Memoires 1998-A

[p. 196]

New York

18 juni 1998

05:12 uur trein naar Schiphol

Ik liep in de regen met mijn bagage naar het Centraal Station. Soms denk ik dat ik nog altijd te weinig notities maak. Bertie zegt dan: ‘Men doet wat men kan.’

Vliegtuig naar New York

Ik ben toch in slaap gevallen. Droomde van twee Surinaamse ventjes op een brommer in een laantje, die twee anderen op een motorfiets aanstootten. Ze werden ingehaald en in elkaar getimmerd. Ik vond het vreselijk en sprak met een van hen: ‘Waarom heb je het ook gedaan?’ Onverklaarbaar dus.

12:30 uur, (Amerikaanse tijd), New York

De aankomst was weer typisch. Een jonge vlerk markeerde met geel en blauw wat ik moest invullen (en wat ik was vergeten) en ik moest dat alsnog invullen. Toen ik terugkwam zei hij: ‘Go back in line,’ maar er stonden wel twintig mensen in deze ene rij, dus ik weigerde. Hij nam mijn formulier aan en ik zei: ‘Why are you so impolite?’

‘You are,’ zei hij ‘because you kept your sunglasses on.’

Ik kon mijn oren niet geloven, dus ik zei: ‘Jezus Christ.’

‘And now you are swearing at me. Remember, you are a guest in our country.’

Dat deed de deur dicht. Ik vroeg om de bedrijfsleider, werd naar drie verschillende plaatsen gestuurd en toen zei een jongen dat de bedrijfsleider in een vergadering zat. ‘You have to wait half an hour.’ Ik vertrok.

De bus ging snel en om 11:15 uur checkte ik in bij het ymca en vertelde ik Tom Crouch dat Erik Mennega was overleden. ‘I just wanted to ask you,’ zei hij. Tom gaf me een grotere kamer voor 50 dollar (de oude prijs), met een groter bed. Erg aardig.

18:45 uur (00:45 uur in Amsterdam)

De bijeenkomst van mijn advocaten met Broertjes, Schuijt en Verploeg in Amsterdam moet nu plaatsgevonden hebben.

Ik ging een aantal uur naar de Wall Street Sauna en eindigde

[p. 197]

met een Koreaanse jongen (die een condoom om mijn pik deed) en een Indische jongen (hij deed hetzelfde). Er was ook een Pakistaanse jongen (een grote kusser, die ook een rubber om mijn pik deed), maar ik verlies mijn erectie met zo'n ding om mijn penis en er waren genoeg andere cock suckers - sommige echt oud, maar ook een jonge jongen.

Ik liet berichten achter voor Karina, Dewi en Halim. Hashram lag in bed, denk ik.

19 juni 1998

Die eerste nacht is altijd een ramp. 's Morgens vroeg om half zes verse koffie op de hoek van de straat: dat is Amerika. Maar ik weet niet of ik hier weer zou willen wonen.

Er kwam een jongen voorbij in korte broek, om op te eten, van top tot teen. Waarom zie ik dat nooit in Europa (of waar dan ook)?

The Journal of Psychohistory, het tijdschrift van Lloyd deMause bestaat 25 jaar en ik heb een jubileumeditie weten te bemachtigen. Ik ga proberen hem nog te ontmoeten op deze trip. Ik twijfel nog een beetje of ik Bertie Hilverdink moet opzoeken. Hij voelt voor mij een beetje als Erik van der Leeden.

Ik heb me vrij aardig aangepast aan het tijdsverschil.

Ik voel steeds meer weerstand tegen de Amerikaanse politiek. Ooit schreef ik Amerika valt, maar nu denk ik: valt Amerika maar. Al Gore zit op tv te vertellen dat wanneer in het Congres de strijd tussen de twee partijen blijft voortgaan en men blijft hakketakken, de vs de 21ste eeuw niet kunnen vormen tot de meest welvarende van de geschiedenis. Dit land verandert in een gigantisch Sodom en Gomorra. De vs verrijken zichzelf schaamteloos, ten koste van de armen in de wereld. Net zoals ze hun land verrijken ten koste van hun eigen armen. Solidariteit is niet toegestaan in het Amerikaanse denken.

Gore slipte er ook nog in dat de wereld op het punt staat de volgende Amerikaanse eeuw binnen te gaan. Dat zou de ondergang van de hele mensheid zijn, omdat we moeten delen - de Sovjet Unie probeerde dat te doen, maar het Westen besloot dat ze daar niet succesvol in mochten zijn.

Ik struinde de straten af, richting Wall Street Sauna, maar raakte eigenlijk verafschuwd van alle idiotie dat ik om me heen zag: het luidruchtige uitgaanspubliek op vrijdagavond, de oneindige etalages vol zinloze troep en de enorme hoeveelheid eten en producten in de overvolle supermarkten. Ik keerde terug naar mijn kamer in het ymca, waar, goddank, de airconditioner eindelijk werkte.

[p. 198]

's Avonds ben ik nog naar de Bookshop aan het einde van Christopher Street gegaan, maar dat is helemaal verpest. Ze hebben boven alles afgebroken en nu zijn er volledig verlichte hokjes in het souterrain. Jammer.

20 juni 1998

Ik wilde mezelf trakteren op een ontbijt in het Hyatt Hotel, zoals ik gewoon was te doen in New York, maar in plaats daarvan kocht ik voor elf dollar aan tijdschriften: dat is de energy bubble van de Verenigde Staten.

Het is voor het eerst in bijna een halve eeuw dat ik mezelf er niet toe kan zetten contact te zoeken met Bertie.

De Amerikaanse media leveren me weer een schat aan lezenswaardige stukken op. Terwijl ik zit te lezen en knipsels organiseer, luister ik naar Horowitz, die me blijft ontroeren met zijn heldere spel.

In Indonesië zijn ze er nog niet uit hoe het land nu door moet na Suharto. Habibie belooft wel hervormingen door te voeren, maar de oppositie vreest voor een voortzetting van het Suharto-regime. Habibie wil in december 1999 presidentsverkiezing organiseren, maar de oppositie vindt dat het veel sneller moet. Als alternatief voor Habibie wordt nu zelfs gesproken over een presidium, een soort regering van nationale eenheid, die het land moet leiden tot er verkiezingen zijn geweest.²³⁵ Dit komt in de buurt van het driemanschap waar ik het vorige maand op televisie over had. Alleen noemt The Economist Rais, Wahid en Megawati als participanten, naar ik denk dat Wiranto er koste wat kost bij moet zitten. Wat weten ze toch weinig van Indonesië.

Ik bracht de middag met Karina door, wat best een ervaring was. Ze is snel veranderd. Ze had een nieuwe baan gevonden via een buurman van haar moeder in Gland.

We spraken af bij haar appartement. Ik zat nauwelijks of ze toonde me 20 tot 30 vragen van een freelance correspondente van De Telegraaf in Singapore die een verhaal schrijft over de kinderen van Bung Karno. Ik zei dat de vragen goed waren. Ik liep de antwoorden maar door, die ze soms schertsend in een brief had geschreven. Toen ze haar vader als een playboy had omschreven, ging ik door de grond, en op mijn advies veranderde ze dat in ‘womanizer’. En zo had ze meer van dat soort (op zijn zachts gezegd) onjuiste passages geschreven, maar we liepen ze allemaal door, en corrigeerden het meeste. Ze is nu

235 The Economist, 20 juni 1998.

[p. 199]

werkelijk een kopie van Dewi, want als ze zich beledigd voelt, verliest ze (bijna) haar kalmte, waarna ze me later toch gelijk geeft.

Karina had Megawati op 18 juni een fax gestuurd, omdat ze had gehoord dat Mega winkelend gezien was in een winkelcentrum, terwijl buiten de studenten protesteerden. De fax was op een bepaalde manier zo bot dat ik me zorgen begon te maken. Aan de andere kant doe ik exact dezelfde dingen als ik me kwaad maak om dommigheden. Karina zei ook dat Mega soms terugkomt uit Blitar nadat ze heeft gebeden bij Bapaks graf, en zegt dan dat Bapak haar dit en dat gezegd heeft, waarmee ze haar adviseurs gek maakt. Het grapje dat onder hen rondgaat luidt: ‘Bapak, please sleep and stop talking to her.’

Karina liet foto's van het huwelijk van Mega's dochter zien. Ibu Hartini was er - ze stond met Karina op de foto's - maar Dewi had alles geprobeerd om uitgenodigd te worden, maar was erbuiten gehouden. Karina zei, met een zekere trots omdat ze dit bewerkstelligd had, dat Dewi niet mocht komen, om een schandaal te vermijden. Dat vond ik heel naar om te horen dus probeerde ik haar te overreden milder te zijn. Ik gebruikte het feit dat ze dankzij Dewi het enige ontzettend goed opgeleide kind van Bapak is.

Mega had er bij de studenten op aangedrongen te stoppen met het afkraken van Suharto, wat ik onvergeeflijk vind. Maar ik ben bang dat dit het Indonesische denken is, en misschien zou Bung Karno zelf ook zo denken. Ik was stomverbaasd toen het ineens 17:00 uur bleek te zijn. We hadden vier uur lang gepraat. Karina is vooral bezorgd dat Dewi nooit meer met haar over Bapak wil spreken. Het kindermeisje Azuma had Dewi eens verteld dat toen ze naar Bogor gingen en de volgende dag naar Wisma Yaso, Karina haar vader in zijn doodskist had gezien met een witte doek om zijn gezicht gebonden en dat Karina dit beeld vanaf dat moment voor zich zag. Maar Dewi vertelt iedere keer weer wat anders - ook aan de kranten - waardoor dit niet juist hoeft te zijn. Karina herinnert zich er niets van; ook in mijn notities uit 1970 staat iets anders. Als Karina Dewi belt omdat ze graag wat meer wil weten over Sukarno, is alles wat Dewi dan zegt dat ze zich niet goed voelt, dat ze de vloer schoonmaakt en niet kan praten. Karina zei me: ‘You are the only one who began to tell me about my father having known him.’

Karina was naar een van de jonge Kennedy's in het Congres gegaan en had ervoor gepleit dat de vs Mega beschermen. De Kennedy's hadden haar veiligheid aangekaart en er zou wat aan

[p. 200]

gedaan worden. Karina moest Mega er vervolgens van overtuigen een dankbrief aan de Kennedy's te schrijven, want Mega houdt niet van Amerikanen.

Het reisje van de hertog van Bragança naar Djakarta was goed verlopen, en Alatas was geweldig en behulpzaam geweest.

22.20 uur, bus naar 2nd Street

Waarom schreeuwen Amerikanen altijd - in de bus, in restaurants, zelfs op de stoep of in vliegtuigen? Ik begrijp het niet. Misschien zijn ze slecht opgeleid. Het is net als fluiten: ze zijn zich er zelfs niet van bewust dat ze het doen. Ik ga - zolang het droog is - nog een keer naar The Village. In een andere bus zitten nog meer schreeuwende holle vaten. Hoe kan het ook anders.

The Bagel zit er nog steeds. Dat roept herinneringen op aan Richard.

02:00 uur, YMCA

Ik kwam net thuis, een beetje moe, na twee gigantische sucks in de Bookshop. Een door een jonge latino in camouflagebroek en de ander door een zwarte jongen in afgeknipte spijkerbroek. Vanavond kwam een Chinese jongen zonder omhaal aanlopen. Ik zat op de bank films te kijken en hij greep mijn penis en bleef ermee spelen. Hij nam de maat met twee handen en bleef verbazing uitdrukken. Hij vroeg naar mijn leeftijd en of ik viagra gebruikte. Maar hij was een te seksbelust type, die het heel vaak probeerde, maar uiteindelijk bitch snauwde en het opgaf.

21 juni 1998

Het is broeierig warm. Ik liep voor de eerste keer - ondanks mijn beperkte budget - door de herenafdeling van Bloomingdale's. Als Eduard zo enthousiast is over New York, en ik trouwens ook in de loop der jaren, zijn we dat omdat we deel zijn van een zeer bevoorrechte klasse. Maar als je de overdaad in alles ziet is het eigenlijk walgelijk als je bedenkt dat voor een paar miljard medereizigers op spaceship earth deze idiotie onbereikbaar zal blijven. Ik wil Paul erover schrijven. Maar toch zal ik Peter er ooit mee naar toe nemen, als ik weer geld heb.

22 juni 1998

Een goede reden om hierheen te verhuizen zou zijn om weer in staat te zijn om wat van de energie die in New York hangt op te pikken. Ik ervaar dat alleen al door simpelweg hier te zijn, en bijvoorbeeld met het uitspellen van The New York

[p. 201]

Times bij koffie en een croissant. Maar er is ook de andere kant van ziektekostenverzekering, geld en dat soort zaken. Ik zal een compromis moeten vinden, zoals gewoonlijk.

Ik at wat met Hashram, Francis en de beide kinderen. Dochter Philippa studeerde af in Economie. De zoon, 19 jaar, is kolossaal, maar wordt een leuke jongen. Hashram had een aanbesteding binnengehaald voor een museum van architectuur in Djakarta. Hij zei dat Santo een beter plan had, maar zich terug had getrokken. Hashram had recent een toren van 63 verdiepingen gebouwd, die volgens hem prachtig was. Ik vroeg om foto's, maar die had hij thuis niet liggen.

We spraken over politiek. ‘Suharto was terrible, he builds a road for billions,’ zei Hashram.

Ik werd kwaad. ‘Prioriteiten Hashram! Suharto vermoordde honderdduizenden mensen. Hij was een kruisvaarder, een Pol Pot. Levens komen altijd als eerste.’

‘Yes Wim, but who can prove he did that?’

Ja, dan ben je uitgeluld. Geen geheugen. Later zei hij: ‘If Habibie goes, I hope there will not be more bloodshed.’

‘There you go again, you are not serious, first you talk about money and roads, and now you talk about lives.’

Francis gaat over drie jaar met pensioen. Ze werkt bij de vn. Ja, de arrogantie en de bully mentality van de vs vond ze ook schokkend, maar toch blijft ze, na 30 jaar werken op het hoofdkwartier van de vn, ongelooflijk naïef in alle opzichten, bijvoorbeeld over onderwerpen als the invisible government, of de moord op Diana. In discussies hierover roept ze dan uit: ‘Oh Wim, you and your conspiracy theories.’

Dat is precies de ‘zegen’ waardoor samenzweerders altijd kunnen doorgaan. Ik ben zelf al 42 jaar een slachtoffer van een ordinaire samenzwering, met als doel mij in diskrediet te brengen en me het zwijgen op te leggen.

Ik stuur Peter veel artikelen, onder andere een voorpagina van US News & World Report over Hepatitis C - de volgende epidemie. Buthelezi stuur ik een artikel uit The New York Times over zwarten die in Zimbabwe land inpikken. En Alatas schreef ik of het niet eens tijd wordt dat hij Karina een goede baan in Indonesië kan bezorgen. Met al haar opleidingen werkt ze nu als ondersteuning bij een organisatie voor hulp aan daklozen in Manhattan. Ze doet er alles aan om uit de invloedssfeer van Dewi te komen en ze heeft de kwaliteiten om in Indonesië voor Buitenlandse Zaken te werken.²³⁶

236 Brief d.d. 21 juni 1998.

[p. 202]

Het blijft maar door mijn hoofd spoken dat ik Bertie niet ga opzoeken. Ook zijn moeders stem, die me altijd ‘Wimpong’ noemde, hoor ik in dit verband rondwaren, net als die van Eduard, die ooit over Bertie zei ‘he is really mean.’ Dat was gedacht volgens het Roëll-concept, maar die was zelf ook niet voor de poes, noch haar dochter Inez, bij vlagen. En Horowitz ook niet, waar ik nu naar luister terwijl hij Liszts prachtige bewerking van Ave Maria speelt. Oordelen - over wie of wat - is een oefening in onbeduidendheid, omdat we nooit genoeg informatie hebben om ons op te baseren.

Alle brieven zijn op de post. Ik heb nog ruim 400 dollar.

12:30 uur

Ik ging naar St. Patricks Church en brandde drie kaarsjes (een extra voor Bertie) en raakte in gedachten verzonken en ‘zag’ het graf van mijn ouders. Mijn gedachten vlogen heen en weer, beginnende bij Peter - herinneringen van 30 of 40 jaar geleden komen op - op dezelfde plek. Er zat een jonge politieagent te doezelen in de hoek van een kerkbank.

Het is absoluut essentieel om zo vaak mogelijk - tweemaal per jaar - naar New York te gaan en een pauze te nemen, weg van de Amsterdamse routine.

Met Dewi heb ik eind van de middag afgesproken. Vervelend, want het gooit heel mijn schema in de war. Ze wil samen dineren, maar dat kan beter de volgende keer, misschien dan met Peter erbij.

Dewi had om 16:00 uur echter verschillende Japanse vrouwen en een televisieploeg op bezoek, dus ik sprak kort met haar en vertrok weer. Ze zei: ‘Let's go together to Indonesia, I invite you.’ Ik zal erover denken.

20.00 uur, bus

Ik had een plezierige ontmoeting met Max Westerman. Hij studeerde Political Science met een master Journalistiek aan de Columbia University, en heeft een Pulitzer voor studenten gewonnen. Hij studeerde af op maritiem recht. Hij heeft voor Newsweek gewerkt, maar heeft nu zijn eigen zaak voor rtl. Hij zegt dat het een voltijdbaan is en dat hij geen tijd heeft om er een boek naast te doen. We brachten twee uur samen door op een terras, maar nu moet ik me naar Karina haasten.

Ik haalde Karina op om 20:15 uur en we namen een lange lijst door met mensen die ze moest ontmoeten. Ze zei dat ze in ieder geval liever zou interviewen dan dat ze al die saaie boeken van of over hen moest doornemen. We gingen naar een slecht

[p. 203]

Chinees restaurant waar Karina wat liflafjes at - ik dronk water. ‘I hope you do not go with my mother to Indonesia,’ zei ze. Ik vertelde Karina dat ik haar moeder nog zou zien voor mijn vertrek naar Amsterdam en vroeg haar of ik nog iets voor haar kon betekenen bij Dewi. ‘My mother has two apartments in Manhattan, she rents out one. She offered me the use, but then she controls me and has a key and can walk in anytime. The least she could do is buy an apartment for me.’

23 juni 1998

Ik was bij Dewi op bezoek. Nu wilde ze weer dat ik met haar naar Fidel Castro zou gaan, want hij was ‘the only one’. Over een bezoek aan Indonesië werd niet meer gesproken, wel vertelde ze dat ze daar een huis liet bouwen. Ze herhaalde dat ze bij Sukarno had gepleit openlijk de pki af te keuren, schuldig of niet, maar wel aan de macht te blijven. ‘I'll outlaw them only after they are proven to have been guilty,’ herzei Dewi zijn antwoord. ‘He had convictions and was idealistic, he would not do it.’ Ze bleef erbij dat hij de pki eruit had moeten gooien. Zij vond het maar onzin om eerst uit te zoeken wat er gebeurd was, want het leger zou hem toch wel steunen bij een revolutie. Dewi zei dat Suharto destijds over het nieuwste Amerikaanse communicatiesysteem beschikte en dat Sukarno niets had.

Ze bood aan te komen getuigen in Nederland en herhaalde dat toen ze Hugo Scheltema gebeld had om een visum voor me te regelen, hij Indonesië gewaarschuwd had me niet toe te laten, met als gevolgd dat ik in Bangkok door militairen werd opgewacht. Het verhaal zoals ze het vertelde was waar.²³⁷

Ze verzette zich tegen het neerschieten van Suharto, omdat hij dan een martelaar zou worden. ‘That's why Suharto did not shoot Sukarno.’ Ik dacht: lief mens, hoe kun je die twee vergelijken? Maar ik was in een stemming dit bezoek door niets te laten verpesten.

We zaten in de kleine kamer achter de keuken. De hele tijd ging de telefoon over. ‘I am a landlady, I rent out my apartment in Paris, my house in Jakarta,’ (en een appartement in New York, zoals Karina me vertelde), ‘and if I don't do anything crazy, I'll be all right.’

‘I worked from 1980 till 1990 in Jakarta, working my ass off,’ legde Dewi uit, ‘because they reasoned I became rich by Sukarno, so I proved to everybody I could make my own

237 Zie ook Memoires 1970-1971.

[p. 204]

money and then move out for good.’ Ze zei dat ze twijfelde om terug te gaan, omdat ze bang was weer betrokken te raken bij alles.

Het is of ik al weken weg ben uit Mokum.

21:50 uur, Singapore Airlines, vlucht SO 023

Bij aankomst op het vliegveld hier werd ik weer aangegaapt en er was veel gesmoes. Ik voel me nog steeds een beetje schuldig omdat ik Bertie niet heb gecontacteerd of bezocht, omdat hij al zo'n achterstand heeft met zijn handicap.

Nu moet ik deze vlucht uitzitten, maar ik zal blij zijn als ik de Westerkade weer binnenwandel.

24 juni 1998

10:41 uur, Schiphol

Ik ben geradbraakt, als gewoonlijk, maar wat koffie helpt. Ik ga kalm naar huis, heb geen haast en we zullen zien welke shit er weer op me wacht.

17:30 uur, Westerkade

Ik belde Peter Nicolaï over het gesprek met de drie. Hij zei dat Schuijt zeikerig deed. Hij had nu meer fiducie in Verploeg gekregen. Ze zouden naar Van Mierlo gaan. Mijn brief over Ron Abram en Jan Pieter Visser had hem en Pasman ‘overvallen’. Nicolaï verviel in zijn eerdere fout, alsof ik niemand meer mocht contacten.

Peter Nicolaï zou tien hoogleraren zijn ingediende klacht sturen, maar hij heeft het niet gedaan. Altijd hetzelfde liedje. Verploeg zou nu naar Van Mierlo gaan, dus waarom nu al de tien hoogleraren, was zijn argument. Eigenlijk zijn het allemaal ouwehoeren.

Van Harm van den Berg stond een lullig stukje in nrc Handelsblad over De staat van bedrog.²³⁸

Jan Lenferink had een hele pagina over het verhoor van Margriet: perfect.²³⁹

238 NRC Handelsblad, 19 juni 1998.

239 Het Parool, 20 juni 1998.