Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar

[p. 549]

Een religieuze autobiografie
Eva van der Groe
(Zwammerdam, gedoopt 6 februari 1704 - Kralingen (Rotterdam), maart 1770)

Eva van der Groe hoorde thuis in een echte predikantenfamilie. Haar vader Ludovicus van der Groe was dominee en hetzelfde gold voor haar twee broers. Zijzelf was de oudste van het gezin. In haar autobiografie roemt ze de vrome opvoeding die ze vooral van haar moeder heeft gekregen. Blijkbaar leefde die op het moment van schrijven nog, want ze bidt voor haar ‘zalige en spoedige bekering’. Deze schijnbaar paradoxale combinatie van gegevens kan verklaard worden door het bevindelijke milieu waarin Eva van der Groe verkeerde. Pas door een krachtdadige bekering, uitsluitend door Gods hand zelve, kan een mens tot waar geloof komen. Noch het geven, noch het krijgen van een vrome opvoeding is daarvoor garant. Dat blijkt ook uit Eva's levensloop. Ze doet wel belijdenis in de kerk, maar dat is toch niet meer dan een ‘uiterlijke zondebelijdenisse’. Op 22-jarige leeftijd trouwt ze met een Haarlemse koopman, Jan Pluymejoen: iemand die ‘lui en lichtvaardig’ is, maar waarvan God haar verlost - werelds gezegd, het loopt op een scheiding uit. Ze vervalt weer in ijdelheid, en maakt dan kennis met een ‘zeer vrome vrijster’. Weliswaar is die er vooral op uit om haar broer - de later in bevindelijke kringen befaamde ds. Theodorus van der Groe - te bekeren, maar iets van het nieuwe licht straalt toch ook op Eva door. Een depressie volgt vanwege haar zondige staat. Ze komt dan een ‘klein godvruchtig boekje’ tegen dat haar erop wijst dat al haar bidden etc. niet helpt als ze niet met God verzoend is. Dan geeft ze zich - met vallen en opstaan - aan God over.

In haar religieuze autobiografie, gedateerd Kralingen 1749, geeft ze, zoals zovelen van haar geloofsgenoten deden, een terugblik op haar leven en vooral over Gods ingrijpen daarin. Behalve deze levensbeschrijving schreef ze ook een werk over haar (geestelijke) ervaringen tijdens de zevenjarige Oostenrijkse successie-oorlog, toen de Fransen in 1747 de Republiek binnenvielen, waarna Willem IV als stadhouder aan het bewind kwam. Zoals bij zoveel van dergelijke geschriften het geval is, zijn er alleen latere drukken van bekend, in dit geval Een eenvoudig en echt verhaal over oorlog, kerk en staat (Zwijndrecht 1844). In 1977 is dit boek nog eens uitgegeven.

Bekeeringsweg van Eva van der Groe

Fragmenten uit de autobiografie die haar onbekeerde jeugd belichten.

Bekeeringsweg van Eva van der Groe, zuster van Theodorus van der Groe, in leven predikant te Kralingen, door haar zelve beschreven
a. [Verkeerde leeslust]

Nadat onze vader nu omtrent en een half jaar was overleden, bezocht de Here ons, drie kinderen, met ene ziekte, allen tegelijk; doch mij het zwaarste, zodat het scheen alsof mijn einde voorhanden was. Maar het behaagde den Here mij wederom tot gezondheid te brengen, hoewel met verlies van een gedeelte van mijn gehoor, dat ik naderhand wel enigszins heb wedergekregen,

[p. 550]

doch nooit geheel en al, zodat ik, gedurende mijn leven, meest altijd wat doof ben geweest.

Verder dertien of veertien jaren oud geworden zijnde, kreeg ik een krachtige trek tot lezen, waarin ik dikwijls dagen en nachten doorbracht; doch de boeken die ik bezigde, waren meest allen wereldse instrumenten, bestaande in romans, historiën, reisbeschrijvingen en poëtische werken. Hierbij kwam in 't vervolg nog dartel en werelds gezelschap, daar ik, hoewel buiten weten van mijn moeder, leerde spelen, en in vele ijdele en vrolijke ijdelheden uitmuntte, levende dus een tijd lang, buiten God en Christus in de wereld.

b. [Huwelijk]

Wanneer ik nu vervolgens den ouderdom van bijna twee en twintig jaren bereikt hadde, trad ik in het huwelijk, met een man van mijn jaren, fatsoen en omgang; doch welk huwelijk voor mij zeer ongelukkig was, om en door verscheidenen redenen, waarvan wel de voornaamste waren, dat deze man zijn beroep of koopmanschap, niet ter harte wilde nemen; maar zich begaf tot een onbeschrijflijk lui en zorgeloos leven, hetwelk dan ook, in het vervolg enen lichtvaardigen wandel veroorzaakte; over alle welke dingen, ik mijzelve dan doorgaans zo hogelijk kwelde, dat het zekerlijk mijn verstand gekrenkt zoude hebben, bijaldien de Here, (hoewel ik op dien tijd Hem nog niet kende) mij van dien man niet wederom, goediglijk had gelieven te verlossen; wat de Here ook, op Zijnen tijd, kwam te doen, na mij in deze weg vele wederwaardigheden te hebben doen ontmoeten, om, of het een middel mochte zijn, om mijn hart los te maken van al het ijdele, aardse en vergankelijke, waarin de Here echter zijn oogmerk niet bereikte; want zodra ik uit dezen naren weg verlost was, begaf ik mij wederom tot mijne vorige ijdelheden en wereldse gezelschappen.

Bron
Bekeeringsweg van Eva van der Groe, zuster van Theodorus van der Groe, in leven predikant te Kralingen, door haar zelve beschreven. Rotterdam 1838. (KB 938 E 36)
(a) p. 4.
(b) p. 8-9.

Literatuur
F.A. van Lieburg, Levens van vromen; gereformeerd piëtisme in de achttiende eeuw. Kampen 1991.
RS