Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Nederduytsche spraakkonst (1712)

Informatie terzijde

Titelpagina van Nederduytsche spraakkonst
Afbeelding van Nederduytsche spraakkonstToon afbeelding van titelpagina van Nederduytsche spraakkonst

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.66 MB)

ebook (3.29 MB)

XML (0.82 MB)

tekstbestand






Genre

sec - taalkunde

Subgenre

taalkunde/algemeen


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Nederduytsche spraakkonst

(1712)–Willem Séwel–rechtenstatus Auteursrechtvrij

waarin de gronden der Hollandsche taale naauwkeuriglyk opgedólven, en zelfs voor geringe verstanden, zo ten aanzien der spellinge als bewoordinge, duydelyk aangeweezen zyn


Vorige Volgende
[pagina 313]
[p. 313]

Van de Deelwoorden.

DEelwoorden worden zo genoemd omdat zy aan de Werkwoorden deel hebben, en ook geboogen worden als de Byvoeglyke Naamwoorden; Zy worden verdeeld in Tegenwoordige en Verleedene; zynde de eerste Bedryvende, als Slaande, en de laatste Lydende, als Geslagen; deeze woorden worden ook in de Geslachten onderscheyden, en aldus geboogen.

 

Eenv.

NominativusDe Werkende Man
GenitivusDes Werkenden Mans
DativusDen Werkenden Man
AccusativusDen Werkenden Man
Vocativusô Werkende Man
AblativusVan den Werkenden Man

Meerv

Nom.De Werkende Mannen
Gen.Der Werkende Mannen
Dat.Den Werkende Mannen
Acc.De Werkende Mannen
Voc.ô Werkende Mannen
Abl.Van de Werkende Mannen

De Bedryvende Deelwoorden van 't Vrouwelyk geslacht zyn aan geen veranderinge in de Buy-

[pagina 314]
[p. 314]

ginge onderworpen, zo wel in 't Eenvoudig als in 't Meervoudig getal, als by 't vólgende voorbeeld blykt.

Eenv. Meerv.
Nom.De Naaijende VrouwNaaijende Vrouwen, in alle Naamvallen
Gen.Der Naaijende Vrouwe 
Dat.Aan de Naaijende Vrouwe 
Acc.De Naaijende Vrouw 
Voc.ô Naaijende Vrouw 
Abl.Van de Naaijende Vrouwe 

De Deelwoorden van 't Onzydig Geslacht buygt men dus.

 

Eenv.

Nom.Het Verwoestend Vólk
Gen.Des Verwoestenden Vólks
Dat.Den Verwoestenden Vólke
Acc.Het Verwoestend Vólk
Voc.ô Verwoestend Vólk
Abl.Van het Verwoestend Vólk, óf van den Verwoestenden Vólke

Het Meervoudig heeft Verwoestende Vólken in alle de Naamvallen.

Alhier staat ook aan te merken, dat indien het Lédeken een voorgaat, de eyndigende e van het Deelwoord, zo het van 't Manlyk Geslacht is, dan afgesneeden wordt, als De Werkende Man, en Een Werkend Man. Dóch in 't Vrouwelyk'

[pagina 315]
[p. 315]

Geslacht heeft zulks geen plaats; want het zoud oninschikkelyk weezen te zeggen, Een Werkend Vrouw, maar men moet zeggen Eene Werkende Vrouw. In het Onzydige zegt men altoos Een Vliegend Vogeltje, maar als 't Lédeken Het daarvoor staat, voegt men 'er wel eene e achter, als Het Vliegende Vogeltje. Ik zal nu nóg een Voorbeeld óf twee van de Buyginge der Lydende Deelwoorden neerstellen.

 

Eenv.

Nom.Een Bemind Man, óf De Beminde Man
Gen.Eens óf Des Beminden Mans
Dat.Eenen óf Aan den Beminden Man
Acc.Eenen óf Den Beminden Man
Voc.ô Beminde Man
Abl.Van Eenen óf Van den Beminden Man

Het Meervoudig heeft Beminde in alle de Naamvallen.

 Eenv.Meerv.
Nom.De Geslagen ManGeslagene in alle de Naamvallen
Gen.Des Geslagen Mans 
Dat.Den Geslagen Man 
Acc.Den Geslagen Man 
Voc.ô Geslagen Man 
Abl.Van den Geslagen Man 

Om dit in 't Vrouwelyke uyt te drukken, acht ik dat men behoort te zeggen, Eene Geslagene

[pagina 316]
[p. 316]

Vrouw, alhoewel my niet onbekend is, dat sommige het Vrouwelyk betékenen door Geslage; dóch het eerste gevalt my beter: want wie zal bestaan te schryven, Die Vrouw wierdt Geslage? Immers moet het weezen Geslagen; 't welk dan te kennen geeft, dat men de n daar niet missen kan. Indien iemand hier tegen inbragte, dat men ook niet schryft, Die Vrouw is geslagene; dien zoud ik tót antwoord te gemoet voeren, dat de eygenschap onzer taale zulks niet toelaat: want men zegt Eene ryke Vrouw; maar wie zal daarom zeggen, die Vrouw is ryke? Hieruyt blykt het dan dat die laatste e in zulk een spreekwyze achterblyven moet. Dit zelfde zy gezegd van de Deelwoorden Gevangen, Gedwongen, Gepreezen, Overwonnen, enz. welker Vrouwelyk Geslacht, gelyk ook 't Meervoudig getal, is, Gevangene, Gedwongene, Gepreezene, Overwonnen.

Deeze buyging hebben de Overzetters van onzen Nederduytschen Bybel ook gevólgd, als Gebrokene bakken die geen water en houden. Jer. 2. 13. Somtyds kan men in het eenvoudig getal des Vrouwelyken Geslachts de e ook achterlaaten, en zulks door een uytlaatings-teken vervullen, als Hy ging na de bescheyden' plaats. En als men Gezonde schryft in stede van gezondene, zouden 'er gevallen konnen weezen dat men 'er door verstonde, in gezondheyd zynde; als, Men schikte eenige welvaarende knechten uyt, maar de gezonde dienaars wierden ziek. En hoewel men

[pagina 317]
[p. 317]

veeltyds schryft Verscheyde persoonen, echter acht ik Verscheydene beter, te meer dewyl de Hoogduytschen ons zo voorgaan, zeggende Unterschiedene óf Verschiedene.

 

Eenv.

Nom.Een Verdrukte Man, en Eene Verdrukte Vrouw
Gen.Eens Verdrukten Mans, en Eener Verdrukte Vrouwe
Dat.Eenen Verdrukten Man, en Aan eene Verdrukte Vrouwe
Acc.Eenen Verdrukten Man, en Eene Verdrukte Vrouw
Voc.ô Verdrukte Man, en ô Verdrukte Vrouw
Abl.Van den Verdrukten Man, en Van de Verdrukte Vrouwe

Het Meervoudig zo wel Manlyk als Vrouwelyk is Verdrukte in alle Naamvallen.

 

Eenv.

Nom.Het Gedrukt Boek.
Gen.Des Gedrukten Boeks
Dat.Aan 't Gedrukte Boek
Acc.Het Gedrukte Boek
Voc.ô Gedrukt Boek
Abl.Van het Gedrukte Boek
[pagina 318]
[p. 318]

Het Meervoudig is Gedrukte Boeken in alle de Naamvallen.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken