Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar

[p. 592]

Emotioneel en openhartig
Clara Feyoena van Sytzama
(Leeuwarden, 5 april 1729 - Heemse, 1 september 1807)

Als dichteres van enkele gezangen voor de protestantse eredienst (‘Op nu op! het hart naar boven’ en ‘Wij knielen voor uw zetel neer’) is Clara Feyoena van Raesfelt-van Sytzama tot op de huidige dag bekend. Haar complete oeuvre is evenwel veel groter en omvat naast de godsdienstige lyriek ook gelegenheidsgedichten bij familiale gebeurtenissen, zegezangen, lofdichten op politieke personages, in het bijzonder de Friese Oranjes, allerhande mengelstof, en als magnum opus het hofdicht Heemse, een ‘hof-, bosch- en veldzang in vier zangen’.

Clara Feyoena van Sytzama wordt op 5 april 1729 geboren in Leeuwarden uit een adellijk geslacht met militaire en Oranjegezinde tradities. Ze krijgt een orthodox-hervormde opvoeding. Een van haar gouvernantes, Frederika Alida Tegneus, leert haar dichten; haar oudste gedateerde vers is van 2 juli 1741. In 1744 schrijven Clara en Alida samen een lofdicht in een bundel poëzie van Magdalena Reen-Pollius^o, een vriendin van juffrouw Tegneus. In 1746 wordt in Groningen bij Jurjen Spandaw Clara's eerste eigen bundel uitgegeven, de Bellingeweerder uytspanningen, voorzien van een portret van de jonge dichteres. Er is een omvangrijk en lovend voorwerk bij deze bundel met geestelijke en gemengde inhoud; de jeugd van de schrijfster valt vrijwel iedereen op. De jonge Clara Feyoena correspondeert met Magdaleen Reen-Pollius^o en lijkt een bewonderaarster te zijn van het werk van Jetske Reinou van der Malen^o.

Voor verdere scholing krijgt ze van haar vader een privé-docent aangewezen: Justus Conring. Hij is van Clara's leeftijd en er ontwikkelt zich een romance, die geen doorgang kan vinden vanwege het standsverschil en omdat Conrings politieke en religieuze inzichten niet stroken met die van vader Van Sytzama. Conring wordt ontslagen. Hij sterft in 1748. Clara Feyoena kan haar verdriet nauwelijks verkroppen en schrijft een aantal - voor het merendeel pas veertig jaar later uitgegeven - gedichten over het verlies; onder een pastorale aankleding zijn daarin de persoonlijke emoties goed voelbaar. In 1750 neemt ze een huwelijksaanzoek aan van de Overijsselse edelman Isaäc Reinder van Raesfelt. In 1753 vestigen ze zich op het buiten Heemse bij Hardenberg. In 1757 wordt hun enige kind geboren, Ermgard.

Het huwelijk met Van Raesfelt lijkt weinig geestelijk contact te hebben opgeleverd. Volgens haar biograaf Anema wijdt Clara Feyoena zich daarom aan de dichtkunst. Ze mag in 1774 lid worden van het Haagse genootschap ‘Kunstliefde spaart geen vlijt’; in 1781 van het Leidse genootschap ‘Kunst wordt door arbeid verkreegen’. Uit deze tijd dateert mogelijk een vriendschap met Margriet van Essen-van Haeften^o. Het hofdicht Heemse, voltooid in 1774, wordt uitgegeven in 1783. Naast allerlei gelegenheidswerk volgen in 1794 bij Johannes Allart in Amsterdam de Gedichten, een bundel die nogal wat poëticaal materiaal bevat. Op ongebruikelijk openhartige wijze kijkt ze er ook in terug op haar verloren liefde. In 1804 worden de twee hierboven genoemde geestelijke liederen geaccepteerd voor de bundel Evangelische gezangen, die in 1806 verschijnt. De dichteres sterft op 1 september 1807, 78 jaar oud.

Met Heemse had ze zich op het terrein van het gewichtige hofdichtgenre gewaagd. Zelf sprak ze in het voorwoord met bescheidenheid over dit ‘gering werkje’. Ze had graag meer gewild, maar het lot had haar geen gelegenheid gegeven zich in taal en dichtkunde te oefenen. Bovendien ontbrak het haar aanvankelijk aan deskundige begeleiders. Later werd dat anders en greep zij weer naar haar ‘verroeste lier’ om de schoonheden en rijkdommen van de natuur te bezingen. Maar het bereik van haar talent was ruimer dan ze zelf aangaf. Haar persoonlijke gedichten zijn onder de herdersvermomming emotioneel en openhartig. Haar gelegenheidspoëzie bestreek tal van openbare gebeurtenissen in de bijbehorende voorname stijl. Gemeten naar de inhoud ervan (bijvoorbeeld jubilea van de Oranjes) is dit laatstgenoemde werk vooral bestemd geweest voor een welgesteld en invloedrijk publiek, een deel van de bevolking waarmee ze zich door haar afkomst vertrouwd moet hebben gevoeld. Met haar piëtistisch getoonzette godsdienstige gedichten heeft ze nog bredere lagen weten aan te spreken, tot op de dag van vandaag.

[p. 593]

108 Anoniem, Clara Feyoena van Sytzama, gezeten voor haar boekenkast met een boek in de hand en met schrijfgerei onder handbereik (1746)

[p. 594]

1. Lof der poëzij

In dit gedicht van 1792 spreekt de dichteres de Dichtkunst aan, die de mogelijkheid bezit haar verdriet te stillen en haar eenzaamheid te veraangenamen. Door verdriet in vroeger dagen heeft zij zich te weinig in de dichtkunst kunnen bekwamen; maar ook geringe poëtische prestaties zijn nuttig, want zij doen de waarlijk grote dichters des te beter uitkomen. Bij een kort overzicht van de dichtkunst vanaf de oudste tijden blijkt Clara Feyoena's voorkeur uit te gaan naar vaderlandse en christelijke onderwerpen. De christelijke poëzie heeft meer eeuwigheidswaarde dan die van de klassieke oudheid.

O eedle kunst! o poëzij!
Zet mij uw vuur en krachten bij!
Schoon ouderdom en leed ons vlees naar 't graf doen hijgen,
Gij geeft verpozing aan verdriet,
En schoon het oog een traan ontschiet,
Gij stilt den storm in 't hart, en doet de driften zwijgen.

Ik zing van u! wat rijke stof!
O maagd! gedaald van 't hemelhof
In 't zangrijk Leeuwendaal⁹, daar gij verkiest te wonen;
Duld mijne hulde, en wat ik zing
Op 't hortend riet, dat ik ontving,
Duld uw geringe gift, of leer mij hoger tonen.

O lust der ziel in eenzaamheid!
Hoe dikwerf hebt gij mij gebeid¹⁴
In sombre schaduwen en groen bemoste dreven,
Waar mij geen stervling hoorde of zag;
Daar voelde ik wat uw kunst vermag;
'k Vergat mij zelve en scheen alleen in u te leven.

Ach! waar' mijn speeltuig nooit besproeid,
Met tranen, uit een oog gevloeid,
Dat vruchtloos staarde op heil, 'tgeen mij scheen toe te lonken;
'k Had mooglijk hoger toon geleerd,
En minder uwe kunst onteerd,
En licht had eens mijn kruin met lauwren mogen pronken.

Werd menigmaal mijn hart geroerd,
En op uw vlerken opgevoerd,
Om boven 't rotsig pad in hoger lucht te zweven,
Dan was 't of de aarde mij ontzonk,
Der englen zang me in de oren klonk,
En ik, van 't stof ontboeid, ten hemel scheen te streven.

9 Nederland

14 op mij gewacht

[p. 595]

 

Doorluchte dichters! 't belge u niet,

 

Dat gij mij in uw schaduw ziet,

 

Dat ik van verre u volg tot aan uw tempelkoren;

 

Denk dat der nachtegalen toon,

35

Den prijs nooit won, hoe rijk, hoe schoon,

 

Zo niet een zwakker keel een flauwer zang deed horen.

 

 

 

O arenden! al kiest uw vlucht

 

Een hoger kreits³⁸, een ruimer lucht,

 

Terwijl hier elk verbaasd staart op uw kunstvermogen;

40

Nooit werd van u een drift veracht,

 

Die naar iets groots, iets edels tracht,

 

Uw edelmoedigheid kan ze in haar kring gedogen.

 

 

 

O dichtkunst, van den vroegsten tijd

 

Met dankbre harten God gewijd,

45

Hoe dikwerf heeft uw toon der deugden lof verheven!

 

Hoe dikwerf rees gezonken moed

 

Door uwe stem in 't heldenbloed!

 

Dat tuig' der barden⁴⁸ lied, in rots bij rots gedreven.

 

 

 

Ik zwijg van Isrels tempelzang,

50

Hoe groots, hoe schoon, veel eeuwen lang

 

Gehoord in 't praalgebouw⁵¹, dat Azië deed gloren;

 

Doch dat, toen Baäls dienst begon,

 

Aan God niet meer behagen kon.

 

Hij haat het vreemde vuur in alle tempelkoren.

 

 

55

O dichtkunst! kiese wetenschap!

 

Zo menigmaal bij 't handgeklap

 

Der wijsheid toegejuicht, geroemd door duizend tongen,

 

Zo ik, al 's werelds eeuwen door,

 

U volgde op uw verheerlijkt spoor,

60

Mijn snaren sprongen, of mijn taak werd nooit volzongen.

 

 

 

De hemel zingt, en de aarde juicht,

 

Als gij van de orde, en 't schoon getuigt,

 

Daar de ongeschapen Hand⁶³ natuur mee wou versieren.

 

Of, kiest gij wetenschap of kunst,

65

Te strelen met uw rijke gunst,

 

Dan kroont uw fijne smaak u zelf met eerlaurieren.

 

 

 

Geen tedere gevoeligheid,

 

Die vreugde- of droeve tranen schreit,

 

Beziel' het stoïsch hart, of dik vereelte zinnen,

70

Uw kunstvuur, dat geen dwaas beseft,

 

Dat enkel eedle harten treft,

 

Maakt hen geheel gevoel, die uwe schoonheid minnen.

 

 

38 hemelkring

48 heldendichters uit de oertijd

51 de tempel van Salomo

63 God

[p. 596]

 

Praal, Griekse zangberg! hemelhoog,

 

Uw lauwerwoud streel' 's dichters oog,

75

Uw hoefbron⁷⁵ vloeie mild: wat kan verbeelding geven?

 

De lauwren om ons koor geplant,

 

Zijn tegen de eeuwen zelfs bestand;

 

Hier vloeit een heilfontein⁷⁸ tot in het eeuwig leven.

 

 

 

Wie droomt van Orpheus'⁷⁹ toverzang,

80

Of van Amphions⁸⁰ citerdwang?

 

De Godgewijde lier kan fabeltoon verstommen;

 

Zij temt de driften, hoe verwoed,

 

Werkt leven in 't versteend gemoed,

 

En sticht, naar 't Godlijk plan, onwrikbre heiligdommen.

 

 

85

Mij dunkt dat ik den toon nog vang,

 

O Belgen⁸⁶! van het beurtgezang,

 

Dat eedle vrijheidsmin den Batavier deed zingen,

 

In spijt van Romes dwinglandij;

 

Hervat dien zang, zo schoon, zo vrij;

90

Zoudt gij hun neven zijn, en vrije harten dwingen!

 

 

 

Ach! wierd nooit in mijn vaderland

 

De lier onteerd door 's vleiers hand,

 

Om snoden in 't geluk, dat hen omringt, te strelen,

 

Om hen te sterken in hun waan,

95

Die de ogen met verachting slaan

 

Op onderdrukte deugd, en nieuwe monsters telen!

 

 

 

Ook dartle zangers! wijkt van hier,

 

Besmet geen christelijke lier

 

Met ene onreine hand, ontrust geen kuise zeden;

100

Geen Sappho¹⁰⁰, geen Catull'¹⁰⁰, verheugt

 

Een hart, ontgloeid door 't vuur der deugd;

 

Geen voet van een bacchant moet in ons zangkoor treden.

 

 

 

Neen, eedle kunst! uw majesteit

 

Blinke uit in uw godvruchtigheid;

105

Nooit moet Voltaires vuur¹⁰⁵ uw heilige outers nadren.

 

Geen Maro, Flaccus, of Pindaar¹⁰⁶,

 

Hale ooit bij Neêrlands dichtrenschaar,

 

De kracht van Christus' bloed spele in der Christnen adren.

 

 

 

Zing dus, o dichtrei! rustig voort,

110

Meng uwe stemmen in 't accoord

 

Der hemelmelodij, die serafijnen zingen,

 

Gehoord in d'uchtend der gena,

 

Herhaald in 't luistrend Efrata¹¹³,

75 de dichtersbron Hippokrene op de Parnassus

78 nl. van het christelijk geloof

79 zanger in de Griekse mythologie die met zijn lier wilde dieren weet te temmen

80 de Griekse zanger Amphion die met de klanken van zijn citer stenen op elkaar kon stapelen

86 bewoners van de Lage Landen

100 beroemde Griekse dichteres van liefdesverzen; Catull': de Romeinse dichter Catullus, bekend om zijn vrijmoedige erotische poëzie

100 beroemde Griekse dichteres van liefdesverzen; Catull': de Romeinse dichter Catullus, bekend om zijn vrijmoedige erotische poëzie

105 de ten opzichte van de godsdienst kritische Voltaire

106 de in de oudheid levende, en dus heidense, dichters Vergilius, Horatius en Pindarus

113 Bethlehem, de geboorteplaats van de Messias (Micha 5:1)

[p. 597]

 

Een zang, die 't gloeiend hart verrukt van hemelingen!

 

 

115

Zo doet uw God gewijde toon,

 

Op 't spoor van Jesse's groten zoon¹¹⁶,

 

Het Oosters harpgezang ons in het Westen horen.

 

Zo praalt eens op uw glansrijk hoofd

 

Een prijs, die 't eermetaal verdooft,

120

Dat uwe kunst verwierf in onze weidse koren.

1792.

116 de bijbelse koning David, de psalmdichter

2. Aan een wijsgeer

Het korte gedicht thematiseert de verschillen tussen man en vrouw. Aanleiding is het beoefenen van de filosofie. De schrijfster wordt door een bevriende wijsgeer, hier aangeduid met de pastorale naam Amintas, onderwezen in de leer van de Duitse filosofen Wolff en Leibniz. Maar waarom mogen vrouwen toch niet naar ‘Pallas' koor’, de tempel van Minerva, de umversiteit? Omdat vrouwen mooi van lichaam moeten zijn, en mannen fraai van geest?

Ontvang wat u mijn pen uit dankbre vriendschap biedt,
Amintas! en herdenk, als gij dees letters ziet,
Hoe dikwerf uw vernuft, gesterkt door Wolffs gedachten,
Door Leibnitz voorgelicht, mij deed naar wijsheid trachten.
Ach! waarom heeft natuur geen maagden toegestaan,
Op 't mannelijke spoor in Pallas' koor te gaan?
Of wou zij 't schoon der leest⁷ alleen voor ons bijzondren⁷,
En wat den geest verfraait, in mannen doen bewondren,
Opdat de wereld niets volmaakt beschouwen zou?
Is 't zo, gelukkig man! leid dan de zwakke vrouw
Zorgvuldig bij uw licht op 't spoor van kunde en reden.
Uw deugd zij onze baak; bekoor ons door uw zeden;
Verwijfdheid tone zich in houding noch gelaat;
Onteer nooit uwe tong door laffe beuzelpraat;
Laat ons 't gezond vernuft in manlijke ogen lezen,
Dan zal het deugdzaam hart uw prijs, ons offer, wezen.

7 lichamelijke schoonheid

7 reserveren.

[p. 598]

3. De klagende Clarisse

In 1748, na de dood van Justus Conring, de man die zij niet mocht beminnen, dichtte Clara Feyoena van Sytzama deze klacht, waarin de achtergebleven vrouw haar gestorven beminde beweent. Het autobiografische aspect is duidelijk waarneembaar. Niet het vergeten zal troost brengen, maar het besef dat dit overlijden deel uitmaakt van Gods plan met de wereld. In het dienen van Christus kan de dichteres zich weer verenigd weten met haar dierbare overledene.

O Lethe¹, vloei toch herwaarts heen¹!
Dat ik mijn tranen in uw stromen af moog' spoelen,
En met mijn ramp vergeet mijn zuchten en gesteên;
Doe mijn gewonde ziel uw zachte hulp gevoelen!

Maar neen, geen Lethe heeft die kracht,
Wat ook het heidendom moog' van haar invloed dromen;
Daar vloeit een beter stroom, waaruit ik heil verwacht,
Een stroom, die 't smartlijkst gif des doods heeft weggenomen.

Die stroom ontsprong op Golgotha⁹:
O mocht ik t' allentijd mij in zijn vloeden baden!
't Geloofs-oog staart erop; die bron van Gods gena
Kan mijn vermoeide ziel verkwikken, en verzaden.

Onschatbaar vriend, aan mij ontrukt,
Ach, had ik aan uw zij van de aarde mogen scheien!
Maar neen, die vroege zege is u, niet mij, gelukt¹⁵,
Ik moest op uwe tombe een zee van tranen schreien.

O God, getuige van mijn smart!
Aanschouw 't beroerdst gemoed met vaderlijk meedogen!
Hoe duister is uw weg voor mijn gefolterd hart!
Nu ik mijn hartvriend mis, wie zal mijn tranen drogen!

O wreed herdenken aan 't genot,
Dat mij de liefde gaf, zo strelend voor mijn zinnen;
Hoe dierbaar was die tijd, hoe zalig scheen mijn lot,
Hoe heugelijk mijn heil bij 't onderling beminnen!

Toen wij, vereend door enen Geest,
Op wieken van gebeên de harten troonwaarts²⁶ zonden,
Toen gij, gewenste vriend, mij 't pad der deugden weest,
Mij leerde waar 't geluk der wijsheid wordt gevonden!

Al mijn verwachting is me ontvlucht,
Toen gij, o dood, den roem van Neêrlands zonen velde!
De zoetste hoop verkeerde in de allerwrangste vrucht...
O wankelbaar geluk, dat zoveel heils voorspelde!

1 de rivier der vergetelheid

1 hierheen

9 de heuvel waar Christus stierf aan het kruis voor de verlossing van de mensen

15 ten deel gevallen

26 nl. naar Gods troon

[p. 599]

 

Hoe billijk treurt dan mijn gemoed!

 

Wat smart haalt bij mijn smart! wat balsem kan die helen!

35

Wat storm haalt bij d' orkaan, die in mijn boezem woedt!

 

Slechts 't uitzien naar mijn graf schijnt mij met rust te strelen.

 

 

 

Maar neen! wie wederstreeft Gods raad?

 

Zou ik de Almogendheid haar vrij bestier beletten?

 

Zou God de onzichtbre raên³⁹, waar alles hier op gaat,

40

Alleen om mijnentwille uit de eeuwige orde zetten?

 

 

 

Zou ik zo snood ondankbaar zijn,

 

Om, 'tgeen zijn milde gunst mij geeft, niet op te merken,

 

Den troost-kelk weigren voor een teug van 't scherpst venijn,

 

En ontrouw in mijn kring, aan mijne taak niet werken?

 

 

45

Ik zwijg, ik zwijg eerbiedig stil!

 

Mijn God! geef lust en kracht om u mijn hart te geven,

 

En mij te buigen naar het voorschrift van dien wil,

 

Waarnaar, wat schepsel heet, omhoog en laag moet streven!

 

 

 

Was ik misschien te veel verkleefd

50

Aan 'tgeen me uw goede hand zo vriendlijk had geschonken?

 

Mijn Jezus, al verzoen 't! Gij die zo veel vergeeft,

 

O wil in zaalger min mijn kwijnend hart ontvonken!

 

 

 

Trek gij mijn oog van schepsels af,

 

Vest, vest op hoger goed mijn innigste verlangen,

55

Wees Gij alleen mijn doel, mijn blijdschap, rots, en staf,

 

En wil, als ik bezwijk, mij in Uw arm ontvangen!

 

 

 

Wat zou mij in dit tranendal,

 

Wat in het hemelrijk toch nevens U bekoren?

 

Versterk me in deze keus, totdat ik komen zal,

60

Waar rouwe noch geween mijn zaligheid kan storen!

 

 

 

Gij, zaalge! zo gij van mij weet,

 

Daar ik een holle zee vol klippen moet bevaren,

 

Uw deugden zijn mijn baak! - o troost in 't bitterst leed,

 

'k Ben reeds omhoog bij u, als wij op Jezus staren!

1748.

39 raderen

[p. 600]

4. Aan mijne dorp- en veldgenoten

In 1793, woonachtig op het buiten Heemse bij Hardenberg, richt de dichteres zich tot haar eenvoudige plaatsgenoten. Ze neemt geen afstand van de traditionele hiërarchische scheppingsorde, maar legt er anderzijds de nadruk op dat alle mensen gelijk zijn ten overstaan van God. Uit de werkzaamheden der eenvoudigen kunnen de rijken nog heel wat leren. Anderzijds hoeven de kleinen niet afgunstig te zijn op de groten, want rijkdom gaat met vele moeiten gepaard. De dichteres, die haar levenseinde ziet naderen, wenst haar dorpelingen tot in een verre toekomst veel voorspoed toe.

Denk niet, mijne veldelingen! dat ik achtloos u vergeet,
Of met onverschillige ogen zie uw warm en druipend zweet,
Zweet, dat bij den dauw des hemels dag aan dag onze akkers voedt,
En ten koste van uw krachten mijn behoeften mild voldoet.
'k Weet, schoon God in ruimer kringen mijn bestaan heeft uitgebreid,
Hoe bekrompen ik zou leven, miste ik uwe werkzaamheid.
Ben ik in een hoger aanzien, 'k aêm met u dezelfde lucht,
Zijt gij mijne landbewerkers, 'k eet met u dezelfde vrucht.
Dieren, planten, velden, stromen, 't koestrend licht van de eigen zon
Sterken ons afhanklijk leven uit dezelfde volheids-bron.
Alles, buiten rang en luister, heb ik hier met u gemeen;
Ik behoef denzelfden zegen, toef¹² dezelfde zaligheên.
Noeste landman! vlijtig dorpvolk! zuilen van een vrijen staat!
Voeders van der rijken weelde, en der armen toeverlaat!
'k Leer bij u hoe vlijt en kunde, is er 's hemels zegen bij,
Kleinighêen op 't grootst ontwikklen, banden zijn der maatschappij.
Gij geeft bij uw ploeg en spade, en in al wat gij verricht,
't Hart ontelbre zedenlessen, en den wijsgeer groter licht;
Toont hem in uw laagste werken trekken dier verheven hand,
Die 't beloop der schepping regelt in een groots en juist verband.
Waan niet, landman! dat een rijke, dien gij minder werkzaam ziet,
In zijn log en vadsig leven groter heil dan gij geniet.
Ziet ge uw uchtend vrolijk rijzen en verwerkt ge uw dag met lust,
Streelt een zoete slaap uw leden in een ongestoorde rust,
Vindt gij voorspoed op uw arbeid, op uwe akkers, in uw stal,
Groeit uw kroost in kracht en deugden, volgt de vrede u overal,
Dwaas zoudt gij dat lot verwensen voor een glorierijker staat,
Daar een heir²⁸ van bleke zorgen 't hart zo spaarzaam rusten laat,
Daar, als eer- en staatzucht woelen, wangunst eigen heil miskent,
Zelfbelang gewijde banden van natuur en rechten schendt.
Dank in uwen kring veel eerder de eeuwige Voorzienigheid,
Die zo wijs naar hoger orde 's werelds rangen onderscheidt,
En voor elk zijn eigen zegen, eigen lust en last bepaalt.
Zalig hij, die hier het rijkste door verheven deugden praalt!
'k Zwijg wat gij in vroeger tijden hebt tot roem van 't land gehoord

12 verwacht

28 leger

[p. 601]

 

Toen mijn veldfluit daarvan neurde^(*) door 't geluk van 't land bekoord.

 

Landdorp^(**)! daar ik vele jaren 's hemels voorzorg ondervond,

 

Dat mijn morgen zaagt verdwijnen voor mijn valen avondstond;

 

Bossen, velden, waar mijn stappen zijn geprent in lief en leed,

40

Waar mijn doffe lier haar klanken bij verpozing horen deed;

 

Mocht een lichtstraal van mijn dagtoorts dringen door het tijdgordijn,

 

En nog lang na mijn verscheiden uw bewoners dierbaar zijn!

 

Is de web hier afgeweven, waar ik mee ten einde snel,

 

Wordt mijn stoflijk deel ontbonden in uw sombre landkapel,

45

Staakt de dood dan mijn gebeden voor uw welvaart; hoort geen oor

 

Onze saamvereende zangen in 't gewijde tempelkoor,

 

Och! dat boven 't mos der eeuwen elk uw heil in de ogen straal',

 

Dat de zon van uwen voorspoed niet voor 's waerelds avond daal'!

1793.

Bron
Gedichten van vrouwe C.F. van Raesfelt, geboren Van Sytzama. Amsterdam, Johannes Allart, 1794.
(1) p. 3-8.
(2) p. 92-93.
(3) p. 137-140.
(4) p. 172-173.

Literatuur
S. Anema, Een vergeten dichteres uit de achttiende eeuw. Amsterdam 1921.
C. F. van Raesfelt-van Sytzama. Heemse. Hof-, bosch- en veldzang in vier zangen (ed. K. Oosterkamp). Hardenberg 1990.
J. Seldenrath: ‘De betekenis van Clara Feyoena van Raesfelt-van Sytzama (1729-1807) als kerklied-dichteres’. In:
J. Bekkenkamp e.a. (ed.), Proeven van vrouwenstudies theologie. Deel II. Leiden etc. 1991. p. 131-160; hierin een beknopte bibliografie van de dichteres op p. 132 noot 4.
AJG

(*) Heemse, Hof-Bosch-en Veldzang

(**) Heemse in Overijssel.