Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar

[p. 322]

Visioenen van een begijn die door de duivel werd afgeranseld
Anna vander Heyden
(Kermt, ? - Diest, 3 september 1672)

Anna vander Heyden was een Diestse begijn. In de stad stond het ‘heilig Anneken’, dat ooit eens op een mei-avond door de duivel werd afgeranseld, bekend als een weldoenster van de armen; ze genoot bovendien grote faam als genezeres, inzonderheid van oogkwalen die zij met speciale geneesmiddelen placht te behandelen. Haar oversten stelden haar aan tot huishoudster van de rentmeester van het hof, de vrome Joannes Goysens, een uit ongelovige ouders geboren Hollander die door zijn oom was gedoopt. Ook hij ging in de stad door voor een heilige. Samen met Anneken zou hij een tiental Hollanders tot het katholicisme hebben bekeerd en uit hun ‘ketters’ vaderland weggetrokken.

Een van Anna's eenvoudige ‘visioenen’ staat in Het leven van de [...] H. Begga afgedrukt. Zij laat herhaaldelijk horen dat zij haar ervaringen niet kan beschrijven zoals ze zijn. De verschijningen lijken vooral te werken als bezweringen van haar eigen scrupulositeit en gewetensangsten en als opwekkingen tot gehoorzaamheid aan haar biechtvader. Nergens claimt zij enig gezag dat uit haar visioenen zou voortkomen.

[Visioenfragment]

In een moment van opperste verlatenheid en droefheid verschijnen aan Anna haar geliefde heiligen: de H. Catharina, Maria Magdalena en Euphrasia, gekleed als priesters en biddend in het Nederlands. Zij vermanen, berispen en vertroosten de angstige zienster ook in de leidende rol die zij op haar beurt ten overstaan van anderen moest spelen.

[Visioenfragment]

Zo ben ik dan vermaand mij te stellen onder de gehoorzaamheid van mijnen biechtvader en hem alle deze zaken te kennen te geven en van deze fouten mijn schuld te bekennen: ook dat ik niet genoeg betrouwd en hebbe op de hulp van God door de grote vrees die ik hadde dat mij zouden de middelen ontbreken om die dochter, die mij van Godswege bevolen was te helpen tot 't geestelijk leven. En waar het zake dat ik van God gratie begeerde te verkrijgen, dat ik mij zoude begeven om dikwijls uit gehoorzaamheid te communiceren, mijn exercitie¹ op het lijden Christi hervatten ende mij begeven zoude tot meerdere werken van penitentie, zonder welke middelen ik den duivel anders niet en zoude verwinnen.

Toen ik dit verstond, overviel mij een vrees dat ik door deze mijne gezondheid zoude krenken; op welke vrees ik voor antwoord gekregen hebbe niets te vrezen en dat mij den Here sterkheid zoude geven om te volbrengen al de penitenties die mij uit gehoorzaamheid zouden bevolen worden, al schenen zij ook onmogelijk om te volbrengen, want den duivel mij hiermede nog zoude dikwijls ongerust maken.

Als ik dan nog zat met tranen op de wangen, zo is de H. Eufrasia gekomen met een gouden roedeken in d'een hand, en

1 geestelijke oefening

[p. 323]

in d'ander enen schonen gouden kop, met welk roedeken zij scheen de tranen van mijn aanzicht te halen, hetwelk zij gepresenteerd heeft aan Maria, dewelke genomen heeft enen doek. Om menselijk te begrijpen, moet ik het zo te kennen geven, hoewel het zo niet en was. En zij heeft het perkament hetwelk de H. Catharina in de hand hadde en op hetwelk alle mijne fouten gedrukt stonden met dezen doek, dewelken zij in de hand hadde, afgevaagd en heeft mij de benedictie² gegeven. Ende alle deze gedrukte fouten zijn zo verdwenen dat ik in't perkament anders niet en kost zien als een schoon doorluchtig beeld op 't welk de gehele passie van onzen Zaligmaker geschilderd stond. Door welke figure aangelokt zijnde, ben ik liefelijk tot God getrokken om hem met geheelder herte aan te hangen. En de H. Maagd Maria heeft mij vermaand terstond naar de kerk te gaan om het lichaam van mijnen Zaligmaker te ontvangen, en [ik] werde zo gewaar dat den gansen nacht gepasseerd was.

Bron
Het leven van... de H. Begga met een cort begryp van de levens der salige, gotvruchtige en lof-weerdige beggyntjens der vermaerde en hoogh-gepresen beggynhoven, by een vergadert door eenen onbekenden dienaer Godts. Antwerpen 1712. p. 187-188.
KP

2 zegen