Ondergang

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar bibliotheek Faculteit Sociale Wetenschappen Leiden, signatuur: sociol 09 13

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de achtste druk van Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse jodendom 1940-1945 van J. Presser uit 1985. De eerste druk verscheen in 1965.

 

redactionele ingrepen

Het ‘Woord vooraf’ van L. de Jong is in deze digitale editie niet opgenomen.

deel 1, p. 185: Gijsbrug → Geesbrug, ‘Geesbrug   210 man’

deel 1, p. 303: Geerbrug → Geesbrug, ‘Kremboong, Linde, Mantinge, Gijsselte, Geesbrug?’

deel 2, p. 490: bezichtingen → bezichtigen, ‘mochten wij een tentoonstelling bezichtigen’

deel 2, p. 540: Gijsbrug → Geesbrug, ‘Geesbrug, 185’

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (deel 1, p. VI, X, 2, 134, 242, 244, 388, 390, en deel 2, p. 2, 240, 284, 286, 406, 504 en 520) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[eerste deel, pagina I]

Ondergang
de vervolging en verdelging van het nederlandse jodendom 1940-1945
i

 

[eerste deel, pagina II]

Met machtiging van de Staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen verscheen dit boek als Monografie nr. 10 van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie

 

[eerste deel, pagina III]

Dr. J. Presser
Ondergang
De vervolging en verdelging van het Nederlandse jodendom 1940-1945
I

staatsuitgeverij / 's-gravenhage / 1985

 

[eerste deel, pagina IV]

Eerste oplaag 11.000 - april 1965

Tweede oplaag 10.000 - mei 1965

Derde oplaag 10.000 - mei 1965

Vierde oplaag 10.000 - mei 1965

Vijfde oplaag 50.000 - november 1965

Zesde oplaag 50.000 - december 1965

Zevende oplaag 10.000 - december 1977

Achtste oplaag 6.000 - april 1985

 

Copyright 1965 by Dr. Presser

 

Printed in The Netherlands Staatsdrukkerij, 's-Gravenhage

Lay out binnenwerk: H. van Krimpen

Ontwerp omslag en titelpagina Staatsdrukkerij

 

ISBN 90 12 04893 I

 

[eerste deel, pagina XV]

Inhoud

Lijst van illustraties	XVII
Lijst van bronafkortingen	XVIII
Hoofdstuk I - Naar het isolement (mei 1940-september 1941)
Inleiding	3
De eerste maanden	10
Ariërverklaring en ontslag uit overheidsdienst	26
Registratie van ondernemingen en personen	54
De oprichting van de Joodse Raad en de Februaristaking	78
Nieuwe maatregelen	96
Het Joodse Weekblad	104
Lente en zomer 1941	III
Hoofdstuk II - Van isolement tot deportaties (september 1941-juli 1942)
Scheiding bij het onderwijs	135
Razzia's in het oosten	144
Joodse cultuur. Afbraak en weerstand	146
De laatste maanden van 1941	160
De Joodse werkkampen	175
Het begin der evacuaties naar Amsterdam	203
Maart en april 1942	211
De Jodenster	218
De aanloop tot de deportaties	232
Hoofdstuk III - De deportaties (juli 1942-september 1943)
Het begin	245
De razzia's van juli en augustus	256
Het ophalen uit de huizen	276
De Hollandse Schouwburg	285

 

 

[eerste deel, pagina XVI]

De stempels	287
De liquidatie der werkkampen	298
Winter 1942-1943	305
De ontruiming van ‘Apeldoorn’	321
Van eind januari tot eind maart 1943	333
April 1943	352
Sterilisatie	357
De maanden der laatste razzia's	367
Hoofdstuk IV - De staat in de staat
Geografie en statistiek	391
De vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk	418
Andere groepen	423
Ellekom, Amersfoort, Schoorl, Ommen, Doetinchem	430
Het kamp Barneveld	439
De Palestina-pioniers	448
Joden in België en Nederlands-Indië	451
De Joodse Raad	452
Beoordeling	507

 

Een register op het eerste en tweede deel tezamen bevindt zich achter in het tweede deel

 

[eerste deel, pagina XVII]

Lijst van illustraties

De Ariërverklaring	na p. 32
Dr. Jan Koopmans	40
Pagina uit Bijna te laat!	40
Frans van Hasselt	40
Prof. mr. R.P. Cleveringa	40
Eerste pagina Propria Cures van 30 nov. 1940	40
Persoonsbewijs met J	64
Antisemietische relletjes in Amsterdam, 9 febr. 1941	80
Drie gearresteerde Joodse jongens	80
Afzetting van Amsterdamse Jodenhoek	80
De razzia op het Jonas Daniël Meijerplein, 22 febr. 1941	88
Vernietigingskamp Mauthausen	88
Kennisgeving van Joodse arts	120
Bord ‘Joodse wijk’	120
Bord ‘Verboden voor Joden’	120
Bord in gemeente Renkum	120
Bord bij Van Zwanenbergs fabrieken	120
De Meldungen aus den Niederlanden over Mauthausen	120
Denunciatiebrief betreffende de Joden in rusthuizen	160
Reactie van Calmeyer	160
Arbeiders van Joodse werkkampen	176
Joodse markt, Amsterdam	216
Bekendmaking in het Joodse Weekblad van 27 maart 1942	216
Circulaire van de Joodse Raad betreffende de Jodenster	216
De Jodenster	216
Extra editie Joodse Weekblad, 14 juli 1942	256
Extra editie Joodse Weekblad, 7 aug. 1942	272
Rauter's brief van 24 sept. 1942	280
Binnenplaats Hollandse Schouwburg	280
Het vrijstellings-stempel	288
Oproepingsformulier voor de deportaties	312
De razzia van 26 mei 1943 in Amsterdam	368
De razzia van 20 juni 1943 in Amsterdam	376
De Joodse Ordedienst	376
Laatste pagina's uit aantekenboek Joodse gemeente Pekela	400
Brief van mevr. Gerda Kautsky-Brunn aan Seyss-Inquart	416
‘Garantie’-brief van mr. K.J. Frederiks	440

 

 

[eerste deel, pagina XVIII]

Kasteel De Schaffelaar, Barneveld	na p. 440
Joodse Raad voor Amsterdam, leden	464
Joodse Raad voor Amsterdam, hoofdkantoor	464
Joodse Raad voor Amsterdam, bureau's	464
Joodse Raad voor Amsterdam, werkzaamheden	480
Joodse Raad voor Amsterdam, jeugdwerk	496

 

 

[tweede deel, pagina I]

Ondergang
de vervolging en verdelging van het nederlandse jodendom 1940-1945
ii

 

[tweede deel, pagina II]

Met machtiging van de Staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen verscheen dit boek als Monografie nr. 10 van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie

 

[tweede deel, pagina III]

Dr. J. Presser
Ondergang
De vervolging en verdelging van het Nederlandse jodendom 1940-1945
II

staatsuitgeverij / 's-gravenhage / 1985

 

[tweede deel, pagina IV]

Eerste oplaag 11.000 - april 1965

Tweede oplaag 10.000 - mei 1965

Derde oplaag 10.000 - mei 1965

Vierde oplaag 10.000 - mei 1965

Vijfde oplaag 50.000 - november 1965

Zesde oplaag 50.000 - december 1965

Zevende oplaag 10.000 - december 1977

Achtste oplaag 6.000 - april 1985

 

Copyright 1965 by Dr. Presser

 

Printed in The Netherlands Staatsdrukkerij, 's-Gravenhage

Lay out binnenwerk: H. van Krimpen

Ontwerp omslag en titelpagina Staatsdrukkerij

 

ISBN 90 12 04893 I

 

[tweede deel, pagina V]

Inhoud

Lijst van illustraties	VII
Lijst van bronafkortingen	VIII
Hoofdstuk V - Aspecten der vervolging
Verzet van Joden	3
Ontsnapping	18
Calmeyer	50
De Portugese Joden	72
De ‘Blauwe ruiters’	83
De gedoopten	84
De gemengd-gehuwden	87
Rüstungsjuden	93
Diverse lijsten	99
Weinreb	101
De gekwelden	110
Enkele kinderen	122
Joden en andere Nederlanders	125
Londen	133
De vervolgers	148
Nederlandse instanties	173
Plundering	186
Diamantjuden	223
De legale rest	227
Werkkampen voor gemengd-gehuwden	233
Hoofdstuk VI - De onderduik	239
Hoofdstuk VII - De doorgangskampen
Westerbork	287
Geschiedenis	292
Organisatie	306
Gemmeker	327
Kampbevolking	332
Bevrijding	364
Vertrek	369
Het kamp Vught	381

 

 

[tweede deel, pagina VI]

Hoofdstuk VIII - Moord
Reis	407
Cijfers	410
Auschwitz-Birkenau	414
Andere kampen	420
Leven aan de rand van de dood	427
Bergen-Belsen	463
Evacuatie	479
Theresienstadt	490
Terugkeer	500
Epiloog	503
Documentatie	521
Register	527

 

 

[tweede deel, pagina VII]

Lijst van illustraties

Mr. L.E. Visser	na p. 8
Walter Süskind	8
Joop Westerweel	8
‘Schuschu’ Simon	8
Hans Katan	8
Leo Frijda	8
Gerhard Badrian	8
Sally Noach	8
Aanwijzing voor illegale grensoverschrijding	8
Generaal Christiansen's ‘Jud ist Jud, ob mit oder ohne Beine’	176
Kwitantie voor inlevering van Joodse onderduikers	176
Leeghalen van Joodse woningen	192
Verhuiswagen van A. Puls	192
Johannes Bogaard	248
Joodse kinderen bij de boerderij van de Bogaards	248
De vader en twee broers van Johannes Bogaard met ondergedoken kinderen	248
Onderduikers in een geïmproviseerde kelder	248
Een onderduikster beschrijft haar bevrijding	248
Westerbork, barakken	296
Westerbork, perspectief-tekening	296
Westerbork, de Boulevard des Misères	296
Westerbork, kinderen bij een schoolbarak	296
Gemmeker en Aus der Fünten	328
Gemmeker's villa	328
Gemmeker, met Freundin en hond	328
De kampploeg van Lippmann, Rosenthal en Co.	328
Westerbork, woonbarak	344
Westerbork, barak voor zieke kinderen	344
Westerbork, Joodse jeugd	344
Westerbork, het kamporkest	344
Westerbork, een party bij een der prominenten	344
Westerbork, Joodse Ordedienst	352
Westerbork, de trein	368
Westerbork, vertrek	368
Op weg naar Auschwitz	408
Selectie op het perron in Auschwitz-Birkenau	408

 

 

[tweede deel, pagina VIII]

Birkenau, gaskamer	na p. 416
Birkenau, barakken	416
Birkenau, Lagerstrasse	416
Auschwitz, toegangspoort	416
Auschwitz, prikkeldraad en barakken	416
Auschwitz, wachttoren	416
Werkcommando	432
Eten	448
Selectie van zieken	448
Bergen-Belsen	472
Theresienstadt, straat	488
Theresienstadt, woonkamer	488
Theresienstadt, woonzaal	488
Theresienstadt, Lange Gasse	488
Theresienstadt, aankomst van een transport	488
Theresienstadt, prominenten en gewone mensen	488
Kaart van de concentratiekampen	412

 

 

Lijst van bronafkortingen

Enquêtecommissie - Enquêtecommissie ‘Regeringsbeleid 1940-1945’ van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, Verslag, houdende de uitkomsten van het onderzoek

 

Herzberg - Mr. A.J. Herzberg, Kroniek der Jodenvervolging, Onderdrukking en Verzet (Amsterdam 1949-1954), dl. III, p. 5-255

 

G. van Tijn-Cohn - Gertrud van Tijn-Cohn, Bijdrage tot de geschiedenis der Joden in Nederland van 10 mei 1940 tot juni 1944 (ongepubliceerd verslag)

 

Wielek - H. Wielek, De oorlog die Hitler won (Amsterdam, 1947)