Gedichten (2 delen)

[367] Dank voor gesonde geneesmiddelen, aan Abraham Grenier rechtsgeleerden te Middelburgh (p. 630)

toelichting

Het gedicht is te dateren aan de hand van Six' ziektegeschiedenis. Als hij in 1656 in Spa is, stelt hij het begin van zijn kwaal, of van de ververgering daarvan, in de jaren 1649-1650 (vgl. gedicht no. [102], r. 23 en gedicht no. [114], r. 20). Op grond van r. 21 meen ik ook dit gedicht in 1656 te mogen plaatsen, maar dan vóór Six' negenweekse Spakuur in de zomer van dat jaar. Zie voor Six' vriend en reisgenoot Grenier het Register van namen. Dit gedicht staat op p. 475-476 van de bundel Poësy.

[p. 651]

aanotatie
titel	gesonde: heilzame (en: opgestuurde?)
2	geneegen hart: dwz. mij toegenegen vriend
3	U [...] liet aangeleegen zyn: U ... hebt bekommerd
4	slissingh: stilling (wnt xiv, 1830, deze plaats)
	onlydelyke: ondraaglijke (wnt x, 1718)
7	tot welleevens onderhoud: dwz. zich te houden aan juiste leefregels, zich aan een gezonde discipline te onderwerpen
8	beeternisse: beterschap (wnt ii, ii, 2221, deze plaats)
9	was: is ... geweest
10	geisren: geneesheren (wnt iv, 918, deze plaats)
	waanden: meenden te kunnen uitrichten, voorspiegelden te kunnen doen
11	Wat [...] al dreks: Wat voor een drek ... niet allemaal
	en in, en uitgejaaght: met geweld zowel in als uit het lijf gedreven
12	in reisgevaar, gewaaght: blootgesteld aan het gevaar af te moeten reizen, het lichaam te moeten verlaten. Of: blootgesteld aan gevaar, zelfs niet op reis?
13	kappers: kappertjes, als middel tegen het braken en als medicijn voor miltzuchtigen (wnt vii, i, 1542)
14	Cikrei: Cichoreibladeren of -wortels (wnt iii, ii, 2031)
	korent: krenten (wnt viii, i, 162)
	en meest gebraan: en bovenal wildbraad, of: en dat dan vooral gebraden (bepaling bij fyn vleisch)?
15	Geheeten Moeselaar, en Weesp: dwz. Die moezelwijn en bier uit Weesp tappen (vgl. voor een soortgelijke verschuiving van naam en produkt: gedicht no. [96], r. 660)
16	oeffningh: lichaamsbeweging (vgl. bijvoorbeeld Six' latere advies aan kuurgasten in Spa in zijn gedicht no. [101], r. 335 e.v.)
	viel: geschiedde, vond plaats
	naa het quam te pas: zoals het behoort, volgens het voorschrift (maar tòch hielp het niet)
17	Wat voordeel kan hy vinden?: dwz. Hoe zal hij nog baat kunnen vinden?
18	verslinden: verteren (vgl. wnt xiv, 1781)
20	Zulks: Zodat
21	voor ses jaar: meer dan zes jaar geleden
	aanminnigh: lieflijk, bekoorlijk
22-23	werd, in hem, nu [...] bespeurt: wordt in zijn binnenste nu als ... aangemerkt, dwz. ziet hij in zijn hart nu als ...
23	't verveelt hem dat hy spreek: het staat hem tegen te moeten spreken
24	al dronk hy sterker eek: zelfs als hij scherpe azijn zou drinken (wnt iii, ii, 3787)
25	grouwelt: heeft een afschuw (wnt v, 1198, deze plaats)
26	wandelt hy: dwz. als hij dan toch gaat wandelen
	strax werd [...] ingelaaten: wordt meteen ... binnengelaten, dwz. speelt ogenblikkelijk ... op
27	smelt: loopt ... leeg (wnt xiv, 2122 kent smelten in de betekenis ‘zich ontlasten, afgaan’ alleen in verband met vogels)
	noopt: pijnigt, kwelt (wnt ix, 2159)
30	Gekrompen: Ineengekrompen, Gekromd
	reegel: streep, lijn, of: lat (wnt xii, iii, 1258 en 1267)

[p. 652]

31	't cyffertal: de reeks cijfers
	omgekromde: gebogen (dwz. altijd gebogen geschreven)
32	leste: laatste (dus de z)
33	booven: dwz. erger, pijnlijker dan
34	Zoo: expletief, vat Maar op
	een rapier: een degen
	't ingewand: zijn binnenste, zijn gemoed
35	Wan: Als
	onnoosel: die zich van geen kwaad bewust is
	vileine: gemene, infame
36	't Zyn [...]: ‘Het zijn ...’ (directe rede)
37	heel veiligh: met grote stelligheid, zonder het minste gevaar voor vergissingen (wnt xviii, 1378 en 1382)
38	een heiligh: een heilige (wordt hier op een bepaalde over het vuur lopende heilige gedoeld?)
39	gloenden: gloeiende
	heeft: is
40	kent: erkent, aanvaardt
41	O! tyd, o! boose seeden: een variant van Cicero's ‘o tempora o mores’
42	Voortteelende ... reeden: Die het gevolg van zulke woorden zo goed als zeker zullen vermenigvuldigen, dwz. Die de roddels die van zulke woorden het gevolg zijn, zo goed als zeker zullen verspreiden (bepaling bij boosen seeden)
43	baat: zal ... baat brengen
	te weesen bly gemoedt: om opgewekt te zijn (vgl. wnt ii, ii, 2831 en iv, 1439). Kennelijk had Grenier hem deze goeden raad gegeven.
44	Daar: Terwijl toch
	self: juist
46	wyl: omdat
48	Van: Afkomstig uit (vgl. de annotatie bij de titel hierboven)
	stelt [...] aan een sy: zet ... opzij, aan de kant (wnt xv, 1278)
50	syn gedachtenis, van binnen: dwz. hij, in zijn gedachten
	d'uwe: uw gedachtenis, dwz. zijn herinnering aan u
51	voorsorgh: zorg, of: bezorgdheid over mijn toekomst? (vgl. Kiliaan, 1599: ‘Veur-sorghe. Provisio, cautio, cura’)
	leedt: zich getroostte
52	boesem: hart
54	vry: gerust
55	weedergaa: spiegelbeeld, portret
56	in doek, van vrouw Veronika: in de zweetdoek van de heilige Veronica
57	raakt [...] aan: verkrijgt, herwint
	frisch: verfrist, gezond
58	werd: zal ... worden
	neevens: naast
	heilingh: genezing
59	strekt [...] ten dienst: zal ... ten dienst staan
60	voorsienst, en onvoorsienst: met de meeste voorkomendheid en op de meest onverwachte wijze

[p. 653]

correctie

Op p. 476 van de bundel van 1657 staat in r. 50 van dit gedicht gedachtnis. In de lijst met Drukfeilen achterin de bundel is dit verbeterd tot gedachtenis.