Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

689. De gewoonte is (of wordt) een tweede natuur,

d.w.z. men kan aan iets zoo gewoon raken, dat men het doet, alsof het altijd in onze natuur had gelegen, alsof het ons altijd eigen geweest ware. Deze gedachte dateert uit de oudheid. Ze komt voor bij Aristoteles, Rhetorica, I, 11; Cicero, de Finib. V, 25, 74: Voluptarii..... dicunt consuetudine quasi alteram quamdam naturam effici; Augustinus, de Musica VI, 14, 28: Consuetudo quasi secunda natura dicitur; mgri. δευτέρα φύσις συνήθεια.⁴⁾ Bij ons luidde dit spreekwoord ook: wennis of aanwenst is de (of een) tweede natuur; zie verder Sp. der Sonden, 15695: Oude gewoente nature bediet; in Doct. II, 263: Langhe gewoente can maken ene ander nature; syn. van aert es een vast tabbaert (of cleet); Spieghel, 61, vs. 359: ghewoont, een tweede vrouwnatuur; Harreb. III, 99 b; Ndl.

4) Philologus, LXXI, 549.

[p. 271]

Wdb. IV, 2132; Wander I, 1681 en Otto, 90; fr. l'habitude est une seconde nature; hd. Gewohnheit ist die andere Natur; eng. custom (or use) is a second nature.