Nieuwe testament (Noordnederlandse vertaling)

XIX

Het ghesciede, doe Apollo was te Corinthen ende Paulus die overste lande doer ghewandert hadde ende tot Ephesum quam ende somighe jongheren vant, seyde hi tot hem: Hebdi den Hilghen Gheest ontfanghen ende si di ghelovich? Doe seyden si tot hem: Wy en hebbens niet ontfanghen noch ghehoert, ofter een Hillich Gheest is. Doe seyde Paulus: Waer in sijt ghi dan ghedopet? Si seyden: In Johans doepsel. Doe seyde Paulus: Johannes dopede dat volc inden doepsel der penitencien ende seyde, dat si gheloven solden in den ghenen die na hem comende ware, dat is in Ihesum. Doe hi dit ghehoert hadde, gheboet hi, dat si inden name des Heren Ihesu ghedopet worden. Ende doe hi hem die hande opgheleyd hadde, quam die Hilghe Gheest op hem ende si spraken mit tonghen ende si prophetierden, ende dese altesamen waren omtrent twalef manne.

Doe ghinc Paulus mit ghetrouwen moede in der synagoghen, drie maende al omme disputirende ende radende van den rike Gods. Ende doe der somich verherdet worden ende niet en gheloveden ende den wech des Heren voer al den volke vermaledieden, doe sciet hi van den luden ende versamende sijn jongheren in eens tirans scoele ende daghelix disputierde hi. Ende dat duerde wal twe jaer lanc, alsoe dat al die ghene die in Asien woenden, Joden ende heyden, twoert des Heren hoerden.

Ende God wrochte alle moghenthede doer Pauwels handen, alsoe dat die nachtdoke

[fol. 153r]

of die deken oec ghebrocht waert op die zieken ende die quellinghe ginghen van hem luden ende die boze gheeste ghinghen vyt.

Ende somic vanden Joden die daer omtrent woenden, die besweeres waren, begonnen oec die name des Heren Ihesu aen te roepen over die ghene die boze gheeste hadden ende seyden: Ic beswere ju bi Ihesum, die Paulus prediket. Een Jode, hiete Sceva, was een prince der papen, hadde seven kinder, die dat ambocht der besweringhe daden. Op een tijt souden si enen gheest besweren. Doe antworde hem die boze gheest ende seyde: Ihesum heb ic ghekennet ende Paulum weet ic, wie hi is, mer wie sijt ghi? Ende die mensche, daer die boze viant in was, settede hem toe ende waert haerre gheweldich ende waert hem te starc, alsoe dat si naket ende ghewont vyt dien huze ontfloen. Dat waert doe kont ghemaket al den Joden ende al den heydenen die tot Ephesi woenden ende op hem allen veel vrese, ende den name des Heren Ihesu makeden si groet, ende vele ghelovigher menschen quamen ende belieden ende kondigheden haer werken ende veel menschen van hem, die toverie of kokelie gheleert hadden, die quamen ende brochten haer boke ende si brandense voer hem allen. Ende die boke die daer ghebrant waren, worden gherekent, dat si ghecost hadden vijftich dusent penninghe. Alsoe vromelic wies dat woert Gods ende waert ghesterket.

Doe dit ghesciet was, wolde Paulus, alsoe hem die Gheest Gods in ghaf, doer Macedonien ende Achaien liden ende gaen te Iherusalem, ende seyde: Als ic te Iherusalem gheweest hebbe, soe moet ic oec Romen sien. Ende hi sende sijnre jongher twe: Thimotheum ende Erfistum, voer hem in Macedonien ende hi bleef ter tijt in Asyen.

In dien tiden ghesciede een grote onruste van den weghe des Heren. Want tot Ephesum woende een zulver smit ende hiete Demetrius. Dese plach sulveren kassekijns te maken, daer men Dianen, die afgodinne, in plach te setten, ende sijn werclude wonnen veel gheldes onder hem, ende [hi] vergaderde sijn werclude ende alle die van dien ambochte waren, ende seyde: Ghi manne, ghi weet, dat ons van deser neringhe groete winninghe is, ende ghi siet ende hoert, datse Paulus beyde in der stat van Ephesum ende volna oec inden gansen lande van Asyen leert ende trecter veel scaren of ende seyt, dattet gheen gode en sijn, die mit handen ghemaket waerden. Ende dit en sal ons niet alleen te verliese wesen, mer der groter Dianen tempel sal oec te nyete ghedien ende aldus sal haer macht verdervet

[fol. 153v]

beginnen te waerden, die van al Asien ende van der werlt gheofent waert. Doe si dit hoerden, worden si vervullet mit toerne ende riepen ende seyden: Diane, die godinne van Ephesum, is groet. Ende die stat waert vol van confusien ende si makeden alle vyt enen ghemoede een trappelinghe op die plaetse, ende si grepen twe van Pauwels ghezellen, die van Macedonien waren, die ene heyte Gayus ende die ander heyte Aristarcus. Doe wolde Paulus onder den volke ghaen, ende die jongheren en ghehenghedens niet. Ende somighe princen vytten lande van Asien, die Paulus vriende waren, senden tot hem ende baden hem, dat hi hem niet en gave under die trappelinghe op die plaetse. Ende die ene riep aldus ende die ander riep soe ende die kerke was confuys ende veel lude en wisten niet, van wat zaken dattet waren, dat die lude vergaderden. Ende die Joden die ghelove hadden, toeghen Allexandrum, enen jongher, vytter schaeren. Allexander teykende mitter hant ende begheerde, dat si stilleden. Hi woude den volke een verandwoerde doen. Doe die heydene wisten, dat hi een Jode was, doe riepen si alle als vyt enen monde [wel twe uren after een]: Groet is Diana, die godinne van Ephesum! Ende doe Allexander die scare ghestillet hadde, seyde hi: Ghi manne van Ephesum, wie is die mensche, die niet en weet, dat die stat [van] Ephesum hoeldet Dyana voer haer godinne ende voer Jupiters dochter? Ende want hijr theghens niet en is te segghen, daeromme behoert, dat ghi ju laet ghenoghen ende niet dwaselic en doet. Ghi hebt dese twe menschen hijr ghetoghen, die niet misdadich en sijn ende die ju godinne niet gheblasphemijrt en hebben. Mer ist dat Demetrius ende die ambochts lude, die mit hem sijn, enighe zake jeghens yemant hebben, men doet recht opten straten ende hijr sijn rechters ende raets lude, laetse malcander wroghen. Ende ist dat [ghi] yet van andren dinghen begheert, datter eeuwen aen ghaet, dat salmen witlic in die kerke berichten. Nu hoep ghi ju ende wilt die stat op ons trecken ende ons verderven, ende onser en gheen is misdadich, daer dit gheloep om ghecomen mach wesen. Ende doe hi dit gheseyt hadde, ghaf hi hem oerlof ende die ghelovighe menschen ghinghen van daer.