Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

[p. 240]

2002. Een schoelje,

d.w.z. een gemeene kerel, een schoft¹⁾, een jakkepoes²⁾; ook hier en daar in Zuid-Nederland (Antw. Idiot. 1081). De eig. beteekenis van dit scheldwoord is ovenpaal, in welken zin in Zuid-Nederland schoelie nog bekend is (Schuerm. 521 b; Antw. Idiot. 1082); vandaar: gemeene kerel, welken overgang van beteekenis we ook waarnemen bij gaffel, loen en schudde (eig. gaffel, daarna schelm, schurk, fri. skodde); zie Van Helten Proeven, 85; 87 en n^o. 201. Of dit schoelje verwant is met het ofr. escouillon, escouvillon, nfr. écouvillon, ovendweil, ovenwisscher, eng. scullion, keukenjongen (Franck-v. Wijk, 588; Vercoullie, 253) is onzeker (Tijdschrift XVI, 85³⁾. Bij de Roovere, 178 komt schoelie reeds als scheldwoord voor; zie ook Spaan, aan den lezer; Halma, 570: Schoelje, een deugniet, un vaurien, un maraud, un coquin; Br. v. B. Wolff, 129; enz.

1) Zie dit woord bij Sewel, 707; Halma, 571; Steijnen, Verbijsterden, 78; Antw. Idiot. 2019, Franck-v. Wijk, 589 houdt dit schoft voor hetzelfde als ‘schoft van een dier’. Voor den overgang van beteekenis wordt gewezen op bonk en invloed van andere met sch beginnende woorden als schavuit, schoelje, schobberd. In het hd, dateert 't uit het nd. overgenomen schuft uit de 17de eeuw als ‘spottname für einen armseligen Menschen, später auf moralische gemeinheit bezogen (Paul, Wtb. 466).

2) Zie Ndl. Wdb. VII, 153.

3) Aldaar wordt het gehouden voor een aan het Jodenduitsch ontleend woord.