Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar

[p. 144]

Contacten met de ‘zusters in den Heer’
Vrou Gerrits
(Medemblik, ca. 1580 - Texel, 6 september 1605)

Vrou (een toentertijd gebruikelijke voornaam) Gerrits is vaak verward met Soetken Gerijts/Gerrits^o. Ze hoort in dezelfde doopsgezinde kring thuis, schreef eveneens vrome liederen en haar liedboek lijkt op dat van haar voorgangster. Het is gepubliceerd door dezelfde uitgever die ook de latere drukken van Soetkens bundel verzorgde. In 1621 verscheen Een nieu Gheestelijck Liedt-boecxken van een jonge Dochter, ghenaamt Vrou Gerrits.

In de ‘Voorreden’ staan over haar enkele bijzonderheden: ‘Deze jonge dochter Vrou Gerrits, heeft haar van jongs op in de Heilige Schrift geoefend, alzo dat zij begon schriftuurlijke liedekens te dichten, toen zij dertien jaar oud was, ende heeft geleefd tot vijf en twintig jaar toe, ende is in de Heer ontslapen, ende heeft die jeugd een goed exempel nagelaten.’ Een toegevoegd ‘Kort verhaal’ geeft als preciezere bijzonderheid dat ze gestorven is op Texel, 6 september 1605.

Vrou Gerrits zal het werk van Soetken gekend hebben, maar de jongere schrijfster gaat toch eigen wegen. Soetken gaf een enkele keer aan, namelijk als het om voorgangers, ‘leraars’ ging, wie haar om een gedicht had gevraagd. Vrou Gerrits is veel guller met het noemen van adressaten en voor een groot deel zijn dat vrouwen. Ze noemt ze in de opschriften, bijvoorbeeld ‘Aan M.D.T.L.A.A.M.A. tot Hoorn’ en begint dan:

Aan u mijn zusters in den Heer
Moet ik een lied gaan dichten
't Geschiedt uit liefd' naar uw begeer
Oft u of mij mocht stichten,
Oft verlichten

26 Titelpagina van Een nieu Gheestelijck Liedt-boecxken (1621) van Vrou Gerrits

[p. 145]

Ook blijkt dat op deze wijze een soort correspondentie op gang kon komen. Meer dan eens wordt geschreven dat het gedicht op verzoek is gemaakt, en wordt ook om een antwoord verzocht, zoals in een gedicht ‘Gemaakt aan Aallet Heyndriks op Wiering’:

Aan u mijn zuster in den Heer

Moet ik dichten naar uw begeer

Hoewel mijn wijsheid is zeer klein

[...]

Dochter wilt dit in dank ontvaan

Uit liefde is 't aan u gedaan,

Dus wilt het weder laten niet,

Mij te schrijven een brief, of lied,

Verzoekt ons dra eens met malkaar

Want daar is groot verlangen naar.

Vrou Gerrits heeft, anders dan haar voorgangster, plezier in literaire vormen en ze vervaardigt graag acrostichons, gedichten waarin een naam verborgen zit, bijvoorbeeld wanneer de eerste letters van de regels achter elkaar geplaatst worden. Zo treffen we met gemarkeerde kapitalen aan Siberich Cornelisdochter, of Gwiert Pieters.

De hang naar schriftelijk contact spreekt eigenlijk uit het hele boekje. Er zijn gedichten voor de jeugd in Medemblik en in Twisk, er zijn welkomstgedichten en afscheidsgedichten, er is een bruiloftsdicht (en daarmee is ze vroeg, al volgt ze het voorbeeld van de doopsgezinde beroemdheid Karel van Mander). Al deze gedichten ademen een christelijke geest.

[Aan Siberich Cornelisdochter]

Het opschrift is als acrostichon in de eerste letters terug te vinden. Het lukte de dichteres niet het naamspelletje per regel voor elkaar te krijgen, zodat ze een enkele keer wat moest smokkelen. Vandaar dat in r. 11 NE staat in plaats van EN. Ook een persoonlijk gedicht als dit steunt geheel op bijbelwoorden. Om het acrostichon te bewaren is in een enkel geval de oorspronkelijke spelling gehandhaafd.

[Aan Siberich Cornelisdochter]

Naar de wijze: O lustelijke mei, hoe schoon staat gij ontloken

AAN u die ik bemin,
Suster al in den Here,
Is mijn schrijven, wilt het nemen in dank
Bereid moet staan uw zin
ERnstig naar Gods lere
Iagen daarna ons leven lank,
CHristelijk leggen onzen gank,
Claar moet schijnen als nu ons licht
Onder 't verkeerd geslachte
Roept God hiertoe om krachte,
NE ernstig bidt ende waakt,
Lust hebt en u vermaakt

[p. 146]

 

In Gods wet en geboden,

 

'S werelds lust dient gevloden,

15

DOCHTER hier van den zin wel smaakt.

Bron
Een nieu Gheestelijck Liedt-boecxken van een jonge Dochter, ghenaamt Vrou Gerrits, van Medemblick geboren, ende is inden Heer ontslapen op Tessel. Ende mitsdien dese Liedekens by velen verstroyt waren, zijnze met neêrsticheyt by malkanderen versamelt. Hoorn, voor Zacharias Cornelis, 1621. p. 16-17. (KB 1 D 19)

Literatuur
M.A. Schenkeveld-van der Dussen, ‘De vrouwelijke blik; Nederlandse dichteressen van de Gouden eeuw’. In: Arie Jan Gelderblom en Harald Hendrix (ed.), De vrouw in de Renaissance (Utrecht Renaissance studies). Amsterdam 1994. p. 11-27.
RS