Sa wie 't sawat

[p. 151]

17 Reidhintsje

Wat let my, tocht ik fan 't maitiid, en skriuw ris in deiboek oer ús reidhintsje (waterhoentje, toe dan mar). Hy ferkeart al jierren by ús op 'e pôle, miskien al langer, mar sûnt trije jier wit ik dat it deselde is, want hy hat in wyt plakje op 'e rjochterpoat. As ik winterdeis de lokeinen fuorje en ik doch tsien stappen tebek, dan stapt er frijmoedich troch de traaljes fan it einehok en pikt een graantje mee.

Op 21 maaie skriuw ik op dat ús reidhin nei alle gedachten sit te brieden, want ik fernim him de heule wike al net. Neffens my sit er oan 'e eastkant fan de stripe yn 'e sodden, mar ik doar der net mei de boat hinne. Want it is al sa'n skou en kwetsber fûgeltsje, tinkt ús. En ek noch knap neurotys, altiten dat tyskjen mei it sturtsje en dat fûleindige knikken mei de kop. Jo soenen der wat fan krije, seit myn frou.

Us reidhin hat op in stuit fiif pykjes. Ik sjoch him op in jûn ûnder de wâl lâns skarreljen mei dy fiif plústerkes, it binne mar begrypkes. Wy ha der hâlden en kearen oan. Nachts hearre wy nuvere gjalpen, almeast slane earst de einen alarm en dan hearre jo dat hege piipjende lûd fan dy reidhinpiken. ‘Do moatst derút,’ seit myn frou. Dan sto ik fan 't bêd ôf en panderje de steiger oer om it gefaar te kearen. Mar der is de oare deis wol wer ien minder. Dat op 't lêst bliuw ik lizzen en sis: ‘Dêr giet wer ien.’ En dan kear ik my om. Wat sil men der oan dwaan?

De ferwyldere katten by ús op 'e pôle weef ik wol my ôf. Ik snip yn de kastfalle ek wolris in murd en yn de fûgelkoai in akster. En de krieën dy't alle dagen manmachtich út it befeilige terrein fan ús buorman - de feriening It Fryske Gea - by

[p. 152]

ús komme te streupen, dêr ha 'k gjin begrutsjen mei. Wy ha dêr lykwols ek noch hoanskrobbers, sis mar kiekendieven. In prachtige fûgel, mar ik woe wol dat wy yn dat lytse stikje fjild in span minder hienen. As se op it boerelân neist ús de jonge weidefûgels op ha, dan komme se moarns betiid by ús op 'e pôle.

Net dat dy rôffûgels mar oanskikke kinne oan de fleispotten fan Egypte. Och heden nee. Want dat ha 'k dus ek noteard: oeren lang wjukkelje se om en mar inkeld sjogge jo dat se wat krije. As ik it goed waarnommen ha, dan is der ek net ien jonge hoanskrobber grut woarn. Dat is my eins wol nei 't sin.

Op 27 juny stel ik fêst dat de jonge reidhinnen op binne. Mar der is kompensaasje. Op it blakke wetter fan de pet driuwt in slobein en dy syn wyfke moat op 'e stripe sitte te brieden, want yn de ôfrune wike wienen se noch tegearre. Der is ek in spantsje tûfeinen, dat siket noch om plak. Trije jerken wachtsje de oare moarns op it wyfke. Der is in hjerringslynder (nuvere namme, ik ha yn 't binnewetter noch noait ien in hjerring slinen sjoen), de koekút komt oer en ropt even en tuskentiden sjoch ik in wikeltsje. Wy ha dêr alles, it is krekt sa'n âlderwetse skoalplaat fan de ‘levende natuur’. Mar gjin reidhintsje.

De oare moarns begjint de blei yn de pet te ridzjen. Mei de finnen boppe wetter swimme se foar de steiger lâns, yn 'e arke is 't 27 graden. It petswetter rûkt moassich en ik fang yn de fûken grouwe ielen. De beun dêr't ik de iel yn bewarje, ha 'k heal boppe wetter hingjen, oars smoare se. Nachts op bêd hearre wy se om lucht happen, se snokkerje deroer. Ik fernim de âld reidhin net mear. Soenen de ropske hoanskrobbers dy no ek al ophelle ha?

Moandei 4 july: it is tritich graden op 'e pôle. Hjir komt fansels in klap op. It wurdt roettsjuster, de temperatuer sakket binnen in heal oere tsien graden, de wyn stekt op en swypket

[p. 153]

yn fleagen oer 't wetter. Even letter falt de wyn, mar dan eazget it ynienen. Bûlen op it blakke wetter fan de pet, fûle slaggen en nachts safolle wjerljocht dat jo de polderdyk sjen kinne en dat is hast in kilometer. Wy sitte foar 't rút nei dat bjusterbaarlike natuerferskynsel te sjen, ik ha der in slokje by en begjin hast wer te leauwen oan in Heugere Macht. Mar Dy hat dan net om ús reidhin tocht en dat is my yn 'e wei.

Moandei 11 july: de jûns om tsien oere hinne tuollet de sinne al. Tuolje, it wurd komt my sa mar yn 't sin. Oerholden fan in kursus Frysk taaleigen oan 'e hân fan in boekje fan dr. Douwe Kalma. Dy man hie it ek oer heilstiennen en waartynge as er hagel en waarberjocht bedoelde, dat dêr bin 'k gau mei opholden. Mar it tuoljen fan de sinne fûn 'k blykber moai, oars hie 'k it net ûntholden.

De boereswellen saaie as platstiennen oer 't wetter. Giet it no om in snaffel fol drinken of om michjes? Fan beiden, tinkt ús. Der swimt ús in grouwe muskusrôt temjitte, hy hat in tûve grien dwars yn 'e bek. Dy moat ik eins even snippe, de muskusrôt is op 't lêst ús nasjonale fijân. Mar der binne fan dy dagen en de sinne tuollet sa moai.

Op 20 july tilt it jûns op 'e lije kant fan de arke ynienen op fan de libellen, hast allegear dûbeldekkers, wrattebiters dus. Soms telle wy in stik as tsien. Wat se út 'e wei sette is min waar te nimmen. It sil wol om it gnob te rêden wêze, it lytse michjeguod dat jûns, as wy yn 'e arke it ljocht oaridogge, dwars troch de horren hinne komt. De iene jûn is it swart guod, dy jouwe de measte jûkte en neffens my bite se ek. De oare jûn binne se wyt en dan hoege jo sa bot net te skobjen. Dit wie oars al wat foar ús reidhin, hy hoegde de snaffel mar iepen te setten en it fretten waaide him yn 'e bek.

23 july: wy ha in protte jong fûgeltsjeguod om hûs en hear en alle dagen rûgelje der mear út de nestkasten. It binne almeast toarnehippers, tomkes sei ús âlde buorfrou yn de

[p. 154]

Wylgen en dy namme fyn ik moaier. De boumantsjes wipsturt ha gauris spul mei de swarte klysters. Se fege my der eins wat te bot yn, want sa'n boumantsje wipsturt is gjin partij. Mar as dy bretale klysters sels op 'e bealch krije fan de aksters dan raze se wol salang dat ik der hinne moat om de aksters te ferdriuwen. De natuur is zo fascistisch als de ziekte, hearde ik Midas Dekkers ris op de televisy sizzen.

Wy ha net folle jonge kikkerts yn it langgers fan de pôle. Ferline jier doarste ik net iens te meanen, by elke stap hienen jo se ûnder de klompen, no sjoch ik mar in pear. Te droech en te waarm, tink. De bern fan de oare kant bringe in folwoeksen froask. Se ha der thús yn de sânbak in skoftsje mei boarte, mar de kikkert waard wat sleau, dat hy moat mar wer swimme, ha se oerlein. Se blaze se dus net mear op, lykas wy as bern noch wol fertoanden. Al wer in stap foarút yn de natuer-edukaasje.

De jûns by wynstil gûnzet it tusken de beammen fan de miggen, it is der swart oer, net oars as hienen jo der in swaarm bijen hingjen. Krekt foar it tsjuster dûkelje de, flearmuzen der tuskentroch. Dy miggen stekke, wy ha bûtendoar in fjurke fan turf en dêr ha se in hekel oan. De heule pôle rûkt nei beppe. Ik sjoch har suver libbensliif foar my. Hoe't se it trochbrânde turfke mei de tange út 'e kachel hellet, yn 'e têst docht en de têst dêrnei yn de stove skoot. Dêrnei gyng se sitten, sette de fuotten op de stove en tearde de lange swarte rok om de stove hinne. Wat sil it broeid ha. Sij en pake hienen ek in moaie kliber bern.

Moandei 8 augustus. It komt dochs noch goed mei ús reidhin. Hy is ynienen presint mei twa piken dy't al aardich grut binne. Hy komt der moarns ier mei ûnder de flearpôle wei, noch gjin fiif meter fan de steiger ôf en dêr parkeart er oerdei syn piken ek, wylst hysels yn de pet oan de oare kant fourageart. Hy hat syn jongen goed dresseard, want as er moarns ôfset, piipje se earst wol en dat dogge se eins de

[p. 155]

heule dei sa'n bytsje, mar se geane net fan 't stee. De âld hin jout út en troch even lûd werom en komt geregeldwei te sjen. Hy sil se dan ek wol wat fretten meinimme, tink ik, mar dat krije wy net te sjen. As se letter mei har trijen útrukke, swimme se earst mei in bôge om ús hinne, neitiid skinkt er ús it fertrouwen en showt syn neiteam frijmoedich. En dêr ha wy no sa oeryn sitten.