Sa wie 't sawat

[p. 170]

21 Wyldbehearder

In jier as tweintich lyn krige ik in jachtakte. Doe mocht ik dus mei in gewear yn it fjild omdoarmje en hazzen snippe of einen, guozzen, faisanten, kninen en neam mar op. Jehannes Doedes de Jong sei skodholjend: ‘Ja, dat krije guon manlju op in bepaalde leeftyd. Dan kinne se mei de eigen spuit by de froulju neat mear wurde, dan keapje se ien yn 'e winkel en dan geane se achter it wyld oan.’

Mar ik woe fan beiden.

Ik hie trouwens altiten al jager west, al wie 't sûnder akte. Dan wurdt it almeast streupen neamd. It ferskil tusken de reguliere jacht en it streupen is dat it lêste folle spannender is. Mar hoe giet soks? Jo kinne sa hurd net mear rinne as eartiids, de kans dat se jo pakke is alsa grutter. En as folwoeksen minske fiele jo je eins ek te grutsk om út te naaien as in jachtopsichter jo by it streupen oer it mad komt.

Dat ik bin op in stuit mei dat streupen opholden. Der kamen ek oare drokten tusken, lykas in beskate húshâlding, in bannich baantsje en om earlik te wêzen in pear oare ynteresses. Doe't dat lêste oerbettere wie, bin 'k der wer mei begûn. It kaam troch Anne Hellinga. Dy kundige op in dei oan dat er jager wurden wie. Hy toande in prachtich hagelgewear, folle moaier as ik as streuper oait mei sketten hie. Yn de freo-nerûnte sprieken wy der fansels skande fan. Wy sleepten der alle ethise beswieren tsjin de jacht by en wy mienden dat ek noch. Ik doe yn elk gefal al en eins no noch wol in bytsje. Mar ik wie opslach slim oergeunstich om dat moaie gewear. Ik wit net mear hoelang ik der tsjinoan skytskoarre ha, mar op 't lêst hie 'k ek sa'n gewear. Dat koe doe noch maklik, je

[p. 171]

hoegden mar fjirtich bunder jachtfjild en dan mochten jo jachtwapens keapje. Op 't lêst hie 'k seis yn 'e kast stean. Alle kalibers hagelgewear, fan 12 oant 20 en ek noch in flobert, in kûgelgewear. Kompensaasje foar in jeugdtrauma fansels, ik hie se yn myn jonkheid sa graach ha wold. En it sit yn de famylje. Pake Rink wie skerpskutter fan syn regimint en ús heit neffens in brefet út 1936 Koningsschutter fan de Bijzondere Vrijwillige Landstorm.

Ik wie al trije jier jager mei akte doe moast ik alsnoch in eksamen ôflizze, dat hienen de wetjouwers yn it ramt fan de nije jachtwet útfûn. In pear heuge amtners yn Den Haach ha fansels om wurk ferlegen sitten. Ik koe it wyld goed reitsje, al sis ik it sels, mar dat joech neat, ik moast op kursus. Alle saterdagen nei de sjitbaan te klaaidosjitten. Klaaidowen binne hurdbakte pantjes dy't se út in masyntsje wei lanseare en dy't jo dan mei hagel stikken sjitte moatte. In net ûnaardige ferdivedaasje, al ferfeelt it gau. Wy krigen ek theorylessen, dan learden se jo it ferskil tusken bygelyks in ein en in goes en tusken in hazze en in knyn. Dy kursus wie wol te dwaan. De Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, Beschermheer Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden, stie noed foar de organisaasje fan de heule fertoaning. As jo der oan meidienen - en dat moast ik dus wol, ik woe de jachtakte hâlde -dan wienen jo eins ferplichte om lid fan dy klub te wurden. Dêr fergen se my ek op, mar ik stelde as prinsipieel republikein it betingst dat de Prins der dan earst út moast. Se hienen de Prins leaver, dat ik wie derôf.

Ik koe wer moai foar mysels piele, it is leau ik wol tsien jier goed gien. Mar okkerjiers fûnen se wer wat oars út, der moasten ynienen ‘wildbeheereenheden’ komme. Elke jager yn in beskate krite brocht syn hoekje jachtfjild yn en krige it nei registraasje daliks werom. Mar jo moasten wol geregeldwei mei de buorjagers prate en ôfskotplannen meitsje en sa. Want yn de nije opset fan it ‘jachtgebeuren’ wienen jo eins

[p. 172]

gjin jager mar folle mear wyldbehearder, sa waard ús yndruid. Dat ik sei tenei net mear tsjin 'e frou: ‘Kom, ik gean even it fjild yn om in hazze,’ nee, ik sei no: ‘Ik gean fan 'e middei even te wyldbehearen.’

It wie my fierders wol goed, ik woe gjin spultsjebrekker wêze en waard lid fan de WBE. Se begûnen al wer oer it lidmaatskip fan dy keninklike jagersklub, dat moast no wol hast wêze. Want sjoch, de jacht stie ûnder druk, Kritisch Faunabeheer en de Dierebeskerming hjitfolgen de jagers en de publike opiny wie tsjin ús. Dat lêste hie 'k alris ûnderfûn. Doe stapte ik mei in deade hazze de dyk oer en rôp in frommes moordenaar, wylst ik wend wie dat de tafallige passant tsjin my sei: ‘Wat ha jo dêr in moaie hazze.’ Sûnt hâld ik it stikje wyld even ûnder de jas as ik dermei de dyk oer moat. Dat joech ik de oaren ek te rieden, dan wie 't praat oer. Der wie lykwols ek noch sokssawat as solidariteit, seinen se. Wy moasten mei inoar ien front meitsje tsjin de machtige antijachtlobby. En as ik woe dat de jeierij myn tiid útduorre dan koe 'k mar it bêste lid wurde. Dat lêste egoïstise argumint hat de trochslach jûn. Ik woe dat it myn tiid útduorre. Dat ik ha my opjûn en ik naam de Prins op de keap ta, sa ynskiklik stelde ik my op. De oaren wienen fan har kant ek o sa fleksibel. Ik hoegde net in knickerbocker, ik mocht myn âld jas oanhâlde en ik hoegde ek net in griene jagershoed mei sa'n fearke op te setten.

Earst tocht ik noch dat se my yn it ramt fan de ballotage miskien wol wegerje soenen. Mei op syn minst ien feroardieling foar streuperij en ek noch in dossierke by de BVD foar subversive linkse aksje yn myn jonkheid siet dat der wol yn. Mar der is net ien beswierskrift tsjin myn kandidaatstelling ynkommen. No ja, de Prins is fansels ek net heulendal skjin op 'e hûd.

Wel, no bin ik dus lid fan de KNJV. Heulendal behaachlik fiel ik my der net ûnder. It is itselde gefoel as jierren her-

[p. 173]

waarts doe't se my fregen om lid te wurden fan de Rotary, Odd Fellows, Round Table, hawar ien fan dy trije, tinkt my. Is 't safier mei dy kommen dat guon dy dêrta geskikt achtsje, frege ik my ôf. Doe ha 'k de strik (stropdas, sizze se op 't heden) ôfskaft, de âlde Bokma ferfongen troch jonge jenever en pils, de sigretten troch swarte sjek fan de widdo Van Nelle en ik ha yn it bywêzen fan de officials wat ûnhuere taal útslein. It wie samar oer.

De jagersklub kom ik sa maklik net ôf, leau ik. Yn dy rûnte brûke se sels ûnhuere taal. Yn De Nederlandse Jager, it tydskrift fan de KNJV, lês ik bygelyks yn in jachtferhaal: ‘Sta ik op post met een zeventje op het geweer, want we zouden een paar kokken schieten, zie ik opeens de lont van canis vulpes door het struweel schieten. Ik gooi het schot er impulsief een meter voor en tot mijn onuitsprekelijk geluk vind ik hem even later gestrekt.’ Dat zeventje koe 'k wol útkomme, dan ha jo in patroan mei fine hagel yn 'e loop fan it gewear. In kok soe neffens my wol in faisant wêze, neffens it Frysk wurdboek in fesant, mar jachtopsichter Oene Dam fan 'e Sweach sei faisant mei de klam op de i en sa heart it fansels, al sil syn jachthear it wol op syn Frâns útsprutsen ha. Canis vulpes koe 'k yn it wurdboek fine, it is latyn foar foks. Foar de ‘lont’ ha 'k lykwols in erkende jager rieplachtsje moatten en op syn gesach kin 'k meidiele dat in lont jagerstaal is foar in sturt en dat ‘gestrekt’ itselde is as kroandea.

Sûnt ik De Nederlandse Jager lês, is der in nije taalwrâld foar my iepen gien. Ik wit no bygelyks dat de kont fan in ree in ‘spiegel’ is, ‘zweet’ itselde as bloed en dat ‘ziek’ in eufemisme is foar oansketten. Dat lêste hie Folkert van der Meer my trouwens alris ferdútst. Dy moast yndertiid mei de doedestiidse kommissaris fan de koaningin Hedzer Rypstra it fjild yn. It wie in aardige man, dy kommissaris. ‘Meneer van der Meer, ik heb die eend ziek geschoten.’ Folkert hie it

[p. 174]

allang sjoen, hy sei: ‘Nee bliksem, dy einfûgel wie sa sûn as wat, mar jo ha him net goed rekke. Tenei deasjitte, tink derom.’

Sokke kleare taal hâlde se by de jagersklub net fan. It is noch krekt net sa dat se de bisten ynsliepe litte, sa't it by de dierebeskermers neamd wurd as de hûn of kat fanwegen âlderdom of krupsje troch de dieredokter ôfmakke wurde moat, mar dat komt noch wol.

Wat ik ek net wist is dat jeien ûnder de sport falt, it stiet yn dat tydskrift gauris yn in advertinsje dêr't se foar de ‘sportjacht’ jachtattributen yn te keap oanbiede. Sport, tocht ik altyd, fereasket lichamelike ynspanning en soms ek geastlike, as it om skaken en sa giet. Ik ha my der dan ek noait mei dwaande holden. Jeien is neffens my dom wurk, dêrom mei 'k it sa graach dwaan. Mar no is it dus al safier dat ik yn it kader fan it wyldbehear en de útoefening fan myn favorite sport it fjild yn gean om in hazze ‘te strekken’.

Dit moat fansels ophâlde. Ik tink deroer om mar wer streuper te wurden.