Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

443. Daar gaat een dominé voorbij.

Deze zegswijze wordt gebruikt, wanneer in een gezelschap plotseling allen zwijgen. Hoogstwaarschijnlijk heeft de uitdr. hieraan haar ontstaan te danken, dat men in een gezelschap uit vrees voor de berisping of de terechtwijzing van een predikant of den kerkeraad bij een danspartij, eene duivelsche zonde, plotseling ophield, bij de waarschuwing dat er een dominé of een ouderling voorbijging. Gekscherender wijze wordt dit nu ook gezegd, wanneer te midden van een druk gesprek een plotselinge en onverwachte stilte heerscht, alsof er onverwacht een predikant langs de deur ging, die over het een of ander onvertogen woord, dat hij kon hooren, de aanwezigen zou kunnen onderhouden. Vgl. o.a. Mgdh. 201: Als het lawaai even ophoudt, beweert meneer Gorissen dat er 'n dominee

[p. 174]

voorbijgaat; Kmz. 275: Daar gaat 'n dominee, 'n pastoor en 'n rabbi voorbij, zei Busse uit den toon. - Ja, hoe vreemd als 't zoo ineens stil is, beweerde juffrouw Henriette Rons.

De Grieken zeiden hiervoor Ἑρμῆς ἐπεισῆλε; de Duitschers en de Spanjaarden es geht ein Engel durchs Zimmer of es flog ein Engel durchs Zimmer; pasado un angel; da kommt ein Leutnant in den Himmel (of wird selig); ein Offizier bezahlt seine Schulden; et genk en Polizeidainer düärt Sâl (of de Stuawe; Wander, III, 1372); fr. un ange vient de passer. Zie Suringar, Erasmus, 212; De Roever, Van Vrijen en Trouwen, 225; De Cock¹, 273; Reuter, 25; Harreb, I, 142 a en vgl. het fri.: der giet in dominy foarby of dominy komt er oan. In Zuidndl. dial. zegt men hiervoor: Nu zou 't goed zijn om peeën, haver of lijnzaad te zaaien; bij ons 17^de eeuw en dial. nog: 't Is hier goed haver of speuriezaad zaaien (Ndl. Wdb. VI, 147); hd. es wäre gut Hafer säen (Wander II, 257). Zie n^o. 245.