Nieuwe testament (Noordnederlandse vertaling)

XVII

Ende doe si doer ghewandert hadden Amphipolim ende Apolloniam, doe quamen si totter stat van Tessalonien, daer der Joden sinagoga was. Ende Paulus na dat hi ghewone was, ghinc hi daer totten Joden ende op drie sabaochte al omme leerde hi hem van der scrifturen ende ontdedese hem ende dede hem te weten, dat Cristus liden moste ende van der doet verrisen ende dat die Ihesus Cristus is, die ic ju boetscappe. Ende somich van hem gheloveder ende sijn Paulo ende Sile toe ghevoghet, ende van den heydenen een groete menichte ende edelre wive niet luttel.

Doe beniden dat die Joden ende namen tot hem somighe boze manne vyt der ghemeente ende maecten een scare ende beroerden die stat, ende quamen bi Jasonis huys staende, daer Paulus ende Silas te herberghe waren ende wolden sie vyt brenghen onder den volke. Ende doe sie die apostelen niet en vonden, treckeden si Jasonem ende somighe brueders totten princen van der stat, ropende ende segghende: Dit sijn se, die dese stat in onrusten maken ende sijn hijr ghecomen, die Jason ontfanghen heeft, ende si doen alle jeghens des keysers ghebode, segghende dat Ihesus een ander coninch is. Ende mit desen woerden brochten sijt volc in roere, ende die princen van der stat, doe si dese dinghen hoerden. Ende si namen sekerheyt van Jasone ende van den andren, ende lieten se gaen.

Bi nachte lieten die bruders Paulum ende Silam gaen in die stat van Beroeam, ende doe si daer ghecomen waren, ghinghen si in der Joden sinagoghe, ende die edelste lude meest van Tessalonien hadden alle twoert Gods ontfanghen mit begheerten ende ondersochten daghelix in scrifturen of dese dinghe alsoe waren. Ende veel lude vyt hem worden ghelovende ende veel eersamer heydenre wive ende manne niet luttel.

Ende doe die Joden tot Tessalonen wisten, dat oec te Beroe dat woert Gods gheprediket was, doe quamen si daer ende beroerden alle die ghemeente. Ende die brueders gheleydeden Paulum, dat hi ghinghe altehant thent totter zee, mer Silas ende Thimotheus bleven daer.

Ende die Paulum leydeden, brochten hem al tot Athenen toe, ende Paulus hietse weder kiren ende beval, dat si Silam ende Thimotheum hem solden doen volghen, ende aldus keerden si weder omme.

Doese Paulus te Athenen verwachtede ende sach dat alle die stat tot afgodien ghegheven was, doe wart sijn gheest in hem beroert. Daer om disputierde hi inder sinagoghen mitten Joden ende mittien van Colenten, ende alle daghe disputierde [hi] op die marcte mitten ghenen die na hem hoerden. Doe disputierden mit hem somighe philosophen, die Emphicuri ende Stoyci gheyten waren, ende spraken somich:

[fol. 151v]

Wat wil dese woerde scheypheler segghen? Somighe ander seyden: Hi schijnt der nuwer duvele boetscapper te wesen, want hi hem Ihesum boetscapte ende die verrisenisse. Ende si venghen ende leyden tot den Arriopagum ende seyden: Wy begeren te weten, wat nuwer leringhe dit is, die van di ghesproken wert. Du brengheste nuwe dinghe in onsen oren, wy willen weten, wattet wesen wil. Want die van Athenen ende die vreemde gaste, die daer laghen, en achteden gheens dinghes dan wat nuwes te segghen of te horen.

Doe stont Paulus in die middel vander straten ende seyde: Ghi manne van Athenen, my duncket, dat ghi altemael sijt gheset in onghelove, want doe ic omme ghinc ende uwe beelde sach, vant ic een altaer, daer in ghescreven was: Den onbekenden gode. Daer om dat ghi onwetende oefent, dat boetscap ic ju. God hevet die werlt ghemaket ende alle dinghe die daer in sijn, want dese een Here is des hemels ende der eerden, soe en woent hi in ghenen tempelen die mit handen ghemaket sijn, noch en wert niet gheoefent mit menscheliken handen noch hi en behovet niemans, want hi ghevet allen menschen tleven ende ingheestinghe ende alle dinghe, ende hi hevet van enen menschen alle gheslechte der menschen ghemaket ende doet se wonen over al dat aensichte der eerden, ende hi hevet besloten die ghesette tide ende vytganghe haerre woninghe, Goede te soeken of sine licht mochten bevolen of vinden, al ist dat hi van enen yegheliken onser niet ver en is. Want in hem leven wy ende waerden beweghet ende sijn, alsoe als somich van juwen propheten oec gheseyt hebben: Ende wy [sijn] oec sijn gheslacte. Ende daer om, want wy sijn gheslacte sijn, soe en sijn wy niet schuldich te wanen, dattet gotlic is ghelijc te wesen den golde ende den zulver of den stene of datter mit conste of mitter menschen ghedachte ghemaket is. Ende God versmadet die tide deser onbekentheyt ende kondighet den menschen nu, dat si over al penitencie doen, om dat hi hem dach ghesettet hevet, daer hi die werlt in gherechtichede in ordelen sal in dien manne, daer [hi] in ghesettet hevet allen menschen tghelove te gheven, dien hi verweckede vander doet. Doe si der doden verrisenisse ghehoert hadden, bespottedent die somighe, mer die somighe seyden: Wy sullen di anderwerve hijr of horen. Alsoe ghinc Paulus vytten middel van hem luden. Ende somighe manne blevens hem by ende gheloveden, onder wien Dyonisius Arriopagita was ende een [wijf] heyte Damaris ende somich ander mit hem.