Namens Tamar

[p. 62]

Gelijk

Een oude kennis die, toen hij nog een nieuwe was, schreef, althans af en toe een stukje, een versje, een meninkje publiceerde, kortom, een schrijvend intellectueel was van goeden huize maar met progressieve opinies, kwam met verlof terug uit Rhodesië. Hij werkt daar nu voor een Groot Bedrijf, zo groot, dat over de hele wereld niemand een stap kan doen zonder op de een of andere manier gebruik te maken van haar produkt, of zo tenminste zeggen ze. ‘Hoe was het in Rhodesië?’ ‘Interessant,’ zei hij, ‘zeer interessant.’ ‘Schrijf er eens wat over,’ stelde ik voor. ‘Dat zal niet gaan,’ zei hij, ‘het Bedrijf controleert nogal. Terecht,’ zei hij. Omdat ik niets terug zei, voegde hij daar nog aan toe: ‘van hun standpunt.’ ‘Tja,’ zei ik. ‘Het Bedrijf moet soepel lopen, dat is in ieders belang, dat zul je met me eens zijn,’ zei hij.

Als wij daarover door waren gaan praten, was ik het waarschijnlijk wel met hem eens geworden. Nadenken alleen al speelt vaak klaar wat anders het werk is van bedrijfsleiders en commissarissen van politie. Dat de grote bedrijven van de wereld ongestoord doorgaan met om- en af te zetten, dat is inderdaad in ieders belang, het zijne, dat van de natie en dat van de zwarte kindertjes in Afrika, die allemaal meer hebben aan een harde dollar dan aan mijn zachte hart, en niets aan mijn protesten tegen onrecht. Maar, ik praatte er niet over door.

Een nieuwe kennis, een arbeider, vertelde een ander soort verhaal. Hij had eens een werkje moeten doen voor een baas, die hem er f 140 voor bood. Toen hij ermee klaar was, gaf de man hem alleen f 90. Hij naar de vakbond. De vakbond zei: je mag blij zijn dat je f 90 kreeg, volgens de c.a.o. had je maar f 80 mogen verdienen. Voor zijn part kon de bond verder een

[p. 63]

bekende, zeer gevaarlijke ziekte krijgen, hij was lid af. Toen hem de volgende keer weer zo iets overkwam - hij had een woning geschilderd, mooi wit, met hier en daar een wand in kleur - en de eigenaar hem f 30 minder betaalde dan afgesproken was, had hij een pot teer genomen en die tegen de wand aangekwakt. ‘Ik geen lol, maar jij ook niet,’ had hij bij zich zelf gedacht. De eigenaar had de politie willen bellen. ‘Haal jij gerust vijf maal acht, maar morgen zijn jouw banden doorgesneden,’ had hij beloofd. En nee, hij had er geen last van gekregen.

Als ik daarover door was gaan praten, had ik hem (hij is nog jong) gewezen op de geschiedenis van de vakbond, zijn strijd en wat hij daarmee bereikt heeft, op de verplichtingen die collectieve arbeidsovereenkomsten nu eenmaal met zich meebrengen en ten slotte ook op hoe verkeerd het is om het recht in eigen hand te nemen. Misschien was ik zelfs wel met het argument der volwassenen gekomen: als we allemaal zo deden... Maar ik geloof dat hij dat allemaal eerder gehoord had en dat het hem niet kon schelen.

Ik zou gelijk gehad hebben, maar mijn hart is er niet meer bij. Want misschien zijn wij er wat te veel aan gewend geraakt over ons zelf te denken als over onderdelen van een veel groter geheel. Misschien accepteren wij wel iets te vanzelfsprekend dat de behoeften van ons en van alle losse mensen aangepast en ondergeschikt moeten worden aan die van de maatschappij. Het lijkt soms alsof alleen de primitieven onder ons, de nozems, de kinderen, de gekken en de onaangepasten, het nog in zich hebben om de verantwoordelijkheid voor de epidemische strekking van hun dagen naast zich neer te leggen. Zij doen dan tenminste af en toe wat zij zelf willen, terwijl wij uit pure redelijkheid wel eens vergeten dat de wereld er is voor ons, niet omgekeerd.