Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar (1997)

Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar

(1997)–Piet Couttenier, Lia van Gemert, Karel Porteman, M.A. Schenkeveld-van der Dussen– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende



[pagina 330]
Een ondernemende vrouw, vertrouwd met de engelen Catharina Peremans (Hingene, ca. 1633 - Mechelen, 9 juli 1707) Catharina Peremans, ca. 1633 geboren in een welgesteld gezin te Hingene, werd begijn in het Groot Begijnhof van Mechelen op 21 oktober 1651. Vier jaar later trad ook haar zus Anna binnen. Deze hield haar contemplatief begaafde zuster als een nieuwe Martha van alle tijdelijke beslommeringen vrij. Toen Anna begin 1676 stierf en ook de broer van de beide gezusters Peremans overleed - hij was pastoor in Temse -, wachtte Catharina een grote erfenis. De teruggetrokken begijn ontpopte zich weldra als een ondernemende vrouw, vol pastorale energie en begaan met de opvoeding van arme meisjes. Op suggestie van Lackman, president van het Mechelse seminarie, en vooral van Joannes de Wint, kapelaan van het begijnhof en later kanunnik van de Mechelse O.L.-Vrouwekerk, begint ze in 1677 een school waar behoeftige meisjes, met het oog op hun kostwinning, handwerk en kantklossen konden leren. Ze huurt een drietal ‘geestelijke dochters’ in die in haar huis voor de eerste opvang zorgen (de kinderen dienden ‘geluisd en gekuist’). Eenmaal gezond of op kracht gekomen kwamen de kinderen vervolgens in de school terecht. Het onderwijs bedeelde Catharina aan de Mar(ic)ollen (zie: Anna Puttemans^o). De instelling was een succes en telde meestal tachtig tot honderd leerlingen. De vrome en zeer streng levende begijn - haar persoonlijke armoedige levensstijl was legendarisch - had een bijzondere devotie tot de Engelen, met wie ze voortdurend in een intieme gemeenschap leek te leven. De school kreeg de naam van Onze Lieve Vrouw der Engelen. Ze schreef een Cransken van de H. Engelen, een gedrukte rozenkransoefening, die zij met veel ijver verspreidde. Bovendien liet ze veel schilderijen van Engelen maken die ze aan kerken of aan haar kennissen schonk. Cathrina werd, na een begijnenleven van bijna 56 jaar, begraven in de Mechelse begijnhofkerk, die zij als organiste had gediend. Na haar dood kon de school, mede dankzij de opbrengst van het handwerk en nieuwe giften worden voortgezet, wat in 1777 aanleiding was tot een jubelviering waarin De Wint en Peremans als grondleggers van de onderneming in dicht werden herdacht.
Rijmgebed tot den H. Engelbewaarder ‘Wonden waren dan geen wonden’. In dit vlot geschreven trocheïsch ‘rijmgebed’ tot de engelbewaarder verbindt Catharina Peremans de devotie tot de hemelgeesten met die tot de Wonden van Christus. De combinatie komt vaker voor in gebeden voor een goede dood. De begijn kon blijkbaar niet alleen goed orgelspelen: ze had ook de trocheïsche dichtmaat van pater Poirters c.s. redelijk goed in de vingers.
Rijmgebed tot den H. Engelbewaarder Zoeten Engel, edel wachte Die bij dagen en bij nachte Overal mijn ziel bevrijdt Tegen duivels list en strijd, 5[regelnummer] Als de bleke dood zal komen, Zult gij mij dan ook vervromenGa naar voetnoot6. Als mijn bange ziel vol schrik Geven zal den lesten snik? Aan die uur is 't al gelegen.
[pagina 331]
59 Anoniem, Catharina Peremans, geknield in biddende houding voor Maria en kind (Paneel, 1677)
[pagina 332]
10[regelnummer] Op het eind' dan van mijn wegen, Als het op een scheiden gaat En Gods oordeel voor mij staat, Komt dan Engel mij bevrijden, Wilt kloekmoedig voor mij strijden. 15[regelnummer] Doet mij wel indachtig zijn Jezus' wonden en zijn pijn, Want het steunsel van te hopen Zijn vijf wonden die staan open. Het is Jezus' dierbaar bloed 20[regelnummer] Dat mij zalig maken moet. En Maria vol genaden, Hoop ik, en zal niet versmaden Mijne zuchten voor mijn dood. Neen, 't is troostig in den nood. 25[regelnummer] Als ik dan de dood zie naken En den pijl zie veerdig makenGa naar voetnoot26. Dunkt mij goed, eer hij mij wondt, 't Samaritaanse vrouwken vondGa naar voetnoot28: Eer ik in den Heer ontslape, 30[regelnummer] Ik met haar twee houtenGa naar voetnoot30 rape. O twee houten! O dat kruis Is den schroomGa naar voetnoot32 van 't hels gedruis. Zalig kruis, zo rijk bepereld, Groten standaard van de wereld 35[regelnummer] Waarop Christus is geplant Die vijf wonden openspant, Zalig kruis door dees vijf wonden Waarop wij ons hope gronden, Altijd toevlucht in den nood, 40[regelnummer] Maar bijzonder in den dood, Als den asem, als het leven Nu op 't einde gaan begeven, Als degeen' die bij mij staan, Zeggen: 't is met hem gedaan. 45[regelnummer] Dan zal ik met vast betrouwen Jezus aan het kruis aanschouwen. Ik zal met den moordenaar Nemen tijd en wonden waar. 'k Zal hem drukken aan mijn herte 50[regelnummer] Tot verlichting van zijn smerte. Zijn vijf wonden zijn alleen Mijnen troost en anders geen. Och! wat troost zal mij dat geven Op het einde van mijn leven, 55[regelnummer] Als het kruis zal voor mij staan En daar mijnen Jezus aan. Jezus, zo doorwond, doorstekenGa naar voetnoot57,
[pagina 333]
Uit wiens wonden balsem leken, Die ons, zondaars, heeft bemind 60[regelnummer] Meer als moeder ooit haar kind. Zoeten Jezus, vriend der vrienden, Wat een vlam ging u verslinden, Als gij stierft de bitter dood? Och, uw liefde is te groot! 65[regelnummer] Zulk een dood voor zulke mensen! Ach wie had dat dervenGa naar voetnoot66 wensen? 's Vaders woord en enig Zoon Treedt en daalt uit zijnen troon En neemt aan des werelds zonden 70[regelnummer] En betaalt die met zijn wonden En omhelst den wreedsten pijn Opdat ik zou zalig zijn. Zalig, hoop ik, zal ik wezen Door uw wonden uitgelezen, 75[regelnummer] Door uw wonden, door uw bloed, Hoop ik, Jezus, 't eeuwig goed. Wil de vijand mij bekoren, Zegt hij dat ik ga verloren, Ik zal roepen, dreigt hij mij: 80[regelnummer] Jezus, Jezus, staat mij bij, Jezus, in uw open ermenGa naar voetnoot81, Jezus, wilt mij daar ontfermen, Jezus, mijn SamaritaanGa naar voetnoot83, Jezus, bloedig pelikaanGa naar voetnoot84, 85[regelnummer] Als mijn leden dan gaan beven, Als de krachten mij begeven, Als mijn lippen worden peersGa naar voetnoot87, Als ik houden zal de keersGa naar voetnoot88, Laaft mij dan met die siropen 90[regelnummer] Die uit uwe wonden lopen, Geeft mij in die bange uur Van dit dierbaar confituur. Wilt, Maria, mij geweerdenGa naar voetnoot93 Dan wat van uw zeven zweerdenGa naar voetnoot94, 95[regelnummer] Laat mij van uw droefste pijn In mijn dood deelachtig zijn. 't Paradijs dat is gevonden Door uw droefheid, door zijn wonden En ik geef, heel onbevreesd 100[regelnummer] In zijn wonden mijnen geest. Leert mij, Engel, die nu eren, Overdenken, mediteren En uit al der zielen kracht Die doorgronden, dag en nacht. 105[regelnummer] Laat mij nu uw leerkind wezen,
[pagina 334]
Leert mij ook dit kransken lezenGa naar voetnoot106 Opdat ik met hert en mond Groet zijn vijfderhande wond. Och, dat uit mijn hert ontsprongen 110[regelnummer] Duizend cherubijnse tongen! Och, dat in mijn ziele kwam Enen serafijn vol vlam! Dat de bladers van de bomen, Dat het riet langs al de stromen, 115[regelnummer] Dat het groen ontelbaar gras Ieder een trompette was, Opdat zij met hunne slagenGa naar voetnoot117 Heel de wereld mochten dagenGa naar voetnoot118 Dat z' uw wonden, dat z' uw bloed 120[regelnummer] Vielen alledaag te voet. Wonden waren dan geen wonden, Zonden bleven dan geen zonden, Want dat waar troost in uw pijn En wij zouden zalig zijn. Bron Het leven [...] van de [...] H. Begga [...] met een cort begryp van de levens der salige, godtvruchtige en lof-weerdige beggyntjens der vermaerde en hoogh-gpresen beggynhpven, by een vergadert door eenen onbekenden dienaar Godts. Antwerpen 1712. p. 495-499. Literatuur Het leven [...] van de [...] H. Begga [...] met een cort begryp van de levens der salige, godtvruchtige en lof-weerdige beggyntjens der vermaerde en hoogh-gpresen beggynhpven, by een vergadert door eenen onbekenden dienaar Godts. Antwerpen 1712. p. 488-499. Opkomste van de armschole onder den titel van O.L. Vrouwe der Engelen in de meulenstraat tot Mechelen. Mechelen, Archief C(ommissie) O(penbare) O(nderstand), nr. 9421. Deze bundel bevat ook de gelegenheidsgedichten van 1777. St. Vandenbergh, Inventaris van het kunstpatrimonium van het OCMW en het O.L. Vrouwgasthuis te Mechelen. Deel I. Brugge 1988. p. 29; over een geschilderd portret van Catharina. KP	voetnoot6 sterken voetnoot26 en hem de pijl zie gereedmaken voetnoot28 dat ik het Samaritaanse vrouwtje vond als mijn gezel; zij kreeg van Christus het levend water (Joh. 4:13-14) voetnoot30 twee stukken hout (de balken van het kruis) voetnoot32 beschaming voetnoot57 doorstoken voetnoot66 durven voetnoot81 armen voetnoot83 mijn barmhartige Samaritaan (Luc. 10:33) voetnoot84 de pelikaan voedt volgens de overlevering zijn jongen met zijn bloed voetnoot87 paars voetnoot88 de (doods)kaars voetnoot93 vervaardigen voetnoot94 de zeven smarten van Maria werden voorgesteld als zwaarden voetnoot106 ook deze rozenkrans voetnoot117 geluid voetnoot118 dagvaarden

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

Het leven van de seer edele doorluchtighste en H. Begga, hertoginne van Brabant, stightersse der Beggynnen

auteurs

Karel Porteman
over Catharina Peremans