Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

XVI. Hoofdtstuk.
Van het gebruik der Plechtigheden in de Pauselyke Kapel.

⁺ ‘Veertig^(d) Pausselyke Kappellen zyn 'er gemeenlyk ieder jaar om de Mis te doen, waarvan de Paus de gewoonte heeft drie der zelven waar te neemen. Dertig worden 'er door de Kardinalen gezongen, en zeven door de Aartsbisschoppen en Naadhelpende Bisschoppen. 't Is^(e) op Zondag van Paasch en Pinxter, alsook op Kersdag dat de Paus de Mis doet, wanneer hy zich door geene onpasselykheit daar in verhindert vind. De andere zeven en dertig Kapel-Missen worden in zyne tegenwoordigheit op Feestdagen gedaan, in het Pontifikaal aangeweezen. Het zoude onnoodig en overtollig zyn hier een Register van voor te draagen.

Daar zy vyf Vroegmetten die in de Pausselyke Kapel gezongen worden, te weeten, den dag voor de geboorte onzes Heilandts, de drie dagen van de Heilige Week die men de donkere Metten noemt, en den tweede dag van November, die tot den Dienst aller verstorvenen is geschikt. De Kardinalen zingen beurtsgewys de lessen der Vroegmetten op Kersnacht: maar de andere worden door Muzykmeesters gezongen.

's Avonds voor de plechtelyke Feesten⁺

+ Hoe men gewoon is in de Pausselyke Kapellen jaarlyks Miste doen, en door wie.

(d) Zie het Tefereel van 't Roomsche Hof. Men voegt verscheiden Aanmerkingen van een Hedendaagsch Schryver by dit verhaal, die echter niet dan een uitschryver van Italiaansche Schryveren is.

(e) Lunadoro zegt in zyn Relazione &c. dat de Paus de Mis op Kersdag doet, op Paasch Zondag en het Feest Petrus en Paulus.

+ Met welk een Plechtigheit de Paus gewoon is Kapel te houden.

[p. 263]

woonen de Paus en Kardinalen de eerste Vespers in de Kapel by; maar men zingt nooit de tweede Vespers voor den Paus. Tien worden 'er in 't Pontifikaal aangeweezen, die hy gewoon is by te woonen. Alle deeze Kapellen^(a) worden gemeenlyk in 't Apostolisch Paleis gehouden, en in de Kapel Paulina, wanneer de Paus op Montecavallo is; insgelyks in de Kapel van Sixtus, als hy zyn verblyf in 't Vatikaan houd, uitgezondert Paaschdag, en het Feest van St: Pieter, wanneer hy in de Kerk van deezen Heilig gaat, als ook op den dag van Maria Hemelvaart, laatende zich in Praalstaatsi naar Maria Magiore draagen, en by andere gelegentheden, wanneer hy mede uit het Vatikaan en Montecavallo vertrekt, om eenige Kerken of groote Zaalen van Rome te bezoeken.

Wanneer de Paus gaat Kapel houden, draagt men hem in een Armstoel tot aan de bedkamer alwaar de optooizels zyn; maar gekleedt zynde, treed hy in een anderen Zetel,^(b) gedraagen op de schouders van twaalf zyner Palfrenieren, met roode rokken die hen tot op de hielen hangen. Wanneer hy naar St: Pieter gaat, word door de Ridders van St: Pieter het Verhemelzel gedraagen, gaande alsdan voor hem twee andere Palfreniers eveneens gekleed, die ieder^(c) een groote wayer van Paauweveeren aan 't einde van twee stokken draagen, die aan de leuningen van den draagzetel gehecht worden, zoo dat de Paus in deezen stoel gezeten, schynt twee vleugels aan zyne schouders te hebben, die geduurig door middel van de twee stokken bewogen worden, door de zelve gaande. Dit gansche gestel is met geblomd stof bekleed en met goud borduurzel versiert.

Op de Zondagen van den Advent en de Vaste, gaat de Paus naar zyne Kapel te voer en geeft een bewys van boetoeffening. De derde Zondag van den Advent, en de vierde van de Vaste laat hy zich draagen, vermits deeze dagen tot een bevoorrecht vreugde-bedryf gestelt zyn.

Wanneer de Paus van de Kapel van Sixtus tot die van Paulina te voet gaat, draagende om de veertig uuren het Sakrament, de eerste Zondag van den Adventen des Donderdags voor Paasche, om het graf; alsdan ondersteunen hem de twee oudste Kardinalen Diakenen de armen. Een Personaadje van groot aanzien,^(d) indien hy 'er zich tegenwoordig vind, draagt hem de sleep van het Koorkleedt na; en twee Apostolische Protonotarissen houden van vooren de boorden en franjes op.

Als de Paus zelf de Mis doet, verkleeden zich de Kardinalen met versiersels van wit damast bezet van goude kanten, met dit onderscheid, dat de Kardinalen Bisschoppen het Koorkleedt^(e) draagen, de Kardinalen Priesters de Kasuifel en de Kardinalen Diakenen het onderkleedt met den Myter van wit Damast, gelyk alle de andere Kardinalen. De Bisschoppen hebben mede Koorkleeden aan: maar daar deeze van de Kardinalen wit zyn, bestaan die der Bisschoppen uit kostelyke zyde stoffen, veelverwig en met goudt geborduurt; doch hunne Myters zyn niet dan van wit linnen. De Penitenciers of Biechtvaders van St: Pieter komen mede in de zelfde Kapel, bekleed met Kasuifels van verscheiden verwen: Maar wanneer de Paus zelf de Mis

(a) Men leest 'er acht van deeze plechtelyke Missen in St: Pieter, en drie in andere Kerken. De andere 29. worden in 't Apostolisch Paleis, in de Kapel van Sixtus gedaan. Zie Sessini.

(b) Dit is uit Maëstro di Camera di Sestini getrokken.

(c) Wanneer de Paus zich op het prachtigste in den dos steekt, en de Pausselyke Kroon op 't hoofdt heeft, word hy op den Sakraments dag, Vrouwen lichtmisse, Palmzondag en op andere Feestdagen op de schouders gedraage; alsdan houden twee Polfreniers ieder een Wayer ter zyden van zyne Heiligheit om hem voor 't steken der muggen enz. te bevryden Deeze Wayers hebben een verborgenheit in. Casalius brengt ons in zyn boek de Sacris Veter. Christian. Ritibus, een plaats uit Hieronimus by, waar door men zoude konnen bewyzen, dat de Wayer de Ingetogenheit beteekent, en dat die de muggen verjaagt, de ontuchtigheit zou beteekenen. Een beruchte Bisschop (Suarez) door P: Bonanni aangehaalt, gelooft, dat de Apostelen het gebruik der gewyde Wayers hebben ingevoert, en twyffelt niet of de H: Geest heeft hen dit ingegeeven. Deeze Godddelyke Inzetting is gelukkiglyk tot ons overgebragt. De Apostel Jakobus heeft het gebruik der Wayers in zyne Liturgie aanbevolen, onder de Instellingen van den H: Clemens te vinden. Waar is 't dat weinig Lezers onkundig zyn dat deeze Instellingen aan deezen Clemens worden toegeëigent: maar hoe 't ook zy, men moet weeten, dat vermits de Seraphinen zich met haare vleugelen voor het aanschyn Godts op den Troon gezeten, bedekten, zoo kan het den Paus genoegzaam ingewilligt worden, die een Onder-Godt is, deeze Goddelykheit flaauwelyk te volgen, zich laatende met paauwe vederen bewaayen; dus is 't dat zyne waardigheit voor de oogen des Christen Volks uitmunt. Wy hebben ons hier van Suarez eigen uitdrukzelen bedient. Wy moeten mede niet vergeeten te zeggen, dat hy ons verzeekert, dat het gezang of liever geschreeuw van den Paauw de slangen verdryft. De Paauw is een Afbeeldzel van Jesus Christus en de slang dat van den Duivel.

(d) By afweezigheit van zodanig een aanzienlyk personaadje, moet de eerste Protonotaris deeze plaats bekleeden.

(e) Zie 't geen Sestini zegt. De Kardinalen Diakenen verzien zich van het Hoofdtdekzel en onderkleedt der Priesteren, de Priesters van 't Hoofdtdekzel en een soort van Kasuifel, de Bisschoppen van het Hoofdtdekzel en 't Pluviaal, 't welk een Koorkleedt gelykt, nevens een Koorrok; alle hebbenze een Myter van wit damast. Dit bericht verschilt veel met dat van den Schryver van 't Tafereel.

[p. 264]

niet doet, hebben de Kardinalen niet dan het Opperkleed aan met hunne Koorkleeden bedekt, en de Prelaten hebben mede het recht van zich niet dan met een manteltje te dekken, tewyl alle anderen dit recht niet hebbende, in hun violet gewaadt verschynen. ‘Laat ons niet vergeeten te zeggen, dat haare Eminentiën, en alle de Geestelyken van hoogen rang, die niet willen te voet gaan, zich in Karossen^(a) by den Paus laaten vinden, wanneer zy de Pausselyke Mis moeten by woonen. Aan den ingang van het Apostolisch Paleis trekken de Kardinalen de handschoenen uit, en leggen alles uit de handt weg om hunne Koorkleederen aan te neemen. In de Kleerkamer tooijen zy zich met de versierzelen op. De Caudatarissen of Sleepdragers moeten aan haare Eminentiën hunne Hoofdtdekzels geeven, kussende het te vooren eer zy het aan 't lichaam doen. De Kardinalen dus gekleed zynde, komen vervolgens in de Kamer alwaar zyne Heiligheit zich kleed. De twee noodhelpende Kardinalen Diakenen neemen het ampt van hem te kleeden waar. Waar na de Stehouder van Jesus Christus, de gansche Christen Raadt en hunne Onder-Bedienden zich in de volgende Orde voor Godt gaan verootmoedigen.

(a) Zie Maëstro di Camera di Sestini.