog een katheter in (met de nodige pijn) en haalde twee liter uit mijn blaas. Ik kon het niet geloven. Ik sliep op een onderzoekskamer waar mijn bed naartoe was gereden, en kon weer niet pissen om 07:00 uur, waardoor ik om 07:45 Lonis belde om me maar niet te komen ophalen. Maar even later begon het urineren opeens, vier keer, en belde ik Hans om toch maar te komen. De truc is om ieder uur te plassen zonder aandrang te voelen. Dus om de ‘machine’ op gang te houden. Dit doe ik nu, en het gaat (tot dusverre) prima.

Hans kwam, we namen lijn 10 en inderdaad, dat is aangenamer, want hij is zelfs sneller dan lijn 3. Vanaf hier nam ik een bus naar Struwe, waar Johan de International Herald Tribune voor me had bewaard. Ik liep terug van Struwe, via de markt en Albert Heijn en kan nauwelijks geloven nu weer aan mijn schrijftafel te zitten.

Casper van den Wall Bake belde (de enige tot nu toe) om me voor het eten te vragen op dinsdag. Ook lag er een lieve kaart van Trees.

Ik kan niet wachten om naar Zuid-Afrika te gaan. Maar als broer Hendrik niet meer reageert, zal ik Kaapstad overslaan.

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Ik stopte met plassen rond 18:00 uur. Ik ben dus weer in het ziekenhuis om via een katheter mijn blaas weer te laten legen - net als vannacht. Ik heb mijn lesje wel geleerd, anders zit er straks weer twee liter in. Het doet wel pijn en is geen lolletje, maar het moet. Hopelijk zijn morgen de zaken weer normaal. Er is in ieder geval totaal geen bloed.

Gelukkig was Marit er weer. Ze gaf me eerst water met bitterzout te drinken omdat ik geconstipeerd ben, en moest een tijdje afwachten. Het hielp niets.

De dienstdoende arts op de Eerste Hulp was erg aardig en praatte me het bed in op kamer vijf. Hij zei dat ik bij meer dan 500 opgenomen had moeten worden. Ik ging akkoord met

[p. 64]

controle per katheter. Een verpleegster ging eerst de blaas testen, maar de blaas was volgens haar leeg. Intussen, terwijl ze met de arts telefoneerde, moest ik dringend naar de plee en verdraaid, het laxeermiddel werkte. Vervolgens werd toch nog een katheter ingebracht om te constateren of het in orde was. Nu heb ik dus die laxeertroep meegekregen. Toen ik om 22.00 uur het gebouw wilde verlaten, ging ik een toilet in om te proberen plassen en de normale straal was terug! Ik moet maandag naar Schlatmann voor controle.

15 februari 1998

Westerkade

Na drie bekertje uit de fles laxeermiddel is de ontlasting weer normaal.

Ik liep bijna 45 minuten om croissants te halen, en bracht een brief naar dokter Zwiers.

Hans Wijers zit in Buitenhof. Deze man is prima. Was hij maar lijsttrekker van d66 geweest. Vervolgens Dries van Agt over Docters van Leeuwen: ‘Een zekere droefenis.’ Justitie was een parel van de rijksdienst, het geweten van Nederland, de morele ruggengraat van Nederland. Hij geeft de schuld aan Sorgdrager: ‘Zij kon geen gezag verwerven. In feite staat ze al onder curatele, vandaar dat de minister-president zich er dagelijks mee bemoeit.’ Over Bouterse zei hij: ‘Die mijnheer hadden we bij de kraag moeten pakken en hij had hier in de petoet moeten zitten. Docters van Leeuwen had beter de leiding kunnen houden.’ (...) ‘Het kabinet is precies een kippenren op het moment dat de vos binnenkomt. Zelfs de haan, le coq, ziet geen kans de vos buiten de deur te houden.’ Van Agt was erg lollig.

Nu zijn Max van der Stoel, en Koos Ooms van unscom⁷¹ aan bod - slechte combinatie. ‘Als Saddam blijft weigeren,’ zegt Van der Stoel, ‘komt er helaas geweld.’ Ooms verwacht geen geweld. Max acht het deze keer mogelijk dat Saddam gaat vasthouden aan biologische en massavernietigingswapens. Maxje zegt braaf dat Saddam de gevaarlijkste dictator sinds Hitler is, wat hij natuurlijk van Bush en de cia heeft overgenomen.

Ik belde Ronald Gase. Hij vond dat ik in hp/De Tijd eindelijk over Hofland hebt gezegd zoals het is. Ik vertelde dat het me niet eenvoudig was afgegaan, maar dat het moest, het kon niet langer anders.

71 Redactie: United Nations Special Commission, commissie van de Verenigde Naties die moest toezien op naleving van de voorwaarden voor wapenstilstand met Irak in 1991.

[p. 65]

Ik heb de hele dag gewerkt, vanaf 10:45 uur toen ik thuiskwam van de wandeling tot nu.

Ik voel me bijna weer normaal. De plasbuis is nog geïrriteerd, of ik zit nog met een infectietje.

Ik begin te geloven dat sinds cnn is overgenomen door Time Warner, hun uitzendingen veel meer big brother oriented zijn geworden dan toen de Ted Turner-gang die nieuwsorganisatie zelf leidde. Wat Irak betreft is het echt Goebbels.

16 februari 1998

Ik kwam een brief tegen uit 1987 van Sicco Mansholt, waarin hij constateert dat de sociaaldemocratie overal op haar retour is. Ik stuurde de brief door aan Kok, ook om hem te laten zien dat er ook mensen zijn die anders over me denken dan Den Hertog en Buitenlandse Zaken. Ik heb hem erop gewezen dat BuZa en Den Hertog de rechtszaak maar door laten gaan op basis van misinformatie, met alle financiële gevolgen voor de belastingbetaler van dien.⁷²

Voor het eerst in 1998 zit ik voor het raam in de zon.

Geen woord van Ellen vandaag. Misschien is er iets mis met haar zieke vader.

Rustig de hele dag gewerkt.

Docters van Leeuwen is de sigaar. Het nieuws van zes uur meldt dat Sorgdrager zijn ontslag heeft ingediend bij Beatrix. De nos presenteert de Docters van Leeuwen-affaire als pro-Docters en anti-Sorgdrager. Hij gaat eruit en zal die post nooit meer bezetten. Kok geeft Sorgdrager volledige steun, anders zou dit niet gaan.

Ik drink Chinese thee. Peter had me gezegd: ‘Denk maar wat die thee met mijn planten doet.’ Het is waar, ze zagen er geweldig uit.

De troep in de Lachmanzaak bijeengezocht. Zonde van de tijd, maar ik moet Ellen helpen om mijn toegezegde vergoeding op te eisen.

Ik heb nog steeds geen antwoord van Nicolaï op mijn fax van tien dagen geleden. Waarom doet hij niet wat hij zegt dat hij zal doen?

72 De brief van Mansholt staat in Memoires 1987-B, bijlage 10.

17 februari 1998

Jusuf Habibie wordt waarschijnlijk de vicepresident van Indonesië.⁷³ ‘Indonesia will bring the house down,’ beweert Time. Ik heb echter serieuze twijfels of Habibie door de massa geac-

73 De Volkskrant, 17 februari 1998.

[p. 66]

cepteerd zal worden. Wat men niet beschrijft is dat de vs in 1965 een marionet van de cia hebben geïnstalleerd, om toegang te hebben tot de rijkdommen van Zuidoost-Azië, wat uiteindelijk het land met een tomeloze corruptie heeft verziekt. De boosdoeners van wat Indonesië nu overkomt, zitten in Washington (en Den Haag), maar geen hond die daarover schrijft.

18 februari 1998

De Volkskrant en Trouw openen met Sorgdrager, het Algemeen Dagblad valt Sorgdrager min of meer af en De Telegraaf zwijgt op de voorpagina. Het is een duidelijk gevecht tussen de politiek en de eigengereide ambtenarij.

Elisa Buys van Bonebakker heeft mijn gouden ring voor 100 gulden gerepareerd. Ik kon het nauwelijks geloven. Ik heb 's avonds het Sukarnoboekje voor haar in de bus gestopt op het Rokin.

Henry Beunders zegt in Netwerk dat het paarse Kabinet verantwoordelijk is voor het lekken van informatie. Het verhaal: de media zijn ‘het nieuwe parlement’ die meespelen. Maar tot nu toe zegt niemand dat het niet om het lekken gaat, maar om integriteit. Oneerlijkheid is de alarmerende trend.

In De Telegraaf⁷⁴, naar aanleiding van de uitgekeerde afkoopsom aan Docters van Leeuwen, staat een prima variant op de cartoon die Eppo Doeve in 1961 op mijn suggestie maakte van Verrips en mij, met Paul Rijkens die de weegschaal vasthoudt.

Een zaak van groot gewicht

Elseviers Weekblad, 19 mei 1962.

Ik denk trouwens dat Ellen Pasman door haar man en Nicolaï van de wijs wordt gebracht jegens mij. Het zwalken met de

74 De Telegraaf, 18 februari 1998.

[p. 67]

dagvaarding tegen de nvj, het niet nakomen van wat ze mij belooft, dat brengen die twee haar bij. Zij leggen haar uit dat ze crooked moet zijn.

Mijn gezondheid is een sprong vooruitgegaan nu ik geen Xatral meer nodig heb om te plassen. Ik had die operatie twee jaar geleden moeten toestaan, zoals Schlatmann ook eigenlijk wilde. Dom, dom.

Het debat over Docters van Leeuwen begint morgen om 09:00 uur, dus zit de ploert vanavond bij nova.

Merkwaardig dat Vierling deze Docters een zeer integere en knappe jurist vindt. Toen ik zei dat hij dat had bewezen door te liegen in mijn proces - dus meineed te plegen - praatte hij daar overheen. Onbegrijpelijk. Docters wil een parlementair onderzoek. Dat krijgt hij nooit.

19 februari 1998

Het is toch godgeklaagd dat Rabbae, een Marokkaan, het debat over de affaire Docters opent. De Kamer is nagenoeg leeg. Alleen de juridische medewerkers van de fracties doen hun bek open. Sorgdrager zit alleen, geen Kok. Marijnissen wil net als Docters een onderzoek. Onbegrijpelijk. Hij valt Sorgdrager aan, maar die aanval van Marijnissen werkt pro-Sorgdrager. Ze denken te simpel. Hij vindt dat een vertrouwensbreuk aangetoond moet kunnen worden. Janmaat vraagt Dittrich (nota bene) of de angst van Sorgdrager misschien is geweest dat Docters de nieuwe minister van Justitie zou zijn geworden. Bovendien zegt de idioot dat Docters een betere minister zou zijn geweest dan Sorgdrager.

Sorgdrager zegt niet te weten hoe Wim Kok ertoe kwam om over muiterij te spreken, en dat ze dit aan Kok moeten vragen. Nu zitten Kok en Sorgdrager klem. Zij brengt Kok - die weer eens een woedeaanval kreeg en op televisie veel te fel van leer trok - in ernstige problemen.

Gino zou komen, maar ik heb de hele dag nog niets van hem vernomen. Typisch des Latino's.

21:15 uur

Casper kwam me halen om te eten bij restaurant Djanoko, wat ik een heel plezierig uitje vond. Het deed me denken aan hoe ik mam vaak meenam naar Lage Vuursche, toen zij zo oud was als ik nu ben. We hebben vrij lang zitten praten.

Vanavond noemde Ivo Niehe Che Guevara ‘de James Dean van de Cubaanse revolutie.’ Op dit moment zit Pim Fortuyn bij hem. Ik vind hem toch een afschuwelijke man. Hij schijnt

[p. 68]

geschreven te hebben dat het sperma van een vriendje heerlijk smaakte. Zoiets krijg ik niet uit en door mijn keel.

20 februari 1998

Joris Abeling en Serge van Duijnhoven hebben in Hongarije een auto-ongeluk gehad, waarbij Joris omkwam. Serge is vrij ernstig gewond. Hoe is het godsterwereld mogelijk.

Vanmiddag kwam Ellen rond twaalf uur een boterham eten. Jurgens had van de secretaresse van Van Mierlo vernomen dat er aan een antwoord wordt gewerkt. Ellen zei dat het kort geding tegen de nvj op 9 maart dient. Ze denkt dat ze Kemper of Doeleman in zullen huren. Ze zou zelf graag Boukema erbij hebben. Ik belde hem, maar hij wilde niet komen. Hij bood aan wel telefonisch beschikbaar te zijn op 9 maart, zodat Ellen hem tijdens de zitting kan bellen als ze met onverwachte argumenten geconfronteerd wordt. Toen vroeg ik hem om De staat van bedrog te kopen (ik gaf hem altijd dingen cadeau): ‘Dus u wilt gratis advies en nu moet ik een boek kopen?’ Wat een mentaliteit.

Ellen gaf me de uitspraak van de Amsterdamse rechter in de zaak die door Peter Nicolaï in januari is verloren. Peter had het haar meegegeven. Van hem zelf hoor ik niets meer. Hij beantwoordt mijn fax niet, en komt ook niet meer aan de telefoon. Hij heeft te lang bij Doeleman gezeten, waar hij deze trucjes heeft geleerd.

Caroline Delgado belde uit New York. Ik zei haar dat ik dringend advies van Van Dantzig nodig heb omdat ik zes weken geen seks kan hebben. Ze raadde yoga of meditatie aan.

Ik heb eindelijk advocaat Janssen in Wassenaar gebeld, een voormalige fractiemedewerker van Hans van Mierlo. Hij gaat nu contact opnemen met Peter Nicolaï en Ellen Pasman.

Gino kwam langs. Ik had onmiddellijk een normale erectie, wat oncomfortabel was omdat ik niets kan doen. Hij zag er zo gezond en lekker uit. Ik gaf hem snel wat van mijn tweede portie rijst met vis en sla en hij vertrok weer (hij leeft in mijn laarzen).

Aart belde - met gillende kinderen op de achtergrond - en ik vroeg hem me terug te bellen, maar maakte duidelijk dat hij slecht werk levert en dat ik het maar niets vind. Hij is al een maand ‘bezig’, terwijl ik in een noodsituatie zit. Ellen is bang het kort geding te verliezen en tegen Lachman heeft ze ook nog niets gedaan. Ik zal Lachman morgen zelf nog een herinnering sturen.

Het is blijkbaar krokusvakantie, zes weken na oudejaarsavond.

[p. 69]

500.000 Nederlanders gaan de hort op. Ook Casper en zijn kinderen gaan met de trein op skivakantie.

21 februari 1998

Om half tien vanmorgen kwam ik terug van de markt: Peter stond op het antwoordapparaat. Ik belde meteen terug. Hij was in tranen, en was nog niet wezen slapen. Hij zei: ‘Everybody is getting killed here in the building.’ Wat zou hij bedoelen? Hij leek wanhopig en had waarschijnlijk weer te veel gedronken. Gisteravond probeerde ik ze een paar keer te bellen, maar ze waren steeds in gesprek. Ik had het gevoel dat hij het nodig had om te praten. Ik belde meteen naar Trees, maar die had bezoek. Peters tranen verscheurden me. Hij zei dat tussen Edwin en hem alles in orde is. Wat kan ik, die ieder dubbeltje moet omdraaien, doen?

Wouter arriveerde 's middags op een mountainbike van 4.000 gulden, en bleef hangen terwijl ik nog wel wilde werken. Ik vond hem wat vreemd en verward. Toen kwam Aart en ik vroeg Wouter om even naar het café te gaan. Aart gaf me een enveloppe met duizend gulden erin. Ik wist niet wat me overkwam. Hij zei dat de secretaresse van Broertjes zich meer dan schandelijk had gedragen tegenover hem.

Het Parool had een artikel met een foto van Joris Abeling. Ik ben nog steeds geschokt door zijn overlijden.

Het copa-onderzoek tegen Bouterse is vastgelopen, aldus het nos Journaal. Er ware driehonderd getuigen, allemaal politie-functionarissen. Het is dus een heel smerige zaak, en er is sprake van onrechtmatig handelen. Het cda wil vertrouwelijk worden geïnformeerd. Wat een zeperd, wat een afgang. Ik hoor het Docters, bij Witteman natuurlijk, nog zeggen, dat Bouterse binnen een jaar voor de rechter zou komen.

Totaal onverwacht belde Bertie. Hij praatte vrij lang en scheen erg vrolijk. Hij vertelde een lange grap over 96 jaar oude lovers. Waar haalt die jongen die houding vandaan? Hij zei: ‘Moeke is alweer een jaar geleden overleden.’

Ik heb Nicolaï geschreven of we toch niet in beroep moeten gaan tegen de uitspraak van 14 januari, om toch meer stukken van Binnenlandse Zaken te krijgen. Ik heb hem ook gevraagd of Janssen uit Wassenaar hem al heeft gebeld, want met deze voormalige fractiemedewerker van Van Mierlo, hebben we een uitstekende ingang om buiten de officiële paden onze boodschap bij Van Mierlo te krijgen.

[p. 70]

22 februari 1998

Het is niet te geloven. Ik ging om 15:30 uur naar Adonis en meteen naar de darkroom. Mijn erectie is even groot en van dezelfde hardheid als voor de operatie. Er was een jonge jongen in leer en hij wilde graag geneukt worden en tegelijkertijd gezogen. Hij gaf me vijf keer een blow job (zonder dat ik natuurlijk klaarkwam). Ik was verrast en tevreden tegelijk. Tien dagen na de operatie heb ik de eerste stap gezet om weer normaal te worden. Ongelofelijk.

Om 18.00 uur belde Tage. Teresa voelde zich niet goed, dus hij had een kaartje over voor een pianorecital vanavond en hij vroeg of ik mee wilde. Ik zei dat ik was geopereerd en er nog niet aan toe was. Het was een leugentje, maar ik wil nooit meer in een rumoerige concerthal zitten. Ik zal Tage schrijven om hem te bedanken.

Vroeg in bed belde ik Peter en Edwin. Ze hebben de video van Dit wordt het nieuws ontvangen en vonden het geweldig. Peter klonk nu weer zo goed, totaal anders, nu hij nog niet vol zit met drank.

Er komt nu wel veel bloed bij de urine. Toch ben ik behoorlijk gerustgesteld.

23 februari 1998

Peter Nicolaï belde eindelijk. Er kwamen wat kwesties naar boven. Janssen wilde volgens Nicolaï ons alleen helpen omdat Peter zijn naam aan mijn zaak had verbonden. Nicolaï wilde aan Janssen geen schadebedrag noemen en precies zoals ik verwachtte, heeft hij hierdoor veel verpest. Peter vond dat hij en Ellen erbuiten moesten blijven. Waar ik ook vanaf het begin al met Peter over bots, is zijn slap gelul dat we met het oog op een schikking andere acties uit zouden moeten stellen. ‘Zelfs Jurgens adviseerde om altijd de druk op de ketel te houden!’ schoot ik uit.

Nicolaï is geen goede advocaat. Hij is betrokken bij zaken, en gaat dan weer naar Moskou. ‘Ik ben eigenlijk parttime advocaat,’ zei hij nu.

Even later sprak ik Ellen. Ik zei haar voor de zoveelste keer dat ik Peter weg wil hebben. Dat was schadelijk reageerde ze. Peter zelf spreekt echter steeds in termen als ‘ik wil niet dat Ellen...’

Ik sprak met haar af dat ik snel een fax zou sturen om hem de ontbrekende financiële informatie te geven en kort uit te leggen hoe de verhoudingen zijn. Ellen belde even later met Janssen. Hij wil voor ons op basis van no cure no pay werken. Hij zei

[p. 71]

helaas ook dat hij al een tijd geen contact met Van Mierlo had. Jammer, maar we moeten het niet opgeven.

Ellen belde ook met Stoffelen, die toezegde morgen met Melkert in de Kamer te zullen spreken. Dat wordt weer niets. Wat begon als een actie voor een schikking is nu nog een actie om in de aow te komen.

Vanmiddag sprak Ellen met Suzanne Bakker van d66, die ik in het ziekenhuis had ontmoet. Daarna belde ze met Jurgens, die zei nog steeds geen antwoord van Van Mierlo te hebben. Bijna twee maanden! Hij zou nu de medeondertekenaars vragen op te bellen. Al zijn beloftes dat er dan vragen zouden komen, ik hoor er niets meer over. Het is allemaal te gek voor woorden.

Ik bedacht, als Jurgens nu zelfs medeondertekenaars moet gaan verzoeken om Van Mierlo's secretaresse te vragen wanneer er antwoord komt... Dus heb ik bij de Edah een kopie van de brief van 30 december gemaakt en Van Mierlo zelf uitgebreid geschreven waar het antwoord aan de vijf senatoren blijft, en ben lopend naar Herengracht 38 gegaan om de zaak bij hem in de bus te doen.

24 februari 1998

Bill Bast schreef, maar hij begon zijn brief met een verkeerde opmerking.⁷⁵

Dear Wim,

Goodness, such a long silence! What's become of you? Paul and I begin to worry. Has the Queen coughed up so much money that you've become too grand to keep in touch with old friends?

Eigenlijk heb ik geen zin meer in die valsigheden.

Ik bereikte bij het werken aan mijn Memoires 25 oktober 1987.

75 Brief d.d. 17 februari 1998.

25 februari 1998

Om 02.00 uur zag ik een schim door mijn kamer lopen. Het was Gino. Het vervulde me met intense blijdschap en ongerustheid op hetzelfde moment. Hij liep zijn meisje vanaf zijn mobiele telefoon te bellen. Ik hoorde haar ongeruste stem. Hij had haar zelfs geslagen, want hij kan niet tegen kijven. Ik had met haar te doen, maar ze begrijpt niet dat vrouwen bij Latijns-Amerikanen de tweede viool spelen. Of ze gaat erin mee, of het werkt niet.

[p. 72]

Doordat Gino er was, heb ik natuurlijk abominabel geslapen. Hij bleef tot 11:00 uur onder de wol, dus alles wat ik kon doen was Memoires corrigeren. Gino vertrok rond 12.00 uur in mijn grote beige ski-jack, mijn laarzen met ringen en een beige broek. ‘Past goed bij elkaar,’ zei hij.

Ellen belde vanuit de Pyreneeën - zij was nog steeds bezig met het kort geding tegen de nvj - want Boukema had haar prima adviezen gegeven. Dus ook gisteren was de oproep voor een kort geding nog niet verstuurd. Maar Lachman had haar gebeld en dat kort geding zou zeker uitgaan. Ze zat dus zoete broodjes te bakken.

Gino kwam om 16:00 uur terug. De crisis met zijn vriendin hield aan. Hij zei dat hij vannacht ook hier wilde slapen. Hij wilde ook mijn fiets lenen, wat ik eigenlijk liever niet heb. Maar morgen houd ik mijn poot stijf, want ik kon vanmorgen ook al niet werken. Ik maakte vis met rijst en sla, wat hij heerlijk vindt. Hij wilde ook wijn, maar ik heb de fles dichtgelaten. Hij aast er ook steeds op in mijn flat te kunnen verblijven als ik naar Zuid-Afrika ga. Hij zei zelfs: ‘Kun je je dagboeken niet ergens anders bewaren?’ Dat gaat niet gebeuren, en het bevalt me niet dat hij daar zo over praat. Ondanks dit tijdverlies, heb ik toch nog enige vooruitgang geboekt.

Ja hoor, Suharto zit aan zijn houdbaarheidstermijn, net als Mobutu vorig jaar.⁷⁶

76 NRC Handelsblad, 25 februari 1998.

26 februari 1998

Vannacht kwam Gino niet opdagen, wat me uitermate ergerde, want omdat ik hem verwachtte, kon ik er niet door slapen. Om 02:30 uur nam ik een slaappil. Tegen 04:00 uur kwam hij toch. Hij sprong op bed en er volgde een schijngevecht van een kwartier, met een echte worsteling. Gino kan behoorlijk bijten. Het was heerlijk. ‘De sadist en de masochist,’ zei hij. Daarna hebben we behoorlijk geslapen. Nu is hij zwemmen.

Er stopte een Saab naast me op straat. Ik wist wie erin zat, maar kon niet op zijn naam komen. Het was Rob Knijff van De Telegraaf. Hij vertelde dat Evert Santegoeds volgende week met Willem-Alexander naar Brazilië reist. Zo zit het dus.

Wouter Kok stuurde me een artikel van Frisart. Geweldig. Eindelijk! Zegge en schrijve één journalist, die de moeite heeft genomen mijn zaak te bestuderen.⁷⁷ Frisart bevestigt in zijn stuk dat mijn beschrijving van de verhoren in De staat van bedrog overeenkomt met de werkelijkheid, en hij kan het weten,

77 Utrechts Nieuwsblad, 24 februari 1998. Zie bijlage 20.

[p. 73]

want hij was er vaak bij aanwezig. Ik zal het doorsturen aan Kok, Van Mierlo, Kadarisman, Landman en Broertjes. Hans in de copyshop maakte een grote kleurenkopie, die ik naar Peter heb gestuurd.

Wat je opnieuw ziet als een journalist zijn werk doet dan is het resultaat een doorwrocht verhaal. Ronald Frisart is een van de weinigen die zijn huiswerk heeft gedaan. Overigens ook de anp-dame Barenda Grutterink is okay, maar bij die club sta ik op de zwarte lijst waardoor ze veelal weinig aandacht aan mijn zaak mag besteden. Het is essentieel dat je, overigens niet alleen als journalist, over de juiste informatie beschikt voor je je mond opendoet. Ik denk dat ik die grondhouding zelf vanuit mijn ouderlijk huis heb meegekregen.

27 februari 1998

De dagvaarding voor de nvj is vandaag uitgebracht.⁷⁸ Ik heb deze vast naar Grutterink (anp) gestuurd. Later heb ik het naar Paul en naar Pieter Broertjes gefaxt. Ik stuurde Broertjes ook het stuk van Frisart in het Utrechts Nieuwsblad, en schreef erop: ‘Ik begrijp steeds minder van jou.’

Jaap ter Haar (voor wie ik eens werkte bij de Wereldomroep) is overleden. Hij werd 75 jaar.⁷⁹

Ik ben weinig opgeschoten met werken, constant telefoontjes. ‘Je doorbreekt weer eens een taboe,’ zei Paul de Ridder als reactie op mijn fax, ‘maar de nvj controleert de media.’ Hij impliceert dus dat mijn problemen door het kort geding tegen de nvj groter zouden worden. Kan dat nog? En dan nog.

Erik van der Leeden belde gisteren naar Papieren Tijger. Hij heeft een telefoonnummer voor me doorgegeven. Ik was behoorlijk verrast en zal morgenochtend een fax sturen. Maar met welke tekst? Wanneer kwam hij in godsnaam voor het laatst naar Amerbos? Misschien meer dan vijftien jaar geleden. Hij woont tegenwoordig in Helmond. Dat is nieuw voor mij. Stephan Landshof kwam langs, maar hemeltje, hij is een groter warhoofd dan ooit. Hij is in Berlijn failliet gegaan en wil nu journalist worden. Wat heeft Marina in godsnaam ooit in die jongen gezien?

Vischjager belde. Hij heeft op de persconferentie van Wim Kok gevraagd of hij iets in mijn boek De staat van bedrog wilde schrijven dat Vischjager bij zich had. ‘Geen sprake van,’ zei Kok. ‘Maar hij was niet boos,’ aldus Julius. Reuze stom. Ik hoop niet dat Kok denkt dat ik daar iets mee te maken heb.

78 Zie bijlage 21.

79 NRC Handelsblad, 27 februari 1998.

[p. 74]

De Amerikanen willen Saddam omverwerpen, want hij moet terechtstaan voor oorlogsmisdaden. Dit is een doodlopende steeg, want dan kan je de halve wereld gaan vervolgen, te beginnen bij Suharto. Het is interessant dat zich in de Veiligheidsraad, en nu ook weer in Den Haag, steeds meer een consensus aftekent die zich afzet tegen de vs en Blair, vanwege hun arrogante methoden de wereld de wet voor te schrijven. In de Veiligheidsraad maken China, Rusland en Frankrijk de Angelsaksische jongens duidelijk dat er geen resolutie komt, welke militaire maatregelen tegen Irak zou goedkeuren.

Ik was weer in Adonis waar een jong ventje met een petje wild werd om mijn pik en me een lange suck gaf (natuurlijk had ik geen orgasme). Dat frisse ventje - misschien negentien - wist van wanten. Hij bood zich aan heel wat jongens aan, maar in mijn geval ontdekte hij mijn pik en ging over tot actie.

Het lijkt trouwens of er geen bloed meer in mijn urine zit.

Ik ga niet naar de begrafenis van Joris Abeling. Uiteindelijk is dit toch een gelegenheid ‘om gezien te worden,’ een verleiding die ik uitstekend kan weerstaan.

28 februari 1998

Ik heb Erik een fax gestuurd met mijn contactgegevens en ‘What happened?’

Even later belde hij. Hij woont in Helmond bij Lydia, de verpleegster die drie jaar lang zijn vader heeft verzorgd. Het was net of ik gisteren voor het laatst met hem praatte.

Het werd een gesprek van meer dan een uur. Met soms duistere wendingen. Drie jaar geleden is hij ernaartoe begonnen werken een gesprek met mij te kunnen aangaan. Vreemd. Hij stond erop dat ons eerste gesprek in gezelschap van zijn vriendin Lydia plaats zou vinden. Ik hield echter mijn poot stijf, want dat wilde ik niet. Vervolgens gaf hij me haar aan de lijn. ‘Ik dacht,’ zei ik haar, ‘dat je dat zelf niet zou willen, uit égards voor de privacy van twee oude vrienden.’ Na enig heen en weer geklets ging ze akkoord. Een van de argumenten om bij een gesprek met Erik te zijn was dat ze een zoon van 33 heeft die gay is. Erik stelde als voorwaarde voor een gesprek: ‘dat je hier komt slapen.’ Dat is goed. Toch herkende ik veel van de oude complexen, en tegelijk voelden we ons net zo intiem als altijd. Hij had een waarzegger bezocht die ‘beter als Croiset’ was. Ik moet hem leren dat het ‘anders dan Croiset’ is.

Arendo Joustra stuurde me twee artikelen over de mind, en vroeg hoe het ging. Ik faxte hem als antwoord: Jij en Broertjes zijn geen vrienden. Ik vind jullie sukkels en Ramdharie is een

[p. 75]

absolute imbeciel. Maar wel twee keer briefjes schrijven: ‘Ik sta 100 procent achter je’ (Broertjes). ‘Jullie leven nog in de bezettingstijd, wat het verkondigen van een mening betreft.’ Joris Abeling is begraven, terwijl ik Erik terugvond.

1 maart 1998

Ik luister naar een Piano Concerto van Liszt en al schrijvende ben ik in een volmaakt sfeertje, zonder iets verkeerds om me heen. Ik heb besloten Broertjes als een waardeloze slappe lul te laten vallen. Ik wil niet dat Aart nog naar hem toe gaat.

Peter belde en we spraken lang. Het appartementencomplex in Hillbrow zit vol kakkerlakken. ‘Sue is leaving, we are all leaving. It is your last visit to Circle Court.’ Godzijdank. Die plek is onleefbaar geworden.

Aart belde. Ik heb hem meteen duidelijk gemaakt dat ik Broertjes afgeschreven heb. Hij sputterde nog even tegen, maar het is klaar. Aart heeft een brief geschreven naar een lid van de Eerste Kamer van de vvd over mijn zaak. Zijn vader was begonnen in De staat van bedrog, maar was gestopt met lezen, want hij vond het ‘te misselijkmakend’.

Ik was een paar uurtjes (van 15.00 tot 17.00 uur) in Adonis nadat ik vanaf 08:30 uur had geschreven. Ik ben weer voldoende back in business. Ze grijpen vaak mijn Wiwimacher als eerste, omdat ie het weer goed doet.

Ik liet een bericht achter voor Erik en vroeg of ik gisteren heb gedroomd en of hij het kan bevestigen.

Heb de laatste brief aan Broertjes geschreven.⁸⁰

80 Zie bijlage 22.

2 maart 1998

Gisteravond zag ik een film (op de Belgische vrt2) over de oorlog in Tsjetsjenië. Het was afschuwelijk. Die arme jongens, en voor wat?

Ik schreef Mimi - sloot een foto uit 1958 in Kew Gardens bij - en herinnerde haar aan de verjaardag van Henks moeder vandaag.

Mevrouw Scheffer van het reisbureau bezorgde me een toeval, door te zeggen dat ze dacht dat ik 28 februari zou vertrekken. Had ik haar nog maar gebeld. Maar ik werd goed nijdig. Uiteindelijk geregeld en ik vertrek nu op 18 maart rechtstreeks naar Kaapstad en kom terug op 19 april.

Ellen belde. Van Mierlo had eindelijk een antwoord voor ‘de vijf’ aan Jurgens gezonden, die volgens haar ongetwijfeld ge-

[p. 76]

schreven was door Den Hertog. Jurgens en Van Mierlo hebben inmiddels een half uur gesproken, en Van Mierlo zou gezegd hebben de zaak op te lossen voor de verkiezingen. Zou het waar zijn? Ik ben in ieder geval niet beschikbaar tot 20 april. Als het echt is dat er nu een einde aan het proces komt, is mijn eerste gedachte dat er veel tijd vrij zal komen, die ik nu aan onzin moet besteden.

3 maart 1998

Peter belde om 07:30 uur, licht aangeschoten, met een waarschuwing. De vorige keer dat ik in Zuid-Afrika was, ben ik met een flinke botsing met hem vertrokken en hij benadrukte te hopen dat dit keer alles prettig zou verlopen. Dat hoop ik natuurlijk zelf ook, maar dat hangt deels af van hoe Peter en Edwin zich gedragen.

André Haakmat is terug in Suriname, als bijzondere adviseur van Desi Bouterse. Het was dus een goede zet om Haakmat ook passages uit mijn Memoires manuscript mee te geven. Wie weet hoor ik nu toch nog wat van die lui. Hoe zou Herrenberg hierin passen, die Haakmat ongetwijfeld haat? Haakmat zei me herhaaldelijk dat ze gek zouden zijn mijn aantekeningen over Suriname niet uit te geven.

Ik heb Paul de Ridder telefonisch op de hoogte gesteld van de laatste ontwikkelingen met Van Mierlo. Hij zou het meteen aan Jan gaan vertellen.

De brief van Van Mierlo aan de vijf heb ik niet helemaal gelezen, want Ellen heeft zeker gelijk met te stellen dat Den Hertog onherroepelijk de auteur is. Dit heeft Ellen uitstekend aan Jurgens duidelijk gemaakt (met kopie aan Stoffelen). De begeleidende brief van Jurgens is het gebruikelijke geouwehoer.⁸¹ Ik heb Peter en Ellen meteen een fax gezonden dat ik niet te vangen ben voor gelul, en dat niemand namens mij kan spreken met de Staat, zonder de nvj-berekening van schadevergoeding als uitgangspunt te nemen.

Vanavond schreef ik ook een brief aan Van Mierlo - sloot Persona Non Grata in - en verwees naar de berekening van de nvj als uitgangspunt voor iedere regeling.⁸²

81 Voor deze correspondentie: zie bijlage 23.

82 Brief d.d. 4 maart 1998.

4 maart 1998

Op weg naar dokter Zwiers kwam ik Ellen op de fiets tegen. Zij wilde op de hoek van de Herengracht praten in de hoop dat Van Mierlo langs zou komen. Ze vertelde dat Nicolaï tegen

[p. 77]

Janssen had gezegd er niets mee te maken te willen hebben. Peter had haar ook beschuldigd de zaak Stoffelen-Melkert verpest te hebben. Ik maakte haar opnieuw duidelijk alleen van de nvj-berekening uit te willen gaan en vertelde haar dit ook aan Van Mierlo te hebben geschreven. Ze vond het ‘jammer’ dat ik Broertjes aan de kant had gezet, maar daar denk ik anders over. Zijn woorden kloppen niet met zijn daden.

Jurgens had haar gezegd dat Van Mierlo zijn antwoord (geschreven door Den Hertog) een paar weken in zijn koffer hield, omdat hij het er niet mee eens was. Van Mierlo had Jurgens ook gezegd dat hij het met me eens is in de zaak Nieuw-Guinea. Ze willen nu gaan onderhandelen.

Dokter Zwiers zei mijn nieren over drie maanden te willen nakijken, aangezien ze tijd nodig hebben om zich aan te passen na de overbelasting als gevolg van een te volle blaas.

Ik belde bij terugkomst Paul de Ridder en legde uit wat er zich afspeelt. Hij begrijpt exact wat er gebeurt.

5 maart 1998

Vannacht rond half een liep Gino binnen. Hij kwam naast me liggen, maar bleef niet. Hij deelde zijn dromen met me, en bleef zeggen dat ik naar Peru moet komen. Hij kwam zijn leren jack en tas halen. Er zaten nog tien acceptgiro's in zijn zak, die betaald moesten worden. Ik kreeg de sleutels van mijn fiets terug, maar mijn ski-jack niet.

De PvdA en de vvd zijn de winnaars van de verkiezingen van gisteren.

Ellen heeft de rechtbank geschreven dat wij 17 maart Caroline Delgado en Kaat Verrips willen horen.

Ik faxte Vermeer een briefje of hij 9 maart Ellen met zijn aanwezigheid wil versterken in de rechtszaal tegen Verploeg en Abram. Ellen zou dat zelf ook graag willen, maar wilde het hem niet vragen.

Vanmiddag weer een uur met Erik van der Leeden aan de telefoon gezeten, en hoewel we veel hebben gelachen, heb ik toch wel zorgen over sommige zaken die hij vertelt.

6 maart 1998

Ellen gaf gisteren al te kennen dat ze hoopte dat ik maandag op chique in de rechtszaal zal verschijnen. Ze was haar pleitnota aan het schrijven. Toen ik haar iets zei over dat ze meer naar anderen moet luisteren en niet moet denken dat ze altijd alles alleen kan, zei ze: ‘Als je geen vertrouwen hebt, dan blaas ik het af.’

[p. 78]

Ik kom niet in aanmerking voor een appartement in bejaardenflat De Rietvinck - ik ben nog niet krakkemikkig genoeg.

Dekker, hoofdredacteur van Elitair, belde dat Lachman een oplichter was, en het redactiecollectief een proces tegen hem was begonnen. Ik zei dat ik mijn eigen proces begin. Dekker was de man die mijn serie over Beatrix afkeurde.

Pieter Hagen schreef drie regels over De staat van bedrog - hij leerde zijn lesje.

Ellen had me de brief van Doeleman doorgefaxt met de stukken die hij maandag gaat inbrengen namens Verploeg en Abram.⁸³ Ik heb haar direct geantwoord dat Doelemans pakketje, met vooral correspondentie van Verploeg, Vermeer en mij uit 1994, veel te beperkt is, en dat de problemen al veel eerder begonnen.⁸⁴ Ik heb er bij Hans Vermeer daarom nog een keer op aangedrongen dat hij Ellen komt bijstaan, omdat Doeleman vooral komt met brieven uit de periode waarin hij me alleen bijstond.

Ellen belde me vandaag tot vanavond zeven uur minstens zeven keer op. Behalve dat het me stoorde en ik het vervelend vond, geeft het wel aan hoe nerveus ze is voor aanstaande maandag. Haar laatste telefoontje ging over een advocaat waarmee ze had gesproken, die contacten in Washington had en die zouden via nog duurdere advocaten mijn dossiers in Washington op kunnen graven. Ik vroeg haar zich te concentreren op de nabije zaken en zulke onzin te vergeten. Ik houd mijn hart vast voor aanstaande maandag.

Sorgdrager vindt het goed dat de politie voortaan ook afluisterapparatuur mag plaatsen in de woning van criminelen.⁸⁵ Het gaat helemaal de verkeerde kant op met de politionele activiteiten.

83 Brief en processtukken d.d. 5 maart 1998.

84 Zie bijlage 24.

85 NRC Handelsblad, 6 maart 1998.

7 maart 1998

Toen ik de passages over het Pokigron-incident teruglas tijdens het schrijven van mijn Memoires, heb ik Willibrord Frequin aangeboden dat incident eens vanuit mijn dagboeken terug te lezen. Hij heeft er tot op heden niet op gereageerd. Zowel Henk Steenhuis als René Zwaap zwijgen over mijn aangeboden artikel over de biografie van Bernhard. Zo is het tegen-

[p. 79]

woordig: je stuurt een artikel in en ze reageren niet eens meer. Ook geen woord van Pieter Broertjes of Arendo Joustra. Ik sta er meer alleen voor dan ooit tevoren.

Ik ben bijna klaar met deel 45 van mijn Memoires.

Vischjager zei: ‘In Nieuwspoort hebben ze me geadviseerd jouw naam niet meer te noemen.’

Er is weer een nieuwe internationale rel: Kosovo. De Amerikanen praten al over straf. De vvd, PvdA en cda willen dat er in Kosovo militair wordt ingegrepen! Ze zijn gek. Wie gaan daarnaartoe? Kok, Bolkestein en De Hoop Scheffer?

Vanavond was er een jonge Arabische jongen, die ontzettend aan de poppers was. Hij liep te swingen als een dolle beer, en ging tekeer als een razende roeland. Hij smeekte me te komen. ‘Spuit, spuit,’ zei hij, maar dat ging dus niet. Hij vroeg me steeds hem te neuken, waar (zonder condoom) geen sprake van kan zijn. Hij was zo wild als een beest, net als ik.

Het heeft drie dagen geregend: het hele land heeft wateroverlast.

8 maart 1998

Ellen is er blijkbaar van overtuigd dat ze de show in de hand heeft en een gesprek met mij eigenlijk niet nodig is. Maar goed, wat wil je? In wezen ben ik machteloos in deze affaire, want niemand weet hoe het zit. Dat wordt pas echt ontdekt als ‘eens’ mijn dagboek beschikbaar komt. Maar Croiset zei vroeger al: ‘Wie leest het?’

De Zuid-Afrikaanse ambassadeur in Nederland Carl Niehaus zit over zijn zeven jaar gevangenschap te praten bij de ncrv.⁸⁶ Hij geeft apartheid de schuld van de achterstand van de zwarten in Zuid-Afrika. Dat is onzin, want apartheid heeft juist voorkomen dat het nog veel erger zou zijn geweest, zoals in de rest van Afrika. Hij was in 1983 tot vijftien jaar cel veroordeeld, wegens zijn voornemen om een gasfabriek in Johannesburg op te blazen. Hij is in 1991 vrijgelaten. Ik zou hem wel eens willen spreken.

Ik woon klein en heb zeer beperkte middelen. Toch zeg ik regelmatig tegen mezelf: wat heb ik het toch goed. Ik kocht deze week prachtige bloemen. Ze kostten me vier gulden, maar ik geniet er enorm van.

Het Nationaal Songfestival - acht liedjes - is zeer beschamend.

86 Redactie: C-Majeur, 19.00 uur, NCRV, Nederland 1. Een muzikaal praatprogramma gepresenteerd door Violette Falkenburg. Met ambassadeur Carl Niehaus werd onder meer gesproken over de functie van muziek, geloof en de apartheid in zijn leven. Met optredens o.a. van het Casa koor.

[p. 80]

Ze kunnen niet zingen en de teksten zijn vreselijk. Het is toch droevig dat in 1998 twee ordinaire schepsels als Paul de Leeuw en Linda de Mol, zoiets voordragen voor het hele land. Triest dat rond het jaar 2000 overal in de wereld een ontstellend laag niveau aan cultuur wordt verspreid. Om te huilen.

9 maart 1998

Rechtbank Amsterdam, Dedel-zaal

Vermeer kwam niet en ook Nicolaï had besloten niet te komen, ondanks dat Ellen hem verzocht had dat wel te doen. Nicolaï stond op het apparaat met: ‘Toi toi toi, veel succes.’ Hij was gewoon te schijterig om te komen. Frieda Mulisch was er, ze had laarzen aan, maar droeg een te korte leren rok. Ook Vischjager was aanwezig.

Doeleman betoogde dat ik tegen Verploeg fleemde dankbaar te zijn. ‘Dat ben ik nog,’ riep ik uit. ‘Verploeg is zelfs zijn boekje te buiten gegaan door een getuige voor mij uit Zuid-Afrika te laten overkomen.’ Maar verder was het toch de bloody limit dat Doeleman, namens Abram, Verploeg en de nvj zat te verklaren dat ik mijn carrière heb gebouwd op het beledigen en belasteren van mensen! Dat werd gewoon zo gesteld. Ellen gaat het verslag opvragen. ‘Ik denk dat dat erin zal staan,’ zei ze. Ellen heeft de zaak uitstekend gepresenteerd. Ze benadrukte met kracht dat Verploeg en Abram verstek lieten gaan met ‘de oorlog tegen Van Mierlo.’ Ellen ontkende, terecht, dat met de nvj was afgesproken dat ik mijn mond nooit meer open zou doen, maar Doeleman beweerde dat Ellen stond te liegen.

Rechter Reurt Gisolf wilde mij overslaan en vroeg aan Ellen of zij het ‘wijs’ vond, als ik het woord zou voeren. Ik sprak natuurlijk toch, en begon ermee te zeggen dat Doeleman me namens mijn vakorganisatie, de nvj, nog zwarter had afgeschilderd dan Den Hertog voor de Staat. In mijn betoog noemde ik de affaire Verrips, en hoe de landsadvocaat met leugens, als dat ik in de vs in de gevangenis had gezeten en hoe dit door rechter Punt niet werd weergegeven en andere leugens vervalst werden opgenomen in de verslagen. Toen stelde de rechter me een vraag: ‘Als u dit zo scherp stelt, denkt u dan niet dat dit reacties oproept?’ Dat gaf ik toe.

Na afloop stond Doeleman bij het koffiekraam. Ik zei: ‘We moeten nog steeds samen de strijd winnen. Als u iets goeds wilt doen, bewerkstelligt u dat we om de tafel gaan zitten.’

‘Ik dacht dat u me zo onbetrouwbaar vond,’ zei hij.

‘Dat vind ik ook,’ zei ik, ‘maar toch moeten we samen eindigen. Trouwens dat vind ik vooral na wat Ellen op uw kantoor

[p. 81]

is overkomen. Dat heb ik in de publicaties nog maar weggelaten.’ Ellen Pasman stond naast ons en hoorde het.

Op weg naar huis zei een oude man bij de tramhalte: ‘Ik moet u nog altijd mijn excuses maken dat ik in 1953 niet op een afspraak ben gekomen.’

‘Dat nummer ben ik dus misgelopen,’ grapte ik, ‘maar ik heb het overleefd.’

Westerkade

Advocaat Janssen vroeg me de vonnissen toe te sturen, want die had hij nodig om zijn mening te kunnen vormen. Ellen zal ze vandaag nog aan hem faxen. Ik denk niet dat het wat wordt met hem, maar ik zal het proberen.

10 maart 1998

Wassenaar

Ik stuurde vanmorgen een fax naar Verploeg en Abram, om te bevestigen hoe ik gisteren uit naam van de nvj zwart gemaakt ben. Tegelijk heb ik hen andermaal benadrukt dat ik liever de strijdbijl begraaf omdat ik denk dat de nvj en ik zij aan zij moeten staan in de onderhandeling met de Staat.⁸⁷ Trouwens, toen ik de twee stumpers gisteren naast elkaar zag zitten achter Doeleman, had ik eigenlijk medelijden met ze, vooral met Verploeg. De strijd is (qua niveau en klasse) wel erg ongelijk.

Ik ben bij advocaat Janssen, die me had gevraagd te komen nadat hij de vonnissen van Ellen had ontvangen. Toen ik bij Janssen binnenkwam, hoorde ik hem aan de telefoon zeggen: ‘Hoog bezoek.’ Ik begreep dat hij mij daarmee bedoelde. Een slecht teken. Janssen vroeg of ik bij hem thuis een lezing wil geven. Hij woont naast Dijkstal

John Janssen wilde dat Lakeman drie berekeningen zou maken. Ik zou een bv moeten oprichten waarvoor dan aandelen worden uitgegeven om geld bij elkaar te krijgen. Ik verkoop dan mijn claim op de Staat aan de bv, welke dan de rechtszaak voortzet. Ik heb er weinig fiducie in, maar ik zal Lakeman weer benaderen.

John Janssen zei: ‘Schrijf het maar op. Als je al die getuigen nog moet horen, ben je een jaar verder. Als dan de rechter nog een jaar nodig heeft om een uitspraak te doen en het is gunstig voor jou, dan gaat de Staat in hoger beroep. Als het voor jou ongunstig is, ga jij in hoger beroep. Je bent nog minstens vijf jaar bezig.’ Ik denk dat hij (helaas) gelijk zal hebben.

87 Zie bijlage 25.

[p. 82]

Ik was twee uur bij John Jansen (ex-d66, nu vvd) en zijn neef Guido. De secretaresse serveerde poffertjes, aangezien ik had voorgesteld bij de poffertjeskraam op het Malieveld af te spreken.

11 maart 1998

Westerkade

Gisteren was weer het jaarlijkse boekenbal. Welk normaal mens gaat daar in godsnaam naartoe?

Ik heb Pieter Lakeman vandaag geschreven.⁸⁸

Ik had een lang en prettig telefoongesprek met Frits van Eeden. Er was bij hem ingebroken, terwijl hij overal doorheen had geslapen. Tot en met zijn auto is gejat. Zijn moeder zit in de Rudolf Steinerkliniek. Ik vroeg naar zijn vader. Die ziet hij soms ‘maar daar wil ik met je over praten’. We spraken af elkaar zondag bij de poffertjeskraam op het Malieveld te zien. Wat hij allemaal vertelde was zo raak en artistiek. Als ik naar hem luister begrijp ik hoe close we zijn.

Ellen heeft tweemaal materiaal aan Jurgens gestuurd en tweemaal is het niet aangekomen. Nu heeft zij het bij hem in de bus gedaan. Over Gestapomethodes gesproken. Verploeg had Jurgens zijn beklag gedaan dat ik nu tegen de nvj procedeerde.

88 Zie bijlage 26.

12 maart 1998

Ik vind in mijn dagboek weer een ongelooflijke passage over broer Hendrik in Kaapstad, waarin hij vertelt over zijn psychische verwarring in 1945, waar ik destijds niets van heb geweten en wat me nu zeer diep raakt. Hij is nu alweer heel lang stil en het is een sprong in het diepe om rechtstreeks naar Kaapstad te vliegen. Hemeltje, als ik dit toch niet allemaal had genoteerd.

Ben de hele dag tot 's avonds 22:00 uur bezig geweest om deel 45 gereed te maken om te kopiëren.

13 maart 1998

Ellen had om 12:30 uur al vijf keer gebeld. Rob Verrips heeft haar gebeld dat hij mijn briefje aan zijn moeder Kaat als een bedreiging ziet. Ik had Kaat geschreven, na haar idiote reactie dat ze sociale verplichtingen had, dat we het getuigenverhoor in vriendschap of in confrontatie kunnen doen.

's Middags heb ik de telefoon eruit getrokken om even van Ellen verlost te zijn. Ze is weer chaotisch en kan dat dan niet ver-

[p. 83]

anderen. Ik moet ermee leren leven, want ze is echt de enige advocaat die kan helpen.

Ik vond een krabbel van Joris Abeling, en schreef daarom een briefje naar Serge van Duijnhoven.

14 maart 1998

Het drama in Djakarta heeft een nieuwe hoogte bereikt. Suharto heeft Siti Rukmana, zijn dochter Tutut, als minister op Sociale Zaken gezet! En ook zijn corrupte vriend en zakenpartner Bob Hasan op Economische Zaken! Te belachelijk voor woorden. Het benadrukt zijn isolatie, maar ook dat hij op weg is naar totale waanzin. In de Volkskrant staat natuurlijk geen letter over het nieuwe kabinet van Suharto - daarvoor moet je de International Herald Tribune hebben.

Ik schreef Frits Abrahams dat Henk van der Meijden de architect van het begrip ‘bekende Nederlander’ is en dat we met de rtl-mentaliteit - steeds langere reclame, minder informatie (ontslag van honderden journalisten om geld te verdienen) - de Amerikaanse kant op gaan. Steeds meer, met alle gevolgen van dien.

Gisteravond zei een jongen: ‘U moest eens weten hoe ik met u meeleef.’ Ik besloot niet te vragen of hij ooit een van mijn boeken had gelezen. Vanmorgen zeiden twee jongens op de Brouwersgracht: ‘Je ziet er goed uit, we love you.’

Ik ontdekte dat roeryoghurt in mijn kaaswinkeltje fl. 2,65 kost, en bij Albert Heijn fl. 2,09. Ik heb ze dus teruggegeven. Dat is wat de kleine kruidenier ten onder doet gaan, als het fl. 2,25 was geweest, had ik het nog gedaan. Dit was te gek.

Wouter kwam langs, en fietst straks weer terug in tweeënhalf uur. Hij had Mijn vriend Sukarno een aantal maal gelezen, en had steeds iets anders ontdekt. Heel treffend zei hij, en hij vond dit een zeer belangrijk punt, dat ik schreef dat juist Sukarno de meest aangewezen persoon was geweest om de relatie met Nederland te normaliseren. Zoals dat in Suriname Bouterse was.

Serge van Duijnhoven belde. Hij had mijn briefje gekregen en hij vertelde dat hij reed (Joris had geen rijbewijs) en dat Joris, leunend tegen hem aan, overleed. Het ongeluk was dus nog rampzaliger dan ik al vreesde.

Gino belde. Hij was aangenomen als gids voor de diamantenexpositie. Hij krijgt een uniform en vroeg of hij mijn naam mocht opgeven. Natuurlijk, maar de vraag is of dat niet tegen hem zal werken. Hij was blij en wilde het me vertellen, wat ik waardeer.

[p. 84]

Ik schreef een reactie op de Toelichting Oltmans/nvj die Ron Abram namens de nvj had ingediend bij het proces.⁸⁹

Om 19:30 uur belde Peter, of ik nog naar Hillbrow kwam. Hij bad tot Peerke Donders, de heilige man van Tilburg, dat ik geen ‘opstootje’ zou veroorzaken, zoals tijdens de vorige reis (toen ze mij hadden laten wachten met het eten, voor een jongen van de straat).

89 Toelichting Oltmans/NVJ, KG 9 maart 1998; reactie van Willem Oltmans 14 maart 1998.

15 maart 1998

Ik heb Kok (in antwoord op de twee regels die ik gisteren ontving) op drie pagina's nog eens uiteengezet wat er de afgelopen jaren allemaal is gebeurd, en hoe nodig het is dat hij zich bemoeit met mijn zaak. Als het me met deze brief niet lukt dan lukt het nooit meer.⁹⁰ Na een kopie te hebben gemaakt, bracht ik de brief naar Kok. Met lijn 18 een half uur heen en een half uur terug, een gebed zonder einde.

Ik las net een artikel over secretaris-generaal Van den Berg en hoeveel weerstand hij oproept bij het leiding geven, de reorganisatie van het departement en het realiseren van een cultuuromslag op Buitenlandse Zaken, waarvan hij inmiddels heeft toegegeven dat hij gefaald heeft, maar waarvan hij de ambtenaren de schuld geeft.⁹¹ Dit artikel had ik bij de brief aan Kok moeten doen.

Ik sprak twee uur met Ellen bij mij thuis. Ze vond de brief aan Kok goed en adviseerde hem ook naar Van Mierlo te sturen, wat ik straks zal doen. Ik heb haar onomwonden duidelijk gemaakt dat ik haar niet meer blindelings vertrouw, zoals eerst. Ze vond het vreselijk, maar het moest gezegd worden. Ze keek naar de paaseitjes die ik bij Albert Heijn voor Bokkie (de tante van Edwin) had gekocht, met de connotatie: dat kan je wel betalen. Ze weet niet beter, maar het was proleterig. En dat was niet het enige. Zij onderstreepte: ‘Ik moet er niet aan denken dat het niet voor 6 mei lukt, want ik heb ook geen ongelimiteerde fondsen. Heb zeker al voor twee ton gratis werk voor je verricht deze twee jaar.’ Ook zo fijn om tegen iemand te zeggen van wie je weet dat hij geen cent heeft. Maar misschien verwacht ik wel het onmogelijke van Ellen.

We waren het eens dat we geen van beiden Peter Nicolaï echt vertrouwden - bijvoorbeeld bij de gesprekken met de nvj - omdat hij zichzelf en zijn positie altijd op de eerste plaats zet. Hoewel Ellen veel van mijn verwijten richting Peter unfair

90 Brief aan Wim Kok, 15 maart 1998.

91 De Volkskrant, 14 maart 1998.

[p. 85]

vond. Toch drijft Ellen ook langzaam af. Haar man zit haar voortdurend op de nek, en verwijt haar dat zij zich al twee jaar uitslooft zonder een cent te verdienen. Het is waar. ‘Ik moet steeds meer zaken aannemen om wat ik voor jou doe te kunnen betalen,’ zei ze.

Verploeg had tegen haar gezegd dat ik altijd deed of hij van de straat was. Ze voegde toe: ‘Doeleman heeft hetzelfde probleem - dan zat hij bij de lunch fabelachtige bedragen te noemen waar secretaresses bij zaten en dan hoopten Rueb en ik dat hij zijn mond zou houden.’ Verploeg is voor mij alleen maar van de straat wat het functioneren van zijn brein betreft, voor de rest zal het me worst wezen waar hij vandaan komt. Waar komen de Struwes vandaan? Zij zijn geweldig. ‘Omdat het ze niets kan schelen wat wie ook zegt,’ zei Ellen.

Ik heb John Janssen geschreven of het noodzakelijk was dat Pieter Lakeman de berekening maakt. Ik vertelde nog geen reactie van hem gekregen te hebben, en dat Ellen en ik vermoeden dat dat ook niet meer gaat gebeuren. Vermoedelijk zit hij nog bij Höcker, Rueb & Doeleman.

Vanavond bracht ik een kopie van de brief aan Kok naar het huis van Van Mierlo. Hij zat in zijn woonkamer documenten te lezen.

Ik heb een oproep opgesteld aan Kok en Van Mierlo om een einde te maken aan mijn proces, en ga deze aan iedereen die ertoe doet - journalisten, hoogleraren, schrijvers - toesturen met de vraag of zij die mede willen ondertekenen, om vervolgens te publiceren in nrc Handelsblad.

Om half tien belde Ellen Pasman die een gesprek had gehad met Kaat Verrips en haar zoon Paul. Kaat herinnerde zich niets, en Paul antwoordde voor haar. Ze wil bovendien een verhoor achter gesloten deuren. Ellen vroeg waarom, als ze zich toch niets kan herinneren. Ook zei ze Rijkens maar een keer te hebben ontmoet en verder alleen generaal Parman. Ze zei ook geen cia-pensioen te hebben. Ze herinnerde zich niet mij gevraagd te hebben in Long Island een naam na te trekken. Ellen begon al over het afblazen van het verhoor. Bij de minste tegenslag zitten mijn advocaten bij de pakken neer. Ik zei dat dat erger zou zijn dan een slechte getuigenis.

Ellen zei ook dat Kaat Verrips opgelucht was dat ik dinsdag niet bij het verhoor zal zijn. ‘Waarom schrijf je haar niet een aardig briefje?’ Ellen begrijpt er dus nog altijd niets van. Ik zei haar onder andere: ‘Maybe you think you operate at my level, but don't get your hopes up.’ Toch is het ongelooflijk wat ze tot dusverre deed. Ik denk overigens dat ze onder geen beding

[p. 86]

mijn zaak wil opgeven, omdat zij bij Doeleman vertrokken is en van hen geen ‘zie je wel’ wil horen.

16 maart 1998

Waarom zie ik toch zo op tegen de komende reis naar Zuid-Afrika? Enerzijds vanwege mijn beperkte middelen waardoor ik bijna failliet zal zijn bij terugkomst. Anderzijds voelt het verblijven bij twee mannen die tot 17:30 uur in bed liggen in een zeer gevaarlijk Hillbrow als vrijwillig zo'n drie weken de gevangenis ingaan.

Caroline Delgado arriveerde tegen 19:00 uur. Ik had eten bereid. We spraken over van alles toen Ellen Pasman arriveerde. Op een gegeven moment hadden we het over alle beschuldigingen en de tegenwerking die ik te verduren kreeg. Ik vertelde over de botsing met Van Roijen in Djakarta. Caroline moest lachen en begreep waarom ik tegen Van Roijen gezegd had dat ik geen uitnodiging had, maar keurde het schandaal dat ik vervolgens had gemaakt af. Ik vertelde nog dat Ria Lubbers had getuigd dat ik door de ambassadeur was aangevlogen, maar het maakte geen verschil. Ze vond dat ik had moeten lachen en geen scène had moeten schoppen. Ik zei dat nadat ik daar 28 jaar wederrechtelijk weggehouden was, het voor mij de druppel was die de emmer deed overlopen, maar Caroline bleef bij haar standpunt. ‘Okay, then you are not my friend. Please go away,’ riep ik uit. Ik was onvermurwbaar, net als zij, en ik ging haar jas halen. Toen krabbelde zij terug en zei dat ze vond dat ik het niet had moeten doen omdat het mij meer kwaad dan goed deed. ‘You talk unintelligently,’ zei ik (dat had ik geleerd van Delgado) ‘want je hebt geen idee van wat me gebeurd is in de afgelopen 40 jaar. En als je dat na al die tijd nog niet begrijpt - ik raakte overstuur en vond het onacceptabel - ben je mijn vriendin niet. Of zij dan geen andere opinie mocht hebben. Natuurlijk, maar laat mij met rust. Wat meespeelde was mijn weerstand tegen het feit dat zij toch het duurste hotel en dure vliegtickets wilde hebben, dat ze niet had geantwoord op mijn brief dat de advocaten alles moeten betalen, en mijn aversie tegen haar komst op deze voorwaarden, wetende dat Ellen hiervoor moet opdraaien! Ik had Ellen eerder al gezegd dat ik Caroline liever niet zag, omdat me haar omgang met de onkosten geweldig irriteerde. Ik heb geprobeerd er het beste van te maken, maar het werd met te veel.

Ellen was zo ontsteld dat ze de dossiers die ze bij zich had liet liggen toen ze met Caroline vertrok. Ze vergat ze gewoon. Hoe moet dat nou? Ze heeft ze morgen nodig voor Verrips.

[p. 87]

Ik was vanmorgen al om 05:00 uur op, dankzij de overlast van de idioot in 3A en het gerammel van de leidingen. Bovendien had Ellen vanmiddag zeker tienmaal getelefoneerd, ondanks dat ik haar benadrukte deze gang van zaken rampzalig te vinden. Rond drie uur lag ik uitgeput op bed, en ook toen belde zij twee keer. Ik heb nooit rust, en nu gaan we morgen twee getuigenverhoren tegemoet, die evenmin iets uit zullen halen, net als alle vorige.

Om 23:30 uur liep Gino binnen om afscheid te nemen. Hij plofte in zijn laarzen en jeans naast me neer op bed, en had meteen een lat. We lagen in elkaars armen - heel fijn eigenlijk.

17 maart 1998

Vandaag worden Kaat Verrips en Caroline Delgado verhoord. De hufters hebben geëist dat Ellen voor een tolk voor het verhoor van Caroline zou zorgen, wat dus nog meer kosten met zich meebracht. Ook dat wond me gisteren mateloos op.

Ik belde Frits van Eeden, die zei dat hij zondag in de poffertjeskraam was geweest waar we hadden afgesproken. Ik was het compleet vergeten! Hij kon horen dat ik moe was. Hij heeft een oud kerkje bij Steenwijk gekocht en dat wordt zijn plek. ‘Ze rekken dat proces net zo lang tot je dood bent,’ zei hij, net als bij Piet Schaepman.’ En dat wordt gezegd alsof het niet absurd, maar normaal is.

Hille, de pot, veegde de stoep: ‘Asocialen smijten allemaal papier op straat.’ Daarom veegde ze. Van verre zag ik al veel papier in de gracht en ja hoor, ze veegde het zo het water in. Mam zou hebben gezegd: ‘No brains.’

Frieda Mulisch kwam stukken brengen en bracht in het kort verslag uit van de verhoren. Zij vond mijn proces afschuwelijk en zei: ‘Dat win je nooit.’ Even later kwam Ellen haar ophalen. Eerst had rechter Punt Caroline Delgado niet willen horen over de periode na 1980, maar Ellen had benadrukt: ‘Het toont aan dat de oekaze van Van der Klaauw niets heeft uitgehaald,’ omdat ambassadeur Louis Goedhart slecht over me had gesproken. Den Hertog had slechts één vraag gesteld: wie het eerst mijn naam had genoemd. Caroline dus. ‘Ze was uitstekend, zei Ellen.⁹² Ze gingen nu met Caroline een rijsttafel eten, waarna Frieda Caroline naar Den Haag zal brengen. Gisteravond had Ellen Caroline mee naar haar huis genomen.

‘Punt haat mij nu nog meer dan jou,’ zei Ellen. ‘We moeten naar een andere rechtbank.’ Den Hertog, Van Velzen, Punt en

92 Redactie: zie ook bijlage 27, het verslag van het verhoor van Caroline Delgado.

[p. 88]

een meisje van het kantoor van Den Hertog hadden met z'n vieren Ellen zitten uitlachen. De tolk was een ramp geweest, en het gehakketak over de tekst was weer het oude liedje.

18 maart 1998

Dito Hanafi belde gisteravond. De Suharto-oppositie buiten Indonesië wordt nu georganiseerd en of ik dit in Nederland wilde doen. Ik legde uit dat ik naar Zuid-Afrika ga en dat dus niet kan doen.

Er zijn al verschillende ondertekenaars van mijn oproep aan Kok en Van Mierlo: Van Dantzig doet mee, Bob Hering, zelfs Gerard Schuijt en ook Geert Mak.

Jaap Gerkes van Nijenrode schrijft dat ik uit de administratie word afgevoerd als ik mijn contributie aan de vereniging niet betaal. Zover is het nu al.

Ellen kwam langs om te vertellen dat Kaat Verrips tijdens het voorgesprek afgelopen zondag nog had toegegeven dat ‘de grote baas’ gedreigd had mij met een vrachtauto uit de weg te zullen rijden, terwijl zij dit dinsdag in de rechtszaal ontkende. Ook ontkende ze mij een foto geleend te hebben voor de Wereldkroniek, wat toch echt waar is.⁹³ Ik heb er verder geen woorden voor, maar ik verwachtte het eigenlijk wel en ben blij haar niet meer gezien te hebben. Haar zonen hadden haar geadviseerd zich niets te herinneren. Er had zich een flinke strijd afgespeeld om het verhoor achter gesloten deuren te laten plaatsvinden. De zonen moesten ook buiten blijven. Zelfs Frieda mocht er niet in.

Caroline Delgado had zeer goed de affaire met ambassadeur Goedhart uit de doeken gedaan. Caroline legde uit dat ze zei dat ik de Nobelprijs voor journalisten verdiende, waarop Goedhart reageerde.

Caroline vroeg 2.800 dollar voor haar komst naar Den Haag en zei ervoor uit New York te hebben moeten komen. Ellen vond haar een enig mens, maar wel wat hysterisch.

Ellen schijnt tegen Punt te zijn uitgevallen op dezelfde manier als ik eens deed. Ze had gezegd dat zij hem niet vertrouwde en het gevolg was dat zij zich nu erge zorgen maakte over het geklets op de rechtbank, dat zij als juriste had gefaald. ‘Zo ben ik nu eenmaal, geconfronteerd met zoveel smerigheid, ja dan huil ik,’ zei ze heel ontwapenend. ‘Dit was ook slecht voor jouw zaak, dus ik heb gefaald.’ Ik probeerde haar gerust te stellen. Ze had ook nog gezegd dat het tijd werd dat we naar een an-

93 Zie ook Memoires 1964-1966, pagina 168, 13 september 1965. Anneke Verrips werd door intimi Kaat genoemd.

[p. 89]

dere rechtbank zouden gaan, wat volgens haar het ergste was wat ze tegen Punt had gezegd.

Ze was ook razend geworden omdat Den Hertog haar verweet dat ze met de Volkskrant over Landman had gesproken, wat niet waar was. Landman had de Volkskrant een interview gegeven, waarbij Nicolaï als waakhond aanwezig was omdat Ramdharie, de interviewer, een idioot is. Al met al was ze behoorlijk wanhopig over de afgelopen sessie in Den Haag. De tolk die ze geregeld had, veroorzaakte alleen maar problemen, waar het gebruikelijke geharrewar voor het verslag over wat mensen wel en niet gezegd hadden nog bij kwam.

Ik heb Ellen later nog een briefje geschreven om haar te bedanken voor haar ‘heroïsche strijd tegen vier gediplomeerde klootzakken van de Staat’, en om haar op de hoogte te stellen dat ze telefoontjes en faxen kan ontvangen van mensen die de oproep willen ondertekenen, wat ik vergeten was te zeggen.

Mokoena faxte dat het dossier in zijn kantoor in Pretoria ligt. Zijn assistente Sonja Beukes kan me ter plekke verder helpen. Heel vervelend dus.⁹⁴

94 Fax van de directeur-generaal van Binnenlandse Zaken, A.S. Mokoena, 18 maart 1998.