Gedichten (2 delen)

[612] Prinsselijk inhaal, t'Amsterdam, [...] (p. 859)

toelichting	Vgl. de Toelichting bij gedicht no. [611].
annotatie
1	gebalder: gebulder, gedreun
3	't vyvers pad: kennelyk een paadje bij de buitenplaats ‘Ceulen’ van de familie Six van Chandelier in de Diemermeerpolder
4	boek, en Spaa houde: mijn tijd doorbreng met boekhoudkundig werk en een kuur met Spawater

[p. 825]

5	Dryerhande sinplaisier: Het genot van drie zintuigen (nl. reuk, gezicht en gehoor, vgl. de volgende drie regels)
10-11	d'ossemarkt Innehaalde: dwz. me de Ossenmarkt te binnen bracht. Six had kennelijk wel weet van de feestelijkheden op de Ossen- of Beestenmarkt (even buiten de Regulierspoort, bij het huidige Rembrandtsplein), maar realiseerde zich eerst indirect, dat het rumoer daarmee te maken had, althans, zo stelt hij het voor.
12	't Aansicht sweem: Het gezicht bezweek me, het werd me zwart voor de ogen
14	henghsteneijen: gegaloppeer
15	geswarm: gewoel
	veldgeschreijen: geschreeuw op een slagveld
16	Even of: Precies alsof
17	dat veld: het slagveld (genoemd in veldgeschreijen), of die ossemarkt?
18	gelos van ruiterschut: lossen van ruiterpistolen en -geweren
19	gestut: teruggestoten, afgeweerd
20	burgerbende: dwz. stedelijke schutterij
21	'k Socht te deisen met de vlucht: Ik maakte aanstalten op de vlucht te slaan
22	een steelingh: een burger uit de stad
23	versterkte: sprak ... moed in
25-26	verandert [...] uw gelaat: trek een angstig gezicht
28	Strekt: Dient
29	de vendels, met ons kruis: de vaandels met ons wapen (van drie kruisen)
30	Door: Door toedoen van
	verkooren: uitgelezen, geselecteerd
31	dat vast vergaarde: dat zich vastberaden heeft verzameld
32	Huiden: Vandaag
34	van 't huis des stads: door de regenten van het stadhuis
35	veel schats: de grote rijkdom van Amsterdam (waarvoor de Oranjes de voorwaarden schiepen)
36	onser paalen: van ons grondgebied
39	robyne velden: de donkere avondhemel (waarin Frederik Hendrik als het ware een sterrenbeeld vormt)
40	geblik: geflikker, getwinkel
41	Dus: Zo (nl. door die woorden)
	verquam: kwam ... bij, raakte ... opgelucht
43	naa de beestemart: vgl. de annotatie bij r. 10-11
46	Voor dry maanden: Langer dan drie maanden geleden. De ontvangst vond eind augustus plaats.
47	Van den hoofde, tot de teenen: dwz. Overal, Alom
48	een bloemgard ongeschent: een frisse (niet verwelkte) tuil bloemen. Six doelt op de kleurige uitmonsteringen van de ruiters.
50-51	aan ... linteweevery: in de vorm van veren en geweven zijden linten
52	Mochten: Konden
53	dat Meulekruid van Krook: dat buskruit uit de fabriek van Abraham Pietersz. Croock, een gefortuneerd handelaar en fabrikant van buskruit (Elias, Vroedschap 1, p. 464). Heette zijn fabriek ‘de Meulen’, of doelt Six op de aanduiding ‘buskruitmolen’?
55	Leek: Scheen ... toe

[p. 826]

56	onsichtbre bloemenrook: niet-zichtbare geur van bloemen (anders dan de wel zichtbare kruitlucht)
57	voogelsingen: vgl. Six' eerdere vermelding van de kleuren en geuren van de bloemen en het gezang van de vogels in zijn tuin (r. 6-8).
59	in de poort: dwz. door de Regulierspoort de stad in
61	weer verset: opnieuw versteld staand
63	om 't koorlykst: de ene groep nog mooier dan de andere
	verbeijen: zich ophielden
65	met een slagh los branden: met één knal afvuurden
66	Staagh: Steeds herhaald
68	landen: belanden, aankomen
72	En geënt op synen stam: dwz. En ook aangetrouwd aan het huis van Oranje
75	van Waavrens troep: door de schuttersafdeling onder bevel van Joan van Waveren (1613-1670), kapitein der burgerij sinds 1650 (Elias, Vroedschap 1, p. 509)
	geleidt: begeleid
76	den bouw der Vreegodinne: het bouwwerk van de godin Vrede. Six doelt op het stadhuis op de Dam: het timpaan aan de voorzijde van het stadhuis wordt bekroond met een beeld van de Vrede.
77	Neergedaalt uit Freeryks throon: (de Vreegodinne,) die is neergedaald uit de hemel waar ‘Vrederijk’ Hendrik nu troont (vgl. r. 38-40)
78	dat hof: dat vorstelijk gezelschap
79	In 't verdek op koetsestangen: Onder het baldakijn, dat op stijlen rust (vgl. wnt vii, ii, 5009, koetspilaar: een der stijlen waarop de hemel -van een bed- rust)
80	Van: Door
	Burgergoon: ‘goden der burgerij’, burgemeesters
81	de welkomst: de ingehaalde stoet
82	het oude heerenhof: het Oudezijds Herenlogement aan de Grimburgwal
83	Saa gehelmden: Vooruit, schutters!
84	Van de laapan: In de ‘laadpan’ (de plaats voor het kruit aan een geweer, vgl. wnt xii, i, 265)
85	Op den waapengalm: Op het weerklinken van de krijgsmuziek
89	Staa ik mee niet: Al sta ik ook niet
90	offerhanden: offeranden (nl. reukoffers van buskruit)
91	Noch: Toch
	koen: trots
92	Dat te volgen, en wat nutters: dwz. Het voorbeeld van hun offerande te volgen en wel op een iets ‘nuttiger’ wijze
95	Wat: Alle rijmen, die
	in zal binden: in zich zal verenigen, zal bevatten
96	Wed ik niet zo snel verdween: Zullen, wed ik, niet zo snel verdwenen zijn
99-101	Maar ... licht: Maar wat mijn rijmerij nu zou ondernemen is, bij haar taak de zon bij te lichten, ongeveer een dwaallichtje vergeleken bij zo'n licht
102	braaf: krachtig
104	Voor het Haagsche hof, in dicht: In dichtvorm, mij richtend tot de vorstelijke gasten uit Den Haag
105	Oranje: de Prins van Oranje, Frederik Hendrik

[p. 827]

106	rechterhand: dwz. echtgenoot
107	Ingeoegst: Behaald, ‘Binnengebracht’
110	't Land den koning af dee sweeren: Ertoe leidde, dat het land de koning van Spanje afzwoer
111	In den eed, aan Staatsche heeren: Bij welke afzwering het land trouw zwoer aan de heren van de Staten Generaal
112	Op het wraakpunt van de zy: Zwerend op het scherp van het wraakzuchtig zwaard van zijn zijde (?)
113	Voeght het: Al is het gepast (hier)
116	Maar: Uitsluitend
118	kroonen: vorsten
	hoeken: windstreken
120	den staat: de Republiek
121	toombestieren: mennen van 's lands teugels, dwz. bestuur
122	Streek: Verwierf
123	om de handelkans: omwille van de handelswinst
124	Boschen: dwz. Hele bossen van scheepsmasten
126	Oost, ook westwaarts: Uit Oost-Indië komend, maar (toch) ook uit West-Indië
127	last te veilen: de lading te verhandelen
128	Zeilen teffens van het strand: (En) gelijk weer weg te zeilen van de kust
132	van den vrost bekneepen: bekneld door de vrieskou
134	Vlie, en Texel, Amstels haaven: Wachtend in het Vlie, het Texelse gat en de Amsterdamse haven
135	die braaven: die edele helden (de in r. 116 reeds genoemde)
137	't Land bepaalden: De grenzen van de Republiek uitzetten
139	wat op den roof dorst gaan: alle kapers
141	Wat krak: Een hoe grote terugval ...!
	die groote dood: de dood van die grote Frederik Hendrik (1647)
142	in d'eerste vreedetyden: bij 't aanbreken van de vredetijd (van de eerst in 1648 officieel gesloten vrede van Munster)