Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2176. Stiekem (of stiekempjes),

d.w.z. stil, in 't geheim; heimelijk (adj. en adv.); een stiekemerd, iemand, die in 't geheim leelijke streken uithaalt, dien men niet kan vertrouwen. Stiekem is van hebreeuwschen oorsprong en herinnert aan het hebr. sjetieka, het stilzwijgen, hoogd. uitgesproken sjtieke, van sjatak, zwijgen; vgl. Kluge, Rotw. 236: stikum (18^de eeuw), stille; bl. 306: stiko, Stille, Schweigen (19^de eeuw); bl. 439: stîgem, still. Zie Köster Henke, 66; Gunnink, 216; Nw. School, V, 210: Die hebben me daar,

[p. 318]

zo stiekem weg, mekaar knap zitten maken; Handelsblad, 26 Oct. 1914 (ochtendbl.), p. 2 k. 1: Als de Duitschers heengaan, vertrekken ze met de nevelkar, stiekum in den nacht; Nkr. VIII, 31 Oct. p. 6: Het gebeurde wel eens dat een van je kameraden je stiekum een pannetje warm eten bracht; Kunstl. 11; 141: Die f'rstond s'n eige stikum met de dufel; 276: Ze moesten eens stiekem komen kijken; Kunstl. 14 (stiekempies); Amstelv. 136 (stiekempjes); Menschenw. bl. 21 (stikempies); bl. 243: Z'n stiekeme vrijagetje; bl. 486: Hoe lekker hij hier stiekem zijn kermis hield; Schakels, 73: Met me stiekeme zaken heeft-ie niet noodig; Het Volk, 19 Juni 1914, p. 2 k. 3: Een post van 3000 gulden, die door het vorige ministerie stiekum buiten de kamer om aan kerken was toegestopt; Boefje, 11: Dat was een suffert, een sloome¹⁾, een stiekemert; fri. stikem, stikum; stikemert, leukerd, die schijnbaar onnoozel met list zijn doel bereikt; Molema, 403: hij holt hom stiekom, hij zegt niets; stiekom alle week, geregeld elke week; Boekenoogen, 1005; Bouman, 103: stiekem, stevig, stijf; hij gaat maar stiekem door, stijfweg zonder omzien; Opprel, 85; V. Schothorst, 206; enz. Een van stiekem afgeleid wkw. stiekemen komt voor in Kunstl. 52: In z'n eigen huis stiekemde smuigerig gekonkel over z'n failliet.

1) Dit ‘sloom’ (ook slom) komt in het Bargoensch dikwijls voor; vgl. Köster Henke, 63: sloom, langzaam; sloome, suffer; sloome duikelaar, iemand die door zijn luiheid ten onder gegaan is. Iemand die geen lef heeft (zie voor dit laatste o.a. Op R. en T. 89; Nkr. II, 19 Jan. p. 4; Amst. 46 (slomme duikelaar); Onze Volkstaal, III, 253: slome duikelaar (in tooneeltaal), een martelaar in de kunst (volgens Voorzanger en Polak, Het Joodsch in Nederland, bl. 33 een bekend Amsterdamsch personage, wiens naam Forster was en wien veel luimige zetten toegeschreven werden); Haagsche Post 1 Dec. 1917 p. 1 k. 4: De politieke slangenmenschen en sloome duikelaars in onze Tweede Kamer (hier duikelaar in letterlijken zin). De oorspr. beteekenis der uitdr. ‘de held van allerlei anecdoten en kwinkslagen’ is verduisterd doordat sloom (shlaum, shelaumauh = Salomo) in verband gebracht werd met het adjectief sloom (zie N. Taalgids X, 284); Landl. 292: Z'n pet stond zoo sloom op z'n ooren; Jong. 111: Hè, hè, je kan ons toch niet krijge, sloome! bl. 113: Hoor 'm reis aangaan, die rakker van den ‘Sloome’; Jord. 318: Gaùj dèt op de Seidaàk ùyt swaàn, es je 't kwaàt wil weise, slaume!.... sputterde Neeltje Terwee; Jord. II, 84: Zoo een sloome kaasdraaier! Nw. Amsterdammer, 8 Mei 1915, p. 7 k. 2: Die sloome goeierd. - Hiernaast een wkw. sloomen (Nw. School, VIII, 214: Je bent zeker al benoemd hè, sloomde ik) en een znw. sloomigheid (in Nw. Amsterdammer, 2 Jan. 1915, p. 2 k. 3). Waarschijnlijk is het ndl. sloom verwant met sluimeren en het mnd. slomen; zuidndl. sluimmen, sluipen, stilletjes wegnemen, bedekte middelen gebruiken (Vercoullie, 264; De Bo, 1041; Schuermans, Bijv. 305).