Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

[p. 125]

III. Hoofdtstuk.
Van de Plechtigheden by de Verkiezing en Inwying der Bisschoppen gebruikelyk.

⁺ De Bisschoppen zyn Vaders en Herders der Gelovige Kudde, de Opvolgers der Apostelen, en als zodanige, de^(a) Opperhoofden van Jesus Christus Kerke.^(b) Uit krachte van deeze Opperhoofdigheit is 't, dat men hun de eerste plaatsen in 't Koor, in 't Kapittel en in de Processiën toeëigent. Als Opvolgers der Apostelen, verdienenze de achting en 's Volks onderdanigheit; als Vaders en Herders, zyn zy verplicht den Gelovigen het woordt des Heeren te leeraren. Dit was het gebruik der aloude Kerke: maar geen recht van eigendom over dit onderwerp, nademaal men in de wying der Bisschoppen hun gelast het Euangeli^(c) den Volke te prediken, wiens Herders en Leeraars zy moeten zyn. Waar is 't dat zy sedert eenigen tydt zich vrywillig van deeze lastige bediening ontsloegen, en dat hunne flaaumoedigheit hen dikmaals voor krachtige berispingen, zoo wel voor Rechtzinnigen als Ketters heeft bloot gestelt.

Het Ceremoniaal der Bisschoppen gelast dat ze in 't violet gekleedt moeten zyn. De geordende Bisschoppen mogen het kleedt hunner Orde behouden. Geduurende de Vasten en den Advent moeten ze in 't zwart gekleed zyn en altoos met het Misgewaadt verzien wezen: maar op reis zynde, mogen ze korte kleederen draagen.

⁺ De Paus alleen heeft het recht Bisschoppen te verkiezen. 't Is een vermeend voorrecht, 't welk de aanhangers van Rome ten nadeele der Koningen en volstrekte Vorsten doorgedreeven hebben. Nochtans hebben eenige onder hun het recht van 't Bisschopsschap behouden: zendende vervolgens de Paus zyne toestemming en Bullen aan den nieuwen Bisschop. Te Rome^(d) verheft⁺ men, te weeten, men verklaart in 't openbaar den Bisschop in een gehouden Kerkenraadt. Men bevestigt hem, nadat men een Geding over zyn leven en gedrag gehouden heeft, waar na men hem een handschrift^(e) 't welk de Romeinen Consistoriaal noemen, en Apostolische Brieven afvaardigt. Alle deeze manieren van handelingen dienen om de Bisschoppen den Paus onderwerpelyk te maaken: Nochtans die van deeze Prelaten naar waarheit spreeken, en door Staatkunde niet weerhouden worden, meenen dat hun gezag niet dan van Jesus Christus voor het Bisdom staande blyft, en zy moeten met het zelve goed vertrouwen bekennen, dat zy 't van den H: Vader bezitten. Zie daar dan de bron van onderscheiding^(f) waaruit groote geschillen over 't Goddelyk Recht van 't Bisschopsampt ontstaan zyn. Waarlyk hebben uit krachte van dit Goddelyk Recht eenige Bisschoppen koen genoeg geweest, om enkelyk aan 't hoofdt hunner Dekreten en Bevelbrieven te stelllen; Ik N.N. Bisschop door de Genaade Godts, of door de Goddelyke Voorzienigheit. Maar Innocentius de X. wederstond hen^(g) hier over krachtiglyk.

Deeze wie 't ook zy^(h) die de Heilige Vader tot het Bisschopsampt bevordert heeft, moet zyne Kruin grooter geschoren worden, en het violette kleedt aantrekken. Indien hy te Rome is, zal hy zyne eerbiedigheit

+ Hoe de Bisschoppelyke waardigheit in een hoog aanzien boven alle Geestelyke Ordens is.

(a) Bisschop (Episcopus) is een Grieks woordt 't welk Toeziender beteekent: 't geen genoeg bewyst naardien zy over de andere Priesters zyn gestelt.

(b) Piscara Praxis Cerem.

(c) Zie het gevolg.

+ De Bisschoppen mogen niet dan door den Paus verkooren worden,

(d) Deeze die naar de waardigheit van Bisschop in eenige Stadt van Italië tracht, zegt Lunadoro Relaz. della Corte di Roma, moet zyne belydenis van 't Geloof voor een Kardinaal door den Paus benoemt, afleggen. Daar na hoort zyn Eminentie de gesteltheit der getuigen over het leven en gedrag enz. van den geenen die deeze waardigheit verzoekt; men laat dan het geding verwaardigen, teekent het vervolgens en laat alles de drie Kardinalen Hoofden der Orde overzien. Ook moeten de getuigen gestant doen, dat den begeerder uit een wettig huwelyk gebooren is, en dat zyne Vader noch Moeder nooit van kettery zyn verdacht geweest. Na deeze rechtshandeling geeft men 'er bericht van in een geheime Kerkenraadt, en men stelt hem in een tweede Raadsvergadering voor.

+ en met welk een Plechtigheit dit word verricht.

(e) By dit Handtschrift belooft den toekomende Bisschop aan het Gewyde Genootschap, de Apostolische Kamer en de Kantzelary alle de kosten van zyne verheffing te betaalen; en uit kracht van deeze Handtteekening vervaardigt men hem zyne Bullen.

(f) Zie welk een beweeging deeze stoffe in 't Trentynsche Concilie heeft verwekt, in de Historie van dit Concilie door Fra Paolo Pag. 579. en vervolgens, in 't Fransch overgezet, 1699. te Amsterdam gedrukt.

(g) Een deezer Bevelbrieven vertoornde den H. Vader zodanig, dat men van hem zegt, gezegt te hebben: Ecco un ridicolo barone con la sua grazia di Dio, &c. Zie welk een grootse nar met zyne Genaade Godts enz. Zonder myne genaade zoude hy immers nooit Bisschop zyn geworden.

(h) Caeremon. Episcoporum. L. 1.

[p. 126]

by des Zaligmakers Stedehouder moeten afleggen, en van hem het Priesterskleedt ontfangen. Nadat hy drie maanden in zyne⁺ verkiezing bevestigt is geweest, zal men hem plechtelyk inwyen.^(a) Deeze Inwying^(b) moet des Zondags of ten minsten op een Feestdag der Apostelen geschieden, na des daags voor de Inwying te hebben gevast. Het Autaar, zeggen de Ceremonie-Boeken, moet met bloemen versiert zyn, en men moet een tapyt voor-en op de trappen spreiden. Men legt op het Autaar de plechtelyke gewaaden, en op de kredenstafels legt en zet men het Wywatersvat, de Kelk, de Ciborie, de Bisschoppelyke ring, de pantoffels, de Bisschops Staf, de Myter, de Handschoenen enz. Men ziet 'er mede twee kleine vaatjes met den besten Wyn gevult, twee Brooden, waar van het eene vergult, en 't andere verzilvert is, met de wapens van den Celebrant en den Bisschop gemerkt, nevens twee Waschkaerssen ieder vier pondt weegende. De wyende Bisschop en die gewyt zal worden, moeten eenige Akolyten by zich hebben. Deeze laatste plaatst zich tusschen twee bystaande Bisschoppen^* recht over den Celebrant, die in een Bisschoppelyke Stoel midden voor 't Autaar gezeten is. Alsdan spreekt een deezer Bystanderen den Celebrant aan, zeggende^(c) dat de Katholyke Kerk verzoekt dat een zodanige met het Ampt van Bisschop verheven zy. De Celebrant eischt hem dan het Apostolisch Voorschrift af, 't welk des Celebrants Beamptschryver voorleest en den Dienstdoenden Bisschop antwoordt op het besluit van 't voorschrift: Godt zy gelooft. Deeze eerste plechtigheit word van des voorgestelden Bisschops eedt gevolgt. Hy legt de zelve geknielt voor het Euangeli in handen van dien die hem in 't Bisschopsampt inwyen zal,^† af. Door deezen eedt^(d) belooft hy aan St. Pieter, de Heilige Roomsche Kerk en aan den Paus getrouw te zullen zyn; die met al zyn vermogen te beschermen, en geen geheimen door den Heiligen Vader hem toevertrouwt te openbaaren. Hy zweert dat hy tegen een ieder^(e) de Roomsche Stoel en de Geestelyken Rechten van St. Pieter handhaven zal, als ook de eer, de voorrechten en 't gezag van de Heilige Roomsche Kerke; dat hy zich in geenen raadslag inlaaten zal, noch geene aanslagen tegen de zelve en tegen haar Hoofdt helpen bevorderen; dat hy getrouwelyk ontdekken zal alles 't geen tegen haar zy; dat hy de regels der Heilige Vaderen, als ook de Dekreten, Ordens, Aanstellingen en Apostolische Bevelen in acht neemen zal; en dat hy de Ketters, Scheurmakers en wederspannelingen van den H: Vader vervolgen zal. Hy belooft mede hem rekening van zyn bestier te zullen geeven, en van alles 't geen den Staat en de Instelling zyner Kerke raakende zy; insgelyks dat hy spoediglyk en met ootmoedigheit de Apostolische Bevelen uitvoeren zal, 't zy door hem of door zyne Bedienaren enz. Een uitlegging van 't Pontifikaal, zegt ons, dat de Patriarchen, Primaten, Aarts-Bisschoppen en Bisschoppen van Italië en de nabuurige Eilanden verplicht zyn, alle drie jaaren deezen eedt te hernieuwen; die van Vrankryk, Duitslandt, Spanje, de Nederlanden, de Britaanische Eilanden, Polen enz. alle vier jaaren; die van de afgelegenste landen van Europe, als ook van Afrika alle vyf jaaren; en die van Asië nevens de Nieuwe Waereldt alle tien jaaren.

De Eedt word door de lezing van een ander⁺ Voorschrift gevolgt, 't welk men Onderzoek^(f) noemt. Door dit voorschrift^(g) belooft hy zyne wysheit den zin der Heilige Schrift te onderwerpen, en dit word

+ Wanneer men den verkoren Bisschop ingewyt, en de Ceremoniën van de Inwying worden afgehandelt.

(a) Roomsch Pontifikaal.

(b) Lunadoro in zyne Relat. &c. zegt dat op den dag van de Inwying, den Prelaat voor de andere Bisschoppen de hooger handt heeft, over zulks het de dag van zyn Bruiloftfeest is.

* Zie de hier nevens gevoegde Afbeelding in 6 Verbeeldingen afgedeelt; waar van de eerste verbeeldt, hoe de verkooren Bisschop zich nevens de twee Bystanders den Celebrant vertoont; de tweede, hoe de verkooren Bisschop den eedt aflegt; de derde, hoe zich de verkooren Bisschop ter Aarde nederwerpt. De vierde, hoe deeze Bisschop gezalft word; de vyfde, hoe men des Bisschops handen zalft, en de zesde, hoe men hem den Bisschoppelyken Staf geeft.

(c) Reverendissime Pater, postulat Sancta Mater Ecclesia Catholica ut hunc Presbyterum ad onus Episcopatus sublevetis.

† Zie de tweede Verbeelding van 't Afbeeldzel.

(d) Zie in 't Pontifikaal.

(e) Papatum Romanum & Regalia Sancti Petri.

+ Eedt van beloften gedaan.

(f) Het Onderzoek is een Inzetting van 't Concilie te Carthago gehouden, het Bisschops Ampt raakende.

(g) Interrogamus te, si omnem prudentiam tuam - - - Divinae Scripturae sensibus accommodare volueris. Pontifical Romain.

[p. t.o. 126]

N^o 54.
L'EVEQUE désigné se presente avec les deux ASSISTANS.

L' EVEQUE désigné prête le SERMENT.

L' EVEQUE désigné se PROSTERNE.

L' EVEQUE désigné êst OINT.

B. Picart, sculp. dir. 1722.
On OINT les mains de L' EVEQUE.

On lui donne le BÂTON PASTORAL.

[p. t.o. 127]

N^o 55.
On donne l' ANNEAÚ à l' EVÊQUE.

On lui presente le LIVRE des EVANGILES.

Le nouvel EVÊQUE presente les flambeaux, le Pain, et le Vin.

On met la MITRE sur la tête de l'EVÊQUE consacré.

B. Picart, sculp. dir. 1722.
On lui donne le BÂTON PASTORAL.

L'ARCHEVEQUE recevant le PALLIUM.

[p. 127]

van eenige gevoegelyke ondervragingen, die het onderzoek eindigen, gevolgt. Deeze ondervragingen behelzen de plichten van gehoorzaamheit die de Kerk en Paus, de achtgeeving van hunne bevelen, van de Overleveringen, de zuiverheit der Zeden, en het Geloof aan de Leerstukken van 't Christendom vereisschen. Na de gedaanen eedt, kust, geknielt zynde, de voorgestelde Bisschop des Celebrants handt. Na het gezang of de lezing van de Mis, die op den eedt, en 't onderzoek volgt, legt hy het Pluviaal af, en de Akolyten geeven hem de Pantoffels op het zingen der Psalmen. Daar na ontfangt hy het Borstkruis, de Stool en andere plechtgewaaden, en dusdanig bekleedt, vertoont hy zich voor 't Autaar, alwaar hy den Dienst van de Mis leeft, hebbende aan weerzyde de twee bygevoegde Bisschoppen. Deeze lezing geëindigt zynde, legt hy zyne eerbied voor den Celebrant af, die tot hem deeze woorden zegt, de Bisschoppelyke Bedieningen vervattende: ‘het word vereischt dat de Bisschop oordeele, verklaare, inwye, de Ordens opdraage, offere, doope en bevestige.’ Na deeze woorden en een kort gebedt, knielen de Celebrant en die tegenwoordig zyn, zodanig als de derde verbeelding van dit Afbeeldzel^§ vertoont, behalven de voorgestelde Bisschop, die ter aarde legt-gestrekt, en dus leggen blyft tot dat de Celebrant met den Bisschops Staf gewapent, het Kruisteken over hem maakt, 't welk de medehelpende Bisschoppen insgelyks doen.

⁺ Voor dat de Celebrant tot de Zalving overgaat, neemt hy het Euangeli-boek, en legt het op de schouders van den toekomenden Bisschop. De Celebrant en de twee medehelpende Bisschoppen leggen mede hunne handen op zyn hoofdt, zeggende: Ontfang den Heiligen Geest. Men. legt vervolgens een Servet over den hals van den voorgestelden Bisschop, wiens hoofdt de Celebrant met den Zalfoly^* zalft. De Zalving word kruisgewys over de kruin van den Bisschop gedaan: van deeze Zalving gaat hy tot die van de handen over, die mede kruisgewys gestrekt zyn. Deeze Zalving geschied^† van den duim der rechter handt naar den voorsten vinger van de linker, en van den duim der linker naar den voorsten vinger van de rechter handt, waarna de Celebrant hem de handtpalmen zalft, en eindigt deeze Zalving door een voorafgaande gebedt tot de Zegening^(a) van des Bisschops Staf, besprengt die met Wywater, en geeft dien staf den nieuwen Prelaat over zoo als in de zesde verbeelding van het Afbeeldzel^‡ word vertoont. Vervolgens word des Bisschops Ring^(b) gezegent, besprengt en met de zelfde Ceremonie^‡ gegeeven; dit alles geschied met vermaningen, overeenkomende met de gebruikelykheden die de nieuwe Prelaat te verrichten heeft in zaaken die hem ter handt worden gestelt. Het Euangeliboek word hem gesloten, en met deeze vermaning overgegeeven, ‘Ontfang het Euangeli, gaa en predikt den Volke die u aanbevolen zyn enz.’ Na deeze vermaning geeven hem de Celebrant en de twee medehelpende Bisschoppen den Vrede te kussen. Deeze Ceremoniën eindigen door een Geestelyke Offerhande van den nieuwen Prelaat, bestaande in twee brandende toortsen, twee brooden en twee kleine vaatjes met wyn. Daarna bedient de Celebrant de Communie aan den Bisschop dien hy ingewyt heeft. Na de Communie zegent hy de Myter, besprengt die met Wywater, en zet op 't hoofdt van den Ingewyden Bisschop, deezen Helm van bescherming en behoudenis, waarvan^(c) de banden, overeen komende met de hoornen der beide Testamenten hem, ontzachelyk voor de Vyanden der waar heit moeten schynen. Verder geeft men hem de handschoenen; want deeze handschoenen

§ Pag. 126. aangeweezen.

+ Hoe de Bisschop gezalft word, en welke plechtigheden hier mede verzelt gaan.

* Zie devierde Verbeelding van 't Afbeeldzel. Pag. 126.

† Zie de vyfde Verbeelding van 't Afbeeldzel. Pag. 126.

(a) De Bisschops-Staf, is het Zinnebeeldt van vermogen 't welk de nieuwe Prelaat ontfangt, om de wederspannelingen der Kerke te kastyden. Deeze Bisschops-Staf heeft eenige overeenkomst met den Lituus of den Staf der Wigchelaren van 't Heidendom.

‡ Pag. 126. te zien.

(b) Deeze Ring is het merktek en van des Bisschops huwelyk met zyne Kerke.

‡ Zie de nevens gevoegde Afbeelding, in 6 verbeeldingen verbeeldt; waar van de eerste vertoont, hoe men den Bisschopsring aan den Bisschop geeft; de tweede, hoe men den Bisschop het Euangeli-Boek aanbied; de derde, hoe men den nieuwen Bisschop de brandende Toorts, het broodt en den wyn aanbied; de vierde, hoe men de Mater op 't Hoofdt van den Gewyden Bisschop zet; de vyfde, hoe hem de Bisschoppelake Staf word in handen gegeeven; en de zesde, hoe de Aartsbisschop het Pallium ontfangt.

(c) Imponimus capiti hujus antistitis, galeam munitionis & salutis, quatenus decorata facie & armato capite cornibus utriusque Testamenti, terribilis appareat adversariis veritatis.

[p. 128]

verbeelden^(a) de zuiverheit van den nieuwen mensch, die de handen van den nieuwen Prelaat bekleeden zullen, gelyk die van Jacob, die zynen Vader de aangenaame gerechten aanbiedende, de handen met een bokkevel bedekt had, en daardoor behendig de Vaderlyke Zegening verworf. Eindelyk leid men hem naar den Zetel; te weeten, de Celebrant en de eerste medehelpende Bisschop neemen hem ieder by de handt en laaten hem in des Bisschops Stoel zitten, waarin te vooren de Celebrant gezeten heeft. Waarna de medehelpende Bisschoppen hem in de Kerk omleiden en hy de Zegen aan 't Volk geeft. Vervolgens gaat hy naar 't Autaar, met den Myter op 't hoofdt, en de Bisschops Staf in hande. Alsdan geeft hy wederom den Zegen aan 't volk na dat hy het teken van 't kruis heeft gemaakt. Hy treed verder ter zyden van 't Epistel, knielt, zich naar den Celebrant gekeert hebbende,^(b) met de Bisschops Staf in de handt, zeggende; ad multos annos: welke woorden hy driewerf herhaalt, eerstelyk ter zyden het Epistel en naar den Celebrant gewend, vervolgens in 't midden voor 't Autaar, en eindelyk geknielt voor de voeten van den Celebrant. Deeze Plechtigheit eindigt dan door 't zingen van een Lofzang: de Celebrant kust den nieuwen Prelaat, maakt het teken van 't Kruis en groet hem. De Ingewyde Bisschop doet insgelyks en gaat zich vervolgens ontkleeden.

Alle deeze Plechtigheden moeten regelmatig worden waargenomen, en wat de plichten aangaat die in 't byzonder de H: Vader en 't Apostolisch Hof betreffen, de zelve moeten door een Gevolmagtigden van den nieuwen Prelaat afgelegt worden, byaldien hy zulks in persoon niet kan verrichten.

Alle Bisschoppen hebben geen onderhoorige Kerken; daar zyn 'er die niet dan den tytel van Bisschop voeren, die gemeenlyk aan 't Apostolisch Hof verbonden zyn. Een Bisschop zeide eertyds^(c) dat de tytelvoerende Bisschoppen een uitvinding van 't Roomsche Hof waren, (figmenta humana.) Want men geen voorbeelden deezer Waardigheit in de Aloudheit vind.

(a) Circumda manus hujus ministri tui munditiâ novi hominis, qui de caelo descendit, ut quemadmodum Iacob dilectus tuus pelliculis hoedorum &c.

(b) Dit is de Ceremonie in de vyfde Verbeelding van 't Afbeeldzel Pag. 127. vertoont, alwaar men door misverstandt het opschrift; men geeft hem den Bisschops Staf, heeft gestelt.

(c) Zie Hist. van het Trentynsche Concilie door Fra-Paolo.