Gedichten (2 delen)

[154] Moed aan het Fransche heeir op den intocht in Vlaanderen (p. 261)

toelichting	De in dit gedicht bezongen expeditie van het Franse leger vond plaats in 1645. Na een beleg van zes weken zou Duinkerken worden ingenomen, maar na enkele dagen werd het heroverd door Spaans-Nederlandse troepen. In oktober 1646 viel Duinkerken opnieuw in Franse handen. Het gedicht staat op p. 190-192 van Six' bundel.
annotatie
1	Ontsachtbaar heeir: Ontzagwekkend leger (vgl. wnt x, 2053)
	't Leelijende ryk: het rijk dat lelies in zijn wapen voert (wnt viii, i, 1537, deze plaats)
2	Dat goude kroon, noch ryksstaf heeft gelyk: dwz. Zoals geen enkele andere vorst en heerser het tot zijn beschikking heeft
5	Op: Op het geluid van
6	Te voet: dwz. Die wordt meegevoerd door voetvolk
7	Gesprongen, en geswommen: Dat is gesprongen en gezwommen (chiastisch verbonden met de ruiteryschap en de impliciet aangeduide infanterie)
7-8	de vloed Der Kolme: de stroom van de Colme, ten zuid-oosten van Duinkerken. De overtocht over de Colme had plaatsgevonden in de eerste helft van juni 1645 (Knuttel 5209 (1645), p. 4).
9	het land: nl. de Spaanse Nederlanden
11	Ter goeder stand!: Met het juiste doel voor ogen!
12	Dat fier bestaan: Die moedige onderneming
	werken: opleveren
13	Sa: Vooruit
	te moed: tegemoet

[p. 276]

14	eel: edel
15	Trek [...] aan: Trek ... op
16	Orliens: Gaston van Orléans (1608-1660), zoon van Hendrik iv van Frankrijk en aanvoerder van het Franse leger
17	Het leeger sladn: Haar kamp opslaan
18	het nest: dwz. Duinkerken
19	korts noch: nog kortgeleden
	slyk: modder, dwz. een armzalige positie
20	nu: in contrast met korts noch
22	krak: barst
23	waagh: dwz. economie
24	Dat: nl. Dat roofgat, dat
	dee schuilen: zich verborgen deed houden, dwz. het investeren in de scheepvaart ontmoedigde
25	Prins: nl. Gaston van Orléans
25-29	hier ... afgerecht: hier valt voor uw zwaard (uw leger) evenveel lof te verwerven (wnt vii, i, 1904, deze plaats) als het zwaard van Theseus of Hercules heeft verworven, uw zwaard, dat dapper en goed getraind is om deze zetel van de waterstropers door middel van een strijd te land te overwinnen. De passage is merkwaardig geconstrueerd. Ik heb geen zekerheid over de gegeven interpretatie.
30	de straat des Oceaans: de doorvaart naar de Atlantische oceaan
31	van nieuws, als van aalouds: op dit moment, zoals dat al van oudsher geldt
32	Te vallen aan, en 't pleegen van wat stouts: Aan te vallen en dappere werken te verrichten
33	Greevelingb: Het versterkte havenstadje Grevelingen, dat al in juli 1644 door Gaston van Orléans was ingenomen
34	Een waarburgh: Een vesting die de veiligheid ... garandeerde
35	klingh: zwaard
37	mee: eveneens
	des Kataloonjers roem: de trots van de Spanjaarden, nl. de versterking Mardijk, ten oosten van Duinkerken aan de kust. Mardijk werd aan de Fransen overgeleverd na een dubbele aanval; van de Fransen van de landzijde en van de Hollandse vloot onder Tromp vanuit zee (Knuttel 5209 (1645), p. 5; vgl. r. 72 hieronder).
39	Zoo scherp gedoornt: metaforisch voor: Zo zwaar gefortificeerd en bewapend tegen aanvallen. De metafoor alludeert waarschijnlijk op de naam van de bouwer van de versterking: Spinola.
40	der soute stroomen: van de zee
42	Dat: Zodat
	ontrent te komen: het aan te tasten
43	hoop: troep soldaten. Of: hoop(?).
44	het stellen op de loop: op de loop gaan
46	Hollands Leeuw: nl. de uit het noorden binnenvallende legermacht onder Frederik Hendrik, die in 1644 Sas van Gent had ingenomen en die op 4 november 1645 Hulst zou veroveren
47-48	versmelt, En braadt: nl. in de hitte van de zomer van 1645

[p. 277]

48	in wanne hutten: in scheve hutten, dwz. in schanskooien (?) (vgl. Kiliaan, 1599, die Wan onder meer met ‘pravus’ (scheef, misvormd) weergeeft)
49	Dat: Zodat
	rept het: als het Spaansche beest ... beweegt
	of hoofd, of staart: dwz. zijn voorhoede (bij een offensief tegen de Fransen), of zijn achterhoede (bij een vlucht voor het leger van Frederik Hendrik)
50	Strax brult de Leeuw: De leeuw terstond zal brullen (sluit aan bij Dat, r. 49)
	houdt het achterwaart: het terug zal houden
51	Die: Die leeuw
51-52	siende kans, Ontleegert springht: zal, als hij een kans ziet, uit zijn leger opspringen
53	Een nieuwe krans: Een volgende overwinning (vgl. de annotatie bij r. 46)
55	Vorst: Gaston van Orléans
	die Held: nl. Tromp, die in 1639 de Spaanse Armada bij Duins had verslagen
57	al de kust: de gehele kustlijn
58	oopen: nl. van de kapers en de Spaanse vloot bevrijde
	met rad beseilde steeven: dwz. met een snel opererende vloot
60	staagh omsweeven: onophoudelijk langskruisen
61	't Behulp: De materiële steun
	de ziel: de bezieling tot de strijd
62	Gevoestert: Gevoed, Aangekweekt
	werd: wordt
64	Verscheidelyk: In velerlei vorm
66	ontroeren: doen weerklinken
67	treên: zullen ... aantreden
68	deilen: zullen ... onderling verdelen
69-70	Wat tegenweer Vermach: Tot welk verweer zal ... nog in staat zijn?
71	van veer: van verre
72	Mardyks hooge veste: vgl. de annotatie bij r. 37
73-74	de poort Des vryicheits: de poort naar de vrijheid
74	geboort: bevolking
75	Zoo sie men: Dan zal men ... zien
76	Spaansche telgen: loten van de Spaanse stam
80-81	's Leeuwen maan, En slaans rapier: de manen van de Nederlandse leeuw en zijn slagvaardig zwaard