Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar

Inhoudsopgave

1. Woord vooraf
2. Inleiding 1 Algemene beschouwing over inhoud en opzet
3. 2 Vrouwelijke herkenbaarheid
4. 3 De situatie van schrijvende vrouwen
5. 4 Publicatiemogelijkheden voor vrouwen
6. 5 Voorwaarden voor het schrijverschap
7. 6 De functie en het publiek van vrouwenpublicaties
8. 7 Genres
9. 8 De rol van vrouwen in literaire instituties
10. 9 Mannenhulp bij vrouwenwerk
11. 10 Vrouwen in de (mannelijke) literatuurgeschiedenis
12. Literatuur
13. Biografieën en bloemlezing De ster van de rederijkers Anna Bijns (Antwerpen, 1493 - Antwerpen, 1575)
14. Geschreven vanuit de gevangenis Soetken van den Houte (Oudenaarde?, ? - Gent, november 1560)
15. Analfabeet en dichteres Roseane Coleners (?, ? - Dendermonde, ca. 1550)
16. Een blinde leidsvrouw Soetken Gerijts (?, ? - ?, 26 december 1572)
17. De eerste Nederlandse dichteres die een sonnet schreef Eleonora Carboniers (Veere, ? - ?, na 1584)
18. ‘Een gedurige predicatie’ van gereformeerde vroomheid Cornelia Eeuwoutsdr. Teellinck (?, ca. 1553 - ?, 1576)
19. ‘Patiëntie is zo goeden kruid’ Katharina Boudewijns (Brussel, tweede helft 16e eeuw; actief rond 1587)
20. Een kuise neolatiniste Johanna Othonia (Gent?, ca. 1560 - Straatsburg?, na 1617)
21. Contacten met de ‘zusters in den Heer’ Vrou Gerrits (Medemblik, ca. 1580 - Texel, 6 september 1605)
22. Biografe van een vereerde pastoor Wilhelmina de Reeck (?, ? - ?, in of na 1640)
23. Zelfspot als poëticaal wapen Anna Roemersdr. Visscher (Amsterdam, 1583 - Alkmaar, 6 december 1651)
24. ‘Omtrent de kinderwieg’ Johanna Coomans (?, ? - ?, 1659)
25. Het leven van de Haarlemse kloppen Catharina Jans Oly (Amsterdam, 8 mei 1585 - Haarlem, 29 maart 1651)
26. Het offer van de kledingmerkjes Barbara de Put (?, omstreeks 1585 - Venlo, 1635)
27. ‘Adieu dan wereld kwaad, ik word annonciaat’ Elisabeth van Lom (?, ? - Venlo, na 1673)
28. Een baken voor de vrienden Maria Tesselschade Roemersdr. Visscher (Amsterdam, 25 maart 1594 - Amsterdam, 20 juni 1649)
29. Zingen tegen de wereld Anoniem (religieuze uit het Lierse tertiarissenklooster Sion) (actief rond 1633)
30. Gewetensrekeningen voor een biechtvader Agnes van Heilsbach (Wassenberg, 1597 - Roermond, 1640)
31. ‘Door den lijdenden weg geleid’ Mechteldis van Lom (Venlo, 1600 - Venlo, 29 november 1653)
32. Van doopsgezind tot katholiek Judith Lubbers (?, 21 december 1601 - ?, na 1649 of na 1665?)
33. Een Montaigne-vertaalster Maria Heyns (Kampen 1604, - ?, ?; of: ?, ? - ?, ca. 1647)
34. Verdiensten aan het hof Maria Margareta van Akerlaacken (Dordrecht, 1605 - Antwerpen?, ca. 1670)
35. De geleerdste van allen Anna Maria van Schurman (Keulen, 1607 - Wieuwerd, 14 mei 1678)
36. Een weggemoffelde dichteres Petronella Keysers (actief in Brugge rond 1643; gestorven voor 1679)
37. Liefde voor de hemelse bruidegom Joanna Baptista van Randenraedt (gedoopt Brussel, 19 oktober 1610 - Roermond, 26 juli 1684)
38. Zelfs in het rampjaar buiten de wereld Maria van Hengel (?, 1613 - ?, 1687)
39. Lof der vrouwen Johanna Hoobius (Brouwershaven, ca. 1614 - ?, ca. 1642)
40. Gepubliceerd als ‘echtgenote van’ Elisabeth Vervoorn (Gorkum, 9 september 1617 - Nijmegen, 17 oktober 1657)
41. De eerste toneelschrijfster Katarina Verwers (Amsterdam, 25 februari 1618 - Amsterdam, 6 februari 1686)
42. Weg met Maria Stuart, leve Elisabeth Goudina van Weert (?, ? - Amsterdam, begraven 13 oktober 1679)
43. Een Friese vriendin van Huygens Eelkje van Bouricius (Leeuwarden, 1619/1620 - Leeuwarden?, 1682)
44. Een ambitieuze middenstandsdochter en haar sociale kritiek Sibylle van Griethuysen (Buren, 1621 - Veenendaal, 1699)
45. ‘In plaatse van enen geschreven brief waren wij twee levende brieven’ Anna Puttemans (Vlassenbroek, 1621 - Brugge, 26 november 1673)
46. De handelingsbekwaamheid van vrouwen Charlotte de Huybert (?, 1622/1623 - ?, 1646/1655?)
47. Een moeder-dochterprobleem Anna Berchmans (Diest, ? - Diest, 7 november 1665)
48. Gemeenschapsliedjes uit het Brussels begijnhof J. of I.G. (Brussel, tweede helft 17e eeuw; actief rond 1660)
49. Het gevecht met de vossen die de ‘speel-hof’ belagen. Een vrome Gentse dichteres. Zuster vanden Kerchove (?) (Gent, werkzaam ca. 1650)
50. Schrijven en geschreven worden Maria Petyt (Maria a Sancta Teresia) (Hazebroek, 1 januari 1623 - Mechelen, 1 november 1677)
51. Een veelzijdige Dordtse Margareta van Godewyck (Dordrecht, gedoopt 30/31 augustus 1627 - Dordrecht, 1677)
52. Vriendin van Tesselschade, bewonderaarster van Huygens Aeltgen Bruno (Alkmaar, gedoopt 22 april 1629 (?) - Alkmaar, januari 1679)
53. Geheime briefwisseling in een klooster Livina Sanders (Françoise-Clara van St. Lieven) (Temse, 9 september 1629 - Gent, 31 januari 1652)
54. Een kritische Vondel-lezeres Meynarda Verboom (actief in 1664)
55. ‘In een kast van vlees en bloed gesloten’ Maria van der Deliën ('s-Hertogenbosch?, 1630? - Oirschot, 16 juni 1673)
56. Een vrouwelijke ridder van de kousenband Catharina Questiers (Amsterdam, 21 november 1630 - Amsterdam, 3 februari 1669)
57. Visioenen van een begijn die door de duivel werd afgeranseld Anna vander Heyden (Kermt, ? - Diest, 3 september 1672)
58. Lessen voor het vrome leven Sara Nevius (Zoelen, 16 oktober 1632 - Rotterdam, 24 januari 1706)
59. Een ondernemende vrouw, vertrouwd met de engelen Catharina Peremans (Hingene, ca. 1633 - Mechelen, 9 juli 1707)
60. Een succesvolle liedboekschrijfster op leeftijd Catharina vander Meulen (Antwerpen, 1634 - Antwerpen, 8 augustus 1719)
61. Begga boven! M.H., begijn (werkzaam in Gent, ca. 1698).
62. Om een plaatsje aan tafel M.C. Imbert (?, ? - gestorven Brugge omstr. 1702) en andere Brugse rederijkersvrouwen uit ongeveer dezelfde periode: Isebelle de Roij, Joanna Robinson, Johanna Carette, Anna-Marie Maelfeyt, Maria Catharina Pick.
63. Amsterdams initiatief voor publicatie van eigen werk Cornelia van der Veer (Amsterdam, 30 augustus 1639 - ?, na 10 april 1702)
64. Jawoord aan een dominee Christina van Os (Hasselt, ? - ?; actief rond 1677)
65. Een bijbels blij-eindend spel Elizabet Hartloop (?, ? - ?, ?; waarschijnlijk gestorven in 1688)
66. Het boze zwaantje Charlotte Lochon (?, ? - Utrecht, 29 juni 1689)
67. Een dichtende amazone verbeterd Sibylle van Jongstal (?, 1641 - ?, ?)
68. Ziekte als offergave Anna van Schrieck (Antwerpen, 10 mei 1642 - Antwerpen, 30 maart 1688)
69. ‘'k Ben meest wat treurig op mijn eigen jaargetij’ Anna Morian (omgeving Amsterdam, 2 juni 1647 - Amsterdam, 17 juni 1696)
70. Een rederijkersdochter om mee te pronken Barbara Ogier (Antwerpen, gedoopt 17 februari 1648 - Antwerpen, 18 maart 1720)
71. Schrijfster annex uitgeefster Katharina Lescailje (Amsterdam, 26 september 1649 - Amsterdam, 8 juni 1711)
72. Emblemen voor de jeugd Gesina Brit van Blokzijl (Blokzijl, ? - ?, ?; actief 1698-1723)
73. Kordaat en zelfbewust Geertruyd Gordon (Bergen op Zoom, 4 juni 1649 - 12 januari 1728)
74. Centrum van vriendinnenkring Titia Brongersma (Dokkum, ca. 1650 - ?, na 1687)
75. Verbrand mijn papieren! Geertruy Cordeys (Diest, 1656 - Leuven, 5 oktober 1702)
76. Een vrouw droomt over het priesterschap J(ohanna) d(e) G(avre) of d(e) G(rave) (Antwerpen, laatste kwart 17de - eerste kwart 18de eeuw)
77. Avonturen op zee Elizabeth van der Woude (Niedorp, 11 januari 1657 - Amsterdam, na 1694)
78. Barokke gelegenheidsdichten Anna Maria Paauw (Den Haag, ? - Gouda, 21 oktober 1710)
79. Een omvangrijk en openhartig egodocument Isabella de Moerloose (Gent, 1661? - ?, na 1712)
80. Dichterlijke documenten uit een veelbewogen leven Elisabeth Hoofman (Haarlem, 23 februari 1664 - Kassel, 4 juli 1736)
81. Bozig en eenzaam Lea-Bartha van Osch (?, ? - ?, na 1717)
82. Bewonderaarster van Willem III Geertruide van Halmale (?, ? - ?, ?; actief in 1698)
83. Liedjes bij het handwerk Elisabeth van Wouwe (Antwerpen, werkzaam ca. 1708)
84. Alles heb ik verkeerd gedaan Maria Barbara van Wemmel (?, 1671 - Antwerpen, 23 oktober 1743)
85. Meesteres op aarde, dienstmaagd in de hemel Henrica van Hoolwerff (?, 1681? - ?, 1695)
86. Een klucht tegen het huwelijk Maria de Wilde (Amsterdam, 1682 - ?, na 1743)
87. ‘Met huiszorg overladen, maar steeds belust tot stichtelijke bladen’ Aurelia Zwartte (?, 1682 - ?, ?)
88. ‘Mannelijk dravende’ zielsgedichten Anna Rethaan (Middelburg, 6 januari 1684 - Middelburg, 30 oktober 1729)
89. ‘Zuster komt dat uit uwen koker?’ Anna Theresia Bouvaert (Antwerpen, 28 augustus 1692 - Antwerpen, 19 april 1742), Catharina Bouvaert (Antwerpen, 2 juni 1690 - Antwerpen, 20 april 1764) en Maria Josina Bouvaert (Antwerpen, 18 augustus 1688 - Antwerpen 12 januari 1768)
90. ‘Geen breinwijk mannenwerk, maar vrouwen-huisgezangen’ Fransina Jakoba van Westrem (? - ?; actief ca. 1725)
91. ‘A room of her own’ Jetske Reinou van der Malen (Leeuwarden, 1687 - Leeuwarden, 1752)
92. Een pastorale vrouwenkring Katharina Johanna de With (gedoopt Utrecht, 13 februari 1691 - Utrecht, 16 februari 1728)
93. Een dichtende moeder Agatha Maria Sena ('s-Gravenhage, 1692 - ?, 1772)
94. Een protestantse ‘kloosterlinge’ Jacoba Petronella Winckelman (Vlissingen, 8 november 1696 - Middelburg, 30 augustus 1761)
95. Een correct-spellende analyste van de ziel Anna Maria Vincentius (Middelburg, 18 september 1697 - Middelburg, 23 mei 1730)
96. Verdedigster van ‘de fijnen’ J. Adriana van der Veer (Dordrecht?, ca. 1700 - Dordrecht?, ca. 1740)
97. Lof van de eenvoud Alegunda Ilberi (?, ? - ?, na 1736)
98. Netwerk van predikantsvrouwen Magdalena Pollius (?, ? - ?, ?; actief 1745)
99. Vrome lessen in poëtica Sara Maria van Zon (?, ? - Utrecht, 27 juli 1755)
100. De wonderen van Gods schepping Catharina Pietersdr. de Wilde ('s-Gravenhage, 17 september 1688 - Utrecht, februari 1766)
101. Een klucht van een actrice Adriana van Rijndorp ('s-Gravenhage, 18 januari 1698 -?, ?)
102. Een moedige schrijfster over theologie en filosofie C. Mommael (?, ? - ?, ?; actief in Delft ca. 1740)
103. Een predikantenvriendin Helena Buijts (?, begin achttiende eeuw - ?, ?; actief in Middelburg ca. 1760)
104. Een religieuze autobiografie Eva van der Groe (Zwammerdam, gedoopt 6 februari 1704 - Kralingen (Rotterdam), maart 1770)
105. Dordrecht, Vlaardingen en Engeland Klara Ghyben (Dordrecht, gedoopt 13 juli 1708 - Vlaardingen, 5 februari 1747)
106. Filosofie in dichtvorm Christina Leonora de Neufville (Amsterdam, 4 januari 1713 - Amsterdam, 6 april 1781)
107. Een gevarieerd oeuvre Sara Maria van der Wilp (Amsterdam, gedoopt 19 november 1716 - Amsterdam, 3 april 1803)
108. In de clinch met een geleerde pater Joanna-Catharina van Goethem (Vrasene?, ca. 1720? - Vrasene?, 16 september 1776)
109. ‘Grootste dichteresse onzes lands’ Lucretia Wilhelmina van Merken (Amsterdam, 21 augustus 1721 - Leiden, 24 oktober 1789)
110. Een Haarlemse kring Femina Heems (Haarlem, 1724 - Haarlem, 1781)
111. ‘Met de passer in de hand’ Petronella Johanna de Timmerman (Middelburg, 2 februari 1724 - Utrecht, 1 mei 1786)
112. Schouwen door de ‘verrekijker des geloofs’ Geesjen Pamans (Uelsen (Bentheim), gedoopt 21 december 1727 - Neuenhaus, 25 januari 1821)
113. Emotioneel en openhartig Clara Feyoena van Sytzama (Leeuwarden, 5 april 1729 - Heemse, 1 september 1807)
114. Van epica tot bestseller-auteur Margareta Geertruid van der Werken (Gouda, gedoopt 29 september 1734 - ?, ca. 1800)
115. In de bres voor het vrouwelijk dichterschap Anna van der Horst (Enkhuizen, 16 oktober 1735 - Groningen, 11 juni 1785)
116. ‘Dees vindt ons veel te vif, die trots en zeer pedant’ Elisabeth Bekker (Vlissingen, 24 juli 1738 - 's-Gravenhage, 5 november 1804)
117. Dichten als levenswijze Juliana Cornelia de Lannoy (Breda, zo december 1738 - Geertruidenberg, 18 februari 1782)
118. Een Haagse intellectuele Anna Catharina Slicher ('s-Gravenhage, 13 februari 1739 - 's-Gravenhage, 12 of 13 januari 1827)
119. Verloren voor het Nederlands Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken (Belle van Zuylen) (Zuylen (Utrecht), 20 oktober 1740 - Colombier (Zwitserland), 27 december 1805)
120. Godvruchtige vriendin van Aagje Deken Maria Bosch (Amsterdam, gedoopt 8 januari 1741 - Amsterdam, 19 november 1773)
121. Vroom, vrolijk en verlicht Aagje Deken (Amstelveen, gedoopt 10 december 1741 - 's-Gravenhage, 14 november 1804)
122. Een patriotse dichteres Maria van Schie (?, ? - ?, na 1798?)
123. Vriendin van de familie Van Winter Maria Louiza Carelius (Amsterdam, 25 juli 1744 - Amsterdam, 26 september 1813)
124. Moederlijke vriendin van Petronella Moens Rebekka Ooremans (?, ca. 1745 - ?, ?)
125. Persoonlijke ontboezemingen Anna Cornelia Mollerus (Amsterdam, 30 mei 1749 - 's-Gravenhage, 10 augustus 1821)
126. Een gevoelig-religieuze kring op het slot Hasselaar Margriet van Haeften (Utrecht, 14 januari 1751 - Barneveld, 4 april 1793)
127. Gevangen in Makkum Cynthia Lenige (Makkum, 6 november 1755 - Makkum, 3 oktober 1780)
128. Landelijke liefdes Elisabeth Maria Post (Utrecht, 22 november 1755 - Epe, 3 juli 1812)
129. Bergen-op-Zoomse magistraatsdochter Adriana van Overstraten (Bergen op Zoom, gedoopt 14 juli 1756 - Bergen op Zoom, 10 januari 1828)
130. Grootmoeder van J.J.L. ten Kate Maria van Zuylekom (Voorburg, gedoopt 29 juli 1759 - 's-Gravenhage, 7 april 1831)
131. Schrijven voor de kost Anna Catharina Brinkman (Amsterdam, 21 oktober 1760 - 's-Gravenhage, 4 juli 1828)
132. Te laat gekomen eerherstel Maria Petronella Woesthoven (Dantumawoude, 2 november 1760 - Amsterdam, 26 januari 1830)
133. Liefde, dood en lijden Antonia Ockerse (gedoopt Vianen, 6 mei 1762 - Leiden, 25 december 1828)
134. Gezangen voor de kerk Johanna Elisabeth Helmcke (Amsterdam, 4 november 1762 - Zutphen, 26 oktober 1844)
135. Op het podium Petronella Cornelia van Alphen (Rotterdam, gedoopt 26 mei 1763 - Rotterdam, 16 juli 1833)
136. De blinde verlichte Petronella Moens (Cubaard (Friesland), 16 november 1762 - Utrecht, 4 januari 1843)
137. Voor godsdienst en vaderland Hester Wilhelmina Callenburch Baartmans (Utrecht, voor 1768 - Utrecht, 22 mei 1826)
138. Stilzwijgende bewonderaarster van Wolff en Deken Cornelia Lubbertina van der Weyde ('s-Gravenhage, gedoopt 15 februari 1767 - Leiden, 6 oktober 1808)
139. De ideologe van de ‘kleine plichten’ Margaretha Jacoba de Neufville (Amsterdam, 6 februari 1775 - ?, 15 juli 1856)
140. ‘Een zuster in Apollo’: boekhandelaarster, uitgeefster en schrijfster Catharina Maria Dóll Egges (Amsterdam, gedoopt 31 maart 1776 - Amsterdam, 16 maart 1835)
141. De vrouw van Willem Bilderdijk Katharina Wilhelmina Schweikhardt ('s-Gravenhage, 3 juli 1776 - Haarlem, 16 april 1830)
142. Verlicht en gevoelig schoolleidster Anna Maria Moens (Hoorn, 31 augustus 1777 - Ede, 10 maart 1832)
143. Voor elk wat wils Anna Barbara Schilperoort (Voorburg, 3 januari 1778 - Gouda, 14 februari 1853)
144. Vrolijkheid in het Lierse begijnhof Joanna Catharina Piré (Wilmarsdonk, 4 juli 1780 - Lier, 8 november 1854)
145. Een belezen romanschrijfster Froukje Herbig (Leeuwarden, 20 mei 1781 - Harlingen, 5 juli 1857)
146. Op de barricaden Maria Aletta Hulshoff Amsterdam, 30 juli 1781 - Amsterdam, 10 februari 1846)
147. Dichtende dienstmaagd Francijntje de Boer (Harlingen, 18 oktober 1784 - Heerenveen, 7 maart 1852)
148. Verhalen vol verheffing Fenna Mastenbroek (Sneek, 16 maart 1788 - Sneek, 3 oktober 1826)
149. ‘De dochter van d'Heer Hofman’ Clara Anna Hofman (Kortrijk, 1800 - Kortrijk, 8 september 1827)
150. Een pril talentje Johanna Constantia Cleve (Dordrecht, 4 december 1800 - Leiden, 14 februari 1822)
151. De Belgische Sappho Maria-Francisca Doolaeghe (Diksmuide, 25 oktober 1803 - 7 april 1884)
152. Een schrijvende onderwijzeres Maria De Smet (Deinze, 8 september 1810 - Gent, 3 december 1886)
153. Vrouwelijke psychologie Elisabeth Johanna Hasebroek (Leiden, 4 april 1811 - Amersfoort, 12 september 1887)
154. Bekroond met een keizerlijk geschenk Johanna Desideria Berchmans (Oudegem, 6 september 1811 - Maldegem, 22 september 1890)
155. Kijken door de stereoscoop Dorothea Petronella Beets (Haarlem, 13 april 1812 - Haarlem, 16 april 1864)
156. Meedoen met de besten Anna Louisa Geertruida Toussaint (Alkmaar, 16 september 1812 - 's-Gravenhage, 14 april 1886)
157. De poëzie als troost voor blindheid Maria D'Huygelaere (Oudenaarde, 12 september 1813 - Oudenaarde, 21 november 1887)
158. Het buitenkansje van een snipperuur Francisca Petronella Elsens (Rotterdam, 29 oktober 1813 - Borgerhout-Antwerpen, 16 december 1867)
159. Onder drie pseudoniemen Sophie Frédericq (Nevele, 27 maart 1819 - Gent, 25 mei 1895)
160. Gelegenheidspoëzie van een Kortrijkse begijn Clementia Hiers (Kortrijk, 26 augustus 1819 - Kortrijk, 22 december 1899)
161. Exempel van de middelmaat Henriëtte Maria Langelaan (Leiden, 14 januari 1821 - 's-Gravenhage, 3 april 1908)
162. Veelzijdigheid in leven en schrijven Eliza Carolina Ferdinanda Schiotling (Amsterdam, 19 november 1822 - 's-Gravenhage, 13 juli 1904)
163. Opmerkelijke ironie en stijl Jeanette Delcroix (Deinze, 5 september 1826 - Deinze, 6 november 1897)
164. Piëtisme en dagelijks leven Johanna Wilhelmina Albertina Kehrer (Gorinchem, 19 oktober 1826 - Gorinchem, 19 december 1852)
165. Stille wensen, zoete hoop Mathilde Van Peene (Koewacht, 16 januari 1829 - Aalter, 29 augustus 1885)
166. Vaderlandse lering en exotische romantiek Anna Ampt (Groesbeek, 3 januari 1832 - Nijmegen, 5 maart 1885)
167. Een onvervulde belofte Eliza Mather (Calais, 9 april 1833 - Antwerpen, 9 mei 1885)
168. De betreurde vriendin Rosalie Loveling (Nevele, 19 maart 1834 - Nevele, 4 mei 1875)
169. Een geletterde dame Virginie Loveling (Nevele, 17 mei 1836 - Gent, 1 december 1923)
170. Lijst van medewerkers
171. Verantwoording van gebruikte illustraties
172. Personenregister