Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar

[p. 418]

Verbrand mijn papieren!
Geertruy Cordeys
(Diest, 1656 - Leuven, 5 oktober 1702)

Geertruy Cordeys werd in 1656 geboren in Diest als dochter van Hendrik en Geertruide Witte. Zij verloor vroeg haar moeder en toen haar vader hertrouwde werd zij door haar stiefmoeder in een klooster geplaatst, waar zij al meteen opviel door haar grote vroomheid en uitzonderlijke geestelijke gaven ‘zingende den Goddelijken dienst met de religieuzen, die hun vermaak daarin namen, omdat zij nog zo jong was’.

Naderhand werd zij begijn in het hof van Leuven waar zij, het ooit uit haar gezin verstoten meisje, ijverde voor een grote devotie tot de Heilige Familie en zich toelegde op de praktijk van de dagelijkse communie. Verscheurd door twijfels - voor de van een diep zondebesef doordrongen jansenisten was deze praktijk toen op zijn minst verdacht - zocht ze met haar scrupuleus temperament zekerheid bij geestelijke leiders uit de orde van de karmelieten, die haar ofwel het dagelijks communiceren verboden of haar ‘drift tot de H. Communie’ wat poogden af te remmen. Mystieke ervaringen en visioenen dreven haar evenwel steeds terug tot de communiebank, ondanks veel tegenstand, verdachtmakingen en vervolging. Uiteindelijk zal ze een geschikte leider vinden in de persoon van de minderbroeder pater Hendrik van Geldorp, zelf auteur van Het kleen toomken der zielen (ca. 1684).

Vanwege haar particuliere geestelijke gaven en de sfeer van wonderen waarmee zij door haar omgeving werd omgeven, werd Cordeys, alias Teresia a Sacro Corde Jesu, door haar leiders voortdurend gevraagd om haar ervaringen op schrift te stellen, iets wat haar ‘een grote pijnelijkheid’ was. Kort voor haar dood vroeg zij om al haar ‘papieren’ te laten verbranden, een verlangen waarop niet is ingegaan. Zij stierf na een leven van vasten en boete en bezocht door talrijke verschijningen als een zienster te Leuven op 5 oktober 1702. Zij was zesenveertig jaar oud en achtentwintig jaar begijn geweest. Haar roep was groot.

De levensbeschrijving en een deel van de geschriften van Cordeys zijn bewaard in Het leven van de ... H. Begga (Antwerpen 1712), p. 275-320. Haar werk bestaat benevens haar autobiografische relazen uit enkele dichten, een Godtvruchtige maniere van Misse te hooren, korte richtlijnen voor meditaties en geestelijke oefeningen, waaronder een Uer-wyser op het Lyden Christi Jesu, en regels voor een intiem genootschap ter ere van de H. Familie waarvan zij aan het Leuvens begijnhof de leiding waarnam.

1. [Autobiografisch fragment]

Geertruy wil niet dat haar geschriften haar overleven: zij wenst ‘te blijven in haren niet, ende God alleen alle goed toe te schrijven’. (In de ‘niet’ houdt alle zelfwerkzaamheid op. De veroverende activiteit van de mens valt stil).

[Autobiografisch fragment]

Die zich zelven iet toeschrijft, steelt als enen dief en om zodanige dieverije, zouden wij overgeleverd worden aan de Goddelijke justitie. God beware mij dan van ooit dusdanige dieverijen te bedrijven. Maar ik wil God laten wat Hem toekomt, dat is alle eer ende goed. Mij schrijf ik toe de fouten en zonden en het beletsel van Zijn gratie.

Ik vind mij tegenwoordig gedreven zonder mij te konnen wederhouden, 'twelk ik voor den helen hemel verklare ende hun al te samen roep als getuigen, dat ik mij in der eeuwigheid met

[p. 419]

Jezus verbinde mij nooit uit mijnen niet te verroeren. Ik wil in denzelven dood en begraven blijven en alles in God erkennen zonder de minste gedachtenisse van mijzelven te hebben. Protesterende dat ik wil leven en sterven, verenigd met Zijnen behagelijken wil en geest, verfoeiende al dat buiten Hem is, ende in mijnen niet, zo blijf ik willeloos en verstandeloos. Geen kennisse en begere ik buiten God. Alles wat in de wereld is, aanzie ik en verdrage, gelijk het God aanziet ende verdraagt; God is alles wetende, ende ik in alles onwetende; komt er enige wetenschap of kennisse in mijn verstand, ik verlies dat weder bloot¹ in God, en laat dat weer gaan, waar of niet waar, gelijk het voor God is.

1 verzakend aan de natuurlijke activiteit van mijn vermogens

2. Dichtjen

Jaarlijks maakte Cordeys een ‘Bethlehem’ of kerststal. Wie kwam kijken kreeg een door haar gemaakt rijmpje waarin zij in zeer eenvoudige bewoordingen haar aanhankelijkheid aan het Jezuskind vertolkte en op deze wijze ook navolging poogde op te wekken. Een soort huwelijkscontract:

Ik ben een medeken¹ jonk van jaren
En zou zo geren met Jesus paren.
Ik gaan hem zo zoeken tot in den stal,

Komt ook met mij gij goei vriendekens al,

Want ik voor altoos met hem wil trouwen,
Noch 't en zal mij zeker niet berouwen
Mits mijn lief en ik, wij dan worden een
En zijn goed zal wezen aan mij gemeen.

Al mijn schulden moet hij ook betalen,

Ik zal hem daarvan getuigen halen.
Maria Moeder is daartoe bereid,
Sint Jozef heeft het ook mij toegezeid,
Zo zullen wij t'saam leven in vrede,

Zijn kruisken zal hij mij delen mede,

Maar als ik daarnaar sterven zal de dood
Dan zal ik ook rusten in zijnen schoot.
Vrienden, ik nooi u allegaar te feest,
Zijt hier vrolijk en verheugd om het meest,

Jezus is den alderliefsten Bruidegom,

Zijt altemaal hertelijk willekom.
Wij komen ook hier Maria tegen
En zij geeft ons haren zoeten zegen.
Vrienden, en zijt ten minsten niet²³ in pijn

Want Jezus maakt hier nu van water wijn.

1 meisje

23 niet in het minst

[p. 420]

Bron
Het leven van [...] de H. Begga [...] met een cort begryp van de levens der salige, godtvruchtige en lof-weerdige beggyntjens der vermaerde en hoogh-gepresen beggynhoven, by een vergadert door eenen onbekenden dienaar Godts. Antwerpen 1712.
(1) p. 282-83.
(2) p. 316.
KP