Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

189. Bekaaid ergens afkomen,

d.w.z. slecht afkomen van iets, er schaap afkomen (Gunnink, 201); teleurgesteld zijn; sedert de 17^de eeuw gebruikelijk (Winschooten, 18). Wellicht is (be)kaaien verwant aan (be)kauwen, een wisselvorm van (be)keeuwen, dat in de Zaanstreek (Boekenoogen, 410) gezegd wordt van visschen, die in slecht water boven komen om lucht. De eerste bet. van ‘bekaaien’ moet dan geweest zijn in zwijm vallen, gaan sterven, in welken zin het in de 17^de eeuw ook voorkomt; vandaar in zwakkere opvatting krijgt ‘bekaaid’ de bet. van versuft, verbijsterd¹⁾, verlegen, bedot, teleurgesteld en van zaken: bedorven, verkeerd (vooral in Zeeland); zie voor deze afleiding Ndl. Wdb. II, 1559. Anderen zoeken verband met het 17^de eeuwsche, en ook in de duitsche zeemanstaal voorkomende, bekaeit, gezegd van een schip, waarvan de voegen door de zonnewarmte loslaten; ook een schip waarvan de zeilen bij windstilte slap neerhangen (vgl. Ndl. Wdb. II, 1560; F. Kluge, Seemanssprache 38; Franck - v. Wijk, 45, waar ook gewezen wordt op het zweedsche illa bekajad, ‘slecht er aan toe’). Opmerkelijk is het evenwel dat bekaaien ook voorkwam in den zin van bevuilen, en wij thans ook zeggen: ergens smerig wegkomen; er bescheten [vgl. Halma, 59: beschijten, bedriegen; fri. biskiten, bedriegen naast biskiter, bedrieger en biskiterij, bedriegerij; Antw. Idiot. 214: met iets bescheten uitvallen, mislukken; drentsch: beschieten, bemesten, bedriegen, syn. bedrieten (Bergsma, 41); bekakt (Harreb, III, 3), fri. bipisse, vuil, belabberd (eig. bevuild; vgl. nog Bruijel, 93: belabere, beetnemen] afkomen²⁾. Vgl. verder Halma 64:

1) Bij Speenhoff II, 90:

Anna Marie, lollige troel,
Als ik je zie mot ik je aaien,
Als je eens wist wat ik gevoel,
Zou je bekaaien,

beteekent bekaaien nog verbijsterd zijn, gek staan kijken.

2) Zie voor dezen overgang van bevuilen tot bedriegen een artikel in Beitr. XXXVIII, 336 en vgl. Taal- en Letterb. IV, 205-217; Tijdschr. voor T. en L. VIII, 312.

[p. 76]

bestruiven, bekakken, bedriegen; ook bedotten komt voor in den zin van bevuilen. Voor Zuid-Nederland zie De Bo, 96: bekaaid, verkeerd, verdraaid, ongunstig, slecht, dronken; in het Friesch: bikaeid weikomme.