Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

818. Onder de hand,⁸¹⁸

d.w.z. niet openlijk, in het geheim; mnl. onder (den) dume; ndl. en zuidndl. ook uit de hand (17^de eeuw; mnl. uter hant); hd. unter der Hand; fr. sous main; eng. underhand(ed). Van eene verkooping gezegd: zonder tusschenkomst van een openbaar ambtenaar, onder(s)hands, hetzelfde als uit de hand (hd. aus der Hand; fr. de la (ou à la) main); eng. offhand, by hand); syn. iets onder de pet koopen. Volgens Schuermans, Bijv. 215 zegt men in het Westvlaamsch ook onderduims en onderkotig. De beteekenis in den loopenden tijd, welke deze uitdr. ook heeft, moet hieruit worden verklaard, dat de hand ook als zinnebeeld van nabijheid, in ruimte en tijd genomen wordt (vgl. naderhand, mnl. na of naer der hant, ophanden (o.a. Winschooten, 157: Daar is wat op handen: daar is een potje te vuur; eng. at hand); vroeger ook op de handen of op de hand¹⁾, thans, voorshands, enz.; in dezen zin staat zij dus gelijk met het vroegere onder den tijd, fri. ûndertiid, in den tusschentijd. In het Ndl. Wdb. V, 1826 wordt als oorspr. bet. aangenomen: terwijl men iets onder (de) handen (Zuidndl. onder de hand) heeft, en vandaar overdr. terwijl iets anders plaats heeft, middelerwijl, intusschen. Zie ook Mnl. Wdb. V, 322; 355 en n^o. 507 noot.

818 l. de la main à la main.

1) Ndl. Wdb. XI, 794; fri. op hân wêze.