Sa wie 't sawat

[p. 146]

16 Guozzen

Myn earste spantsje blesguozzen krige ik fan Pier de Haas út Aldegea yn Wymbritseradiel. Hy hie der jierren mei jage, mar it gesleep it fjild yn mei bakken fol guozzen waard him op syn âlde dei wat te beswierlik. Dat as ik der goed op paste, koe 'k wol in jong spantsje meikrije. Hy fearrebanne se ek noch foar my. Fearrebanje fine jo net yn 't wurdboek, mar it bestiet dus wol. Jo bine mei in losse fear de útein fan de rjochterflerk by inoar, sadat de goes net mear fleane kin. Dienen wy soks net, lei Pier de Haas my út, dan koe 'k dat spantsje guozzen wol meinimme nei de Wylgen, mar as ik se dêr op it hiem losliet, dan gyngen se daliks op 'e wjuk en wienen se de selde deis werom op it âlde stee yn Aldegea.

Ik krige myn guoske de earste maitiid daliks oan it brieden en dat wie al in moai sukses, want it hipt nau by dy fûgels. Mar dat nust lei op de rûchskerne en de aaien binne ferbroeid, koe 'k achternei wol begripe. Der kaam yn elk gefal neat fan. De selde simmer pluze de garre syn handicap fan de rjochterflerk en sette ôf. Hy fleach nei Smellie en bejoech him dêr tusken de heal-nuete en degenerearde wite soartgenoaten. Twa jûnen ha 'k mei syn wyfke oan 'e igge fan 'e Wide Ie sitten en se rôp him algeduerigen oan, mar hy kaam net, de rakkert. Folkert van der Meer fan Earnewarre levere my in nije garre en mei de garânsje dat dit mantsje ús net yn 'e steek litte soe.

No, dat wie ek sa. Ik krige der seis piken by en dêr waarden fiif fan grut. De oare maitiid wie 't feest yn de dobbe by ús achterhûs. De garre peare mei elkenien dy't der oanstriid ta hie en dat wienen de measten fan syn eigen piken. Op 't lést

[p. 147]

hie 'k ûnder de skûle mem en dochters neist inoar sitten te brieden. Komt dit wol goed, frege ik Folkert. Incest komt yn de bêste húshâldings foar, sei Folkert, en by guozzen let it neat.

Hy hie al wer gelyk, it hat him yn elk gefal by ús skoan rêden. Ik hie yn it fjirde jier trettjin guozzen op it hiem en dat wie it doel: in eigen lokstâl dêr't ik hjerstmis mei it fjild yn koe tejeien.

It hie simmerdeis noch oare foardielen. De guozzen bepluzen it heule hiem, ik hoegde noait te meanen. As it gers by ús op wie, namen se buorman syn tún ek noch mei. Jo moasten al de grientetún goed yn 't gaas sette. En it wâde neffens myn frou wat yn. Want de guoskes sieten moarns op 'e stoepe op my te wachtsjen en skieten yntusken frijwat. As jo guozzen goed op 't foer ha en der stiet in protte gers op it hiem dan ha se wat it skiten oangiet in frij heuge frekwinsje. Ik ha dat wolris byholden en dan komme jo al gau op in keuteltsje foar elke seis minuten. Se skite skjin, de iene ein is wyt en de oare ein grien, en it rûkt net. Heul oars as honneen kattestront, dêr bin 'k fiis fan. As guozzestront opdroeget, bliuwt der skjinne smoargens fan oer dat jo mei de kruimeldief maklik fan de fêste flierbedekking ôfsûgje kinne. Dat sei ik ek noch tsjin myn frou, mar dy tocht der even oars oer. Likegoed wie hja op 't lêst ek wiis mei ús guozzen. Dan sieten wy simmerdeis bûtendoar en kaam de kloft te dachsizzen. Se lutsen jo even oan 'e broeksboksen en krigen in moalkoekje. As de garre blaasde, wie de kat samar fuort en sels ús bijke hie respekt foar de âld man. Us reaweiten hoanne doarste him oan, dat ha se yn in earlike twakamp útmakke. Sûnt stapten se mei in bôge om inoar hinne. Sa wist elk syn plak by ús op it hiem. En nachts pasten ús guozzen goed op. As ik myn auto it hiem opried, seinen se neat, mar wie 't in frjemden-ien dan sloegen se fuort alarm. Ek soks is op 't heden in goed ding. As se har al in kear fersinden en te drok

[p. 148]

waarden, rûn ik yn 't tsjuster even nei de fiver ta en sei ‘kuos-kuos’, dan wisten se it wol.

Doe moasten se dan de hjerstmis mei it fjild yn. Ik hie 't ôfsjoen fan de guozzeflappers hoe't soks moat. De garre op it lân tusken in stikje gaas of mei in riemke oan it tsjoar en syn wyfke mei de piken by ús yn de skûlhutte. Oarsom kin ek, ha 'k letter útfûn, jo moatte it even útprebeare. Kamen der no wylde guozzen oer en like it derop dat dy del woenen, dan smieten wy in pear piken op en dy fleagen in rûntsje. Sokke tiden wie 't allegear muzyk, want guozzen binne selskipswiet en roppe inoar algeduerigen oan. Wat in machtich moai gesicht as de wylde guozzen de wjukken hingje lieten en even kamen te sjen. En wat in spanning as wy der dan elk ien en soms wol twa fan sjitte koenen. Bytiden kaam ik dêr trouwens net oan ta, want ik moast myn lokguozzen yn 'e gaten hâlde en se neitiid opfandelje.

Letter hie 'k it yn streken. Doe hie 'k de piken safier dat se twa slaggen om de skûlhutte hinne fleagen, de âld goes of de garre dach seinen en dan daliks werom kamen. Ik hoegde de flappe fan de skûle mar iepen te setten en se kuieren de hutte yn. Dêr krigen se dan wat. Ik hie it foer yn de rjochterbûse fan de jas en as ik troch de knibbels gyng, hellen se it dersels út. Earlik is earlik, dan hie 'k se de deis derfoar fansels net tefolle jûn. Want as jo fan bisten wat gedaan ha wolle (en miskien ek wol fan minsken, mar dêr ha 'k minder ûnderfining mei), dan moatte jo se koart hâlde.

Twa winters ha wy se mei hân, doe mocht der net mear mei libbene lokguozzen jage wurde. Ik hie der fjouwer jier oer dien om in goede lokstâl te krijen. Wat sei it âld wyfke ek al wer: As it oan ús ta is, dan is der altiten wol wat. Sa gyng it my dus ek. Ik hie yntusken in hiem fol guozzen en wie it sicht derop al wat kwyt. Guon gyngen simmerdeis nei de Ie, der sieten in pear yn de jachthaven op Bûtenst Fallaat en op 't lêst wienen se rûnom. Earst woe 'k de húshâlding by inoar

[p. 149]

hâlde en helle ik se op, mar der wie gjin begjinnens-ein oan. En it hoegde ek net, want wier is 't, yn febrewaris-maart en dêromtrint kamen alle piken werom dy't op ús hiem opbrocht wienen. Wy hearden se soms de heule nacht roppen en dan moast ik derút om se út de loft te praten. Wy hienen dêr nammentlik in protte beammen om it hiem hinne, de landingsbaan wie eins te koart en earst as ik se mei roppen of mei de guozzefluit tasprutsen hie, doarsten se it oan en kom del. Dan wie 't faak al moarntiid en moast ik se gauris út 'e tûken weihelje dêr't se yn hingjen bleaun wienen.

De buorlju achter ús begûnen te kleien. Alle nachten fleagen myn guozzen by harren foar de sliepkeamersruten lâns. En mar roppe fansels, fral piken ha in heuch lûd. Ik mei it graach hearre, mar de buorlju wienen it net mei my iens. Dat ik moast der regaad yn meitsje. In stik as tsien guozzen yn 'e bak en dêrmei nei de Deelen ta. Midden yn it reservaat smiet ik se út 'e skou wei, neffens my it bêste plak dat se krije koenen. Se hienen ek noch selskip fan de skiere guozzen dy't dêr it heule jier ferkeare. Ik hie it fansels witte kind, de earsten wienen noch foar my thús, de oaren kamen in dei letter. Doe ha 'k it mar gewurde litten.

Wy wennen al twa jier net mear yn 'e Wylgen doe belle yn de iere maitiid buorman Anne noch geregeldwei op mei it boadskip dat der wer ris in goes om hûs en hear fleach dy't nei my útseach. En oft ik mar komme woe om him feilich del te krijen. Dan dienen wy dat tegearre, wy fuorren him goed en stjoerden him fuort as der wylden oerkamen. Gauris ha 'k waarnommen dat se mei de kloft meigyngen. Ik hoopje mar dat se Nova Zembla helle ha. Wa wit registreare de h.h. biologen dêr op dit stuit in pear guozzen mei pikeringen om de rjochterpoat, blauwe foar de garren en wite foar de wyfkes. Dat binne dan mines.

It lêste húshâldinkje guozzen, in garre mei syn wyfke en twa piken, ha 'k meinommen nei ús pôle op 'e Feenhoop, dan

[p. 150]

hie 'k der dochs noch wat oan as wy dêr simmerdeis ferkearden. En it gyng foar wûnder, de garre hie 'k fearrebanne, dy koe dus net fuort en hold it spul by inoar. Se hienen it o sa nei 't sin yn de petgatten, dat koenen jo oan alles fernimme. Yn myn ferbylding seach ik se al tusken de toarnen en strewellen fan de stripen sitten te brieden en letter elk mei in team piken om ús arke hinne swimmen. Doe foel de winter deryn en kamen de reedriders. Ik die de guozzen salang mar by de einen yn 'e jister, dan hoegden se gjin wek iepen te hâlden. En jo moatte sokke tiden om de bern tinke dy't yn de skimerjûn yn sa'n wek ride kinne. Dat sadwaande.

In pear dieven, dy't ik op dit stuit net mear deadwaan sil mar al de bonken brekke, no ja, ien bonkje dan en ik bring se sels wol nei it sikenhûs en dêrnei byneed nei it buro Slachtofferhulp, dy dieven hellen op in nacht myn guozzen op. Ik fûn de printen fan de gummylearzens de oare moarns yn it einehok. Mânske printen, altiten wol maat 46, as ik der achter kom wa't it west hawwe, moat ik by dat bonkjebrekken al wat help ha. Mar sûnt dat aksidint ha ik dus gjin guozzen mear. En ik mis se noch alle dagen as ik op de pôle kom te einefuorjen. Ik ha noait moaier bisten op it hiem hân as in keppel blesguozzen.

It is yntusken al in pear jier lyn. Mar as ik yn febrewarismaart nachts guozzen oerkommen hear, dan tink ik altiten: soe der ek ien fan mines by wêze. Okkerdeis soe 'k der nachts heal yn 'e sliep al út. Wat sil dit, sei myn frou. Ik sei: Hearst dat dan net, ús guozzen komme werom.