Memoires 1999-B

[p. 11]

Amsterdam

1 juli 1999

Westerkade

Eduard hield me langer dan ooit vast toen hij gisteren afscheid van me nam. Ik begrijp niet waarom hij dat deed. Hij zegt dat het de grootste fout van zijn leven is dat hij niet in New York, bij de vn was gebleven.¹ Als hij maar niet verbitterd raakt, want gedane zaken nemen nu eenmaal geen keer.

Rens Broekhuis en Bas Senstius waren bijna twee uur hier ter voorbereiding op de opnames van het televisieprogramma Het zwarte schaap. Zij hadden Jan Nagel ook gevraagd iets over mij te zeggen, maar die had enkel gereageerd met: ‘Oltmans weten we nu wel.’ Ze gaan het ook weer hebben over de affaire met Peter Zonneveld, de fotograaf die door Henk Hofland zogenaamd als lifter mee naar mijn huis werd genomen tijdens een avondje met Russische diplomaten. Zonneveld maakte stiekem foto's die de volgende ochtend op de voorpagina van De Telegraaf stonden, met de suggestie dat deze diplomaten betrokken zouden zijn bij mijn acties tegen Luns. Mijn eerste reactie was eigenlijk dat ik het zielig vond die affaire weer naar boven te halen. Maar ja, wat moet je zeggen als je van hen hoort dat Zonneveld buiten beeld alles bevestigde, inbegrepen de rol van de bvd? Ik denk dat het een prima uitzending zal worden.

Jan Tromp en Pieter Broertjes hadden aarzelingen om in Het zwarte schaap te verschijnen: ‘want dan worden we weer bestookt met briefjes.’ Helemaal niet. Op Tromps stomme stukje over Mijn vriendin Beatrix heb ik niet eens gereageerd, maar nu komt bij mij toch weer in herinnering wat hij destijds schreef over Mijn vriend Sukarno en dat hij op televisie in De tafel van Pam tegen mij zei dat Kadarisman zeer negatief over mij had gesproken.² Mijn recente ervaringen in Indonesië hebben andermaal bevestigd dat Tromp destijds kletspraat verkocht. Ik heb hem nu daarom toch een briefje geschreven dat ik voor mijn verjaardag afgelopen 10 juni door meneer en mevrouw Kadarisman was uitgenodigd voor een lunch, samen met Suk-

1 Redactie: In 1983 had Eduard een tijdelijke baan bij de VN in New York, via Mora Henskens, die daar ook werkte. Zie Memoires 1983-B.

2 Zie Memoires 1999-A en 1995-B.

[p. 12]

mawati en Gerrit de Boer, die ik mocht uitnodigen. Ook schreef ik hem dat Omar Dhani Mijn vriend Sukarno in de gevangenis had gelezen en van mening was dat ik Sukarno weergegeven had zoals hij werkelijk was. ‘Jij mag dan adjunct van de Volkskrant zijn en ik zit in de goot,’ sloot ik af, ‘maar wie de werkelijke kloot van ons tweeën is geweest, wordt altijd pas veel later ontdekt.’

In Indonesië hebben ruim achthonderd aanhangers van de Democratische Volkspartij (prd) gedemonstreerd voor het kantoor van de verkiezingscommissie. Volgens de demonstranten heeft de regeringspartij Golkar verkiezingsfraude gepleegd; ze eisen dan ook dat Golkar gediskwalificeerd wordt.³ Het is daar duidelijk een corrupte zaak en het staat vast dat er een gigantische explosie staat aan te komen. De politie heeft al meteen geschoten om anderen af te schrikken.

Vischjager heeft vandaag al heel wat keren gebeld. Om te voorkomen dat ik me ook zou laten zien op Vischjagers ‘vertederingsconcert’ op Buitenlandse Zaken, heeft dit ministerie verordonneerd dat er geen journalisten mogen komen. ‘Ze zijn als de dood voor jou.’

Ellen Pasman meldde dat er een brief van PvdA, d66 en cda (de meerderheid in de Tweede Kamer) naar Van Aartsen gaat om mijn zaak via arbitrage te regelen. ‘Maar de vvd is tegen. Daar wil men dat de rechter beslist, dus zal Van Aartsen tegen zijn eigen partij ingaan?’ Ze begon meteen weer of wij zelf Van Aartsen niet moeten benaderen.

‘Nee, juist niet. In godsnaam doe niets, althans niet namens mij,’ zei ik. Zal ze naar me luisteren?

3 NRC Handelsblad, 1 juli 1999.

2 juli 1999

Vannacht werd ik om 04:00 uur al weer wakker vanwege onrust rond het proces, maar het lukte me toch nog door te slapen tot 07:30 uur.

Vischjager blijft bellen over BuZa en hun hysterisch angst dat ik toch op zal dagen op zijn concert daar.

Vierling nodigde mij uit voor zijn vijftigste verjaardag, maar daar begin ik niet aan.

Ik zou het toch wel weer prettig vinden als Gino een keer binnen zou wandelen. Maar goed, ik heb hem zelf terug in de armen van Cynthia gedreven.

Vanavond in Adonis liet ik ze allemaal voorbijgaan totdat een lange jongen, geheel in leer gekleed, binnenkwam, en drie jon-

[p. 13]

gens tegelijk zich op hem stortten. Ik stopte zachtjes mijn pik in zijn hand. Bijna meteen liet hij ze allemaal gaan en belandden we in een lang opwindend ‘spel’. Hij kon geen genoeg krijgen van het zuigen aan mijn pik.

Er was ook een jonge blonde beauty in Adonis die zich van alle kanten liet grijpen, pijpen, zoenen, ontkleden en zelfs neuken (zonder condoom). Hij voelde heel lekker, was warm, zeer aantrekkelijk en mooi. Het ging me dan ook door merg en been dat hij zo onvoorzichtig was.

3 juli 1999

Terwijl ik mijn best doe het begin van mijn nieuwe publicatie op papier te krijgen, kijk ik met een half oog naar de halve finale van het Wimbledon tennistoernooi: Pete Sampras tegen Tim Henman. Sampras laat een verzorger komen voor iets kleins waarop de commentator zegt: ‘Dat is wat Tim hoopt, dat Sampras niet voluit kan spelen.’ Ze merken niet eens meer hoe absurd die gedachte is. Zelfs Jan Blokker constateerde dat Henman een etter is. Dat mensen dat bij dergelijke dribbelaars niet zien, vind ik onbegrijpelijk.

Ik ging vandaag drie keer naar Adonis: 's middags niets, 's avonds voor de uitzending van de eerste aflevering van Het zwarte schaap niets, en pas toen ik om 22:30 uur een tijdje wachtte, kwam er een zeer aantrekkelijke knul binnen die - nadat hij aan god weet wat had geroken - gek werd om mijn pik. En zeker, als het lekker is, is het altijd zo gepiept natuurlijk.

4 juli 1999

Eindelijk begint het schrijfwerk aan de brochure te lopen. Morgen zal ik tien pagina's naar een aantal mensen sturen. Eindelijk is de lading materiaal uit Djakarta iets uitgedund en in klappers opgeborgen.

Peter had gisteren bij Trees de aflevering van Het zwarte schaap, over Geert Jan Jansen, de meestervervalser van kunstwerken gezien. Peter belde en vroeg wat ik ervan vond. Voor mij was deze vervalser terecht een zwart schaap, terwijl ik dat onterecht ben.

5 juli 1999

Ik was vanmorgen al vroeg in het Onze Lieve Vrouwegasthuis voor een blaasonderzoek. Toen ik de eerste resultaten daar hoorde, schrok ik me een ongeluk, want die leken niet goed. Gelukkig belde Schlatmann me later op de dag nog op om de

[p. 14]

uitslag toe te lichten. Hij benadrukte dat alles prima was, en ik me geen zorgen hoef te maken.

Enkele dames bij Albert Heijn vertelden dat in een televisiequiz werd gevraagd wie ik was, waarop werd geantwoord: ‘Die man die altijd ruzie maakt.’ Zo gaat dat dus, beeldvorming.

Ik heb de eerste twintig pagina's aan een aantal mensen opgestuurd, onder wie Santo en Omar Dhani, ook met het idee in het achterhoofd dat zij misschien nog iets kunnen betekenen voor een uitgave in Indonesië.⁴

Vischjager blijft me maar bellen over zijn vertederingsconcert op Buitenlandse Zaken waar ik niet bij mag zijn. Hij heeft blijkbaar nog steeds niet in de gaten dat me dat helemaal niets kan schelen.

Op televisie waren beelden te zien van honderden mensen in de Gashouder op het Westergasfabriekterrein, die een uitbundig feest vierden. De toegangsprijs was 275 gulden en de opbrengst is bestemd voor het Aids Fonds. Ik vind het prima als mensen geld willen ophalen voor het Aids Fonds, maar om daar dan een heel feest omheen te bouwen, vind ik buitengewoon ongepast.

Gisteren ontdekte ik tot mijn grote schrik dat ik toch weer bijna 95 kilo weeg. Als je 74 bent, kan je dus niet meer eten wat je wilt of waar je zin in hebt. Ik doe mijn uiterste best minder te eten.

Ik heb Eef Brouwers een briefje gestuurd of er nog iets gaat gebeuren met het voorstel dat ik 24 juni met hem besprak, namelijk om de boel nu eindelijk, en buiten de rechter om, voorgoed te regelen, onder voorzitterschap van een derde, onafhankelijk persoon als oud-rechter Asscher. Ik heb hem duidelijk gemaakt dat de vvd de enige is die geen arbitrage wil, en de rechter wil laten beslissen, wat het proces nog tien jaar kan laten voortslepen, en waar ik dus zeker niet op kan wachten. Ik heb hem er meteen op gewezen dat het toch wel heel vreemd is dat Buitenlandse Zaken vol blijft houden na 1980 niets meer tegen mij te hebben ondernomen, maar dat Vischjager mij anno 1999 niet mag uitnodigen voor het concert dat hij bij BuZa geeft.

The Jakarta Post vroeg me een antwoord te schrijven op de reactie van mevrouw Van der Zee die, vond dat ik Megawati excuses moest maken voor mijn opiniestuk in die krant op 2 juni. Ik schreef vandaag dat ik begrijp dat het volk in haar gelooft omdat zij zo duidelijk de strijd is aangegaan met Suharto, de

4 Brieven d.d. 4 juli 1999.

[p. 15]

man die schuldig is aan de dood van haar vader. Maar politiek gezien is ze niet de reïncarnatie van haar vader. Haar zwakke optreden tijdens de campagnebijeenkomst in Bandung, deden tranen in mijn ogen opwellen. De wisselwerking tussen Mega en haar aanhangers was compleet anders dan ik destijds bij Sukarno ervaarde. Megawati was meer op zoek naar een baan dan dan dat ze de incarnatie van Sukarno zou zijn. Het contrast tussen dochter en vader was pijnlijk en zelfs afschuwelijk. Het ontbeert haar bovendien aan kennis en ervaring om Indonesië van een militaire dictatuur naar een parlementaire democratie te leiden, en dat kunnen zelfs haar beste adviseurs niet compenseren. Haar naam en goede bedoelingen alleen zijn niet genoeg. Ik kon daarom niet anders dan uit vriendschap voor Sukarno, zijn dochter waarschuwen voor deze weg die onvermijdelijk tot mislukking zal leiden.

Ik vorder langzaam maar gestaag met mijn brochure, maar uit Breda hoor ik niets.

Ellen zegt dat ze nog bezig is aan een stuk over het verhoren van Bernhard en dat Den Hertog blijkbaar weer aan Punt had geschreven over een comparitie van partijen. Ik peins er niet over, want ik heb onder Punt een streep gezet. Ik doe niet langer mee met criminelen, waar Punt gewoon bij hoort. Punt.

De nieuwe liberale premier van België, Guy Verhofstadt is nog een grotere lul dan zijn voorganger Jean-Luc Dehaene. De Belgen geloven niet meer in de politiek of in Brussel, en dat maakt Verhofstadt er niet beter op. Bij nova hebben ze oudpremier van België Leo Tindemans uit de mottenballen gehaald om de zaak toe te lichten. Het wordt allemaal lapwerk, net als hier. Het systeem is achterhaald.

6 juli 1999

Ik draaide vannacht om 23:30 het licht uit, maar lag om 02:00 uur nog wakker. Ik besloot toch maar een slaappil te pakken. Ik voel me nu al weer net zo beroerd als voor ik naar Djakarta ging. Ik heb vanmorgen daarom direct Ellen een brief gefaxt dat ik volkomen klaar ben met het proces en met Den Haag, en dat ik dus ook van haar alleen nog maar informatie op papier wil hebben. Geen telefoontjes meer. Het enige waar ik nog bereid ben om over praten is een arbitrage.⁵

Harmen Boerboom vraagt me aanstaande maandag een uur voor de radio. Dat zal ik doen.

Ik had Rens Broekhuis gevraagd om even langs te komen. Ik

5 Zie bijlage 1.

[p. 16]

gaf hem de brief die ik in de rechtbank op 20 april aan Punt had gegeven en ook de brieven van de drie medici. Hij zei gehoopt te hebben dat ik hem had geroepen in verband met nieuws uit Den Haag over de arbitrage. Ik verloor bijna meteen weer mijn geduld, want Punt, Van Velzen en Den Hertog hebben natuurlijk ook alles met Den Haag te maken. ‘Ja, maar ik dacht dat er misschien een voorstel zou zijn,’ zei Broekhuis. Hij vertelde over de opnamen voor de interviewtjes die tijdens de live-uitzending van Het zwarte schaap getoond zullen worden dat ook Han Lammers aan de telefoon anders sprak dan voor de camera, net als Dries van Dantzig.

Peter is nog steeds onbereikbaar. Hij zal de hort op zijn, naar Londen, of Parijs misschien, ik heb geen idee. Hij heeft gelijk, maar waarom zegt hij het niet? Na veel pogingen kreeg ik later op de dag eindelijk Peter weer eens aan de telefoon. Overmorgen, donderdag ga ik naar hem toe.

Ik liep de hele Overtoom af om te kijken of ik Gino's motorfiets ergens zag staan.

7 juli 1999

Het is weer zover. De vs beginnen met financiële sancties tegen Afghanistan omdat milities van de Taliban geld krijgen van Osama bin Laden. De fbi schreef Bin Laden afgelopen maand bij op hun lijst van tien meest gezochte personen omdat hij terrorisme zou financieren.⁶

Nederlanders hebben afgelopen jaar meer dan twintig miljard gulden uitgegeven aan zo'n negentien miljoen vakanties. En Ajax kocht een Griek voor negentien miljoen gulden! Het wordt steeds gekker, overal.

De slaappil werkte perfect. Ik vertelde Eduard dat ik weer slaappillen gebruik omdat ik opnieuw slecht slaap door alle sores uit Den Haag. ‘Ja, het zijn idioten,’ zei hij. Ik ergerde me zo aan dat antwoord, dat ik hem meteen zei: ‘Je zou moeten zeggen dat het misdadigers zijn.’

Harry van Wijnen schreef gisteren over minister van Binnenlandse Zaken Bram Peper en hoe hij de steun en toeverlaat is van Kok, maar ook de andere ministers moreel ondersteunt.⁷ Ik herinnerde mijn gesprek met Peper in 1986 in zijn burgemeesterskamer in Rotterdam,⁸ en bedacht me dat Ellen en Peter Nicolaï misschien eens met hem moesten gaan praten. Ik stuurde Ellen deze gedachte en het artikel van Van Wijnen en

6 International Herald Tribune, 7 juli 1999.

7 NRC Handelsblad, 6 juli 1999.

8 Zie Memoires 1986-A.

[p. 17]

suggereerde dat Peper er misschien ook wel voor kan zorgen dat het belasterende document van Verrips over mijn gevangenschap (die er nooit was) uit mijn dossier verwijderd wordt. Ik heb een hapje rijst gegeten bij Ronald Frisart. De jongedame die in Djakarta het Indonesisch voor hem vertaalde, woont sinds april bij hem in. Zij is een aardige Javaanse. Ronald blijft een witte raaf.

8 juli 1999

Trein naar Tilburg

Ik heb vanmorgen flink doorgewerkt en heb zestien nieuwe pagina's aan Paul de Ridder, Sutikno en Bob Tapiheru kunnen sturen. Daarna ging ik Chinese thee halen voor Peter, om mee te nemen naar Hillbrow. Hij zei gisteren dat Trees verder in de depressie zakte en ik begrijp niet dat hij er niets aan kan doen. Hij (out of all people) heeft haar al drie dagen niet gezien.

Bomen staan in dit land keurig in rijtjes, liefst twee aan twee. De tijd dat bomen kwamen aanwaaien en zelf bepaalden waar ze zouden komen staan, is al heel lang vervlogen.

Heerlijk om even niets te doen en naar Ravel en Debussy te luisteren.

Twee quasi deftige dames kwamen langs, de trein maakte een beweging en een rolde op mijn schoot (beiden grijs, maar elegant). Ik zei: ‘Ik hoop altijd dat een leuke jongen zo in mijn schoot rolt.’

‘Ja, we kennen u,’ zeiden ze lachend.

19:15 uur, trein naar Amsterdam

Ik arriveerde om 15:00 uur en we hadden vier uur samen. Peter heeft absoluut zalig gekookt, maar ik wilde eigenlijk alleen zijn salade eten. Om hem niet teleur te stellen, at ik toch ook de soep en de heerlijke spaghetti.

We hebben rustig zitten praten, heel ontspannen en hij heeft een heerlijke flat. Met Trees gaat het niet goed, maar ik hoorde hem aan de telefoon met haar praten en ik denk dat het wel goed komt met haar.

Peter droeg een shirt wat hij van mij had gekregen, ik vrees om mij te plezieren.

Ik voelde me vermoeid en weinig energiek. De tol van twee nachten slaappillen. Ik vertelde dit Peter, die zei dat er een nieuw middel was, waarvan hij me twee pillen meegaf. Ik zal morgen proberen er zelf ook aan te komen. Anderhalf uur met de trein terug, is toch altijd een domper na zo'n bezoekje.

Peter vertelde dat barebacking het nieuwste spel in de homosce-

[p. 18]

ne was: een gangbang waarbij iedereen weet dat er iemand met hiv tussen zit.¹⁰

Ik gaf Peter een paar vragen die Rens me had meegegeven ter voorbereiding van de opname voor Het zwarte schaap. Peter neemt het allemaal erg serieus. Ik zou er een voorbeeld aan moeten nemen.

Hij zei dat hij in Nederland vaak botst met mensen over Zuid-Afrika en zwarten, en hij is verbaasd over de gekke meningen van de mensen hier. Hij zei dat Hans Moleman van de Volkskrant totale onzin schrijft over Zuid-Afrika. Ik zal er eens op letten.

10 Redactie: Melatonine is een hormoon dat bij mensen in de pijnappelklier wordt aangemaakt en stimuleert het lichaam voor te bereiden op de slaaptoestand. Melatonie is in tabletvorm verkrijgbaar en wordt door veel mensen gebruikt om het inslapen te bevorderen.

9 juli 1999

Er kwam een brief van Eef Brouwers, maar ik heb geen enkel vertrouwen dat er iets in staat waar ik iets aan heb, dus ik stuurde hem ongeopend terug, met de mededeling dat hij bij Pasman en Nicolaï terechtkan als hij denkt iets te melden te hebben waar ik niet slechter van word. Ik stuurde hem ook de drie verklaringen van mijn artsen, en de brief die ik aan Punt heb overhandigd (maar die Punt weer teruggaf aan Ellen als had hij hem nooit gehad). Ik wil schrijven - fuck the basterds.

Ellen belde: ‘Er wordt druk gelobbyd...’ maar ik brak haar af en zei de brief van Eef Brouwers terug te hebben gezonden. Ze wilde alweer haar afkeuring uitspreken, maar ik brak haar opnieuw af en stopte het gesprek.

Benny Becht (voormalig eigenaar van Thermos) haalde me op om koffie te drinken bij hem en Hanna. Het was als een familiebezoek.

Peters nieuwe ontdekking op slaapgebied was melatonine.¹⁰ Hij zegt dat hij nog nooit zo goed heeft geslapen als nu. Hij had me twee tabletjes gegeven, en ze hebben prachtig gewerkt. Ik heb er in de stad naar gezocht, maar heb ze nog niet kunnen vinden.

10 Redactie: Melatonine is een hormoon dat bij mensen in de pijnappelklier wordt aangemaakt en stimuleert het lichaam voor te bereiden op de slaaptoestand. Melatonie is in tabletvorm verkrijgbaar en wordt door veel mensen gebruikt om het inslapen te bevorderen.

[p. 19]

Ik was van plan bij Jan Mets langs te gaan, maar toen ik de straat vol zag staan met ‘de kliek’, draaide ik om.

10 juli 1999

Sjan Poslavsky vertelde vanmorgen dat Lucie Bénigne van Mierop (zij was tot 1963 getrouwd met mijn oom Alexander Poslavsky) is overleden terwijl ik in Djakarta was.

Henk Hofland schreef vandaag een bijzonder stukje over Nick Leeson, die op zijn 28ste Barings' bank met een schuld van 1,4 miljard dollar had opgezadeld omdat hij met veel risico op de Aziatische beurzen handelde en verkeerd gokte. Leeson is na ruim vier jaar gevangenisstraf in Singapore in vrijheid teruggekeerd in Londen. Hofland vroeg zich af of de man een held van onze tijd is en wat met zijn verleden zijn baankansen nog zijn. Iedereen lijkt tegen hem, inclusief Justitie die hem verboden heeft geld te slaan uit zijn wandaden. Leeson is toevallig gepakt, schrijft Hofland, maar hij is zeker niet de enige die op die manier probeert een fortuin te vergaren. Daarmee is Leeson misschien niet de held, maar wel de exponent van deze tijd. Niet alleen is Leeson door de mand gevallen, ook is hij nog herstellende van darmkanker, ligt zijn vader op sterven en is zijn vrouw er inmiddels met een ander vandoor. ‘Het zou mij een plezier doen als hij de wereld nu nog met zijn heldendom verblufte. Kan het lot hem niet een paar jaar dispensatie geven?’¹¹ Heb de neiging Henk te faxen dat we voor één keer in een halve eeuw op een lijn zaten.

Vanavond zat Menno Buch (de broer van Boudewijn Buch) bij Het zwarte schaap, geverfde haren, geschminkt smoel, een foto van Anne Frank naast zijn bed. Na het programma ging ik naar Adonis, maar raakte zo verafschuwd van de zwijnerij dat ik vertrok.

11 NRC Handelsblad, 10 juli 1999, overpeinzingen van S. Montag.

11 juli 1999

Peter belde en vertelde een aardige brief van Rens Broekhuis te hebben gekregen en zei: ‘Zie je wel, jij gaat altijd op het uiterlijk af en geeft iemand dan geen kans,’ wat waar is. Peter vond Inge Diepman gisteravond in Het zwarte schaap niet goed. Eduard was net terug van zijn eerste vlucht naar Peking. Hij was geschokt door de manieren (spugen, boeren) van Chinezen. Hij had bijna een taxichauffeur op zijn bek geslagen, was op de Chinese muur geweest en was blij om naar zijn ventje in Parijs te gaan.

[p. 20]

Woensdag zie ik Dries van Dantzig. Ik had hem de brief van dokter Delprat al gestuurd, maar nu zend ik hem ook de brieven van Overbeke en Zwiers en de brief die ik aan Punt had gegeven. Ellen had die brief nooit van Punt terug mogen aannemen.

Ik zit rustig thuis te werken, terwijl half Amsterdam op het terras onzin zit te verkopen.

12 juli 1999

Tot mijn verrassing zat Jan Pieter Visser ook in de studio. Hij is freelance gaan werken en verkoopt Netwerk-materiaal in het buitenland, wat me een risicovol avontuur lijkt. Het radiogesprek met Harmen Boerboom verliep eigenlijk hopeloos.¹² Het ging meteen al mis toen hij zei dat ik Buitenlandse Zaken ‘naar mijn zeggen’ beschuldigde. Erik Jurgens kwam ook aan de telefoon met een verhaal, wat ik recht moest zetten, namelijk door te beamen dat hij inderdaad jarenlang heeft geholpen, maar dat hij en de anderen in de basis slapjanussen waren om er vijf maanden over te doen om Van Mierlo te spreken te krijgen. Drie luisteraars belden op of Oltmans niet weggegedraaid kon worden, wat Harmen in de uitzending zei. Daarop belden zes anderen om te zeggen dat ze me juist wel wilden horen, maar daar zei Harmen weer niets over.

Toen Boerboom begon over Mijn vriendin Beatrix, zei ik dat Beatrix zich met gebrek aan beschaving gedroeg. Of dat belangrijk was, vroeg Boerboom. ‘Nou, zij is toch een bekende Nederlander?’ Eigenlijk had ik een bandje van de uitzending moeten vragen.

Gino belde me 's middags op. Hij vertelde dat hij nu op het Thorbeckeplein woont - alleen. Ik zou hem wel om zijn hals hebben willen vliegen.

Ik telefoneerde met Rens Broekhuis, wat een plezierig gesprek was, al was de uitkomst niet naar mijn zin. Hij zei dat Het zwarte schaap met mij op 22 juli wordt opgenomen en pas in augustus zal worden uitgezonden. Ik hield me in, maar vroeg hem wel waarom het niet eerder kon. Rens zei: ‘Ik heb daar geen antwoord op. Praat maar met Erik.’ Daar had ik dus geen zin in. Het wordt dus 14 augustus, als er niemand in het land is. De afspraak stond oorspronkelijk voor eind juni. Voor de zoveelste keer ben ik belazerd (niet door Rens). Dokter Zwiers wil niet op televisie, want haar brief over mij betreft mijn medisch geheim, daarom wil zij er niets over zeggen. Onzin dus. Heb de

12 De NCRV op 1, Radio 1, 09:04 uur.

[p. 21]

telefoon eruit getrokken, want ik heb geen zin in confrontaties.

Ellen zwijgt in alle talen vandaag, want ze wil natuurlijk geen publiciteit. Ze begrijpt niet dat ik in de publiciteitsbusiness zit, en me al lang genoeg moet inhouden. Om Den Haag te plezieren? Fuck them!

13 juli 1999

Ik kon weer niet slapen. Ik had al een pil ingenomen, maar stond om 23:30 uur weer op om een fax aan Peter en Ellen te schrijven. Ik maak mij zorgen over de akkoordbrief van 25 juni over de arbitrage, die met veel spoed naar de Vaste Kamercommissie moest. Ik ben het er achteraf niet mee eens dat in die brief het voorstel van Van Mierlo van 3 augustus 1998 als uitgangspunt genomen wordt, terwijl ik op pagina 119 van Mijn vriendin Beatrix mijn uitgangspunten meer dan duidelijk heb gemaakt. Als dit niet veranderd kan worden, doe ik alsnog niet mee.

Maar vanmorgen heb ik met Pieter Lakeman overlegd, die de brief van 25 juni erbij haalde en er volkomen mee akkoord bleek. Hij gaf een toelichting die me geruststelde - dat zal ik Ellen dus meteen doen weten. Ik kon haar op tijd bereiken om haar voor de schrik te vrijwaren.

Ramdharie is toch weer met een stom stukje gekomen - ‘Oltmans beweert’ - precies als Harmen Boerboom. Het papegaai-

[p. 22]

encircuit. Ze doen maar raak en denken niet na bij wat ze schrijven of zeggen.

Johan Struwe vond de ncrv-uitzending van gisteren prima. Het is verbluffend wie er allemaal nog naar zo'n programma luisteren.

De brochure bevalt me nog steeds niet. Ik ben weer helemaal opnieuw begonnen.

Erik van Onna belde. Hij gaf toe dat voor mijn vertrek naar Indonesië was besproken mij - als trekker - als een van de eersten uit te zenden, en nu ben ik een van de laatsten. Ik benadrukte dat half augustus het hele land nog op vakantie is en dat ik alle animo ben verloren. ‘Voor mijn part schrap je me. Dit was op deze manier niet afgesproken. En nu hang ik op anders heb ik weer een pil nodig,’ wat waar was.

Broekhuis en Senstius verschenen om 18:00 uur. Ik maakte het zo makkelijk mogelijk, maar pleitte ervoor mij als laatste uit te zenden op 28 augustus in plaats van op 14 augustus. Ze zegden toe het te zullen proberen, wat ik van hun wel geloofde.¹³

De ministers van Financiën vergaderen in Brussel over hoe Kosovo 30 miljard dollar in vijf jaar kan krijgen. Eerst platgooien, nu heropbouwen en vooral Servië geen cent geven, want die zijn rood en dus a black hole. Daar wonen blijkbaar geen mensen. De wereld is totaal gek geworden.

De top van de Militaire Inlichtingendienst (mid) is afgetreden in verband met het achterhouden van anti-moslimuitlatingen van militairen in Srebrenica. rtl4 zegt: ‘De mid is altijd een staat binnen de staat geweest.’ What else is new?

13 Redactie: Het zou 21 augustus worden.

14 juli 1999

Ik wilde het vannacht zonder slaappil proberen, maar ik lag weer tot 02:30 wakker. Ik lag te malen en eigenlijk ook op Gino te wachten, die niet verscheen. Uiteindelijk besloot ik toch maar weer een slaappil te nemen.

Vanochtend sprak ik een uurtje met Dries van Dantzig. Tegen mijn slaapproblemen adviseerde hij me rustgevende oefeningen te doen en hij schreef op een briefje de naam van de therapie. Dit wond me zeer op, want hij begreep de ernst van mijn situatie dus niet. Na de woordenwisseling die ontstond, verscheurde hij het briefje en zei dat ik moest voorkomen in een stresssyndroom terecht te komen. Hij raadde me aan met de psychotherapeute Sonja van Zweden contact op te nemen, die me goed zou kunnen helpen. Hij zei dat ‘met het einde in

[p. 23]

zicht via arbitrage’ de stress en woede die ik negen jaar lang heb verdrukt, zich nu ontlaadde. Hij adviseerde alles nu aan Pieter Lakeman en de advocaten over te laten, niet meer in de publiciteit te gaan en de ellende van me af te zetten. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan.

Overigens reageerde Van Dantzig toen ik Lakeman noemde hetzelfde als iedereen: ‘Maar die roept weerstanden op, waarom geen prominent advocaat?’ Nicolaï vertrouw ik niet en Pasman heeft gebrek aan ervaring en is een nerveus wrak.

Ik belde Rens Broekhuis om nog een uiterste poging te doen Van Dantzig erbij te betrekken. Tot dusverre was Van Dantzig alleen door de ncrv gevraagd iets in mijn zaak te zeggen, dat was voor afgelopen maandag bedoeld, maar ging niet door. Weer een slechte afwikkeling van wat ik zeer belangrijk vind, maar zo werkt het nu eenmaal.

Paul de Ridder heeft weer 40 graden koorts. Wat jammer dat zo'n waardevolle kerel steeds zulke problemen heeft.

Ik ga mijn brochure nu opbouwen rond Sukmawati - ze verdient het helemaal.

Huib Afman stuurde me zijn verhaal voor sQueeze ter inzage, waarvoor hij me op 30 juni interviewde. Ik heb het aan Peter gefaxt die het een prima interview vond. Ik heb een paar kleine opmerkingen aan Huib doorgegeven.

15 juli 1999

06:00 uur

Ik nam gisteravond al vroeg twee van Peters melatoninepillen - hij had me nieuwe opgestuurd - maar was helaas al om 04:00 uur wakker dus ben ik om 05:00 uur maar weer begonnen te werken. Ik wil toch proberen het zelf, zonder hulp van buitenaf, te rooien en de stress te hanteren en te verdrijven.

Ze komen straks een nieuw televisietoestel brengen en ik ga proberen de oude mee naar Tilburg te slepen voor Peter, want het toestel in zijn dure huurflat werkt niet goed. Hij zegt er niets over maar ik gun hem een beter beeld.

Van Aartsen is gek geworden. Hij wil zich mengen in de Joegoslavische situatie door steden die zich tegen Milošević keren, aan energie te helpen. Het Amerikaanse denken neemt ook hier steeds meer de overhand. Als je buiten de vn om gaat bombarderen, dan is dit het ‘logische gevolg’. De varkensboer op Buitenlandse Zaken.¹⁴

14 Redactie: Oltmans verwijst naar Van Aartsen als varkensboer, omdat hij voor hij minister van Buitenlandse Zaken werd, minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij was, en verantwoordelijk was voor de sanering van de varkenssector.

[p. 24]

13:25 uur, trein naar Tilburg

Ik heb het voor elkaar gekregen. Mijn nieuwe televisie kwam om 11:00 uur - ik heb nu eindelijk 35 kanalen. Het oude toestel paste mooi in de doos van het nieuwe en kon achterop de fiets. Ik ben nu op weg met het toestel naar Peter met in ieder geval een beter exemplaar dan hij nu heeft.

Het omslaginterview met Kok in Vrij Nederland laat weer eens zien hoe journalistiek werkt.¹⁵ Een makkie - Kok onder het mes van idioten. Kok is er met de uçk gewoon ingetrapt, zoals president Lyndon B. Johnson destijds zich voor het karretje van de cia heeft laten spannen met het Tonkin-incident. Ik zou Vrij Nederland een briefje moeten schrijven met de vragen die ík Kok gesteld zou hebben. Waarom worden er toch altijd doetjes op Kok afgestuurd? Dat is een mooi begin van een ingezonden brief: Doetjes die ditjes en datjes vragen.

Overbeke zei dat sluimerende infecties onder invloed van stress sneller aan de oppervlakte komen. Ik vertelde dat het tubetje van Zwiers voor mijn neus wonderen verrichtte, waarop Overbeke me dit ook voorschreef. Bij dokter Stern op Fifth Avenue zou ik al lang beter zijn geweest. Ik heb geen enkel vertrouwen meer in deze man.

15 Vrij Nederland, 17 juli 1999.

Trein naar Amsterdam

Peter kwam me afhalen van het station en we namen een taxi naar de Zwijsenstraat. We sloten de televisie aan, die meteen werkte. Peter was er erg blij mee en ik ben tevreden dat ik eraan begonnen ben. We aten een omelet op een nichtenterrasje - Peter verwondert zich er voortdurend over dat ik word aangesproken en aangegaapt. Hij had de uitnodiging voor Het zwarte schaap ontvangen en op vertoon van zijn vliegticket, krijgt hij daarvoor 1.000 gulden vergoed. We maakten een fotokopie van zijn vliegticket, die ik naar Ton Robbers zal faxen, zodat hij zijn geld aanstaande donderdag bij de opname contant kan krijgen.

Vlak voor mijn vertrek zaten we nog even op een terras. Het was al met al een heel plezierig bezoekje. Eindelijk zet hij dat rare petje niet meer op. Ik ben toch wel heel diep en voor altijd op Peter gericht. Liefde in de diepe betekenis. Ik weet dat ik zo goed mogelijk voor Peter gezorgd heb, wat me een voldaan gevoel geeft.

[p. 25]

16 juli 1999

Westerkade

Gisteravond had ik weer problemen om in slaap te komen, maar beheersing van de geest is alles. Ik weerstond het om een pil te nemen, welke dan ook, en oefende actieve beheersing van de geest. Het werkte en ik sliep als een blok tot 06:30 uur. Dat is de manier, de enige manier om het te doen.

Ik heb Vrij Nederland een brief gestuurd over het interview met Kok. Zal mij benieuwen of ze hem zullen plaatsen.

Ik heb Ton Robbers de kopie van het ticket gestuurd met het verzoek om het geld naar mij over te maken. Omdat Peter hier nog geen bankrekening heeft, heb ik hem het geld vast contant gegeven. Peter bijt liever zijn tong af dan om mij iets te vragen. Foudraine belde. Er waren al 30.000 exemplaren van Bunkerbouwers verkocht en 10.000 van De man die uit zijn hersens zakte.

Frits van Eeden stuurde een kaartje van zijn expositie in Singapore van 9 juli t/m 9 augustus, daarna reist hij door naar Bali en Borneo. Ik kan het niet verklaren, maar ik ervaar nauwelijks gevoelens momenteel als ik aan hem denk, evenals voor Loet en Erik.

Ik had vanmorgen tweemaal vergeefs geprobeerd Ellen aan de telefoon te krijgen, dus stuurde ik haar een fax met de vraag of zij nog probeert mijn geld bij Story los te krijgen omdat ik vrijwel niets meer heb nu. Ze belde me net terug. We spraken een half uur met hoofdpijn als resultaat. Ik heb een aspirine genomen maar wind me er verder niet over op. Ze moet niet naar de opname van Het zwarte schaap komen, want ze zal alleen maar zitten blazen en zuchten. De advocaten wilden een brief aan Punt sturen over comparitie. ‘Maar dat doe je niet namens mij,’ zei ik. ‘Ik wil nooit meer iets met Punt, Den Hertog of Van Velzen te maken hebben.’

‘Ja maar ze vroegen om een reactie.’ Ik benadrukte niets te doen, en zei haar dat ik de brief die ik Punt gegeven had, ook aan Eef Brouwers (dus heel Den Haag) had gestuurd.

Punt, heel zenuwachtig, heeft Desi Bouterse tot zestien jaar cel veroordeeld, en had eigenlijk meer willen geven. Hij noemde het een overwinning van het Openbaar Ministerie. Ellen zegt dat deze uitspraak het voor het Hof nooit zal halen. Ze zijn echt gek in Madurodam. Haakmat zegt dat het echte proces pas in hoger beroep zal beginnen. Wat Punt deed was slordig rechtspreken. Tien jaar hebben de idioten eraan gewerkt. Weisglas is erg blij en Van Oven zei: ‘Hij is veroordeeld door een onafhankelijke rechter...’

[p. 26]

De Strijdende Democratische Partij van Indonesië (pdi-p) van Megawati, is dus de grootste partij geworden met meer dan een derde van alle stemmen. Megawati krijgt de steun van de militaire fractie in het parlement, als zij tenminste Wiranto (nu minister van Defensie en chef-staf van de strrijdkrachten) tot vicepresident benoemt.¹⁶

Maar als Megawati dat doet, dan zal niemand dat begrijpen in Indonesië. Onder Wiranto zijn studenten vermoord, dus dan wordt het een ramp. Toch zou het me niet verbazen als ze op de militairen ingaat, want ze is volslagen dom terwijl ze denkt dat ze slim is.

16 NRC Handelsblad, 16 juli 1999.

17 juli 1999

Ik ging al vroeg naar bed en sliep weer als een blok tot 06:45 uur - geen pillen, niets, simpelweg controle van de geest, wat eigenlijk een reality check is.

Peter is gisteren in de Tilburgse gaycinema geweest (hij had er gerommeld met tien jongens) en nu is hij er weer opuit.

Het is mooi weer. Misschien bereik ik na een hele dag werken pagina 18 van mijn brochure. Ik vind het nu eindelijk acceptabel na een worsteling van vier weken.

Aart belde en vond mijn stem weer als vroeger klinken. Mijn nachtrust van de afgelopen dagen was dan ook perfect geweest. Ik zal vanavond voor het slapengaan weer mijn gedachten proberen beheersen.

John-John Kennedy (de zoon van John F. Kennedy) is verdwenen met zijn vliegtuig op weg naar Martha's Vineyard waar hij naar de bruiloft van zijn nichtje Rory Kennedy zou gaan. cnn staat natuurlijk helemaal op zijn kop. Ik belde direct naar Peter, die aan het fietsen was in de bossen bij Tilburg.

Serge van Duijnhoven kwam langs en we hebben tweeënhalf uur zitten praten, onder het genot van een biertje. We spraken veel over Kosovo, waarover hij een onleesbaar en verschrikkelijk oninteressant artikel voor me achterliet. Ik zal hem een tactvol antwoord geven, zoals beloofd.

Ellen had me overtuigd dat Jurgens zijn best had gedaan, wat ik hem een paar dagen geleden had geschreven, en mij niet had verraden zoals Hofland dat had gedaan. Ik schreef Jurgens daarom dat ik hem niet met Hofland had mogen vergelijken, maar dat ik me toch verraden voelde omdat hij me in al die jaren nooit thuis had bezocht en zijn woorden zonder waarde waren gebleken.

[p. 27]

Het zwarte schaap was vanavond een ramp. Er zat een Belg met een gezichtsdeformatie.¹⁷ Deze uitzending toont aan dat ik uiteindelijk met amateurs te maken heb.

17 Redactie: Christian Pieters was geboren met een zeer ontsierende wijnvlek op zijn gezicht. Hij schreef er het boek Vijand wordt vriend, Vita, Zingem, 1999, over.

18 juli 1999

Ik sliep vannacht weer als een os, waar ik Van Danzig over zal schrijven, tenslotte had ik hem ook advies gevraagd toen ik slecht sliep. Ik heb ook het idee dat de infecties in mijn liezen langzaam verdwijnen, misschien ook wel door al die zalf die ik smeer.

Het is wel zeker dat het vliegtuigje met John Kennedy jr., zijn vrouw en zijn schoonzus in zee gestort is, en zij daarbij zijn omgekomen. Afschuwelijk en onvoorstelbaar eigenlijk.

19 juli 1999

Vandaag heel de dag rustig gewerkt.

Toen Diana verongelukte in Parijs, had ik daar steeds het gevoel bij dat er iets niet klopte, dat er een luchtje aan dat ongeluk zat. Nu bij jfk jr. heb ik dat helemaal niet, het was gewoon een ongeluk. Dat die jongen nu toch ergens op de bodem van de oceaan ligt is toch onvoorstelbaar. Time probeert er een slaatje uit te slaan en heeft alweer een heel nummer over jfk jr. op de markt.

Een week geleden heb ik Jan Willem van Cruysen nog eens geschreven wanneer ik nu eindelijk de 3.000 gulden van Story eens zou krijgen voor mijn stuk over Mijn vriendin Beatrix in april. Hij had er inmiddels bij Santegoeds achteraan gezeten, maar ik heb nog steeds niets ontvangen.

20 juli 1999

Het vliegtuig met jfk jr. moet in veertien seconden van 3.300 meter hoogte in zee zijn gestort. Hoe raakte hij zo overmoedig om bij zulk slecht weer met zo weinig ervaring toch te gaan vliegen? Er worden brokstukken gevonden, maar waarschijnlijk zijn de media hem over twee weken vergeten.

Peter wordt donderdag voor de opname van Het zwarte schaap ‘door twee kerels’ met de auto opgehaald en weer thuisgebracht. Toen ik vroeg of hij dat zelf wilde, hapte hij meteen en zei - wat me afschrikte - dat de trein vervelend was. ‘Ik kom toch ook met de trein naar jou,’ zei ik tegen hem. Ik ben er erg door uit mijn humeur geraakt en heb de telefoon eruit getrokken. Waarom raakt mij dit zo? Er is altijd een ongelijkheid

[p. 28]

geweest in onze gevoelens naar elkaar, of wat we voor elkaar over hebben. Ik voelde me prima - had zelfs een lang gesprek met Ellen - maar nu ben ik overstuur. Ik zal proberen het onder controle te houden.

Om 16.00 uur moest ik even gaan liggen, want mijn hoofd bleef lang zweverig na het telefoongesprek met Peter. Ik ben al zo weinig alleen met Peter, maar hij vond het wel makkelijk gebracht en gehaald te worden, terwijl ik liever alleen met hem had willen zijn (voor en na de opname) om wat te kunnen praten. Maar hij dacht zoals gewoonlijk alleen aan zijn eigen gemak, net als iedereen. Als ik dat nu ook eens zou doen, dan was ik niet met een zware televisie op de trein gestapt. Het verwachtingspatroon van mij jegens anderen is altijd te hoog geweest, maar het is te laat om dat te veranderen.

Ik probeer er anders over te denken, maar mijn wens was dat Peter donderdag voor mij naar Amsterdam zou komen. Blijkbaar niet. Ik ging drie pakjes Chinese thee voor hem halen, ondanks alles. Op een goeie dag knap ik weer op Peter af. Ik probeer het niet te laten gebeuren, maar hij doet niets met zijn leven. Nooit gedaan overigens.

Ellen is tot 1 september weg en als ik haar cynisch zeg dat de voortgang sinds 3 augustus vorig jaar verbluffend is geweest, zegt ze dat er beweging in zit. Ik wind me er niet meer over op. Ze zijn gek. Ik kan alleen hopen dat ze vaart zetten, al is het maar om hun eigen geld terug te krijgen. Ellen had met Broertjes gebeld en met Verploeg. Ik heb haar maar niet gevraagd waar het over ging, want zij roddelt als Röell.

Gregory Clark schrijft over etnische zuivering door het uçk. Eindelijk komt International Herald Tribune met een verhaal waarbij het uçk niet alleen maar de goeden zijn.¹⁸

Suharto is vanwege een lichte beroerte in het ziekenhuis opgenomen.¹⁹ Hem wordt het ook teveel, dat is duidelijk.

18 International Herald Tribune, 19 juli 1999.

19 NRC Handelsblad, 20 juli 1999.

21 juli 1999

Ik heb een afschuwelijke nacht gehad en nog steeds heb ik een vreemde druk op mijn hoofd en het is alles behalve in orde.

Na de sauna die ik vanmorgen pakte, voelde ik me goed, maar dat was van korte duur.

Ik belde Peter die nu zei toch met de trein naar Amsterdam te komen in plaats van door twee kerels opgehaald te worden. Hij heeft er gewoon niet bij nagedacht, zei hij. Ik weet het, maar dat is juist zo erg want hij zou er wel bij moeten naden-

[p. 29]

ken. Ik vertelde hem dat er iets mis was met me, maar niet weet wat.

Duikers hebben het lichaam van jfk jr. gevonden. Ik begreep eerst dat hij aangespoeld was, maar nu lijkt het alsof hij nog in het water ligt. De twee meisjes zijn nog spoorloos. Wat een triest verhaal.

Vrij Nederland publiceerde mijn brief, verbazingwekkend genoeg.²⁰ Ik maakte een kopie, die ik opstuurde naar Kok.

Koning Albert van België is er ook ingetrapt. Hij spreekt de natie toe en houdt zijn volk voor dat de navo-acties in Kosovo door Belgrado waren uitgelokt. We moesten! En hij ging ernaartoe. De arme man is er nog steeds van overtuigd dat het allemaal door Joegoslavië is veroorzaakt. Hij leest de International Herald Tribune dus niet. ‘We mogen terecht fier zijn op de actie van onze natie.’ Het gebeurde in navo-verband - hij rept natuurlijk met geen woord over de vn. Verderop in zijn toespraak kwam zijne majesteit toch nog bij de vn uit, maar hij was over alles oneerlijk.

Adriaan van Dis gaat viermaal Zomergasten presenteren voor de vpro. Algemeen Dagblad belde en vroeg wat ik ervan vond. Ik vind het prima, maar Van Dis is fundamenteel oneerlijk, (al twee keer op plagiaat betrapt) dus wat hij aanraakt blijft rotzooi.

20 Vrij Nederland, 24 juli 1999, zie bijlage 2.

22 juli 1999

Vreemd. Bas en Rens belden de opzet van het programma van vanavond door. Zij wilden me onder andere neerzetten als een sodomist, wat ik absoluut niet ben. Ik ergerde me groen en geel en vond het eigenlijk hopeloos. Geen Egbert Kunst, geen stukje film met Sukarno. Ik kreeg het er heel warm van, en direct na dit telefoongesprek, belde ik Peter. We praatten lang, en hij wist me te kalmeren. Ik heb gelukkig als een blok geslapen vannacht, dus ik zal vanavond in orde zijn.

Dries van Dantzig belde om te vragen hoe het ging. Ik zei dat ik geen contact had opgenomen met de psychotherapeute en zonder hulp overeind wilde proberen te blijven.

23 juli 1999

Ik haalde Peter gisteren op van het Centraal Station. Hij zag er goed uit. Hij droeg een pak, maar niet zoals vroeger op Amerbos, naar mijn smaak. Het is nu zijn eigen smaak - ook goed. Toen we bij Studio Plantage bij Artis aankwamen voor de opname van Het zwarte schaap, zaten Ien Struwe en haar zus Ti-

[p. 30]

neke met Hans Verploeg te praten. Ze dachten dat het Peter was toen ze met hem in gesprek raakten.

Het was geweldig dat Igor Cornelissen er was. Inge Brakman was weggebleven, Marijke Foudraine ook. Onno van Pak Sukrisno was er met een vriendje.

Tijdens de opname had ik gezegd dat Melkert in vijf jaar tijd nooit enig antwoord heeft gegeven op brieven van mij of van mijn advocaten. Naderhand zei Erik van Onna daarover: ‘Dat zeg je toch niet op televisie.’ Dat is dus de benadering.

Helaas kwam het tot een botsing met Verploeg, die oprakelde dat ik hem een lafaard had genoemd. Ik reageerde met: ‘Jij wilde Ellen Pasman eruit hebben,’ en de vlam sloeg meteen in de pan. Uiteindelijk noemde Verploeg mij ziek. Toen greep Jan Foudraine in. Vanmorgen sprak ik Jan hierover, die zei dat hij het optreden van Verploeg een ramp had gevonden. Foudraine vond Piet Stoffelen ‘een lieve lul’. De reactie van Foudraine op de opmerking van Stoffelen tegen mij: ‘U moet aardiger zijn voor ambtenaren,’ was: ‘Ze moeten dit integraal uitzenden.’ Foudraine vond het een knetterende televisieopname. Maar Vischjager, die er ook was, belde zojuist dat hij de hele zaak onder de maat vond: ‘Voor de vara wordt dit een beschamende uitzending.’

Ik gaf Peter toch ook nog maar de 1.000 gulden die ik van de vara contant heb gekregen, hoewel ik dat al aan hem had voorgeschoten. Zo heeft hij aangename dagen. Ik gun het hem zo - dan maar geen New York, of er moet nog iets leuks gebeuren, zoals 1.500 gulden voor een televisieprogramma voor Van den Ende over de koninklijke familie.

Ik voelde me vanmorgen toch belazerd door de vara, maar wist me toen te bedwingen daar er een fax over te sturen. Tot Jan Foudraine me daarnet herinnerde aan de uitspraak van Verploeg, die me ziek had genoemd. Dus heb ik toch een zo keurig mogelijke fax naar de vara gezonden om hen duidelijk te maken dat ik er totaal niet tevreden mee ben.²¹

Edwin van Rooyen had een aardig artikel in De Groene Amsterdammer.²²

Ook Verploeg heb ik er andermaal aan herinnerd hoe de geschiedenis eruitziet, en mij gemaakt heeft tot de olifant in de porceleinkast zoals ik word afgeschilderd.²³

Ellen belde om 12:15 uur hoe het was gegaan - kennelijk na eerst met Verploeg te hebben gebeld. Dus ik zei: ‘Prima, maar

21 Zie bijlage 3.

22 De Groene Amsterdammer, 21 juli 1999, zie bijlage 4.

23 Zie bijlage 5.

[p. 31]

ik heb het druk’ en hing op. Ik heb haar niet voor niets sinds 16 mei niet meer gezien.

Lakeman was er gisteravond ook, hij belde om te zeggen hoe goed hij het vond. We hadden een geweldig gesprek, en spraken nog diepgaand over de arbitrage. Zo adviseerde hij: ‘Je moet minstens 48 uur wachten met bekendmaken wie jij benoemt nadat Van Aartsen heeft getekend.’

Piet Stoffelen, zegt Wouter Kok, heeft hem gisteravond gezegd: ‘Ik wilde de feestvreugde niet bederven, maar de landsadvocaat staat op het standpunt dat de Staat de zaak wint en aldus Van Aartsen heeft geadviseerd.’ Ik gaf dit direct aan Ellen door. ‘Maar de arbitrage gaat wel door,’ zei Ellen, ‘ik heb daar bericht over van Koenders.’ Maar ze gaat toch Stoffelen bellen.

Even later belde ze terug. Ze had Stoffelen gesproken, en ja, het was hem duidelijk dat Van Aartsen op twee gedachten hinkte en na 1 juni (de arbitragebrief van Verploeg en Broertjes) was er op 3 juni de brief over comparitie van partijen van Den Hertog gekomen. Ik werk aan dat laatste in geen honderd jaar mee en dat heb ik Ellen nogmaals duidelijk gemaakt. Ellen had haar verhaal van vijftien minuten geleden al aangepast. Ze wist via Koenders dat de arbitrage door zou gaan, maar nog nog niet zeker was, en dat daarom politieke druk door blijft gaan.

Ondertussen had Ellen aan Punt (en Den Hertog) geschreven dat we voorlopig afzien van een comparitie (voor mij is dat definitief) in afwachting van de reactie van Van Aartsen op de arbitrage.²⁴

Wouter wees me erop dat ze het verkeerde stukje hadden laten zien van de televisie-opname die ik maakte van Robert Komer en Guy Pauker op 17 januari 1970, op dat moment beiden verbonden aan de Rand Corporation. Komer was onder Kennedy de cia-man belast met Nieuw-Guinea. In die film vertelde Komer dat hij het memorandum over Nieuw-Guinea en de groep Rijkens dat ik op 5 april 1961 aan Walt Rostow had gegeven, persoonlijk aan Kennedy was gaan brengen.²⁵ Dat was het stukje wat ze hadden moeten laten zien, maar de hele affaire van het memo, Bernhard en jfk is weggevallen - daarom hebben ze het eerder opgenomen gesprekje met Wouter Kok ook buiten de opnames van Het zwarte schaap gelaten.²⁶

24 Brief Pasman aan Punt d.d. 21 juli 1999, brief Pasman aan Den Hertog d.d. 22 juli 1999.

25 Zie Memoires 1968-1970.

26 Redactie: In het tv-programma Het zwarte schaap zat het zwarte schaap in een studio met een deels voorgeselecteerd publiek. Het vraaggesprek met het zwarte schaap werd afgewisseld met fragmenten uit oude televisieopnamen of documentaires en fragmenten van door de redactie gefilmde gesprekken met personen die een rol spelen in het leven van het zwarte schaap. Deze fragmenten werden ook in de studio getoond. Daarnaast werd het publiek vragen gesteld over de hoofdpersoon, waaruit soms discussie ontstond. Uiteindelijk werd door de redactie van het programma een montage gemaakt van vijftig minuten.

[p. 32]

24 juli 1999

Ik kon vannacht niet slapen vanwege de tv-opname van eergisteravond, en besloot het van me af te schrijven in een brief aan Peter.²⁷

Ik schreef ook Lakeman over de keuze die Van Aartsen gaat maken tussen comparitie of arbitrage. Punt heeft tijdens het proces al eens uitgesproken dat hij het bod van Van Mierlo van 1,1 miljoen al hoog vond, dus van een comparitie verwacht ik niets. Ik vroeg Lakeman of er een manier is om de arbitrage erdoor te drukken.

Ik deed bij Ellen Pasman een briefje in de bus met de vraag of het waar was dat de aow betrokken was bij het voorstel van Van Mierlo, wat Stoffelen in de tv-studio beweerde.

Ik schrok me rot toen ik de nieuwe telefoonrekening zag. Ik heb vijfenhalf uur met Peter gebeld voor een bedrag van 200 gulden!

Ellen belde zojuist als reactie op de uitspraak van Stoffelen: ‘Dat is geklets.’ Ik legde heel kalm uit wat er was gebeurd, waarop ze zei: ‘Hij heeft zich gewoon vergist.’

‘Ja, maar ik werd weer neergezet als leugenaar.’

‘Maar dan moet je Stoffelen niet meteen afbranden.’

Ik werd weer razend en kreeg prompt weer pijn in mijn hoofd, maar zal het snel onder controle brengen want het is het niet waard. Ellen Pasman is duidelijk degene waar ik steeds weer overstuur van raak. Door haar was en ben ik opnieuw van streek - ik weet het zeker. Ik belde Peter om te kalmeren.

Ik schreef ook Stoffelen nog een briefje dat ik blij was hem donderdag weer te zien, met het idee een eerlijk man voor me te hebben, maar dat ik achterbleef met een gevoel van minachting nadat hij me te kakken had gezet.

Vanavond was Janmaat het zwarte schaap.²⁸ Paul Witteman, Boris Dittrich en Hedy d'Ancona natuurlijk als witte schapen. Na de uitzending ben ik de stad in gegaan, want het was een van die weinige mooie zomeravonden. Wat me altijd weer verbaast, is hoe waarneembaar het is dat veel mensen eigenlijk niet bij elkaar horen en toch bij elkaar zijn.

27 Zie bijlage 6.

28 Het zwarte schaap, VARA, Nederland 3, 21.08 uur.

25 juli 1999

Ik betreur de botsing met Ellen, een direct gevolg van het ver-

[p. 33]

lies van vertrouwen in haar. Nicolaï heb ik nooit vertrouwd. Hoe het ook zij, de infecties op mijn lichaam lijken verdwenen. Ik begin de stress behoorlijk onder controle te krijgen. Ik sliep vannacht als een blok tot 07:45 uur.

De tijd vliegt maar door. Het is inmiddels drie maanden geleden dat ik voor het laatst aan mijn Memoires heb gewerkt.

Vorig weekeinde stonden de media bol van de dood van jfk jr. en het lijkt nu al vergeten. Hoe is het mogelijk. Nu wordt koning Hassan ii van Marokko begraven. De karavaan trekt verder. Bin Laden zou in Rabat bij de begrafenis van Hassan ii een ideale gelegenheid hebben gehad een hele zooi oorlogsmisdadigers op te ruimen.

Ik vond onlangs een brief van mijn vader terug, waarin hij me adviseert nooit beledigende brieven te schrijven. Met dat advies was ik het toen niet eens en nu nog niet. Soms moet het gewoon.

Ik nader het einde van de brochure; ik ben nu bij pagina 48. Vierling belde. Hij wil nog steeds Kok en co. voor oorlogsmisdaden aanklagen en vroeg of ik meedeed.

Wim Verkade belde dat in een radioforum mijn brief in Vrij Nederland nogal complimenteus werd besproken. Wacht maar tot ze mijn brochure zien.

26 juli 1999

Ik ben gisterenavond nog even de stad in geweest, maar ik werd voortdurend aangesproken, wat het voor mij eigenlijk verpeste. Daarna weer als een blok geslapen tot acht uur vanmorgen.

De brochure (52 pagina's) is klaar dus Paul kan zijn gang gaan. Alleen de laatste drie pagina's vragen misschien nog wat correcties.

Peter kon de Sociale Dienst de hele ochtend niet bereiken. Er was een computerstoring.

Nu is de grote vraag of ik door moet gaan met het schrijven van mijn Memoires - ik denk het wel.

Van Dantzig dacht blijkbaar dat hij me aan een goede therapeut moest helpen, terwijl ik een professionele evaluatie van hem wilde (op verzoek van mijn huisarts Zwier) over het verband tussen mijn psychische en lichamelijke klachten en het voortslepende proces. Ik heb dit in een briefje duidelijk gemaakt en hoop dat zijn evaluatie kan helpen de zaak voor het einde van het jaar klaar te hebben.

Ik heb een uurtje met Julius Vischjager gesproken in het American Hotel. Hij had leuke foto's meegebracht van de nazit van

[p. 34]

Het zwarte schaap. Hij had met Van Aartsen over mijn zaak gesproken, die had gereageerd dat de zaak onder de rechter was. Op Buitenlandse Zaken had Vischjager gehoord dat er geen arbitrage zou komen, maar een comparitie van partijen. Ik doe daar dus niet aan mee. Ik heb er lang op aangedrongen, maar nu hebben we getekend voor arbitrage en ineens gaat Den Hertog akkoord met een comparitie.

Op Buitenlandse Zaken zijn ze nog veel gekker dan ik al dacht. Er mocht geen enkele journalist aanwezig zijn bij het recital dat Julius in de Kleffenszaal gaf, alleen omdat hij mij had uitgenodigd. Ze konden niet alleen mij weigeren, dus dan maar geen enkele journalist. Hij zei dat het hem op Buitenlandse Zaken kwalijk werd genomen met mij om te gaan en hij kreeg het advies mijn naam niet in zijn krantje te zetten.

Wat de vara heeft gedaan met Janmaat in Het zwarte schaap vond hij een schandaal. Vischjager had op het antwoordapparaat van Nicolaï ingesproken dat de vara bezig was ook mij een loer te draaien.

Buitenlandse Zaken zou het me nooit vergeven dat ik als buitenstaander van het establishment had ingegrepen in de Nieuw-Guinea-politiek, omdat men nog een vinger in de pap had willen houden in Zuidoost-Azië.

Frits Wester (rtl4) had tegen Vischjager gezegd dat het Beatrixboekje bijzonder was, en in de roos. Maar zei hij dat ook op tv? Nee, natuurlijk.

Ellen is gisteravond laat op de fiets door drie boeven aangevallen. Ik vroeg: ‘Allochtonen?’

‘Dat doet er niet toe.’ Kijk, dat is hoe Ellen denkt. Zij vond echter ook dat Janmaat smerig was behandeld. Vischjager denkt dat dit hem opnieuw een zetel in het parlement oplevert, vooral omdat Witteman vertelde dat men binnen de redactie erover vergaderd had over hoe ze Janmaat konden saboteren.

Ik heb Erik, Rens en Bas toch een briefje geschreven dat Stoffelen geen gelijk had over het bod van Van Mierlo en mijn aow en dat zij nog steeds de mogelijkheid hebben dit in de montage van het programma te laten blijken. Ik heb meteen laten merken dat ik teleurgesteld ben dat Egbert Kunst en Sukarno niet in het programma zitten, en ook dat het verkeerde stuk van de film van Komer en Pauker was gebruikt.

27 juli 1999

Ellen belde dat er donderdag een antwoord zou komen, maar ik heb geen idee waar ze het over had.

Ik heb Rachmawati eindelijk geschreven blij te zijn dat ik ook

[p. 35]

haar nu ontmoet heb, al hebben we nog niet de gelegenheid gehad tot een vrij en diepgaand gesprek, wat ik hoop dat er nog eens komt. Ik heb haar duidelijk uitgelegd waarom ik denk dat Megawati zich beter niet kandidaat had kunnen stellen en dat ik vooral bezig ben de gedachte levendig te houden aan hoe Sukarno werkelijk was en waar hij voorstond.

14:45 uur, trein Tilburg-Amsterdam

Ik heb meer dan anderhalf uur met Peter in Tilburg op een terras gezeten. Hij zei dat de brief die ik hem had geschreven over de opname van Het zwarte schaap voor hem veel duidelijk had gemaakt. Rens Broekhuis had na de opname tegen hem gezegd: ‘Ik ben zeer ambivalent jegens Willem.’ Peter merkte op: ‘Toen Rens na afloop van de uitzending dit zei, dacht ik: waarom zegt hij dat nu, na de film binnen te hebben?’ Peter vertelde dat Rens hem ter voorbereiding van de opname ruim drie uur had gesproken, waarbij hij veel aantekeningen maakte.

Peter blijft nog een paar weken in Nederland, tot hij alles geregeld heeft en zijn medische controle heeft gehad, waar ik sterk op aandrong. In de bossen was een kerel op een scooter gestopt, had zijn broek voor Peter laten zakken, en een luier laten zien. Peter is gevoeglijk verder gegaan.

Op de heenweg was ik mijn dagboek vergeten. Ik voelde me zo onthand dat ik in Tilburg meteen een schrift heb gekocht om toch te kunnen schrijven.

15:45 uur

Ik was verdomme in Tilburg in de trein naar Eindhoven gestapt, dus ben ik een half uur langer onderweg. Bovendien loopt er geen enkele trein meer op tijd. Ik ben nu in Breukelen, terwijl ik al op Amstel had moeten zijn.

Directeur J. Blom van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie had A.J. van der Leeuw gevraagd om zijn eigen oorlogsverleden te onderzoeken, tot afkeuring van emeritus hoogleraren geschiedenis Lipschits en Von der Dunk.²⁹ Van der Leeuw werd gezien als verzetsheld en was mede-oprichter van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (voorloper van het niod). Begin dit jaar kreeg Blom informatie dat Van der Leeuw in 1944 door de Duitsers was opgepakt en verhoord. Enkele dagen later werden twee leden van de familie Heine, waar Van der Leeuw ondergedoken had gezeten, opgepakt,

29 NRC Handelsblad, 26 juli 1999.

[p. 36]

waarna zij in een concentratiekamp aan hun einde kwamen. De suggestie was dat Van der Leeuw was doorgeslagen tijdens zijn verhoor door de Duitsers. Nu moet Van der Leeuw dit dus zelf gaan onderzoeken. Terecht dat Lipschits en Von der Dunk hier schande van spreken. Normen en waarden zijn totaal verdwenen. Het zal en moet leiden tot een ramp. Godzijdank heb ik Brahms.

Westerkade

Ik had Vischjager gisteren de brief aan Punt van 20 april gegeven: ‘Zet maar in je krant’. Vischjager is Stoffelen thuis gaan bellen, die hemel en aarde bewoog het niet te publiceren. Vischjager stond drie keer op het apparaat. De foto's die hij me had gegeven waren zeventien gulden per stuk waard benadrukte hij, en meer idioot geklets.

Ik at vanavond met Wouter van Dieren, die later vergezeld werd door zijn nieuwe bruid. Hij zat enkele jaren geleden finaal aan de grond met zijn milieuadviesbedrijf imsa op de Keizersgracht, maar het was hem gelukt weer op te krabbelen, en succesvol. Beatrix had geprobeerd hem uit de Club van Rome te laten zetten - waar zij erelid van is - omdat zijn reputatie te controversieel was, vooral nadat hij Shell had aangevallen. Hij had veel met Beatrix gepraat, maar ze luisterde nooit. Constantijn belde hem vaak, totdat Beatrix het ontdekte en het verbood. Rondom Beatrix heerst een pikorde, en de meeste mensen zijn bang om iets te doen of zeggen dat haar kwaad maakt. Wouter is bevriend met Wiro Beek, ex-topman van Unilever. Ik gaf Wouter Mijn vriendin Beatrix, waarop hij zei: ‘Ik hoopte al dat je dat zou doen.’ Hij vindt 30 miljard schade (in Kosovo) niets en zei dat drommen aannemers klaarstaan om Kosovo weer op te bouwen. Ik botste met hem, toen ik hem vroeg wie de schade moet betalen. ‘De vs zeggen dat ze hebben betaald voor de oorlog - het platgooien - en dat Europa betaalt voor de opbouw,’ zei Van Dieren. Ik vond dat een slechte grap, wat mij duidelijk maakte dat Wouter van Dieren eigenlijk niet weet waar hij het over heeft.

28 juli 1999

Casper belde na een vakantie in Domburg. Hij had Mijn vriendin Beatrix gelezen en vindt het erg leuk, maar vroeg zich af of ‘anderen’ er blij mee zouden zijn.

Ik heb Paul de Ridder laten weten dat ik na de brochure over Indonesië direct doorga met een brochure over Kok en Kosovo, waar de spetters vanaf zullen vliegen.

[p. 37]

Ton van Dijk belde dat hij voor de vara Gids over de zwarte schaap-uitzending met mij gaat schrijven. Ton reageerde, toen ik vroeg waarom hij over Mijn vriendin Beatrix zo'n vals stukje had geschreven: ‘Ben je dan helemaal vergeten hoe je me tijdens die reis naar Hamburg in het bijzijn van Nannen onsterfelijk beledigde? Op de terugweg spraken we niet eens tegen elkaar.’³⁰ Daar heb je het weer. De Nederlandse mentaliteit van nooit vergeven en vergeten. Ik heb die zelf ook (vooral richting Suharto) maar zwak die af.

Ik heb verdorie platjes opgelopen in Adonis! Nu dat weer. Een Yank duwde zich tegen me aan - ik weerde hem af maar het was te laat. It's the kingdom for crabs.

Netwerk heeft het over Srebrenica en de commisie Van Kemenade, die zegt dat er geen doofpot is, maar die blijkt er dus wel degelijk te zijn.³¹ Bij het zien van deze reportage zou ik Wim Kok persoonlijk op zijn bek willen slaan. Hij staat aan het hoofd van een bende misdadigers, Voorhoeve inbegrepen, die Dutchbat geen medische hulp aan gewonde Servische burgers liet geven.

30 Redactie: In 1976 bracht Ton van Dijk (hoofdredacteur Nieuwe Revu) Oltmans naar Henri Nannen (hoofdredacteur Stern) in verband met een artikel over de buitenechtelijke dochter van prins Bernhard in Parijs. Toen Van Dijk zei een fotograaf klaar te hebben staan foto's van het kind te maken, zei Oltmans in het bijzijn van Nannen en Gerd Heidemann van Stern, dat het wel een topfotograaf moest zijn omdat het verhaal te belangrijk was om door amateurs te laten verpesten. Met deze opmerking had Oltmans Van Dijk in zijn ‘beroepseer’ aangetast zei Van Dijk hem later. Zie Memoires 1975-1976. Over de recensie van Mijn vriendin Beatrix, zie Memoires 1999-A.

31 Netwerk, Nederland 1, 20.31 uur.

29 juli 1999

Ik zit in de praktijk van dokter Overbeke voor een recept voor medicijnen tegen platjes. Eigenlijk gek, want in de vs kun je die bij iedere drogisterij zo halen.

Peter belde rond 10:00 uur dat hij met zijn zus Marianne en haar echtgenoot een dagje uit naar Antwerpen en Rotterdam gaat. Hij zei dat mijn ‘injecties’ (mijn financiële hulp) zijn vakantie totaal anders hadden gemaakt. Ik ben blij, want dat was precies de bedoeling.

Harry van Wijnen komt met een betoog over eenlingen die een juridische strijd aangaan met de overheid - lees: de landsadvocaat bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn.³² Van Wijnen hangt zijn verhaal op aan de procedure die C.J.F. Taets van Amerongen (alias van Jan Veth), voert over het adelsrecht, meer specifiek zijn aanvraag bij het Kabinet der Koningin om

32 NRC Handelsblad, 29 juli 1999.

[p. 38]

ingeschreven te worden in het filiatieregister. De persoon in kwestie moet er rekening mee houden dat hij in geval van verlies het risico loopt de proceskosten van de tegenpartij te moeten betalen en dat bedrag kan aardig oplopen. ‘Wie slim is, over Ausdauer beschikt en zich niet uit het veld laat slaan door een machtige tegenstander die elke mogelijkheid aangrijpt om tijd te rekken, ook als de wettelijke mogelijkheden daartoe zijn uitgeput, blijft in de strijd. Maar je moet sterk in je schoenen staan om bestand te zijn tegen de uitvluchten waarmee die machtige tegenstander bij de rechtbank voor de dag durft te komen.’ Daar weet ik inmiddels alles van. Van Wijnen sluit zijn betoog af met een oproep aan de Tweede Kamer om de minister op te dragen te zorgen dat ‘de kleine rechtzoekende die het opneemt tegen de landsadvocaat’ niet meer eindeloos van het kastje naar de muur wordt gestuurd.

Ellen belde. Stoffelen kreeg de verzekering van Melkert dat ik in de aow zal komen, met terugwerkende kracht. Ik moet het nog zien.

Roel Martens kwam van 14:00 tot 17:00 uur, wat lang was voor zijn doen. Het leek alsof hij geen afscheid kon nemen. Hij voelt als een broer voor mij en ik blijf erg op hem gesteld. Hij werkt nu voor de eu in Moskou, maar blijft schokkend naïef. ‘Maar is de cia niet beter geworden dan toen,’ zei hij (ten tijde van Cuba) toen ik hem de rol van de cia in Joegoslavië uitlegde. Het idee dat het uçk een cia-legertje is geweest, klonk hem als zeer onvoorstelbaar in de oren. De Roels van deze wereld denken nog steeds dat de Amerikanen keurige mensen zijn. En toch klaagde hij over vijftien Europese ambassades die het allemaal slecht doen, niet alleen in Moskou, maar ook in Zambia. Hij pleit heel doelbewust voor een algemene Europese buitenlandse politiek en Europese ambassades in de wereld. Hij denkt vooruit, maar zijn internationale politieke analyse ontbreekt.

Roel legde uit dat de voormalige Sovjet Unie uiteen is gevallen in 89 staten! Dat heb ik me werkelijk nooit gerealiseerd.

Aan het einde van het bezoek van Roel, sprak ik over Den Haag, Villa Maarheeze en de schurkenstreken die daar worden uitgevoerd, en kreeg ik weer dat vreemde gevoel in mijn hoofd. Toen Roel vertrok, nam ik direct een kalmeringspil.

30 juli 1999

Pieter Lakeman suggereerde de comparitie bij Punt te laten mislukken om daarna alsnog een arbitrage te kunnen doen. Hij kon niet ontkennen dat het dan weer langer duurt.

Het is een ramp wat er in Kosovo gebeurt. Het uçk heeft de

[p. 39]

zaak al overgenomen en het zal me niet verbazen als Milošević opnieuw zal aanvallen.³³ Geen enkele Nederlandse krant maakt hier melding van.

Ondertussen vertellen ze wel dat Kok 500 miljoen (van ons geld) voor de wederopbouw van Kosovo beschikbaar stelt. Laat ‘men’ dit zomaar gebeuren?

Eduard kwam langs in korte broek - zeer bruine benen, precies als toen we vijftien jaar geleden in Zuid-Frankrijk waren. Hij zag er goed uit. Clifford van Iwan Beek heeft door nonchalance zijn Nederlandse papieren laten verlopen. Ed is meteen met hem naar een advocaat gegaan. Hij gaat morgen een week naar Japan, daarna is hij een week vrij om vervolgens voor een week naar Buenos Aires te gaan.

Toen ik vanavond op de brug de voorbijtrekkende menigte bekeek, realiseerde ik me dat het leven ‘een grote denkfout’ is. Daar lopen ze dan hand in hand om niet alleen te zijn, terwijl wie nadenkt, zich realiseert hoe alleen je uiteindelijk bent - juist in gezelschap. En hoe eerder je je dit realiseert, des te nuttiger. De jongeren die hand in hand lopen, kijken niet in de toekomst, de ouderen die hand in hand lopen, kunnen niet meer aan de val ontsnappen.

33 International Herald Tribune, 30 juli 1999.

31 juli 1999

Ik had een foto in mijn hand van mij met mam op het terras in Huis ter Heide en dacht hoe het leven verandert in een herinnering, terwijl de gevoelens en affectie het overleven, maar langzaam verzwakken en vergelen als papier, tot ze krachteloos zijn.

De Paus heeft het beeld van de hemel en de hel bijgesteld en zijn gelovigen laten weten dat het geen fysieke plaatsen zijn, maar een ‘persoonlijke relatie met de Heilige Drieëenheid’.³⁴ Die paus toch. Waarom duurde het zo lang?

Johan Struwe vond de 500 miljoen van Kok voor Kosovo ‘absurd’. ‘Waarom laten ze die Arabische moslimsjeiks die zaak niet klaren?’ vroeg hij zich af.

34 NRC Handelsblad, 31 juli 1999.

1 augustus 1999

Ik werd vannacht om 04:00 uur wakker en vroeg me af waarom Kadarisman niets van zich laat horen en waarom ambassadeur Isnar me nooit opnieuw heeft uitgenodigd op de ambassade van Indonesië. Ik moet Alatas daar over schrijven. Ik begon tot tien te tellen en ik sliep nog tot 08:45 uur.

[p. 40]

12:00 uur, trein naar Tilburg

Ik nam de eerste klasse - wat ik nooit doe - om mezelf te trakteren op een aangename reis. Voor deze keer, want de tweede klas is de hel vandaag met al die toeristen. Ik geniet echt van deze eerste klas reis. Ik heb al een uur gelezen en nu is het tijd voor Chopin.

Nadat Ellen het artikel van Van Wijnen over de landsadvocaat had gelezen, zei ze dat Taets vervangen kon worden door Oltmans. En toen: ‘Je zou een brief aan de nrc kunnen schrijven.’ Dat is een slecht advies en ga ik dus niet doen.

14:45 uur, trein naar Amsterdam

Ik ben een goed uurtje bij Peter geweest. Peter en ik streken neer op een terrasje en een man zei: ‘Van de week zag ik uw gesprek met Van Dis uit 1985 in een communicatieklas.’³⁵ Eergisteren wilde ik een brug over toen ik hoorde roepen en stopte. Een oudere heer kwam van een terrasje. Hij had me altijd een hand willen geven.

Peter zag er uitstekend uit. Ik gaf hem de olijfolie die Rens Broekhuis voor hem had meegeven, plus het leesmateriaal. Hij gaat straks de bossen in. Ik ben gerust over zijn toestand en tevreden hem even te hebben gezien.

35 Redactie: het betreft een cursus Gespreksanalyse aan de Katholieke Universiteit Tilburg. https://issuu.com/mauricedumont/docs/gespreksanalyse_adhv_van_dis_en_oltmans__1999_

Westerkade

Ik viel in slaap tussen Den Bosch en Utrecht. Peter voelt dat hij nu eindelijk terug is in zijn eigen ritme - rookt niet, drinkt niet, heeft geen trillende handen. Als hij dit nu maar volhoudt onder het regime van Edwin. Het zal niet lang meer duren: over zeventien dagen is Peter weer weg. Ik voel tranen opwellen bij die gedachte.

Van Dis heeft Sonja Barend te gast in Zomergasten, wat volkomen onbelangrijk geklets opleverde.³⁶ Ze is dus Joods, en haar vader zat in een concentratiekamp. Ze halen Barend & Van Dorp met Ed van Thijn aan over het bombarderen in Kosovo. Jan Mulder had gezegd: ‘Bombarderen is onbeschaafd’. Maar Van Thijn vond zelfs grondtroepen gepast, want voor hem stond vast dat Milošević Hitler is.

Het is weer raak, Sonja moet een filmpje over discriminatie in de vs laten zien. Van Dis zegt: ‘Maar 9 procent in de wereld is wit.’ Van Dis is nog altijd dezelfde misselijke kloot en Sonja

36 Zomergasten, VPRO, 20:45 uur, Nederland 3.

[p. 41]

zegt ‘Ik heb geen hoge dunk van mezelf.’ Ik heb het verder afgezet: niet te doen dit schijnheilig gezwam.

Er was een absoluut prachtige Chinese jongen in Adonis. Hij drukte mijn hoofd een aantal malen naar zijn kruis om hem te zuigen, maar er hadden anderen aangezeten dus dat doe ik niet. Hij gooide zichzelf voortdurend voor de leeuwen, onbegrijpelijk, soms wel drie tegelijk. Ik denk vandaag de dag nog steeds te goed over mezelf om daaraan mee te doen. Zonde, want het was een heerlijke jongen. Ik ben verafschuwd weggegaan nadat ik mezelf aan een orgasme had geholpen.

2 augustus 1999

Vischjager had gisteravond een boodschap ingesproken dat er over me gepraat werd bij Zomergasten. Sonja had het gesprek op televisie tussen Adriaan en mij laten zien en bekritiseerde hem over zijn voorbereiding voor dat gesprek. Adriaan zei dat hij het zich niet herinnerde, maar dat hij waarschijnlijk mijn Bouterseboekje niet had gelezen, zei Foudraine zojuist telefonisch. Foudraine vond het hele programma maar slap, omdat ze concludeerden dat televisie uiteindelijk allemaal niets uitmaakte. Ik faxte de vpro om een opname te krijgen van het gedeelte over mij.

Wouter belde ook en zei dat Sonja op televisie over mij had gesproken als ‘die gek’. Wouter zei dat ik tegenover hem ook wel eens had gezegd dat ik gek was. Dat viel bij mij verkeerd. ‘Mijn fabriek produceert die gedachte niet. Waar heb ik dat gezegd?’ Maar dat wist hij natuurlijk niet meer. Ik had niet gedacht zoiets met Wouter mee te maken.

Felderhof zit met zijn programma nog in hetzelfde huis. Eigenlijk verwarmt het me meer de grote hond weer in beeld te zien dan Rik Felderhof zelf, om eerlijk te zijn.³⁷

37 Villa Felderhof, NCRV, 21:01 uur, Nederland 1.

3 augustus 1999

Vandaag is het precies één jaar geleden dat het aanbod van Van Mierlo op tafel kwam. De superadvocaten, Broertjes en Verploeg hadden 1 maand nodig om een alternatief bij de Kamercommissie te krijgen op 1 juni, nu twee maanden geleden.

Ik heb eindelijk de knoop doorgehakt en Megawati geschreven wat ik denk van haar ambitie om president te worden. Wat mij betreft kan ze nog niet in de schaduw staan van haar vader, en ik heb haar aangeraden nog eens goed na te denken of zij wel eerlijk is jegens zichzelf en tegenover het Indonesische volk.

[p. 42]

Ook heb ik mijn analyse gedeeld dat het in het belang van Washington is dat Indonesië uit elkaar valt, en dat zij nu indirect gebruikt wordt om dit te laten gebeuren, wat ik ook al in The Jakarta Post schreef.

Alatas schreef ik dat ik niets meer van ambassadeur Irsan had gehoord. Hij had me gevraagd hem eens op te zoeken na mijn reis naar Indonesië en ik heb daarop geantwoord dat graag te doen en gevraagd of hij een datum wilde voorstellen. Ook had het weer niet helemaal soepel gelopen op het vliegveld van Djakarta, dus ik geloof nog steeds niet dat het allemaal over is. Ik vroeg hem of hij Van Aartsen wilde vragen de boel nu toch eindelijk eens te laten stoppen en een regeling te treffen, als hij hem bij de vn in New York toevallig zou tegenkomen.

De video van de vpro kwam vandaag. Sonja zegt inderdaad ‘die gek’, maar het fragment toont uitstekend wie Van Dis werkelijk is, maar ook wie Sonja is, want ze is eenzelfde soort kloot als Van Dis door nooit te willen toegeven dat Conny Braam onzin kletste. Ze is minstens even erg. Maar wat kan ik eraan doen?

Rens Broekhuis wil de kwestie van het memorandum er niet in hebben. Als hij dat wel gedaan had, hadden we kunnen reageren op Zomergasten.

4 augustus 1999

Ik heb Luc Sala een briefje geschreven om een uitzending te maken als reactie op het optreden van Van Dis en Sonja in Zomergasten. Ik wil ergens kunnen reageren en ik zou niet weten waar ik dat anders kan doen dan daar.

Na een hele dag schrijven, begon ik om 20.00 uur plots te twijfelen aan het nut van mijn brochure over Kosovo en Kok, en besloot naar de brug te gaan. Ik dacht toen ik ernaartoe liep: ik ontmoet bijna nooit een leuke kerel. En wie stond er plotseling voor mijn neus? Xander Zeeman (26), blond, grote kolenschoppen van handen, hij knapt station Muiderpoort op en verdient zeshonderd gulden in de week. Hij woont in Purmerend met zijn vader en diens tweede vrouw. Hij wilde bij me slapen (ondanks dat hij hetero was), maar gezien de hitte en het tijdstip, 21:45 uur, gaf ik hem alleen mijn telefoonnummer.

Middernacht

Ik ben in tranen vanwege een stuk dat getoond wordt van Horowitz. Na twaalf jaar stilte, speelde hij in 1968 in Carnegie Hall.³⁸

38 The Art of Piano, deel 1, AVRO Nederland 1, 23.35 uur.

[p. 43]

Dankzij Horowitz moet je wel van de Joden houden. Hij speelde ook Pianoconcert nr. 3 van Rachmaninoff. Welke geest en nobele gevoelens kan zulk geluid produceren? Ik vraag me altijd af hoe componisten hun melodieën vinden in de neuronen van hun hersenen. Wat een cadeau, zo laat in de nacht.

5 augustus 1999

Karina organiseert een bijeenkomst voor unicef Children for Indonesia op 22 september in New York. Ze hoopt dat ik ook kan komen. Ze wil Alatas ook uitnodigen. Ik zei haar dat het nog lang niet zeker was dat Megawati president zou worden, waar ze een beetje van schrok. Ik zei ook dat ik drie pagina's aan Mega had geschreven. ‘You wrote her again, the same thing? I gave her your letter in Jakarta!’ Dat was ik helemaal vergeten. Over Omar Dhani en de dertig generaals zei ze: ‘I was shitting in my pants.’ Ze belde om 07:00 uur en we spraken een kwartiertje en hebben veel gelachen. Het gaat prima met haar.

Ik schreef Alatas dat Karina hem wil uitnodigen voor de bijeenkomst in New York en dat ik haar had aangemoedigd dat zeker te doen.

Theodor Holman bood me op een terrasje koffie aan. Hij had afgelopen zondag Sonja Barend bij Van Dis gezien: ‘Hij is weer afgegaan, jij had gewoon gelijk.’ Maar ik zei hem dat Sonja net zo oneerlijk was en ik vertelde het verhaal over Conny Braam en de muur om Soweto bij Sonja in 1986.

Peter kwam vanmiddag op bezoek. Hij zag er zeer goed uit en zet dat gekke camouflagepetje gelukkig niet meer op. We zijn naar Schiphol gegaan voor de definitieve wijziging van zijn ticket bij Air France naar 17 augustus. Hij kocht ook een ticket naar Zimbabwe (het kostte 200 gulden, die hij zelf had meegebracht) om niet tegen visumproblemen aan te lopen. Goed geregeld. We gingen naar huis en ik liet hem de video van Zomergasten met Adriaan van Dis en Sonja Barend zien, waarin een fragment getoond werd van mijn botsing met Adriaan in 1985. Peter vond dat ik toen heel sterk overkwam: ‘Je zou echt je eigen show moeten hebben.’ Ik zou er eens met Fons van Westerloo over kunnen praten, maar zijn club zal het waarschijnlijk niet willen.³⁹ Peter was ook geschokt dat Sonja mij ‘die gek’ noemde. Hij wees me ook op een column in Metro van Tijs van den Boomen die ook Zomergasten had gezien. Hij wijst haarfijn op de hypocrisie van Sonja, die meer filmpjes liet zien

39 Redactie: Fons van Westerloo was op dat moment de baas van SBS6 en Net5.

[p. 44]

van in haar woorden ‘hoekige tv’ waarbij de geïnterviewden zich niet mee laten nemen in het standaardspelletje van vraag en antwoord. Daarom liet ze behalve mij ook Jan Mulder en Ed van Thijn bij Barend & Van Dorp zien. Dat gesprek ging over de afschuwelijke bombardementen in Kosovo waarop Ed van Thijn geëmotioneerd uitriep dat hij er niet geweest was als de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog geen bombardementen hadden uitgevoerd. Jan Mulder liet zich daar niet door meeslepen en zei: ‘Nou en?’ Sonja vindt dat blijkbaar prachtige tv waar ze wel meer van zou willen zien. ‘Maar in de praktijk,’ schrijft Van den Boomen uit eigen ervaring, ‘doet ze zelf alles om te voorkomen dat geïnterviewden aan haar regie ontsnappen.’⁴⁰ Die interviewpraktijken van Sonja heb ik aan den lijve ondervonden.

Voor Peter met de trein van 19:30 uur weer naar Tilburg ging, hebben we nog een entrecote gegeten op het Centraal Station.

40 Metro, 5 augustus 1999.

6 augustus 1999

Prinses Irene is gisteren zestig geworden. Ze woont op een buitenplaats in Zuid-Afrika en heeft een feest gegeven in Kaapstad.

Luc Sala liet weten dat hij wel wat zag in een antwoord op Zomergasten. Ik schreef hem dat ik ook met Holman erover gesproken had en drong aan op een goede voorbereiding om er een goed programma van te maken.

In Adonis heb ik twee absoluut zalige cocksucks gehad. Eerst een jongen die geneukt wilde worden - zonder condoom - maar toen hij er wel een had, lukte het niet. Hij wilde mee naar huis. Niet dus. Daarna was er een middelgrote jongen met een prachtig lichaam, misschien 26, die me eindeloos zoog en ook geneukt wilde worden - niet dus. Het kon hem werkelijk niets schelen welke pik hij aangeboden kreeg: oud, jong, wie dan ook. Geen zelfrespect. Wonderlijk. Jammer.

7 augustus 1999

Karina stond weer op het antwoordapparaat, dus ik besloot haar even kort te bellen. Ze klonk erg opgewekt. Ik zei dat ik mijn volgende brief aan Alatas eerst naar haar zou sturen voor advies. Ze moest lachen.

Er is een lange, lieve brief van Serge van Duijnhoven gekomen. Een soort cadeautje. Hij schrijft over zijn eerste ervaringen in Gent, zijn nieuwe vriendin die hij in Macedonië ont-

[p. 45]

moette tijdens een reportage en de celstraf van de man die Joris doodreed. Hij besluit zijn brief met een anekdote over een Belgische nieuwslezer, die zichzelf een ‘partizaan tegen het geloof van de versnelling’ noemde, waarna Serge besluit dat de titel partizaan meer bij mij past dan bij de nieuwslezer. Ik zal zijn brief koesteren - en Joris bindt ons voor altijd.⁴¹

De stad was weer eens overladen met gays voor de Gay Pride, eerst vanmiddag op boten, maar regen maakte vanavond een einde aan de lol.

41 Brief d.d. 2 augustus 1999, zie bijlage 7.

8 augustus 1999

Ik herschreef de laatste vier pagina's van de brochure over Indonesië, die gaan naar Paul. Lenie Spil kan nu de hele brochure meenemen naar Indonesië voor Santo en Omar Dhani.

Er was een reactie gekomen op mijn ingezonden brief in The Jakarta Post van 10 juli, van Huub Neys uit Maastricht nota bene.⁴² Wayan Sadia stuurde me een kopie en schreef me een reactie van mij graag te publiceren,⁴³ dus ik nam de moeite er weer een te produceren.

Als een donderslag bij heldere hemel belde Demartoto vanuit Solo, waar hij dus nu woont. Wonderlijk. Ik had hem kunnen ontmoeten daar. Hij gaf zijn telefoonnummer, maar ik vroeg hem te schrijven. Hij heeft mijn brief naar Bandung nooit ontvangen, zegt hij.

Aart belde. In het Algemeen Dagblad had een anti-Van Dis opmerking van mij gestaan, terwijl ik zorgvuldig had vermeden zo voor de dag te komen. Ja, ik heb benadrukt dat ik hem nooit meer zou vertrouwen, maar ook dat ik hem had geschreven weer op televisie te gaan. ‘Ach,’ zei Aart, ‘ze hadden vijf pro-Van Dis uitspraken en ze hadden een tegengeluid nodig, dus belden ze jou en gebruikten wat ze nodig hadden voor hun plannetje.’

Ik kijk vanavond niet naar Van Dis.

42 Zie bijlage 8.

43 Brief d.d. 30 juli 1999.

9 augustus 1999

De Volkskrant schrijft in het hoofdredactioneel commentaar over de Albanese Kosovaren die ‘navo/uçk’ scandeerden. ‘In hun ogen stonden de navo, die met het geweld van bommen had ingegrepen om een humanitaire ramp ongedaan te maken en de voorwaarden te scheppen voor een democratisch, multi-etnisch Kosovo, en het uçk, dat streed voor een Kosovo

[p. 46]

los van Servië (en op termijn een Groot-Albanië) voor één en hetzelfde doel.’⁴⁴ De Volkskrant noemt dit een groot misverstand. Onbegrijpelijk dat men bij De Volkskrant halsstarrig blijft vasthouden als ware het uçk een legitieme volksbeweging en niet een door de cia aangezwengelde terreurbende.

Tot mijn stomme verbazing heb ik nog tweeduizend dollar in mijn portefeuille. God mag weten waar ze vandaan komen. Ik ga dus toch naar New York. Hoe eerder ik een ticket reserveer, hoe beter. En de ymca natuurlijk.

Joop van den Ende bood duizend gulden voor een interview over de Oranjes. Dat helpt.

Ik heb de knoop doorgehakt en voor 750 gulden een ticket geboekt bij Delta naar New York van 21 tot 26 september en vijf nachten ymca gereserveerd. Ik schreef Karina dat ik kom.

Ik ben prima opgeschoten met het manuscript over Kosovo. Ik ben al bezig aan een eerste herziening, want er zitten teveel uitspattingen in de eerste versie.

44 De Volkskrant, 6 augustus 1999.

16:00 uur, trein naar Tilburg

Ik heb weer van alles bij me voor Peter: Chinese thee, kaas, een hesje uit de vs en het omslagverhaal uit Time getiteld Teenage Seks.

De herkenning overal waar ik kom, neemt alarmerende vormen aan. Het is niet zo leuk meer. Op het bruggetje vroeg een familie die aan de wandel was, ze kwamen uit Mook, of ze me mochten filmen. En dit gebeurde drie dagen geleden. Mijn dagboek blijft onvolledig.

19:45 uur, trein naar Amsterdam

Gezellig twee uur met Peter een steak op het terras gegeten en volkomen ontspannen en normaal met hem gesproken. Hij herhaalde dat hij in het American Hotel drie uur met Rens Broekhuis had gesproken. ‘Hij maakte pagina's en pagina's aantekeningen over jou, je karakter, et cetera - en er was niets van terug te vinden in de vragen van Inge Diepman, helemaal niets. Het paste niet in wat ze wilden maken. Het zou me niet verwonderen als het een aanval op jou wordt.’ Ik zal het rustig afwachten, maar ik bereid me vast voor op een tegenactie.

Het was een pietsie droevig om hem te verlaten, als voorloper op zijn echte vertrek. Hij had een zonnebril op die leek op de Ray-Ban die hij van mij had gekregen, maar hij was toch net anders. Ik hield me in en vroeg niet wat ermee was gebeurd.

[p. 47]

Hij moedigt me subtiel aan nog een keer naar Zuid-Afrika te komen. Misschien.

10 augustus 1999

Westerkade

Eigenlijk voel ik me opeens weer niet zo goed. Ik was ook weer om 06:00 uur wakker en ben diep van binnen triest over het vertrek van Peter volgende week. Ik ben overstuur en dichtbij tranen. Eigenlijk is alleen híj nog over in mijn leven. Maar ik zal met alle kracht vechten tegen deze opkomende gedeprimeerdheid.

Ik ontmoette Theodor Holman. Hij zegt dat hij het idee van een televisiegesprek over Van Dis, Sonja en Het zwarte schaap wel leuk vond. Hij zou er wat mee proberen doen. We zullen zien wat er gebeurt.

Luc Sala belde dat hij het gesprek tussen Foudraine en mij opnieuw uit gaat zenden op at5. Aardig om het terug te zien. Ik vertelde Luc dat Holman misschien een programma wil maken. ‘Zou hij het voor niets willen doen,’ was zijn onmiddellijke vraag.

Rens belde. Hij was op vakantie geweest en had zojuist de eindmontage van Het zwarte schaap gezien. Professor Harry Peeters was eruit gesneden en Hans Verploeg ook grotendeels. Rens zei dat de onbegrijpelijke ontsporing van Verploeg eigenlijk de oorzaak was dat kort daarop Stoffelen uitgleed. Met andere woorden: Verploeg verpestte de sfeer, terwijl hij in het voorgesprek super was. Ik wacht rustig af. Kennelijk dacht Rens dat ik nu al een video wilde hebben, maar die wil ik uiteraard pas na afloop.

Vanavond zei ik tegen Peter dat ik bang was dat hij een terugval zou beleven als hij weer terug zou zijn in Johannesburg. ‘I love myself too much,’ zei hij. Zou het Edwin zijn die Peter de grond in stampt? Want toen ik in Hillbrow was, herkende ik niets van hoe ik Peter hier weer meemaak.

11 augustus 1999

Ik kon vannacht opnieuw absoluut niet slapen, om 02:45 uur liep ik nog door de kamer. God mag weten waarom die ellende nu is teruggekomen. Gisteren stond het huilen me de hele dag nader dan het lachen vanwege Peters aanstaande vertrek, en zojuist maakte ik een salade met het laatste beetje van zijn dressing, wat me opnieuw hevig ontroerde. Waarom grijpt het me zo aan? Ik weet niet of ik wel afscheid kan nemen en of ik die emoties wel aankan. Ik ben echt beroerd vanwege zijn vertrek.

[p. 48]

Ik weet dat hij hier veilig is, maar in de handen van die gek in Hillbrow ben ik bang dat hij weer helemaal afglijdt. Of zou hij eindelijk begrijpen dat hij daar verkeerd zit?

Ik was in de stoomkamer tijdens de zonsverduistering. Ik wilde ver weg blijven van de gekte rond deze eclips.

Ondanks de tranen die voortdurend achter mijn ogen brandden, ben ik goed opgeschoten. Ik heb vandaag Paul de Ridder 49 pagina's van mijn Kosovo-manuscript gestuurd.

12 augustus 1999

Ik werd vannacht om 03:00 uur wakker, maar slaagde er daarna nog in tot 07:30 uur door te slapen.

Theodor Holman zei eergisteren: ‘Ik ga straks naar de vergadering van at5 en ik bel je, anders doen we het bij Luc Sala.’ Doodse stilte volgde. Ik wilde die jongen een kans geven, maar ze zijn allemaal hetzelfde. Ik ga er niet meer op reageren, maar ik zal vragen of René Zwaap interesse heeft.

Peter belde op, wandelend in de bossen, en zei dat hij ook nerveus is om weer te vertrekken. Ik bijt liever mijn tong af dan dat ik hem de suggestie doe dat hij bij Edwin weg moet gaan. Ik ben vandaag flink opgeschoten.

Ik heb Alatas en Kadarisman samen geschreven, in een hartenkreet, te doen wat ze kunnen om te helpen dat een einde aan mijn ellende komt. Ook heb ik de drie artsenbrieven ingesloten.

13 augustus 1999

Ik probeer ertegen te vechten, maar vandaag ben ik vol verdriet over Peters vertrek. Ik wil Peter niet met mijn droefenis belasten, maar ik kan ook niet doen alsof die er niet is. Mijn emoties bewegen zich als een jojo momenteel. Hoe kan ik naar Tilburg gaan om afscheid te nemen? Ik ben er niet tegen opgewassen, hoe hard ik ook mijn best doe.

Peter belde na 14:30 uur, toen hij uit het ziekenhuis vertrok, nadat hij zijn nieuwe dokter had gezien voor een volledige controle. Ik probeerde vrolijk te doen, maar dat ben ik helemaal niet.

Daarna kwam Eduard langs. Hij zei dat Peter drie maanden een uitkering zou kunnen krijgen om zijn spullen in Zuid-Afrika te gaan halen. Hij zou dan ook 2.500 gulden aan verhuiskosten krijgen. Ik belde Peter dat hij terug moet gaan naar Lisa Schipper van de Sociale Dienst en stuurde hem een concept voor een verzoek. Daarna ging ik naar Adonis, waar ik een erg aantrekkelijke Chinese jongen tegenkwam.

[p. 49]

Vervolgens belde Edwin, die zei dat hij aan Peters stem kon horen dat hij een transformatie had doorgemaakt. Ik wil best zondag naar Peter, maar ik moet hem mijn ware gedachten vertellen. Hoe dan ook, het is niet erg plezierig de komende dagen om Peter weer het verkeerde pad te zien kiezen.

14 augustus 1999

Vandaag is de brok in mijn keel om Peter onverdraaglijk. Misschien kan ik me maar beter leeghuilen, want ik zit er constant tegenaan. Ik kan zelfs niet eten. Ik ben totaal lusteloos, maar ik moet en zal werken.

Toen Peter in Nederland aankwam was hij de Zuid-Afrikaanse Peter, en was ik behoorlijk onverschillig over hem. Daarom ben ik ook gewoon naar Indonesië gegaan. Maar toen werd hij langzaamaan weer zijn oude zelf en niet meer Edwins ellendige schaduw. En ik zag Peter terug veranderen in de Nederlandse Peter. Nu ben ik totaal overstuur dat hij weer teruggaat naar dat rattenhol met die gek die de godganse dag totale onzin tegen hem praat. Hij kletst Peter murw. Gisteren zei Edwin al: ‘We moeten veel praten wat we gaan doen.’ Maar ik hoop dat er niets te bespreken is.

15 augustus 1999

Er hangt een wolk van verdriet over me heen vanwege Peters vertrek. Ik schreef hem een brief die hij moet lezen.⁴⁵ Ik zou mezelf niet respecteren als ik zou blijven zwijgen tegen mijn beste vriend. Peter zei zelf heel nerveus te zijn over zijn vertrek terwijl hij gaat naar ‘de liefde van zijn leven’! Het klopt niet. Ik zal alles op alles zetten vanmiddag toneel te spelen, maar de infecties aan de binnenkant van mijn benen komen terug en ik zit al dagenlang permanent met een brok in mijn keel. Wat een rampzalige dag. Ik voel me alsof net een dierbaar persoon is overleden.

Intussen heb ik pagina 101 bereikt van de Kosovo-brochure. Om 14.30 uur belde Peter. Trees was bij hem om de flat in orde te maken. Ik probeerde wanhopig om vrolijk te doen, maar ik kan niet meer werken en ben letterlijk in tranen. Waarom valt dit afscheid juist deze keer zo zwaar? Het voelt alsof ik naar een begrafenis ga, afschuwelijk. Zal ik hem ooit nog terugzien of nog met hem samenzijn? Ja, dat dus wel. Maar op een of andere manier ben ik totaal in de war van dit vertrek - laat staan het afscheid. Ik moet de brief geven.

45 Zie bijlage 9.

[p. 50]

15:30 uur, trein naar Tilburg

Ik nam muziek mee, maar weet dat ik het nu niet kan verdragen. Voor de zekerheid heb ik ook twee kalmeringstabletten bij me.

19:10 uur, trein naar Amsterdam

Ik weet niet hoe ik het heb gedaan, maar het is gelukt hem niet te belasten en hem tot steun te zijn. We hebben op het terras een steak gegeten. De brief heb ik niet gegeven, maar zo goed en zo kwaad als het ging, heb ik hem mondeling op het hart gedrukt dat hij goed voor zichzelf moet zorgen. Bij het afscheid omhelsden we elkaar en hield hij me vast. Nu ben ik weer in tranen en moet ik proberen kalm te blijven.

Ik luister naar Horowitz en lees Brzezinski over de nieuwe wereldorde.⁴⁶ Het is veel beter verlopen dan ik had durven dromen. Hij probeerde nog met Trees te bellen, maar dat lukte niet.

46 NRC Handelsblad, 14 augustus 1999.

20:10 uur, Westerkade

Ik word steeds opnieuw overmand door tranen en ik weet niet waarom dit afscheid me zo aangrijpt, zo beroert. Het is erg vreemd.

Ik belde om 21.30 uur naar Peter. Hij zei dat hij het station huilend had verlaten. Hoe werkt zoiets? Het doet me altijd aan mams tranen denken. Ik maakte een grap: ‘Ik heb het er zonder toneelschool in Maastricht redelijk van afgebracht, vind je niet?’ Hij moest er gelukkig om lachen. Ik nam na het eten een kalmeringstablet en zal er straks nog een pakken.

16 augustus 1999

Ik sliep tot 07:00 uur, wonder boven wonder, maar Peter zei dat hij voor één keer niet had kunnen slapen. Hij was net zo overstuur als ik. Hij belde en ik herbevestigde zijn stoel bij Air France en legde uit wat hij moet doen om een betere plek te krijgen (nu heeft hij zitplaats 33E voor een tv-scherm). Maar het vliegtuig is niet te vol dus een betere stoel zou te regelen moeten zijn. Trees en een zus waren met taartjes op de thee.

Ik ben redelijk kalm, maar net zo vaak word ik overmand door tranen.

De Stem belde of het waar was dat ik anderhalf miljoen gulden zou krijgen.

[p. 51]

17 augustus 1999

Ik heb voortdurend zenuwtrekjes op mijn bovenlip. Dat is vast vanwege mijn onrust over Peters vertrek, mam had dat ook altijd als ze onrustig was. Peter herhaalde deze dagen ettelijke keren dat ik zijn vakantie fantastisch had gemaakt omdat hij geen financiële problemen heeft gehad. Ik weet het, ik droeg drieduizend gulden bij, misschien nog iets meer. Ik weet het niet meer; ik wil het ook niet meer weten, laat staan me erop voor laten staan. Godzijdank kon ik helpen en ik heb altijd gedeeld als het mogelijk was, maar dat betekent echt niets voor me. Ik ben dankbaar dat hij zo'n fijne tijd zonder zorgen heeft gehad. René Zwaap is terug uit Portugal. Hij wil samen met mij het programma maken waar ik eerst Theodor Holman voor had gevraagd.

Ton van Dijk schreef een aardig stukje over mij in vara tv Magazine (met een paar foutjes) naar aanleiding van Het zwarte schaap, dus misschien is het oud zeer van 1976 nu uit de lucht.⁴⁷ Vlak voor ik Peter om 15.30 uur nog eens wilde bellen, kwam Veronica met de vraag of ik Harry Mens wilde vervangen in het programma vips van Gert Berg Producties. Evert Santegoeds doet er ook aan mee. Het zou eerst gaan om dertien afleveringen, eventueel uit te breiden tot negenendertig. Ik wist niet wat ik hoorde. Ik rekende snel en dacht: dan heb ik 13.000 gulden. Ik belde direct Rens Broekhuis, die enthousiast deed, en Hans Verploeg. Hij was zeer aardig en zei dat ik voor dertien afleveringen 15.000 gulden moest vragen en voor negenendertig 30.000 gulden. Ik wist opnieuw niet wat ik hoorde. Ik belde Peter en vertelde hem over het telefoontje van Veronica. ‘Als dat doorgaat,’ zei ik, ‘ga je drie weken mee naar Bali!’ Dat vond hij een goed idee.

Ik belde ook Paul de Ridder (twee keer). De brochure over Indonesië gaat door, de enveloppen met de tekst over Kosovo heeft hij nog niet opengemaakt. Er zijn pas 1.800 exemplaren van Mijn vriendin Beatrix verkocht, treurig.

Het is ineens zo stil, geen telefoontjes meer met Peter, zijn stem vliegt naar het zuiden. Het is oké, het is de realiteit.

Frankrijk zal waarschijnlijk de negen fotografen en een koerier die verdachten zijn in het onderzoek rond het dodelijke autoongeluk van Diana in Parijs, niet vervolgen.⁴⁸ Voor mij staat het vast dat ze werd vermoord vanwege haar contacten met Al Fayed. Rebels, maar erg onverstandig.

47 Zie bijlage 10.

48 International Herald Tribune, 17 augustus 1999.

[p. 52]

18 augustus 1999

Ik denk dat Peter straks verrijkt in Johannesburg aankomt; ook onze relatie is versterkt. Het gaat erom of hij nu niet weer terugvalt in het miserabele Hillbrow-patroon en zijn nieuwgewonnen kracht vasthoudt.

Ik denk aan Volodja Molchanov, en herinner me de schok van het met elkaar slapen en zijn blowjob, en dan vooral de totale oneerlijkheid in zijn leven, om zich in zulke omstandigheden te begeven, terwijl er in een ander deel van zijn leven een totaal ander (hetero) plaatje aan de gang is. Maar dat is hoe de meeste mensen leven.

Het voorstel van Veronica houdt me erg bezig. Toen ik gisteren Verploeg aan de telefoon had, grapte ik: ‘Oh hemeltje, ik had je dit niet moeten zeggen, want dan ga je mijn nvj-contributie natuurlijk verhogen.’ Hij ging er serieus op in dit niet te zullen doen. Het blijkt maar weer hoe ongelijkwaardig ons contact eigenlijk is.

Henk Hofland schrijft een stukje over Nederland als gidsland en noemt als voorbeeld het rapport van de Club van Rome. ‘Het eerste rapport van de Club van Rome heeft hier, als in geen ander land, de publieke opinie milieubewust gemaakt.’⁴⁹ Een ‘vriend’ zou hebben geschreven: men herinnere zich de film van Willem Oltmans, nos 1971, Grenzen aan de Groei, et cetera.

Alfred Vierling gaat twintig uur les geven in Rotterdam en werkt zich rot als alfa om betasommen te kunnen maken. Maar eindelijk werkt hij dus weer.

Peter belde dat hij een goede vlucht heeft gehad en dat Poes meteen op schoot kwam zitten toen hij thuis was.

49 NRC Handelsblad, 18 augustus 1999.

19 augustus 1999

Het hoost, kan niet naar buiten.

Ik keek naar een documentaire over Bruce Lee, die met een Californisch meisje trouwde en een prachtige zoon kreeg die Brandon heet. Bruce is jong overleden, een gevolg van drugs. Brandon werd per ongeluk neergeschoten tijdens filmopnamen. Waarom overlijden mooie mensen op zo'n jonge leeftijd: jfk, Diana, Wonk Schimmelpenninck.

Zou Peter nu weer tot 04:00 naar Edwin hebben geluisterd?

Jim Hoagland laat in een paar alinea's duidelijk zien dat de uçk van bevrijdingsleger zich heel snel ontpopte tot politieke factor van belang, vooral door toedoen van de Amerikanen.

[p. 53]

De zelfbenoemde premier van de uçk, Hashim Thaci wist zich snel tot de belangrijkste gesprekspartner te maken van Jaes Rubin, de woordvoerder van Madeleine Albright. Thaci stond in direct contact met Rubin en hield hem op de hooogte vanuit Kosovo over de oorlog die daar woedde. Rubin ontkent dat er onder tafel toezeggingen zijn gedaan aan de uçk maar, besluit Hoagland, de navo moet voorkomen teveel partij te kiezen in de Kosovaarse politiek, zeker wanneer het gaat over een partij als uçk, die toch nog dicht tegen criminaliteit en terrorisme aanleunt.⁵⁰ We gaan steeds meer zien dat mijn analyse correct is.

Witteman kondigt nova aan en haalt het in zijn hoofd te zeggen: ‘Zit Milošević er morgen nog?’ Hij is gek!

Trees belde om te bedanken voor alle hulp aan Peter; natuurlijk hadden we het alleen over T-shirts en sokken, niet over geld. Ze zal wel denken dat Edwin daarvoor had gezorgd vanuit Afrika. Ik begin er maar niet aan uit te leggen hoe het echt in elkaar zit.

Het meisje van Trouw belde of ik met Santegoeds een televisieprogramma ga maken. Ik heb ontkend, maar ook daar is Rens Broekhuis dus niet in te vertrouwen. Hij heeft uit de school geklapt. Broekhuis had haar de eindmontage van Het zwarte schaap laten zien (die ze boeiend vond), maar de uitspraak van Stoffelen, tijdens de opname gedaan, dat ik aow had gekregen, zit er dus niet in. De vara-lui hebben haar verteld dat ik alsnog aow zal gaan krijgen als gevolg van Het zwarte schaap - ze zijn dus oneerlijk bezig. Ik heb nu bevestigd dat ik het misschien zal krijgen omdat Stoffelen, nadat hem bevestigd was door mijn advocaten dat ik nooit aow heb gekregen, naar Melkert is gegaan. Ik heb meteen een fax gestuurd aan Marian van Nispen van vips om duidelijk te maken dat Trouw achter me aanzit over het programma, maar dat ik met niemand zal praten voor wij zelf in gesprek zijn geweest.

50 International Herald Tribune, 19 augustus 1999.

20 augustus 1999

Ik heb een vertrouwelijke fax gestuurd aan Bram Peper met het dringende verzoek om het document van Verrips dat ik wegens een zedendelict in de gevangenis heb gezeten in de vs te verwijderen uit mijn dossier. Wie niet waagt, die niet wint. Opnieuw veel regen. Er zit een kletsnatte duif voor mijn raam. Maria Ressa (cnn) ging naar Atjeh - de afscheidingsbeweging aldaar is nu goed op stoom. Ze zeggen openlijk met wapens

[p. 54]

van buitenaf te worden gesteund. Wat moeten we nog meer weten?

Verploeg zei me niets, Ellen zei niets, de hemel mag weten wat er gebeurt.

Derk Jan Eppink wordt adviseur van Eurocommissaris Frits Bolkestein. Eppink legt een schommelachtig parcours af. Hij was drie jaar medewerker van de PvdA-delegatie in het Europees parlement, was journalist voor nrc Handelsblad, daarna voor de Belgische krant De Standaard en nu dus bij de vvd.⁵¹

51 NRC Handelsblad, 19 augustus 1999.

21 augustus 1999

Peter van der Vorst stemde na twee uur notities in het American Hotel toe met 1.500 gulden totaal of 500 gulden per aflevering voor de film over Juliana, maar hij benadrukte dat ik eerder met 250 gulden had ingestemd.

Hans Moleman had een halve pagina geschreven over het

[p. 55]

nieuwe rascisme in Zuid-Afrika, die ik Peter had gestuurd.⁵² Nu langzaam duidelijk wordt dat corruptie en wanbeleid ook onder de zwarte leiders niet verdwenen is, en blanke journalisten en andere critici zich daar steeds meer over roeren, spelen zwarte bestuurders steeds vaker de racismekaart. Door hun criticasters te beschuldigen van racisme, proberen ze de aandacht af te leiden van hun eigen fouten of wandaden. Peter schreef me dat hij het artikel ‘een waterige’ beschrijving van wat er werkelijk aan de hand is in Zuid-Afrika: tien ministers hebben een strafblad, de politie is totaal gedemoraliseerd. Er is geen vertrouwen en geen geld, velen van hen zitten zelf in de misdaad of plegen zelfmoord en de politie wordt bij honderden doodgeschoten. Er komen elke dag tweeduizend mensen met aids bij, het rechtssysteem valt uit elkaar, er is totaal geen mentaliteit in het land. Boeren worden afgeslacht. De blanken realiseren zich dat hun dagen geteld zijn, want de zwarten willen ze allemaal weg hebben. Mandela's beroemde woorden waren: ‘we still need you’, maar daarna niet meer. Mbeki is een verharding, minder verzoeningsgezind, fuck off is het parool.

Acht miljoen zwarte buitenlanders vooral uit Zimbabwe, Nigeria en Zaïre vormen misdaadsyndicaten, slaan toe in buitenwijken en rijden in de mooiste gestolen auto's. De ambassade van Libanon vertrok uit Zuid-Afrika omdat ze te vaak was overvallen. Tweeduizend Boeren (mannen en vrouwen) zijn al vermoord. Ik wilde Broertjes erover schrijven, maar waarom zou ik de moeite nog nemen? Ik schreef wel notaris Meijer dat ik mijn testament wil veranderen en alles (in het geval er ooit iets is) aan Peter wil nalaten.

Ik bracht vanmiddag anderhalf uur door met Luc Sala en René Zwaap. We keken eerst naar fragmenten Zomergasten met Sonja en Van Dis. Vervolgens keken we naar het fragment van de uitzending van Sonja, Conny Braam en ik. Toen zei Luc: ‘Ik zie je truc. Eerst doe je heel aardig en hoffelijk en dan wacht je op het juiste moment en sla je toe.’ Ik werd razend en ben er nog een beetje duizelig van in mijn hoofd.

Ik ben begonnen mijn plek aan de Westerkade weer eens op te ruimen, wat nodig was na mijn trip naar Indonesië en al het schrijven daarna. Eindelijk begint mijn studio er weer een beetje op te lijken.

Wim Kok verklaarde vroom dat het Kabinet en de regering zich verantwoordelijk voelen voor de ramp in Turkije, waar een aardbeving de dood van ongeveer 10.000 mensen heeft

52 De Volkskrant, 14 augustus 1999.

[p. 56]

veroorzaakt.⁵³ Er was al tweeënhalf miljoen gulden gegeven, dat wordt nu vijf miljoen, druppels op een gloeiende plaat, maar dat is net als met de afvalbakken in de stad, die zoveel te klein zijn dat bergen vuil ernaast liggen. Van Aartsen is in Turkije gaan kijken. Hij vindt zevenenhalf miljoen al erg veel, Turkije vraagt niet om meer.

Vanavond was de uitzending met mij in Het zwarte schaap.⁵⁴ Ik heb hierna meteen Peter gebeld om te zeggen hoe mooi hij was op tv. Daarna belde ik Rens Broekhuis om hem te bedanken. Nu stromen de telefoontjes binnen; zelfs Poek Zumpolle vond het een prima uitzending.

53 NRC Handelsblad, 21 augustus 1999.

54 Het zwarte schaap, VARA, 21:05 uur, Nederland 3. De uitzending is op te vragen bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. De uitzending is ook terug te zien op YouTube: https://youtu.be/KW1vLDiY1e0.

22 augustus 1999

Vanmorgen om 11:30 uur kwam ik terug van het bruggetje: Peter stond op het antwoordapparaat. Zijn stem was weer verkeerd, ik hoorde het meteen. Het eerste geld dat ik krijg voor het programma met Santegoeds is voor een ticket voor Peter om voor altijd thuis te komen. Ik belde Peter en zei dat ik erg trots op hem was. Van zijn familie had niemand gebeld over de uitzending, alleen Rens Broekhuis had hem getelefoneerd. Rens had gezegd dat hij op bepaalde momenten geëmotioneerd was geweest. De kinderen van Anne Knulst hadden het in Genève via de schotel gezien, en hebben hun moeder gebeld.

Ik ben blij dat goed overkwam dat Lubbers zijn best heeft gedaan om me in de aow te krijgen, dat heeft hij verdiend, en dat Kok en Melkert de klootzakken zijn. Ik denk dat ik nu toch doorga met de dagboeken. Versleten, zoals Verploeg zei in Het zwarte schaap? Helemaal niet.

Jan Foudraine belde: ‘Grandioos, een historische uitzending. Er is aan het hele volk getoond wat een rotzooi er aan de gang is. Jij bent als journalist toevallig in het machtscentrum terechtgekomen en toen de macht zag dat je ze doorhad, werden ze bang. Kijk maar naar Paul Witteman, die in de uitzending met Janmaat zei dat redacteuren het volk willen beschermen, met andere woorden: wij snoeren zulke mensen de bek. En daar ben jij in terechtgekomen, net als ik. Ze weten bij de vara kennelijk niet wat ze doen, maar jij hebt laten zien wat er gebeurt en dat gaat veel verder dan jouw persoon. Dat Verploeg je ziek noemde was een vorm van de bek snoeren.’ Als Hof-

[p. 57]

land zegt dat het stom van hem was, begrijpt hij het nog altijd niet. Hij was niet integer. Hofland gebruikt het bedekwoordje ‘stom’.

Ik kan vandaag mijn ei niet kwijt. Ik ga een sauna pikken. Toen ik terugkwam wachtte mevrouw Gödecke me op om te zeggen met hoeveel plezier ze gekeken had. Twee dames op een tramhalte riepen naar me: ‘Bravo!’ Lakeman belde. Hij heeft geen tv, maar had gehoord dat het een prima uitzending was geweest. Ik heb 1 september met hem afgesproken.

Een kerel op een motor (uit Houten) zei dat ik zijn idool was, hij was graag mijn fan. Een vrouwelijke agente uit een politieauto riep ‘zwarte schaap’. Een man hield me staande op straat. Hille zei dat haar tante Leen en haar man applaudisseerden toen ik zei (over dat Melkert en Kok mij geen aow gaven): ‘Ze zijn aardiger voor Kosovaren of een Turkse kleermaker.’

Ik kwam Santegoeds en zijn vriend tegen. Hij zag er zeer ongezond en opgeblazen uit, een gezicht als een drankorgel. We zien elkaar morgen.

Bas en Rens kwamen vanavond langs. Ze hadden de duurste champagne bij die ze hadden kunnen vinden, maar ik sloeg dat af en schonk een wijntje uit. Ze denken dat het een doorslaggevend programma is geweest. Jonge journalisten wisten niet wat ze hoorden over Hofland. Verploeg hadden ze in bescherming genomen. Er was na afloop een enorm gevecht, tot bijna een handgemeen toe, geweest met Erik van Onna over de montage, die ze samen opgeëist hebben. Florrie Rost van Tonningen belde ook toen ze hier waren. Laten we hopen dat ze daar geen verkeerde dingen bij denken.

23 augustus 1999

Niet aardig dat Paul de Ridder niet even heeft gebeld. Zodra mijn publiciteit verbetert, duiken er ventjes op die over mijn vriendschap met Florrie Rost van Tonningen beginnen, zoals nu weer in De Groene Amsterdammer, schijnt het.⁵⁵

Erik van Onna belde om 11.30 uur, en zei dat er 800.000 mensen hebben gekeken, wat veel was, want alleen de uitzending met Anton Geesink trok meer kijkers. Maar het waarderingscijfer was met 7,7 voor een politiek onderwerp extreem hoog, want het laatst bekende record was 7,3. Dat is goed om te weten voordat ik de onderhandelingen met Veronica inga.

55 Redactie. Het betreft het interview van Robert Dulmers met Florrie Rost van Tonningen, De Groene Amsterdammer, 25 augustus 1999, waarin zij Oltmans twee keer noemt. Zie ook: https://www.groene.nl/artikel/alles-wat-ik-aanraak-sterft

[p. 58]

Op het terras van De Waag sprak ik (met een afschuwelijk broodje kaas) met Marian van Nispen en Willem Reumer van het programma vips voor Veronica. Het zou gaan om drie minuten in dertien programma's - wat me totaal onzinnig lijkt - dus hangt het alleen van geld af. Maar een voorstel daarvoor hadden ze niet. Ik belde Rens Broekhuis nog, die zei dat 2.500 gulden peanuts voor ze is.

Ik kreeg nog steeds tal van reacties op Het zwarte schaap. Peter Contant: ‘Voor het eerst is uw zaak overzichtelijk gemaakt.’ Hij dacht dat het zou helpen. Arendo Joustra belde ook: ‘Je was scherp en erg goed.’ Zelfs Bibeb schreef me een kaart, net als Louris Boeke en zijn ouders, en Florrie Rost van Tonningen. Ook Struick van Bemmelen belde het zeer goed te hebben gevonden.

Ik heb Peter toch even gebeld, want hij rekende erop. Ik weet dat hij graag terug in Tilburg zou zijn. Trees had gebeld dat de uitzending super was.

Toen Ellen belde - dat Van Aartsen volgens Stoffelen nog niets had besloten, in tegenstelling tot het bericht in De Journalist - vroeg ik haar me alleen te bellen voor super belangrijke dingen. Haar moeder vond me nog altijd een lieve man. Ik zei: ‘Prima, maar je had eerst Bernhard in gang moeten zetten want dat zou al in mei in gebeuren.’ Zij is bezig geweest met haar sessie met Buitenlandse Zaken. Zielig - ze denkt nog steeds eerst daaraan - menselijk, maar verkeerd.

Aripin belde, de jongen van de avond in Djakarta bij het Irianmonument, en in de auto met de Engelsman. Hij had de uitzending zaterdag ook gezien.

24 augustus 1999

De auto van Van den Ende was vanmorgen 45 minuten te laat om me op te halen voor de opnamen van Peter van der Vorst over Juliana. Eenmaal in de studio zag ik een patapouf, het was Marc van der Linden van Weekend. Ik herkende zijn smoel (hij zag er zeer ongezond uit), maar kon hem niet thuisbrengen. Dat heb ik vaker.

Ik stuurde bij terugkomst Florrie Rost van Tonningen en Bibeb de foto van mij met Sukma van 10 juni in Djakarta en beantwoordde alle andere post.

De Struwe's gaven me het Noordhollands Dagblad met een stukje van Ben Siemerink.⁵⁶

56 Noordhollands Dagblad, 23 augustus 1999.

[p. 59]

TV-Spot
Inge Diepman scheert Oltmans
Een paar weken geleden was Hans Janmaat de hoofdgast in de VARA zomerserie ‘Het Zwarte Schaap’. Dat was - op z'n zachtst gezegd - geen beste uitzending. Voornamelijk omdat het allemaal zo voorspelbaar was. Janmaat zelf, die als vanouds met verve de rol van geslagen onderhond speelde, de ‘witte schapen’ die de politiek inmiddels volstrekt ongevaarlijke clown Janmaat veel te serieus namen en presentatrice Inge Diepman die, gespannen als een veer, vooral in de weer was streng en politiek correct over te komen in haar benadering van de tijdenlang door de pers doodgezwegen Janmaat.
Na zo'n uitzending houd je je hart vast wanneer Willem Oltmans als zwart schaap door Inge Deipman geschoren moet worden. Dat vergt namelijk, behalve grote journalistieke vaardigheden, ook tact, moed, ironie en koelbloedigheid, want Oltmans is een lastpost die alles doet behalve stilzitten wanneer hij geschoren wordt.
Diepman bleek in de uitzending met Oltmans over al die vaardigheden te beschikken. Het werd enerverende televisie, puntje van je stoel zat. Dat was vooral de verdienste van Diepman. Want Oltmans probeerde meteen de ruzie-achtige sfeer te creëren, waarin hiij als geëxalteerd betweter het best gedijt. Maar hoe hij het ook probeerdebeledigend, kleinerend of soms juist paaiend - Diepman liet zich niet verleiden. Soeverein bleef ze meester van de situatie. Ze was uitstekend gedocumenteerd, zo bleek, en nu was ze ook - in tegenstelling tot de uitzending met Janmaat - ontspannen genoeg om Oltmans af en toe met superieure ironie in het gareel te houden. Hoe moeilijk dat is bij iemand als Oltmans, die zelfs nog wel eens in een hem toegestoken helpende hand wil bijten, bleek tijdens de uitzending. Het PVDA-kamerlid Stoffelen, die als geen ander z'n nek heeft uitgestoken voor genoegdoening voor het onrecht dat Oltmans door de Nederlandse staat is aangedaan, werk flink geschoffeerd. IJzig beleefd en correct bleef de arme Stoffelen onder de Oltmans-tirades. Maar de spanning was te snijden. Onthullende televisie. Dankzij Inge Diepman.
BEN SIEMERINK

Hoe kan zo'n Ben Siemerink zoiets schrijven? Hij had me vorige week al aangekondigd als ‘die engerd Oltmans’ zei Struwe. Bovendien hadden ze de momenten dat ik Diepman in de tang nam, zoals toen ik zei dat ze toch geen psychologe was, eruit geknipt.

Ellen Pasman arriveerde met een lekke band. Ze zei dat Arendo haar gebeld had (nadat ik hem het stukje van Siemerink had gefaxt) en dat hij over mijn zaak gaat schrijven. Daarom vroeg hij gisteren natuurlijk wie mijn arbiter zou zijn. Ik heb het hem niet gezegd.

Anton de Goede van de vpro Gids belde hoe ik terugkeek op Het zwarte schaap. Aardige jongen.

[p. 60]

Paul de Ridder vond de uitzending prima, en er waren bovendien verschillende brieven voor mij binnengekomen. Hij vond mijn werkstuk over Kosovo goed.

Menno de Galan van de nps kwam langs: aardig, hij heeft op de John Hopkins University gezeten en is nu drieënhalf jaar getrouwd met een Amerikaans meisje. Hij is 40, heeft twee dochters en is van de club Jeroen Pauw, Rob Trip en Twan Huys - my boys. We hebben twee uur zitten praten. Hij is behoorlijk op de hoogte en vroeg of ik morgen voor de nos-necrologie van Luns wat wil zeggen. De vragen zijn niet denderend, maar ik zal Gase erover bellen. Ze komen morgen om 15:00 uur om te filmen.

Vanmorgen stuurde ik Marian van Nispen een fax dat ik van hen wil horen wat ze mij willen betalen voor hun programma. Zij willen tenslotte dat ik meedoe. Ik merkte wel even op dat ik niet als Mens graag mijn hoofd op televisie wilde om bekend te worden, maar dat ik mijn eerste programma al in 1965 maakte voor de nos. Vanavond belde ze dat ze 5.000 gulden willen betalen voor dertien programma's van drie minuten, aangezien het drie dagen werk is.

Ik belde met Liny Enkelaar, die zei: ‘Je was veel milder en niet zo fel als anders, waar ik altijd wel van geniet hoor, maar Peter was ook in de buurt.’ Het is waar. Het zou best eens kunnen zijn dat deze uitzending het succes van mijn leven zal worden.

Toevallig zag ik vanavond de film over Joshua Waitzkin.⁵⁷ Ik stond versteld van het jongetje dat Joshua speelde. Ik begreep niet wat de beelden van Fischer ermee te maken hadden, maar nu ik het stuk van Edo Dijksterhuis lees, wordt het me duidelijk.⁵⁸ Waitzkin was een wonderkind in het schaken en werd in de media al snel aangeduid als ‘de nieuwe Bobby Fischer’. Daar kwam in 1994 echter een abrupt einde aan. Maar hoe Dijksterhuis antisemitisme erbij haalt en zegt dat de film zonder Fischer niet te verkopen was geweest, is weer een typisch voorbeeld dat meer zegt over wat Dijksterhuis zelf beroert. Hij besteedt geen letter aan het unieke optreden van de kinderen. Dat is dan nrc Handelsblad, hetzelfde euvel als bij die mijnheer van het Noordhollands Dagblad.

57 Searching for Bobby Fischer, 22:15 uur, Net 5.

58 NRC Handelsblad, 24 augustus 1999.

25 augustus 1999

Ik heb de knoop doorgehakt en Berg gefaxt dat ik er niet op in kon gaan. Die Marian is dan ook een ongelooflijk goedkope

[p. 61]

drel; het maakte me bang. Ik kan daar beter niet naar binnen gaan. Jammer van het geld, want ik zou graag een ticket voor Peter willen kopen.

Ik had een lang telefoongesprek met Mimi Hofland. Henk heeft zeker niet gekeken, omdat het juffrouw Thijssings verjaardag was en ergens had het haar goed gedaan, want Henk is totaal onbetrouwbaar. Ze hadden in 1977 het huis in Zuid-Frankrijk gekocht op een met 260.000 gulden verhoogde hypotheek en pas zes jaar later kwam ze erachter dat hij toen al een ander had. Henk heeft ook weinig aandacht voor de kleinkinderen, Edmond heeft er twee, Henk Jr. een. ‘Ik heb Henk wel eens vergeleken met een paling in een emmer snot, zo glibberig,’ zei ze, wat ik niet zo best vond. Henk was een machtswellusteling, daarom had ze de brief van 44 niet ondertekend.⁵⁹ ‘Want als hij een bankrekening verandert, sta ik op straat.’ De rest schrijf ik niet op.

Hermann von der Dunk was zelf allesbehalve discreet in Het zwarte schaap. ‘Dat zal mijn dagboek duidelijk maken,’ zei ik gisteravond tegen Bas Senstius die me belde over de uitzending en hij over discretie begon naar aanleiding van de opmerking van Von der Dunk hierover. Ik heb toen Hoflands privéleven als voorbeeld gebruikt. Naar aanleiding van Bas' telefoontje heb ik Von der Dunk vanmorgen in een briefje laten weten dat ik zijn uitspraak over mijn indiscretie in Het zwarte schaap onjuist vond. Mijn Memoires zijn een gecensureerde samenvatting van mijn dagboeken, waar ik persoonlijke notities over anderen veelal heb weggelaten. Het is zelfs zo dat ik in mijn dagboeken vaak niet meer opschreef dan: geen notities, te persoonlijk. Ook met de groep Rijkens heb ik van 1956-1961 zonder ruchtbaarheid geopereerd, tot Verrips zich namens de cia erin werkte, toen ben ik er uitgestapt. Ook zijn uitspraak over dat ik een dandy zou zijn, vind ik onzin dat er bovendien niets mee te maken heeft.

Lisette van Tatenhove van Berg Producties stuurde een fax om komende zaterdag om 12:00 uur in Grand Café l'Opera de zaken rond de opnamen voor vips te bespreken. Marian van Nispen zou later nog contact opnemen over mijn fax (over de vergoeding) van vanmorgen. Wat een enge nare manier van met elkaar omgaan.

Marian belde om 13.45 uur. Ze hadden Harry Mens voor niets, en het budget lag vast.

‘Zoek dan iemand die het voor niets doet,’ zei ik.

59 Redactie: De oproep namens 44 ondertekenaars aan Den Haag. Zie Memoires 1998-A, 12 april 1998.

[p. 62]

‘Ja, maar we willen jou.’ Ze vroeg wat ik als advies had gekregen.

‘2.500 gulden per uitzending.’

‘Maar het is maar drie minuten. Wat had jij dan gedacht?’

Ik liet 10.000 gulden voor het totaal vallen en zei: ‘We worden het wel eens. Ik kom zaterdag.’

Wim Verkade liet weten dat zondagavond in het radioprogramma Forum van de tros iedereen vol lof was over Het zwarte schaap, en men wenste me het beste. Wim had Van Eeghen zien lopen, die nauwelijks meer beweegt, hij schuifelt. Erg zielig dus.

Menno de Galan kwam met twee kerels van nova. Hij filmde minstens veertig minuten voor een paar korte quotes.

26 augustus 1999

Gisteren was weer het tomatenfestival in Spanje, waar honderden tonnen tomaten worden gebruikt om elkaar te bekogelen. Een jongen uit Japan zei: ‘My dream came true.’ In een land waar mensen te koop lopen met stierengevechten kan dat blijkbaar ook. Maar waarom lopen ze zo achter?

Notaris Meijer zei dat Peter geen geregistreerd partnerschap kan aangaan met een buitenlander. In een partnerschap met mij zou hij na mijn overlijden zes ton vrij hebben en over de rest zeven procent belasting betalen, in plaats van 41 procent als ik hem zo alles nalaat. Ik schreef Peter dat ik bij de notaris zou regelen wat nodig is.

Arendo heeft een stuk geschreven over mijn zaak en bepleit dat Van Aartsen akkoord moet gaan met arbitrage.⁶⁰ Paul vindt het ‘haast niet te geloven dat hij het nu durft’. Als Van Gogh vier jaar geleden de film had doorgezet! Ellen vond het jammer dat Arendo 485 gulden op had geschreven, terwijl het tarief van de landsadvocaat toch echt 845 gulden per uur is. Ik stuurde Arendo een fax, met de boodschap dat ik sprakeloos was, en ook nog een naar Rens dat hij nu, na Pasman, mijn nummer twee is die zijn best doet om aandacht te krijgen voor mijn zaak, gezien de impact van de uitzending van Het zwarte schaap. Arendo stak wel Ben Bot een veer in zijn reet, terwijl ik niet Bot maar Beatrix heb geschreven om de documenten uit het archief van Buitenlandse Zaken in handen te krijgen.

Waar ik bang voor was, is bewaarheid: Jan Willem - ook een vriend van Berg - heeft voor de dertien uitzendingen 10.000 gulden geregeld. Dus het gaat door. Het zal me benieuwen.

60 Elsevier, 28 augustus 1999, zie bijlage 11.

[p. 63]

Ik leende een videoband van Ien Struwe, en ging naar MySTèR waar ik die dan wilde ruilen met een band van de ongemonteerde opname met René Zwaap. Ik heb die hele opname weer gezien toen die op de videoband werd gekopieerd, wat me irriteerde, omdat bleek dat er nog helemaal niets op banden was gekopieerd. Luc was bovendien aan het vloeken en tieren tegen zijn medewerkers en was duidelijk over zijn toeren. De opname van het gesprek met René Zwaap was eigenlijk een ramp. Wat is die man een zenuwpees. Luc Sala zei dat hij nog een titel zocht voor de gesprekkenreeks. Ik stelde Insight tv voor.

Luc had een nieuwe tafel voor 3.500 gulden gekocht, die prachtig was, maar te hoog.

Ik belde vanavond Peter. Hij vond dat ik mijn haar moest laten knippen voor de opnames van het Veronica-programma. ‘Doe het niet zelf, want de camera gaat om je heen.’ Hij waarschuwde me opnieuw uit te kijken op de fiets. Ik zei hem dat ik bij de notaris was geweest.

In Adonis zei Kay, de zoon van de baas, dat ik nooit meer hoefde te betalen. Hij schaamde zich nooit eerder te hebben begrepen hoe mijn zaak in elkaar stak. Ik zei: ‘Prima en bedankt, maar als de Staat betaalt, betaal ik ook weer.’

27 augustus 1999

Ze wilden me bij Van den Ende eerst weer naar de make-up sturen, maar dat weiger ik pertinent. Het begint dan ook altijd verkeerd. Ik zat bij Catherine Keyl in het programma.⁶¹

Mazarine Pingeot, de buitenechtelijke dochter van François Mitterrand, verdedigt haar vader vurig tegen de beschuldigingen van antisemitisme door Jean d'Ormesson in zijn nieuwste boek Le Rapport Gabriel.⁶² Ze zullen over mij later ook wel schrijven dat ik antisemiet was. Alleen zal er voor mij geen ondergeschoven dochter zijn om een grote bek op te zetten. Ik ben vaak anti-Israël en anti-joods, bijvoorbeeld met het permanente gelul van Ronny Naftaniël (Centrum Informatie en Documentatie Israël) of Benjamin Netanyahu (premier van Israël), maar ik steunde Yitzhak Rabin toen hij premier was en zou het enig vinden om zijn vrouw te ontmoeten. Bij Vischjager, Pasman of wie dan ook, komt hun joodszijn niet eens bij me op. Een ventje van het anp belde of het artikel in De Groene Amsterdammer juist was. Ik ontkende en antwoordde daarover al

61 Catherine, RTL4, 17.05 uur.

62 NRC Handelsblad, 27 augustus 1999. Jean d'Ormesson, Le Rapport Gabriel, Gallimard, Parijs, 1999.

[p. 64]

een brief naar De Groene Amsterdammer te hebben gezonden. Altijd als ik positieve publiciteit heb gehad, komen er uit het niets ‘journalisten’ die op zoek zijn naar anti-propaganda.

‘Ga maar journalistiek studeren,’ zei ik.

‘Misschien doe ik dat wel,’ zei hij, ‘daarom interview ik u.’

‘Je interviewt me helemaal niet,’ antwoordde ik en hing op. Hoe werkt dit in de ‘vrije pers’? Het gebeurt iedere keer weer. Nu deze jongen weer die vraagt over mijn contacten met Florrie Rost van Tonningen. ‘Dus u gaat intiem met haar om?’ Helemaal niet natuurlijk en bovendien heb ik haar drie jaar niet ontmoet. Ik gaf die lul ook nog als voorbeeld dat ik van 1971 tot 1988 in Moskou werkte. ‘Niet omdat ik communist was,’ zei ik. Ja, ja, dat begreep hij, maar dat wilde hij niet horen.

Vreemd ook dat De Groene Amsterdammer me vandaag belde dat Janmaat nu met me wil praten. Is Janmaat dan toch een agent van de bvd? Is dit een val? Ze hadden Vierling ook benaderd, zeiden ze, om dit gerucht te toetsen. Wat een wespennest. De publiciteit was blijkbaar gewoon te goed.

28 augustus 1999

Ik heb de vader van Kai geschreven om te bedanken voor het aanbod van gratis entree bij Adonis, maar als de zaken geregeld zijn dan betaal ik weer, net als iedereen. Zou hij hopen dat ik ergens later publiek zou maken dat hij me geholpen heeft, zoals ik ook Struwe eens op televisie bedankt heb?

Ik heb Ellen per brief bedankt voor haar informatie over het horen van prins Bernhard.

Foudraine belde dat hij Arendo wil schrijven over zijn stuk in Elsevier. Hij vond dat Arendo het gebrek aan vrije meningsuiting van de burger aan de kaak stelt, en dat is het precies. Foudraine had Paul Witteman over Janmaat horen zeggen: ‘Wij bepalen wat het publiek mag horen: Janmaat is een potentiële Hitler’, en meer van die insinuaties. Foudraine vond deze uitspraak de ‘bloody limit’, wat Ellen Pasman me trouwens ook al had gezegd.

Von der Dunk reageerde op mijn briefje en denkt dat Het zwarte schaap selectief heeft geknipt uit het interview met hem, maar hij had het nog niet gezien dus zeker wist hij het niet. Het zou kunnen. Verder denk hij dat hij en ik niet ‘hetzelfde beeld over Oltmans hebben’.⁶³

Ik ben op de Uitmarkt naar het kraam van Papieren Tijger ge-

63 Brief d.d. 27 augustus 1999, zie bijlage 12.

[p. 65]

gaan en werd onderweg staande gehouden door Jan Mets. Hij had maar een deel van Het zwarte schaap gezien, maar was erdoor ontroerd geworden. Hij vroeg waarom ik dacht dat de cia zou willen dat Indonesië uit elkaar valt. Hij kent dus ook de cia-scenario's niet. Hij zei wel dat vergelijkingen tussen het navo-optreden in Kosovo en de acties van Hitler en Mussolini nog te gevoelig lagen om op te schrijven. Paul zei bij de stand, dat ze in de week van de uitzending 80 exemplaren van Mijn vriendin Beatrix hadden verkocht.

Weer thuis belde Ellen. Ik vertelde haar over de jongen van het anp die begon over Rost van Tonningen en hoe dat ineens wordt aangeroerd nu ik goede publiciteit heb.

Het peil van nrc Handelsblad is zodanig gezakt dat Hans Buddingh' de Surinaamse oppositieleider Jagernath Lachmon in de mond legt dat de buitenwereld het Bush-scenario voor Noriega op Bouterse zou moeten toepassen, dus Bouterse arresteren na een coup.⁶⁴

René Zwaap vond Arendo's tekst te slap, waar ik het absoluut niet mee eens ben. En bovendien wat doet Zwaap zelf?

Ik zag Fatal deception: Mrs. Lee Harvey Oswald op televisie.⁶⁵ De film was een afschuwelijke vervalsing van de werkelijkheid. Arme George de Mohrenschildt werd door een idioot gespeeld en niets leek op wat er werkelijk gebeurd is. Marguerite Oswald werd weggelaten, terwijl zij samen met Marina naar de gevangenis ging om Oswald te bezoeken. Maar zo gaat het met alles.

64 NRC Handelsblad, 28 augustus 1999.

65 Fatal Deception, RTL5, 22.45 uur.

29 augustus 1999

Ik was weer een uurtje bij Paul en Lidewij op de stand. Een mevrouw uit Drenthe kwam me complimenteren met Het zwarte schaap.

Jan Foudraine belde dat hij Arendo had geschreven, hij las hem voor. Helaas begon hij weer over Baghwan en zijn eigen boeken.

Op bbc World werd al gesproken over de ‘Balkanisatie’ van Indonesië. Oost-Timor wordt een ‘test-case’ genoemd, Atjeh zou kunnen volgen. Mijn analyse in de brochure is in de roos. Paul zei: ‘In vier weken is hij gereed.’

30 augustus 1999

Eergisteren was het 250 jaar geleden dat Goethe werd geboren. Wonderlijk hoe ik in Baarn het bestaan van Goethe leerde kennen, zonder ook maar iets van 's mans denkwereld te kun-

[p. 66]

nen begrijpen. Zou André Hazes weten wie Goethe was, of Oscar Wilde hebben gelezen?

Willem-Alexander heeft een Argentijns meisje. De naam zou Herzog zijn, wat een horreur zou zijn.⁶⁶ Ze gingen zeilen op de Groene Draeck, de notendop van de majesteit. Beatrix ziet er steeds gekker uit.

Ik moet opnieuw beginnen met mijn Memoires over 1991, maar eerst moet ik alle documenten, en de hoge stapels knipsels, uitmesten en op jaar ordenen. Er zijn nog zoveel klusjes te doen.

Florrie belde. De reportage over haar van Robert Dulmers vond ze in orde. Dat ik een ingezonden brief ga schrijven vanwege haar uitspraken over mij vond ze prima. Ze vroeg of ik het artikel wel gelezen had. Nee dus, maar zal het nu nog eens ‘doorbladeren’. Ik heb hierna De Groene Amsterdammer een fax gestuurd, dat het een misvatting is dat ik zou willen dat ik Florrie's zoon zou zijn, zoals Dulmers in zijn artikel optekent uit haar mond. Wel benaderde ik haar sinds onze eerste ontmoeting in 1990 welgemanierd ‘als een zoon’, omdat haar eigen kinderen zich buitengewoon ongepast opstelden.⁶⁷

Ik heb Peter een brief geschreven, en verder vandaag de hele dag zitten lezen. Daar kom ik bijna nooit meer aan toe.

Eigenlijk heb ik helemaal geen zin in vips, dat programma van Veronica, maar het moet. Het geld zal een reisje naar Zuid-Afrika mogelijk maken, dus naar Peter en ik zal een ticket voor hem kopen zodat hij weg kan als hij wil. Hij moet bewegingsvrijheid hebben opdat hij kan doen wat hij voelt dat hij wil doen en moet doen.

Toen ik Jeanne Poslavsky aan de telefoon had, zei ze tussen neus en lippen dat Yonda het jammer vond dat ik in Het zwarte schaap had gezegd dat de Staat aardiger is voor Kosovaren en een Turkse kleermaker dan voor mij; de Poslavsky's waren ook vluchtelingen. Ik dacht dat ze slimmer was dan dat.

Ik bracht Gino een briefje toen ik op weg was naar Santegoeds. Het was zeer plezierig bij Evert Santegoeds, en zijn partner Robert Halewijn, ook was er een zeer aardig meisje, Cindy Pielstroom, die aan het programma meewerkt. We keken naar de gefilmde huizen en gaven commentaar. De eerste show wordt op 4 september uitgezonden. Toch wel een avontuur. Evert gaf me een faxmachine mee.

66 Redactie: De Telegraaf kwam op 30 augustus met het nieuws van de vriendin van Willem-Alexander en noemde haar mevrouw Herzog. Op 31 augustus 1999 meldde de Volkskrant dat de naam niet Herzog was, maar Máxima Zorreguieta.

67 Zie bijlage 13.

[p. 67]

31 augustus 1999

Gisteravond tegen middernacht kwam Gino op zijn motor. Hij wandelde binnen en ik knapte direct af. Hoe dit werkt mag joost weten. Hij zei onmiddellijk dat hij nu drie meisjes had onder wie een maagd van zeventien, en het meisje van de Diamonds, dat had van Cynthia gewonnen. Ik vroeg of hij gek was geworden, eerst had hij Cynthia gebruikt en nu dit. Hij zag er ongezond uit en zijn mond was een weerspiegeling van sucking pussy. Hij dronk een biertje en zei dat hij een half jaar naar Peru gaat en het meisje van Diamonds mee zal nemen. Hij is een verloren geval. Ineens leek het alsof ik alles scherp zag. Hij vertrok na drie kwartier. Ik keek nog even zijdelings naar Jerry Springer, maar was verafschuwd over Gino. Ik kon de slaap niet vatten en nam om 02:30 uur een slaappil. Gino vroeg of ik hem nog steeds wilde helpen, hij bedoelde met 10.000 of 20.000 gulden. Nooit dus. Niet als hij een zooitje van zijn leven maakt, wat hij aan het doen is. Hij schepte nota bene op over de problemen die het gescheiden houden van drie liefjes opleverde.

Door de late slaappil sliep ik door de wekker heen, en werd om 08:15 uur wakker van de deurbel. Regisseur Winfred kwam me halen voor de opname in de helikopter voor vips. Het kostte me tien tot vijftien minuten om me klaar te maken. We waren al bijna bij Centraal Station, toen ik ontdekte dat ik mijn aantekeningen vergeten was. We gingen terug om ze op te halen en waren toch nog om 09:30 uur bij vliegveld Lelystad. Evert Santegoeds gaf me meteen de Volkskrant van vandaag met het verhaal over de nieuwe vriendin van Willem-Alexander, die Máxima heet.

De cameraman Ferenc (Hongaar) was hot, de geluidsman heette Erik. Het verliep allemaal heel plezierig, maar niet goed genoeg. Winfred is zeer conciëntieus. Hij bracht me na de opnamen weer thuis.

Vervolgens ging ik naar Luc Sala, die me de eindmontage van de opname met René Zwaap liet zien. Het was amateuristisch, maar goed genoeg om uit te zenden. Het komt morgen om 15:50 uur, 19:50 uur en 22:50 uur op Kleurnet. We wagen het er maar op.

Toen bracht Rens eindelijk de videoband van Het zwarte schaap en de brieven die voor mij bij de vara waren binnengekomen. Hij zei nu een vijfdelige documentaire over mij te willen maken voor nps, want nu was de tijd rijp. Ik doe dat nu liever met hem dan met Theo van Gogh, die nou weer met die idioot Menno Buch gaat werken. Rens zal Peter ook een kopie van Het zwarte schaap sturen.

[p. 68]

Terwijl Rens hier was, belde Ellen, die ik afblafte omdat ze maar door bleef zeuren over wat Melkert en Stoffelen allemaal wel en niet gezegd hadden. Voor de zoveelste keer verloor ik mijn geduld en ik zal haar morgen een fax sturen dat ik helemaal wanhopig word van haar omdat ze nu na vier jaar nog steeds de verkeerde prioriteiten stelt, en mij (net als Jurgens en Vermeer) na al die jaren nog steeds niet in de aow heeft gekregen.

‘Ja,’ zei Rens, ‘ze stookt mensen tegen elkaar op.’

Frits Abrahams kwam vanavond in nrc Handelsblad met een scherp stukje over de vader van Máxima.

[p. 69]

Ik schreef Abrahams dat hij met zijn stukje de eer van nrc Handelsblad had gered, want zelfs het nos Journaal had het erover dat de kwaliteitskrant de vriendin van Willem-Alexander eerder had verzwegen.

Ik was uitgeput toen ik vanmorgen wakker werd en ben het nog steeds. Ik ga vroeg naar bed.

1 september 1999

Vlak voor ik wakker werd, droomde ik dat ik Peter nooit meer wilde zien. Maar daarna werd ik weer heilzaam overspoeld door pianotonen van Rachmaninoff in plaats van de troep op tv.

Max van der Stoel is geridderd in de Huisorde van de Gouden Leeuw van Nassau (de hoogste Nederlandse onderscheiding) voor grote verdiensten! Ik ken die verdiensten maar al te goed. De loopjongen die zorgde dat Shell geen zaken met Moskou deed. Claus speldde de onderscheiding op, geholpen door Willem-Alexander.

Helaas belde Ellen me alweer voor ik haar de fax gestuurd had over ons telefoongesprek van gisteren. Ik ben weer totaal over mijn toeren en zal haar straks alsnog de fax sturen. Ik moest zelfs weer een kalmeringstablet nemen en ben duizelig van de ingehouden woede, en heb zware hoofdpijn.

13:15 uur

De koppijn is gelukkig weg. Ik stuurde Beatrix een briefje dat het koningshuis steeds dieper wegzakt in de Haagse modder zoals met het opspelden van een onderscheiding voor Van der Stoel, die niet meer was dan een loopjongen van de cia.

17:45 uur

Ik ben de opname van vips gaan bekijken. Het is toch een redelijke opname geworden en dat is nooit weg. Jan Willem was er niet.

Netwerk wil morgen mijn commentaar over de nieuwe prinses. Ik denk dat het een bevlieging is en dat zij het niet wordt.

Insight tv werd driemaal uitgezonden op Kleurnet en was prima. Maar het kan en moet beter. René is niet ontspannen genoeg.

Twee Zuid-Afrikaanse jongens en een meisje liepen in de stad. We raakten in gesprek en ik zei dat Zuid-Afrika uiteenvalt, ook dankzij Nederland. ‘Not at all, we are only beginning,’ zeiden ze.

‘Study history,’ zei ik. Een van de jongens zei nog: ‘This

[p. 70]

place Amsterdam falls sooner than we do.’ Hoe is het mogelijk? Ze zien het gewoon niet.

2 september 1999

Het kro-team van Netwerk was stipt om 11:00 uur hier, en mijn eerste reactie op het koninklijke nieuwtje was: ‘Oefening baart kunst.’

Ik schreef veel brieven en ruimde mijn bureau op. Ik stuurde de spullen van de notaris door naar Peter, foto's naar Kadarisman en er ging een briefje naar Alatas, waar ik onderstaande spotprent uit De Telegraaf van vandaag bijvoegde.

Daar gáán ze...

Ik schreef Alatas te vrezen dat Megawati er niet in zal slagen haar vaders levenswerk voort te zetten en dat ik vermoed dat de cia eropuit is om Indonesië uit elkaar te laten vallen.

Onderweg van het terras kwam ik Ellen tegen. Ik stapte af en we kregen al snel weer keet. Stoffelen had Ellen driemaal opgebeld over mijn brief aan hem. Ik blijf erbij dat hij loog over de aow via Van Mierlo.

‘Ik denk dat je het nooit zal leren,’ zei ik. Ze zei dat Stoffelen nog steeds denkt dat het in drie maanden is afgelopen. Koenders is nu in Israël, maar in het aanbod van Buitenlandse Zaken zou nu ook de aow zitten. Maar Stoffelen had al gezegd dat

[p. 71]

Melkert het wilde doen dus Klaas de Vries moest het nu beslissen. Ook zei ze dat Weisglas dwars ligt bij de vvd, maar dat wist ik al, dus praat ze mij na of hoorde ze het elders?

Lakeman belde dat hij tevreden was over Het zwarte schaap. Ik vraag me toch af of het nu allemaal op zijn plaats gaat vallen, ik ben benieuwd. In ieder geval zal het makkelijker zijn om een tweede televisieprogramma te maken.

Ik belde Vierling, die zijn eerste onderwijsdag achter de rug had. Ik vertelde hem dat De Groene Amsterdammer me had gebeld of ik Janmaat zou gaan ontmoeten, maar dat ik dat niet wilde en of hij Janmaat kon vragen waarom hij wilde afspreken.

3 september 1999

Ben me nu echt bewust van ‘het gevaar’. Na mijn onderdrukte woede tegenover Ellen (twee dagen geleden aan de telefoon en gisteren op de fiets) zijn de infecties aan mijn benen er weer. Ik werd vannacht ook weer om 04:30 uur wakker en lag lange tijd te piekeren. Ik stond pas om kwart over negen op en voelde me totaal uitgeput.

Ik was dinsdag bij de opnamen van vips nog niet gerustgesteld dat het allemaal door zou gaan en toen ik vanochtend van Thermos terugkwam, was er een nieuwe verrassing. Op het antwoordapparaat stond het bericht dat de ontmoeting met Evert Santegoeds niet door kon gaan omdat hij naar Buenos Aires was vertrokken voor een verhaal over Máxima, het nieuwe vriendinnetje van Willem-Alexander. Ik probeerde Jan Willem te bereiken, maar kreeg hem niet te pakken. Ik stuurde hem een fax dat ik wilde weten waar ik aan toe ben wat betreft de opnames van vips. Ik ben bij hem langs geweest, maar hij was er niet en ook telefonisch kreeg ik hem niet te pakken. Ik ben niet ongerust over de uitzending, maar wel over de poen.

Niet veel later belde Jan Willem terug dat de uitzending van vips gewoon doorgaat, maar het feestje bij Santegoeds niet. ‘Trouwens, als het niet door zou gaan,’ zei Jan Willem, ‘dan moet je in ieder geval je geld wel hebben.’

Ik schreef Sillevis Smitt nog maar eens een briefje (behalve voor hem alleen voor de ogen van Rhodius en mevrouw) dat ik ongeduldig word en dat ik publicatie van de brieven van Buringh Boekhoudt ga voorbereiden. Ik herinnerde hem eraan dat ook Mijn vriendin Beatrix niet had hoeven verschijnen (liever niet zelfs) als hij zijn best had gedaan de zaak tot een einde te krijgen.

[p. 72]

Er kwam een lief briefje van Nellie Hazeu die schreef dat ik de regering maar moest laten weten dat ze al zeer oud en moe is, maar nog graag zou meemaken dat ik financiële genoegdoening zou krijgen.⁶⁸

Nu heeft de Amerikaanse minister van Justitie Janet Reno gezegd dat ze jarenlang is voorgelogen door de fbi over Wako en het gebruik van brandgranaten. De idioten hier, inclusief Van Aartsen, Peper en Kok, denken dat ze hier nooit voorgelogen worden. rtl5 bracht het nieuws over het gebruik van brandgranaten in Wako zonder te vermelden dat de fbi er jarenlang over heeft gelogen - het is dus gewoon van een amateurisme ohne Ende. Ze begonnen het nieuws op rtl5 met een amateurfilmpje van Máxima op een privéfeestje. En dan wachten ze als kleine kinderen tot na de sport en vlak voor het weer met de beste beelden. De pas uitgebroken Máximagekte draait al op volle toeren.

68 Brief d.d. 31 augustus 1999.

4 september 1999

Indonesië is Oost-Timor kwijt. Ruim 78% van de Oosttimorezen stemde voor onafhankelijkheid. Dit zal het begin van het einde van de eenheidsrepubliek Indonesië betekenen, tenzij de komende regering resoluut is en besluitvaardig handelt. De ophef via cnn en andere internationale media over Oost-Timor is zorgvuldig georkestreerd en gaat vooral niet over wat er werkelijk aan de hand is, maar dat is hoe het werkt. Vanaf nu zullen de vijanden van Indonesië Oost-Timor gebruiken als voorbeeld van wat te doen als de problemen in Atjeh of de Molukken aanhouden.

Het Parool publiceerde mijn reactie op Máxima, die ik al vergeten was.

Gisteren tijdens het wekelijkse televisiegesprek met de minister-president ging het ook over Máxima en Willem-Alexander en zei Kok: ‘Misschien ben ik naïef...’ Ik dacht: in de roos, mijnheertje. Om 12:45 uur heb ik weer een radio-interview over Máxima. Vooruit dan maar.

Maar tijdens het radioprogramma werd aangekondigd dat Gerard Mulder, een wetenschapper Bakker en Harry van Bommel van de sp geïnterviewd zouden worden over de affaire Máxima en Willem-Alexander. Hier moest ik dan ingerommeld worden en een sterke opmerking maken, maar daar doe ik niet aan mee dus verbrak ik de verbinding. Het was bovendien een hoop gezwam.

[p. 73]

De Volkskrant had op de voorpagina een foto vanaf een tvscherm gemaakt waarop beelden door sbs6 werden vertoond van Máxima, en die hadden daar zes ton voor betaald. Wat een onzin, wat laten de media zich kennen.

Aart belde. Ik blijk gisteren toch op televisie bij Netwerk geweest te zijn.⁶⁹ Het was heel kort, maar mijn uitspraken ‘oefening baart kunst’, en ook ‘moet het hele land op zijn kop staan na iedere zaadlozing van Zijne Koninklijke Hoogheid?’ waren uitgezonden. Hoop het nog eens te zien.

Kok bedankte voor mijn Kosovo witboek. ‘Dat ik mij met uw opvattingen en oordelen niet steeds kan verenigen is u genoegzaam bekend. Maar dat is wederzijds, constateer ik,’ schrijft hij. We zullen het binnen tien jaar wel zien.⁷⁰

vips is uitgezonden, dus het loopt. Het zal me benieuwen. Ik ben in ieder geval zeker van de poen dus ik kan ook naar Zuid-Afrika.

Ik ontmoette om 21:00 uur Aripin uit Djakarta met Ab (54), zijn voormalige liefje uit Leiden.

Daarna ben ik nog naar Adonis gegaan waar actie in de darkroom was door de aanwezigheid van twee Yanks. Er was ook een aardige Chinese jongen en een blonde beauty, maar ik aarzelde: a Yank cock sucker is a sensation. We leven in een jungle, een dierentuin. Er werden op mijn brug weer drugsdealers gearresteerd. En als je ziet wat er allemaal langs flaneert, word je helemaal gedeprimeerd - en niet alleen van hoe lelijk en soms gewoon vies de mensen zijn, de rondwandelende oogst is meestal de uitkomst van een lamentabele denkfout. Het wemelt nog steeds van toeristen en Yanks. Je herkent ze in de darkroom aan de lichtgevende horloges.

69 Netwerk, KRO/AVRO/NCRV, 3 september 1999, 20:30 uur, Nederland 1.

70 Brief d.d. 2 september 1999.

5 september 1999

Ik greep het antwoord van Kok aan (ik wist nu in ieder geval dat hij mijn brieven ziet) om in drie pagina's nog eens kort op te sommen wat zijn collega's en voorganger de afgelopen tien jaar hebben gedaan en gelaten om een einde aan mijn zaak te maken. Daartegenover stelde ik dat hij de afgelopen vijf jaar niets voor me heeft ondernomen behalve zorgen dat ik niet met Beatrix naar Indonesië mocht. Ik heb me tijdens het schrijven teveel opgewonden, wat niet goed was, want ik voelde me opnieuw zweverig in mijn hoofd.

Ik schreef ook de achterflap voor de Indonesië-brochure. Het is in orde zo.

[p. 74]

Heb nu toch wel zin om vijf dagen naar New York te gaan, maar ik heb nog geen uitnodiging van Karina.

Ik zag prins Constantijn, vroeg op de avond op de fiets, niet ver van hier. We keken elkaar recht in het gezicht.

6 september 1999

Ronald Frisart zit nu bij de gpd op de Binnenland-redactie en wil weer wat aan mijn zaak doen.

De man die op de eerste verdieping is komen wonen heeft de uitstraling van een crimineel en een zenuwpatiënt. Ik vroeg hem zijn radio zachter te zetten, (voor de eerste keer).⁷¹

Ik had contact met Arendo, die zei dat hij zeer veel reacties op zijn stuk had gekregen. Ik zal niet vragen van wie en hoe de reacties dan waren, omdat ik dan waarschijnlijk te erg overstuur raak.

Ronald Frisart zou met Ellen bellen, maar ik hoorde er niets meer over. Ik wil met Lakeman bespreken hoe ik Ellen kan laten vallen. In Ellen heb ik geen vertrouwen meer, want ze blijft stil over Koenders, Lammers en zoveel anderen. De zaak staat stop. Wat te doen?

71 Redactie: Mike Riechelman.

7 september 1999

Heb niet geslapen, helemaal niet. Om 04:00 uur ook nog flink overgegeven. Wat kan er zijn gebeurd? Misschien waren de aardappels van Albert Heijn niet meer goed.

Ik ging met de tram naar Bodega Keyzer, te bang om te fietsen. Pieter Lakeman arriveerde stipt om 10:30 uur en we spraken tot 13:30 uur, waarna hij me met de auto naar huis bracht. Ik ging meteen naar bed.

8 september 1999

Ik sliep aan een stuk tot 07:00 uur vanochtend.

Pieter wil mijn zaak op korte termijn voor het Europese Hof brengen en via een klein kantoor, want bij de grote kantoren zal druk worden uitgeoefend om de zaak niet aan te nemen. Hij refereerde daarbij aan wat er bij Doeleman met Ellen was gebeurd. Hij begon echter ook over een cliënt die hij naar Nicolaï had verwezen, die prompt ook de begeleidende advocaat van de cliënt had afgepikt. ‘Ik zal niemand meer aan Nicolaï en Pasman doorgeven,’ zei hij. Ik zei eigenlijk van hen af te willen omdat zij de zaak nog steeds niet rond hebben. Het lukt ze niet. Hij kon dit zeer goed begrijpen.

[p. 75]

Lakeman heeft een excellent gevoel voor humor. Hij vrat zich te barsten - ik nam alleen thee en water. Het boek van zijn vrouw Nanda van der Zee over de rol van de Nederlandse elite, Wilhelmina, en in vergelijking met haar de koningen van Noorwegen, Denemarken en België bij de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog lijdt nog steeds tot commotie.⁷²

Ik hoorde Downer, de Australische minister van Buitenlandse Zaken zeggen dat Djakarta geen buitenlandse troepen toelaat op Timor. Australië heeft al 26.000 man in Timor. Het is een nieuwe Kosovo-affaire in wording: Habibie en Alatas gaan niet naar de apec-bijeenkomst in Auckland. Zolang Indonesië in Timor ‘de baas’ is, zullen ze er geen buitenlandse troepen binnenlaten. Downer zei: ‘The Indonesians told us: “We will fight them”.’ Het is een zeer vreemde zaak, want het ziet er niet naar uit dat ze gaan ingrijpen.

Andrea Koppel vraagt op cnn aan Madeleine Albright: ‘Why don't we do what we did in Kosovo?’

‘We might come to that. But Indonesia is the primary party responsible.’

Dit is toch zoals Kosovo en Rwanda, bracht Koppel in.

Maar Albright blijft zeggen dat Indonesië eerst de verantwoordelijkheid moet dragen. ‘Why did you not talk more strongly about sanctions against Indonesia,’ probeerde Koppel weer.

‘I did in Vietnam and I made clear that sanctions would be one way.’

Koppel zat Albright gewoon op te naaien tegen Indonesië. Dat is dan journalistiek anno 1999.

Djakarta zit werkelijk in de val. Ze hebben het referendum verloren dus waarom nemen ze in godsnaam niet vierkant afstand van die plek? Maar Alatas heeft gelijk dat hij geen buitenlandse troepen toestaat in Timor ‘unless you shoot your way in’. Dit is een antwoord op een nieuwe subversieve poging om het de vrede bewaren te noemen. Cook en Albright houden natuurlijk dreigende toespraken op tv, maar die lafaards staan nu niet met een uçk-leger aan de grenzen net als in Kosovo.

Wonderlijk hoe ik me vandaag weer als altijd voel. Ik heb de fax voor Pasman en Nicolaï voorbereid, waarin ik stel dat we door moeten gaan met comparitie van partijen. Lakeman ziet Pasman zeer terecht als een konkelaarster - niet als een juriste - die met onderonsjes en geklets denkt een zaak te kunnen

72 Nanda van der Zee, Om erger te voorkomen, Meulenhoff, Amsterdam, 1997.

[p. 76]

winnen. Ik zet mijn kaarten vanaf nu op Lakeman, want ik wil er nu toch zo snel mogelijk vanaf, maar dat zeg ik al jaren.

Toen ik met Lakeman bij Keijzer zat, kwam Ron Abram binnen en verborg zijn gezicht achter zijn aktetas. We spraken even en ik deed of er niets aan de hand was. Maar Abram blijft een proleet, je leest het van zijn gezicht af. Ik overweeg de nvj te verlaten.

Ik ben Jan Foudraines laatste boek aan het lezen.⁷³ ‘Uit je hersens zakken’ betekent eigenlijk: je hersens ontkoppelen. Het is inderdaad om razend te worden als je herleest wat het ‘gezag’ in de vs met de goeroe uit Poona heeft gedaan. Maar ik ben sceptisch over Foudraines behandeling van de zaak. De proloog van Foudraine ‘verraadt’ de nodige verwarring en brengt zijn onzekerheden aan het licht. Toch is mij duidelijk wat Osho als zijn missie beschouwde. Je praat een man niet van zijn geloof dus je moet de onzin niet inprogrammeren.

De Papieren Tijger was vandaag niet te bereiken. Van de vriendin van Paul kreeg ik zijn 06-nummer en toen ik hem bereikte zei hij laconiek: ‘Lidewij is ook ziek.’ Eigenlijk moet ik ook daar vanaf, net als van Nicolaï en Pasman. Ook de nvj kan langzamerhand een trap krijgen.

Trees belde om 19.15 uur. Zij wist ook dat Edwin haar brieven aan Peter openmaakt, en begreep niet dat Peter dat zomaar accepteert. Trees had ook gemerkt dat Peter weer zichzelf was geworden toen hij alleen in Tilburg was. ‘Herinner je je vorige reis,’ zei ze, ‘met iedere avond twee flessen whisky?’ Zij had nu bijna geen flessen gevonden.

Er kwam geen antwoord van Pasman en Nicolaï vanmiddag. Dus fax ik mijn bericht nog een keer, want anders zijn ze weg. Waarom belde Broekhuis vandaag naar Lakeman? Ik blijf Rens wantrouwen. Had hij met Pasman gesproken? Zij wist dat ik Lakeman ging ontmoeten.

Cohen zei net op cnn dat de vs geen troepen naar Oost-Timor zouden sturen. Alatas' krachtige weigering van buitenlands troepen heeft dus geholpen. Washington wil het Indonesische leger te vriend houden.

Lakeman belde vanavond dat hij nog geen advocaat gevonden had, en hij wist niet of het Europese Hof in Luxemburg of in Straatsburg gevestigd was.

73 Jan Foudraine, De man die uit zijn hersens zakte: vingerwijzingen van een mysticus, Ambo, Amsterdam, 1998.

9 september 1999

The New York Times schrijft over de reactie van Alatas op de

[p. 77]

druk van de vn om vredestroepen toe te laten in Indonesië, maar zegt niets over Alatas' opmerking ‘or shoot your way in’.⁷⁴ Ik schreef Alatas hoe zeer ik aan zijn kant sta.

Ik ga meer pillen halen, want ik werd weer om 06:00 uur wakker. Ik stond op en begon met een brief aan Kok, die ik later herschreef. Ook een brief naar Ellen, waarin ik haar eigenlijk de totale verantwoordelijkheid geef om de comparitie van partijen in gang te zetten. Eens zien wat ze ermee doet. Nu ben ik een halve dag verder en voel me toch weer duizelig.

Een zekere Rob le Noble stond voor de deur. Hij zei dat hij van rtl4 was, en kwam met een gigantische bos aronskelken af. Zo kan dat niet, met een leugen binnen proberen komen. Dus ik sprak op straat met hem (de gek van 1A bemoeide zich er ook nog mee), maar ik zal hem schrijven. Hij had me naar aanleiding van Het zwarte schaap een brief en een manuscript gestuurd.

Ik kwam onderweg naar dokter Zwiers Truusje van Tol tegen. Ze wil uit het nvj-bestuur. ‘Hans is goudeerlijk, maar hij heeft geen gevoel voor humor.’ Een dame, een mevrouw Willemse, tikte me onverwachts, lief op mijn wang, en zei ‘U bent een bijzondere man.’ Ze was erg aardig, had een hoedje op, charmant, maar ik kan zonder. Ik heb een ander medicijn.

Ik kreeg bij Zwiers andere kalmeringstabletten, want ik werd duizelig van de tabletten die ik eerder had gekregen. Zwiers zal ook Van Dantzig inlichten.

Peter belde op uit Hillbrow. Hij klonk goed en zei dat hij vandaag tien brieven tegelijk van mij heeft gekregen. Het lijkt erop dat hij het redt om zichzelf te blijven. Peter zei dat Edwin de transformatie niet kan geloven. Mijn testament had hij nog niet ontvangen. Ik vroeg hem commentaar te geven zodra hij het had ontvangen. Hij mist onze telefoongesprekken en terrasjes. Daarna belde Ellen, die zei dat ze er nog eens over na moest denken. Maar Nicolaï had gezegd dat hij het begreep, het was allemaal erg simpel en kon geregeld worden. Ik wil het doen, wil het snel doen en als het niet lukt, vind ik iemand die het wel zal doen.

Ik had een plezierige ontmoeting met Miep en haar zoon Jasper Zeelenberg uit Kaapstad.⁷⁵ Jasper vond de briefjes aan Kok en Van Aartsen keihard. Onzin natuurlijk, ze zijn niet keihard, maar gewoon eerlijk.

Willibrord Frequin vroeg me in zijn programma te komen en at5 vroeg me voor een uitzending op 21 september, de dag dat

74 The New York Times, 9 september 1999.

75 Zie ook Memoires 1994-B, en 1996-B.

[p. 78]

ik vertrek naar New York. Ik bood aan de vlucht om te boeken voor honderd dollar, die zij moeten betalen. Toen bleef het stil - Hollanders.

Paul de Waart, volkenrechtskundige, zei in Netwerk dat een Timor-tribunaal kan en moet worden opgericht en dat Indonesische generaals en ministers als oorlogsmisdadigers naar Den Haag zouden moeten.⁷⁶ Clinton benadrukte op de persconferentie opnieuw dat er geen legertroepen gestuurd kunnen worden, maar dat Indonesië vredestroepen uit zou moeten nodigen. En dan was er de gebruikelijke economische chantage onder andere via de Wereldbank.

76 Netwerk, KRO/AVRO/NCRV, 9 september 1999, 20:31 uur, Nederland 1.

10 september 1999

Eerst probeerde Peter Nicolaï vanmorgen de brief over de comparitie tot dinsdagmiddag (na een kort geding) te vertragen. Vervolgens vond hij dat we er eerst over moesten praten, maar dat is nu te laat: ‘Ik praat niet meer, het gebeurt nu.’ Toen belde Ellen, dat Houtzagers haar had gebeld voor een gesprek. Ik geloof er niets van. ‘Kan me niets verdommen,’ zei ik, ‘mijn verzoek om een comparitie gaat er vandaag uit.’

Toen ik er met Lakeman over sprak, zei hij: ‘Natuurlijk is het een gok, maar met de methode Pasman heb je nul kans van slagen. Bovendien, je doet geen agressieve daad, je biedt aan. Je gaat op hun voorstel in.’

Daarna belde Ellen en ik zei haar: ‘Je lobby-activiteiten voor arbitrage zijn onmisbaar en ga ermee door, maar je verwart die activiteiten met de juridische procedure. Die gaat op jouw manier in de soep.’

Opnieuw probeerde Nicolaï Ellen te verdedigen, maar ik zei dat ze alleen hoefde te schrijven dat cliënt akkoord gaat met het voorstel vervat in de brief van 3 juni, verder niets. Nicolaï wilde toch weer iets over arbitrage in de brief opnemen (hij begreep het dus niet) maar ik benadrukte dat het alleen om de comparitie moest gaan. ‘Ellen zit iedereen naar arbitrage toe te werken,’ zei Peter.

‘Omdat ze niets geleerd heeft.’ Vanmorgen legde ik haar zo geduldig mogelijk uit dat ze moet doorgaan met haar lobby, door moet gaan met alles, maar dat ik akkoord ga met het voorstel tot comparitie van drie juni (nota bene). Niets meer, niets minder.

‘Ja, maar Houtzagers...,’ probeerde hij weer, maar dat zien we dan wel. Zoals Lakeman drie jaar geleden al zei, Ellens weg

[p. 79]

heeft nul resultaat en zal nul resultaat blijven houden. Alles wat ze moeten doen is akkoord gaan met vijf regels.⁷⁷

De eigenaar van Island Bookstore in de Westerstraat, Jaap van Straalen (vriend van Michiel Bendien), was op tv namens de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak. Ze lulden over vastgestelde boekprijzen, maar niet over censuur van boeken van mensen die ze niet aardig vinden.

Vierling heeft vanmiddag Janmaat ontmoet op een terras. Janmaat wilde mij vragen of ik een artikel in zijn cd-blaadje wilde schrijven, de idioot. Maar ik zal hem een klein briefje sturen, want ik blijf hem correct behandelen.

Ik luister in bed naar muziek van Khatchaturian en ben geroerd. Ik kende hem goed in 1976, al weer 25 jaar geleden!⁷⁸

Morgen is het weer zaterdag. Het gaat angstaanjagend snel.

77 Redactie: De brief d.d. 10 september 1999 werd diezelfde middag door Pasman en Nicolaï aan Houtzagers verstuurd, met als enige tekst: ‘In opgemelde zaak berichten wij u, dat cliënt heeft medegedeeld, dat hij, na rijp beraad, instemt met het houden van een comparitie van partijen.’

78 Zie ook Memoires 1971-1978.

11 september 1999

Gisteravond volgde ik het nieuws over Timor op cnn. Toen ik vanochtend vroeg opstond, ‘zag’ ik hoe de zaak in elkaar zit. Ik heb tweeënhalve pagina geschreven, belde toen Kadarisman en faxte het verhaal naar hem toe. Hij geeft het door aan Alatas.⁷⁹

Jan Foudraine belde. Elsevier had zijn opmerking eruit gelaten dat Oltmans met kop en schouders uitsteekt boven het journalistenkringetje.⁸⁰ Dat is dan Elsevier. Maar goed, Arendo Joustra schreef een fantastisch stuk.

79 Zie bijlage 14.

80 Elsevier, 11 september 1999.

[p. 80]

Het is heerlijk weer en ik was in 50 minuten heen en terug naar Kok bij wie ik de brief aan Kadarisman in de bus heb gedaan - voor koningin en vaderland.

Vanmiddag om 16:30 uur belde ik Peter. Hij was in de badkamer, wat een slecht teken is. Maar goed, we hadden een aangenaam gesprek. Hij wilde dat ik niet meer zou vragen of hij het ritme van Tilburg kon vasthouden.

Vierling arriveerde. Hij zei dat Janmaat me had willen voorstellen voor 2.000 gulden een artikel voor zijn blad te schrijven! De man schijnt zich zeer te vervelen. Vierling vond Peter erg goed in Het zwarte schaap. Over Stoffelen zei hij: ‘Natuurlijk zit hij te liegen, ik ken ze toch.’ Hij zei: ‘Ze doen in dit land pas iets voor je als je zielig bent geworden, dus nu je soms ziek bent en stress hebt. Dat is de Hollander.’ Het zou best eens waar kunnen zijn. Om 19:30 uur moest ik voor het eerst een valeriaanpil nemen, want zijn geklets werd me teveel. Ik moest hem vragen te vertrekken en gaf een Kosovo witboek mee.

12 september 1999

Piet Hagen heeft het weer gedaan. Zou mijn ingezonden brief dan toch al in De Groene Amsterdammer hebben gestaan? We zullen zien.

Ik schreef hem een kort briefje: ‘Lieve Piet, wat ben je toch een idioot. En wat laat je je in de kaart kijken. Maar je blad is aanzienlijk verbeterd.’ Alfred Vierling aan de telefoon. Hij had in een ruk mijn Kosovo witboek uitgelezen en hij vindt het ‘fantastisch’. Ook dat ik schrijf dat we onder de atoomparaplu van de Sovjets moeten gaan zitten. Hij wil nu toch weer de klacht tegen Paars II over Kosovo voor het Hof brengen. Ik raadde hem aan zich te versterken met aanvullende krachten - maar ja, wie?

Ik ben weer een beetje duizelig. Is dat van de valeriaanpil

[p. 81]

die ik gisteren na Vierling innam? Ik ga geen pillen meer nemen, alleen een aspirine als het absoluut noodzakelijk is.

Heerlijke sauna genomen bij Thermos. Mijn gewicht is gedaald naar 92 kilo. Prima, in vijf dagen.

Ik ga naar het graf van mam en Pip, en naar Utrecht, naar Guido en Wilma. Ik ben dit jaar mams sterfdag vergeten. Het is een kwart eeuw geleden dat zij heenging.

Pak Kadarisman reageerde op mijn telefoon en analyse: ‘Dus weer de cia.’ Natuurlijk.

Ik wachtte, voor ik naar het Centraal Station vertrok, op de kennisgeving op cnn van Habibie, in verband met Timor, die eindigde in ‘there are no questions, because it's clear what I had to say.’ De grapjas. Alatas keek stoïcijns en gaat dus naar de vn in New York om een akkoord te sluiten. Het voordeel van de gebeurtenissen in Kosovo is dat niemand nu meer buiten Kofi Annan omgaat. Dan heeft men toch wat geleerd.

21:45 uur, trein Utrecht-Amsterdam

Geen enkele trein rijdt nog op tijd.

Het was zeer gezellig bij Guido Mevissen en Wilma Mennega, al zeggen de tienerkinderen van Guido geen woord. De verklaring: ‘U bent overdonderend.’ We zaten eerst op het terras. Guido liet me de foto's zien van de familievakantie in Italië. Hij zei, na Het zwarte schaap, voor het eerst te hebben begrepen hoe mijn zaak in elkaar zat en dat ik deze krachtig en overtuigend zelf had bepleit. Wilma was verbijsterd dat zulke dingen in Holland gebeurden!

13 september 1999

Godzijdank heb ik weer eens als een blok geslapen. Het wond me trouwens totaal niet op gisteren over mijn zaak te praten met Guido en Wilma. De broer van Wilma, Ab, bracht me naar de trein en zei dat ze van een tante vierenhalf miljoen hadden georven, waarover Wilma en hij 68 procent belasting hadden moeten betalen. Dat is werkelijk crimineel!

Om 11:30 uur ben ik weer duizelig geworden, nadat ik me opwond van alleen maar een telefoongesprek met Van Dantzig. Gelukkig zie ik hem morgen. Hij zal een persoonlijke brief aan Van Aartsen schrijven. Ik vroeg hem meerdere malen Delprat te bellen voor meer informatie.

Lakeman vond het idioot dat Nicolaï en Pasman in hun brief aan Houtzagers ‘dat cliënt heeft medegedeeld’ schreven (waar ik overheen las), terwijl er ‘dat cliënt toch akkoord gaat’ had moeten staan.

[p. 82]

Hans van den Broek heeft zich blijkbaar in Buitenhof beklaagd over het kabinet-Kok dat zich te weinig ingespannen zou hebben om hem de post van secretaris-generaal bij de navo te bezorgen. Ik vond Van den Broek niet belangrijk genoeg om daarvoor thuis te blijven, maar bij de kranten hebben ze wel gekeken.⁸¹ De druiven zijn zuur voor Hansje.

nrc Handelsblad volgt slaafs de aan de man gebrachte onzin van Van Aartsen - als zou Van Walsum de ommekeer van de missie in Djakarta met vijf schooljongens tot stand hebben gebracht.⁸²

Peter Nicolaï wilde nota bene in de brief zetten dat Lakeman gaat onderhandelen. Ik kan beter per fax bevestigen wat ik wil dat er gebeurt.

Christo Landman belde om te vragen hoe de vlag erbij hing. Zou hij achter die 20.000 gulden aanzitten, waarvoor hij documenten zou leveren? Hij zei een antwoord van Van Aartsen te hebben gekregen, dat zijn mededelingen onderzocht worden.

81 De Volkskrant en NRC Handelsblad, 13 september 1999.

82 NRC Handelsblad, 13 september 1999.

14 september 1999

The Washington Post portretteert Wiranto als de moordenaar in Oost-Timor. ‘His murderous conduct in East Timor has cost him any claim to the slightest confidence either of the East Timorese or of the international players.’ Hoe durven ze dat te doen, ze verliezen zo hun prestige als verantwoordelijke pu-

[p. 83]

blicatie.⁸³ Natuurlijk voelt Washington zich alsof ze de ommekeer in Djakarta hebben bewerkstelligd, net als Van Aartsen. Op naar de psychiater!

83 Washington Post/International Herald Tribune, 14 september 1999.

12:30 uur

Ik was exact dertig minuten bij Van Dantzig. Hij had Het zwarte schaap niet gezien. Hij had op de computer de brief aan Van Aartsen al klaar. Ik las de tekst, die handelde over ‘een dreigende decompositie’ van mijn persoonlijkheid. Ik zei dat het geen zin heeft naar Buitenlandse Zaken te gaan, want Van Aartsen krijgt die brief niet. Hij wilde desnoods naar diens huis schrijven en vroeg hoe we aan het adres van Van Aartsen konden komen.

Ik bracht twee éclairs mee voor bij de koffie, maar die werd niet geserveerd, terwijl iemand aan het stofzuigen was - hij keek wel in het zakje. Ik vond hem koel, professoraal en niet aardig. De brief was klaar, maar toch begon hij met vragen naar mijn naam, et cetera en maakte driekwart pagina aantekeningen om ze vervolgens op te bergen in een koffer. Op een ontmoeting met Mimi Hofland ging hij niet in.

Van Dantzig zei dat Van Zweden mij ontspanningsoefeningen kon geven. ‘De vleugel was mijn jarenlange ontspanning, maar ook die werd weggenomen,’ zei ik. Ik kan me een behandeling bij Van Zweden niet eens permitteren.

Daarna ging ik naar De Groene Amsterdammer waar Martin van Amerongen op de gang liep. Hij deed uiterst gehaast en koel. Ja, mijn ingezonden brief zou morgen meegaan. Robert Dulmers kwam aansnellen, en ik sprak met hem. Natuurlijk diende het handschrift van mevrouw Rost van Tonningen te worden gedupliceerd - dus wij naar Van Amerongen. Daar zou hij nog wel eens over denken. Dulmers vertelde: ‘Piet Hagen belde: “Wat heeft mevrouw Rost van Tonningen nog meer over Oltmans verteld?”.’ De man was dus weer aan het drek scheppen, met opzet. Ik heb direct per fax mijn beklag gedaan bij Verploeg.⁸⁴

Weer thuis belde ik Ellen, die nauwelijks kon geloven wat Piet Hagen nu weer heeft geflikt. Het is prima dat zij het weet, voor het geval Verploeg belt. Ze achterhaalde ook al snel het huisadres van Van Aartsen voor Van Dantzig.

Ik had een prima telefoongesprek met Paul de Ridder. ‘Nergens lees je wat jij schrijft over Oost-Timor,’ zei hij.

Van Dantzig belde eind van de middag. De brief was verstuurd,

84 Zie bijlage 15.

[p. 84]

maar of ik er vooral geen publiciteit aan wilde verlenen. Van Dantzig ligt er bij me uit. Hij hoopte binnen een half jaar weer eens een kopje koffie met me te drinken. Nooit weer. Hij is deel van het Hollandse geniepige circuit. Hij zei eruit gehaald te hebben als burger Van Aartsen te schrijven, wat ik niet eens had gezien in zijn concept. Hij heeft het als medicus geschreven.

15 september 1999

Gisteravond vond ik het antwoord in mijn brievenbus van Houtzagers op het comparitiebericht van mijn advocaten.⁸⁵ Houtzagers had ook al een lijstje verhinderdagen voor de rest van het jaar naar Punt gestuurd.⁸⁶ Ik heb Peter en Ellen vanmorgen meteen een reactie gestuurd vooral haast te maken met het vaststellen van een datum, liefst in oktober nog.⁸⁷

Peter belde rond 12:00 uur. Hij ging met Edwin naar een lunch in Sandton. Hij klonk geweldig. Wilde hij laten weten dat hij zijn ritme van Tilburg handhaaft? Het testament was gearriveerd, Het zwarte schaap nog niet. Ik vertelde Peter dat ik nu de dag met thee begin, zoals hij altijd wilde. ‘Je hebt het gezien aan de planten. De poezen durf ik die thee niet te geven.’

Ik heb Pieter Lakeman glashard gevraagd de comparitie ook bij te wonen. Hij wil erover nadenken. Ik heb de correspondentie van Houtzagers aan hem gezonden.

Ik hoorde de hele dag niets van Nicolaï of Pasman, terwijl ik uitdrukkelijk verzocht heb onmiddellijk te reageren. Laat maar. Ben steeds gereserveerder over deze club.

Vladimir Poetin zei op cnn: ‘International forces are trying to form an entire new order on the southern flank of Russia.’ Zo is het dus precies.

Paul de Ridder leek niet te reageren (of begreep hij het niet?) toen ik zei dat het Kosovo witboek met de brief van Kok moet beginnen, omdat die brief openlijk aangeeft dat Kok niet begrijpt wat er gaande is in de wereld.

Ik zag op Nederland 1 een documentaire over Praagse hoerenjongens.⁸⁸ De jongens vertelden hoe ze in de pornoindustrie terecht waren gekomen en wat ze allemaal moesten doen en hoe zij daar zelf tegenaan keken. Er was er een bij die aantrekkelijk was. Het herinnert me steeds weer aan Genia Makarova, mijn tolk in Moskou, die onderstreepte dat de ussr zulke on-

85 Zie bijlage 16.

86 Brief Houtzagers aan Punt, d.d. 14 september 1999.

87 Zie bijlage 17.

88 Schandknapen, HUMAN, 15 september 22:37 uur, Nederland 1.

[p. 85]

derwerpen niet op televisie bracht om de porno-epidemie niet nog erger te maken.⁸⁹

89 Zie ook Memoires 1975-1981, 1984-A. Redactie: Eugenia Makarovo, alias Genia, alias Sonja.

16 september 1999

Van Dantzig raadde me gesprekstherapie bij Van Zweden aan, maar het enige wat ik nodig heb is gerechtigheid. Van Zweden zou me ontspanning moeten bijbrengen - ik zit heel rustig bij Rachmaninoff te lezen. Super.

Onno, kleinzoon van Pak Sukrisno, vroeg om de brochure om zijn grootvader te eren. Ik stuur hem een kopie van de drukproef.

Remco Meijer, nu blijkbaar ook Sukarno-specialist bij Elsevier, schrijft over de biografie (500 pagina's) van Sukarno (tot 1950) door Giebels.⁹⁰ Aan Mijn vriend Sukarno zou Giebels niets gehad hebben, want dat zou een hagiografie zijn, wat dat ook moge betekenen.⁹¹ Maar wat is eerlijker, een ‘biografie’ schrijven over een man die deze auteurs zelfs nog nooit van een afstand hebben gezien, zoals Giebels en Blokker, of wat ik heb gedaan: een eerstehands ooggetuigenverslag gevolgd door Omar Dhani's opmerkingen? Toch blijft het jammer dat Sukarno zijn ‘nalatenschap’ niet beter heeft geregeld. In hetzelfde nummer worden drie pagina's besteed aan een boekje over Beatrix van de hand van Remco Meijer zelf. Ron Kaal behandelde in hp/De Tijd de roddelpers en ik sta zelfs op de voorpagina, met het verdachtmakend onderschrift: ‘Willem Oltmans: “Ik ontken alles”.’⁹²

90 Lambert Giebels, Soekarno, Nederlands onderdaan, Een biografie 1901-1950, Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam, 1999.

91 Elsevier, 18 september 1999.

92 hp/De Tijd, 17 september 1999.

[p. 86]

Iedere keer als ik prima publiciteit heb, duikt er steevast een legertje vijanden op, als Kaal, Niemöller, Robert Dulmers, enzovoorts. Het lijkt wel een gecoördineerde actie. Zou me niet eens verbazen, want de tegenpartij staat voor niets.⁹³

Procureur-generaal Rolph Gonsalves heeft zijn memoires over ‘de pacificatie’ van Nieuw-Guinea geschreven, en hoe hij zelf drie Papoea's had doodschoten, en hoe de marine vanuit zee hele dorpen met geschut wegvaagde. Ook hoe hij een opperhoofd vernederde met stokslagen.⁹⁴ Wat een walgelijke man. Vanavond op het bruggetje begon een gepensioneerde schilder tegen me te praten, een wrak, die bovendien stotterde. Hij had Het dolgedraaide brein gelezen. Hij lulde maar door en ik moest hem zachtjes wegdrukken (wat ik moeilijk vond) en ben maar weggegaan.

93 Redactie: De illustratie op pagina 85 is de passage over Oltmans in het HP/De Tijd-artikel van zes pagina's over de opkomst van roddel als aanleiding voor verhalen in de ‘serieuze media’.

94 NRC Handelsblad, 16 september 1999. Rolph Gonsalves en G.J. Verhoog, Mr. Gonsalves memoires, Arbeiderspers, Amsterdam, 1999.

17 september 1999

Ik stuurde een reactie op het stukje van Ron Kaal omdat hij vergeten was duidelijk te maken dat mijn optreden juist bedoeld was om de roddels te weerleggen.⁹⁵ Paul had de hp/De Tijd ook gezien, dus ik stuurde mijn antwoord van vandaag ook naar hem. Hij had ook de trucs van Piet Hagen bestudeerd - met Dulmers - waar Verploeg natuurlijk niet op reageert.

Ik sprak lang met Lakeman. Hij gaf toe dat ik niet naar het Europese Hof kan, alvorens hier de zaak is afgelopen. Dus hij had me een slecht ‘advies’ gegeven, wat hoop voor niets had geboden. Ik maakte duidelijk sinds dinsdag niets meer van Nicolaï of Pasman te hebben gehoord. Lakeman zei: ‘Misschien krijg je vanavond bericht.’ Wat als dat niet gebeurt? Hij zei niet te hebben beseft hoe wanhopig ik ben over Nicolaï en Pasman, en hij stelde Willem van Manen voor, tweede man bij NautaDutilh, die nu een eigen kantoor begonnen is. Ik vrees dat ik zal moeten handelen. Voor Ellen vind ik het een ramp. Peter is toch met louche zaken in Moskou bezig, die redt het wel.

Er kwam een brief van minister van Binnenlandse Zaken Bram Peper, die ik op 20 augustus geschreven had dat het document van Verrips waarin staat dat ik wegens een zedendelict in de vs in de gevangenis gezeten zou hebben, nu toch eens uit mijn dossier gehaald moest worden. Hij verwijst naar de afwijzing

95 Zie bijlage 18.

[p. 87]

die ik daarover in 1997 van de landsadvocaat heb gekregen en schrijft: ‘Ik kan met de beste wil van de wereld geen nieuwigheid ontdekken die mij van mijn eerder ingenomen standpunt zou moeten afbrengen.’ Hij heeft ook moeite met de toonhoogte van mijn brief en de kwalificatie van zijn medewerkers daarin.⁹⁶ Ik heb hem nog eens duidelijk gemaakt dat mijn toonhoogte is veranderd door de leugenpraktijken van zijn ambtenaren en de landsadvocaat. Mensen die zich op die manier gedragen zijn voor mij inderdaad idioten.

Ik kon de brief van de landsadvocaat van 30 oktober 1997 waar Peper naar verwijst niet vinden, dus ik heb Ellen geschreven op te zoeken wat er in die brief staat. Ik heb haar ook gevraagd waarom er nog steeds geen verhinderdagen naar Houtzagers zijn gegaan en haar duidelijk gemaakt dat ik liefst met haar verder ga, ondanks dat zij me al maanden op mijn zenuwen werkt, maar dat ik aanbiedingen heb om met anderen in zee te gaan. Ze zal me uiterlijk maandag wat moeten laten weten, want dinsdag ga ik naar New York.

Wout Woltz schreef over de Club van Rome als oogst van de twintigste eeuw en noemt in dit verband wel Hofland, maar vergeet natuurlijk dat ik de eerste was die de Club van Rome in Nederland op televisie bracht - een half jaar te laat, vanwege de sabotage van W.L. Brugsma bij de nos.⁹⁷

96 Brief d.d. 13 september 1999.

97 NRC Handelsblad, 17 september 1999. Zie ook Memoires 1970-1972

18 september 1999

Ik was gaan lezen op een terrasje, en toen ik thuis kwam lag er een briefje van Ellen.

18-9-1999

Beste Willem,

Er gaat een brief uit naar Houtzager, maar zowel Peter als ik waren beiden deze week zeer veel afwezig wegens zittingen.
Verder zijn er ontwikkelingen waarover ik nu nog niets kan zeggen. Heel graag zou ik een gesprekje met je hebben. Als je dat niet wilt, dan bericht ik wel schriftelijk.
Groet

[p. 88]

Ik belde meteen Lakeman. Hij dacht dat Ellen de comparitie tegenhield en ‘saboteerde’ (hij gebruikte dat woord). Daarna belde ik naar Ellen, en er ontstond een afschuwelijke telefoongesprek. Ik heb er weer barstende koppijn van gekregen. Ze begon met te zeggen dat er heel veel gebeurde, en er ook een conflict was tussen Van Aartsen en Pels Rijcken. Ik wil het niet horen. Waarom is die brief aan Houtzager er niet uitgegaan? ‘Die staat in de machine.’ Toen ze weer begon met ‘we zijn heel dicht bij een oplossing,’ ontplofte ik. Dat hoor ik al vier jaar. Ze moet vertrekken, en dat schreef ik na het telefoongesprek aan Lakeman. Misschien kunnen Nicolaï en ik de show na alles dan toch nog afronden.

Poek Zumpolle belde dat zij nog eens naar Het zwarte schaap had gekeken en het ‘erg goed’ vond. Dat heeft ze nog nooit gezegd. Ik belde Trees om te zeggen dat ze op 27 september naar de herhaling van Het zwarte schaap op Nederland-3 moet kijken. Ze zei dat Peter een document van de sociale dienst niet in had gevuld. Ik hoop dat hij niet opnieuw verpest wat hij juist heeft opgebouwd. Zou hij ooit de brief die ik voor hem tikte hebben ingezonden?

Ik heb het te doen met Ellen, maar wanneer ze herhaalt dat we dicht bij een oplossing zijn, word ik gek. Ik houd ermee op. Ik zal haar vanavond schrijven.⁹⁸

Ik belde naar Foudraine om hem te vertellen over de schilder die ons boek had gelezen. Hij zei dat hij een zwaarmoedige bui had, dus ik hing op. Later - net na de botsing met Ellen en de congébrief - belde Foudraine me terug. Nu was hij in orde en wilde hij praten, maar ik zei dat het nu mijn beurt was me zwaarmoedig te voelen na een botsing met de advocaten. Foudraine ging gewoon door en kletste de oren van mijn kop.

Ik zei tegen Foudraine dat ook Bhagwan misschien voor een deel uit zijn hersens was gezakt. Hij perfectioneerde de act, ja, maar mensen zijn te chaotisch om de ideale staat te bereiken.

‘Wat ben je toch roerend arrogant,’ riep hij uit. ‘Hoe kunnen we dan op tv praten?’

‘Ik weet het zeker Jan, alle mensen inclusief Osho, Khrisnamurti en de rest zijn misschien een beetje vergevorderd in sommige richtingen, maar mens zijn, sluit heiligheid uit.’

98 Zie bijlage 19.

19 september 1999

Ondanks alles sliep ik zonder slaappil tot 08:00 uur vanmorgen. De Papieren Tijger gaf een boekje over Anton Constandse

[p. 89]

uit.⁹⁹ Hofland nam niet de moeite meer dan anderhalve pagina te besteden aan de man waar hij vier jaar tegenover zat. Hij ziet kans mij bij de jonge nieuwkomers te zetten, als zou ik na Eric Boogerman, Jan Sampiemon en Sietz Leeflang zijn gekomen.

Niet waar dus, controleerbaar onjuist, als alles bij die man. Alatas zei op cnn: ‘We proposed the Timor referendum, we arranged a peaceful enthusiastic election, so why should we now spoil everything?’ Maar wie zijn de milities in Timor?

Ik had een indringend gesprek met Peter Nicolaï naar aanleiding van mijn brief aan Ellen van gisteren. Mijn verzoek om akkoord te gaan met comparitie zou alles nodeloos vertragen. Een comparitie duurt enkele maanden, dus Houtzagers sprong er daarom meteen bovenop en zond meteen Punt zijn verhinderdagen. Dat was niet geoorloofd en dit hebben de advocaten Houtzagers laten weten. Zo'n brief moet van Nicolaï en Pasman komen. Ook kan de landsadvocaat er met vertragingstactieken zeker zes zittingen uitslepen; ook zou er een accountantsberekening moeten worden gemaakt en dan zitten we zeker al in januari. Peter denkt dat mijn verzoek om comparitie ‘ingestoken is door de vijand’. Lakeman? Ik heb Peter nu verteld dat ik Sillevis Smitt heb laten weten dat ik 500 pagina's aan brieven, die ik in New York bewaar, ga ophalen. Als ze niet ophouden, dan komt er een tweede boek over Beatrix. ‘Dat was waarom Houtzagers ons dus vroeg te spreken,’ zei Peter toen. Ellen en Peter willen volop inzetten op arbritrage. Er is van alles gebeurd waar ik niets van wist. Koenders is bij Van Aartsen geweest, en heeft de toezegging gekregen dat de minister op korte termijn een definitief besluit neemt. In dit stadium van advocaten veranderen, of alleen met Peter doorgaan zou een onnodige verzwakking zijn. Er is binnenkort een gesprek tussen de advocaten en de landsadvocaat. Ze proberen de comparitie over te slaan door een minnelijke schikking voor te stellen en zo rechtstreeks bij arbitrage terecht te komen.

Nicolaï zei overtuigd te zijn dat ze bij het kantoor van de landsadvocaat alleen maar in hun handen wrijven over die artsenrapporten. Dat denk ik dus eigenlijk ook. Ik moet goed duidelijk maken dat mijn erfgenaam Peter de hele affaire voort zal zetten. Voorlopig communiceer ik alleen via Nicolaï. Ik schreef Ellen de brief van gisteren als niet geschreven te beschouwen.¹⁰⁰

Vischjager vertelde dat alle specialisten aanwezig waren bij de

99 Bert Gasenbeek e.a., Anton Constandse. Leven tegen de stroom in. Papieren Tijger, Breda, 1999.

100 Zie bijlage 20.

[p. 90]

presentatie van Giebels boek over Bung Karno, dat ook in Japan en Australië uitkomt. Giebels had gezegd dat Sukarno mij uit Indonesië had gegooid en hij (Vischjager) gaat Giebels voor Luc Sala interviewen. ‘Je weet niets van Sukarno,’ zei ik tegen hem.

‘Daarom bel ik jou.’ Ik heb 60 jaar lang opgeschreven wat er gebeurde, maar door de acties vanuit Den Haag is tegen deze geschiedvervalsing niet te knokken. Sukarno zelf kan het niet eens of kon het niet, en trapte erin door met Cindy Adams in zee te gaan, waardoor hij niet serieus meer genomen werd. Zelfs Mandela zorgde beter voor zijn nalatenschap.

20 september 1999

Ik had een drukke ochtend met als gevolg een zweverig gevoel in mijn hoofd, dus ik ga naar Zwiers voor mijn bloeddruk.

Peter Nicolaï las me telefonisch de brief aan Houtzagers voor. Kort, prettig, geen probleem.¹⁰¹ Hij maakt Houtzagers goed duidelijk dat wij Punt nog niet hadden ingelicht over het inzetten van een comparitie en dat ik opensta voor een overleg tussen de advocaten om te zien of we op die manier tot een minnelijke oplossing kunnen komen.

Ik belde lang met Peter. Hij klonk opgewekt, maar ik ben me er terdege van bewust dat hij in Maastricht op de toneelschool heeft gezeten. Ik zei hem dat zijn briefje om mij goede reis te wensen op tijd aan was gekomen. Hij miste onze ontmoetingen in Tilburg. Ik kan me geen voorstelling maken van hoe hij zich werkelijk voelt.

Ik schrijf Rita Kok om alsjeblieft Het zwarte schaap te kijken en haar man te vertellen te stoppen met de onzin. Ik ga nu inpakken voor mijn trip naar New York.

101 Zie bijlage 21.

21 september 1999

09:12 uur, trein naar Schiphol

Ik reis met alleen een schoudertas. Ik heb nog even geaarzeld of ik een pak zou meenemen, maar zonder uitnodiging ga ik toch niet naar de unesco-bijeenkomst (zoals ik Karina tweemaal schreef).

Gisteren bracht De Telegraaf op de voorpagina foto's van Máxima. Dat vond ik slim, maar ik kocht hem niet. Vanmorgen had Ien Struwe er nog een over. Willem-Alexander speelt spelletjes, zoals ik ook zei in Netwerk:. ‘Er komen er nog velen.’ En dan staat er vandaag dit in de Volkskrant:

[p. 91]

Vlucht Delta 81 naar New York

De bemanning van het vliegtuig is erg aardig en vriendelijk. Komt dit door het telefoontje gisteren van Marina aan Delta voor een goede stoel? Ik heb in ieder geval voldoende beenruimte nu.

Op Schiphol viel me op hoeveel mensen (voor mij verstaanbaar) mijn naam noemden tegen elkaar, met de nodige nekverdraaiingen als gevolg.

Hoe dikwijls ben ik inmiddels naar de vs gevlogen? Misschien is dit de honderdste keer.

Ik blader door Fortune en krijg een blik van de meest geavanceerde manier van leven, met halfgeleiders, websites, et cetera. En ik blijf volkomen achter, ik kan niet eens met een computer werken. Maar dat is de eerste stap die ik zet als ik geld heb.

Beneden ligt de zee waarin John Kennedy Junior zomaar van het ene op het andere moment verdween. Hij is al helemaal vergeten, net als Diana.

18:15 uur, New York, YMCA (in bed)

Op het televisiekanaal van de Verenigde Naties is een toespraak van een Marokkaanse afgevaardigde te zien over Kosovo. Het systeem is nog steeds totaal gek. Wie kan het wat schelen hoe Marokko over Kosovo denkt?